Атқарушы билік органдарының құқықтық мәртебесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Қ. Жұбанов атындағы Ақтобе өңірлік университеті

Экономика және құқық факультеті

Құқықтану кафедрасы

Тақырыбы: «Атқарушы билік органдарының мемлекеттік биліктік өкілеттіктері»

Білім бағдарламасы 6В04201-Құқықтану

Орындаған: Сағитов Қуаныш Жарасханұлы

Жетекші: Нурлин Ақылбек Қылышниязұлы

Ақтөбе, 2023

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . ……. 3

1ҚР АТҚАРУШЫ БИЛІК ҰҒЫМЫ МЕН ТҮСІНІГі. … 4

1. 1 1Атқарушы билік органдарының жүйесі. . ……. . 6

1. 2Қазақстан Республикасының - атқарушы биліктің жоғары

орган . . . . . 13

1. 3Атқарушы билік органдарының құқықтық мәртебесі . 17

2. ҮКІМЕТТІҢ ҚҰРЫЛУЫ ЖӘНЕ ҮКІМЕТТІҢ ҚЫЗМЕТІН

ҰЙЫМДАСТЫРУ 24

2. 1. Үкіметтің құрылуы және мақсаты . . . 27

2. 2 Үкіметтің қызметін ұйымдастыру мен қолға алу . . . 32

Қорытынды. …… . . . 33

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 34

КІРІСПЕ

Дүниежүзiлiк саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы - адамзаттың рухани мəдениетiнiң маңызды

құрамдас бөлiмдерiнiң бiрi. Мұнда адамзаттың өткен заманнан бүгiнгi күнге дейiнгi саяси-

құқықтық iлiмi мен тəжiрибесi жинақталған, мемлекет, саясат, заң жүргiзу, құқық, бостандық

мəселелерiнiң негiзгi қағидалары жəне iлiмдерi анықталған. Адамзаттың өткен уақыттағы саяси-

құқықтық тəжiрибесi, идеялары, ойлары қазiргi замандағы саяси жəне құқықтық iлiмнiң дамуы

мен оның бағытына едəуiр ықпал етедi, бiздiң қазiргi iс-əрекетiмiзге бағыт бередi.

Қазiргi дүниенi неғұрлым дұрыс танып, бiлу үшiн жəне болашақ жақсы өмiрдiң дұрыс жолын

таңдай бiлу үшiн адамдар əр уақытта, əр дəуiрде өзiне дейiнгi өткен идеялар мен қағидаларға

сүйенген. Өткен тарихты жəне адамзаттың ұзақ ғасырлық тəжiрибесiн пайдалану тарихи

қажеттiлiк болып табылады. Қазiргi кезде елiмiзде алуан түрлi саяси бағыт-бағдар ұсынған

партиялар мен қозғалыстар дүниеге келдi. Олар дүниеге келiп ғана қойған жоқ, белгiлi-бiр мақсат

ұстанған нақты күш ретiнде саяси аренаға шықты. Олардың саяси қызметi мемлекет iсiне,

құқыққа, саясатқа белгiлi бiр дəрежеде ықпал да жасауда.

Қоғамдық бiрлестiктердiң пайда болуы, дамуы жəне саяси платформасы əлемдiк тарихтың жəне

Қазақстанның бұған дейiнгi əр кезеңiнде болған партиялар мен қозғалыстар тарихына сипаттас,

мазмұндас жəне үндес болып келедi. Сондықтан да олардың Отан тарихында алатын орны мен

құқықтың көзқарастары жиынтығын қарастыру мен шешуде əлемдiк саяси-құқықтық iлiм

тарихының саяси тəжiрибесi мен ғылыми тұжырымдарын ескерудiң пайдасы зор болмақ.

Саясат пен құқықта ақиқатты табудың бiрден-бiр дұрыс жолы демократиялық ойлау жүйесiн

қалыптастыру екендiгi белгiлi. Ал мұндай баламалы ойлау жүйесiнiң бұған дейiнгi тарихы, ондағы

саяси оқиғалар мен ағымдардың, ойлар мен идеялардың пайда болуы мен дамуы жəне жүзеге асу

жолдары саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы ғылымында сараланады. Ендеше адамзаттың саяси

жəне құқықтық жолда болашақты дұрыс таңдай бiлуi оның бұрынғы тарихын жақсы оқып,

үйренуiне де байланысты.

Саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы əртүрлi көзқарастар мен ойлардың күресi ғана емес, сондай-

ақ адамзаттың таңдаулы өкiлдерiнiң мемлекет пен құқықтың даму тарихын, бостандық пен

əдiлдiктiң, заң мен заңдылықтың, қоғамдық жəне мемлекеттiк құрылыстың, адамдардың құқы мен

бостандығын, билiк пен жеке адамдардың өзара қарым-қатынасы мен олардың формалары мен

принциптерi туралы терең де зерделi ойлар айтқанын көрсетедi.

Саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы пəнi заң ғылымы жүйесiнде жеке пəн болып есептелiнедi.

Бұл пəннiң зерттеу нысаны мемлекет, құқық, саясат жəне заң шығару туралы iлiмнiң пайда болуы

мен дамуы. Саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы пəнi заң, тарих, философия, саясаттану

ғылымдарын да қамтиды. Құқықтық ғылым ретiнде бұл пəн сонымен бiрге мемлекет жəне құқық

теориясы, мемлекет пен құқықтың жалпы тарихы, конституциялық құқық, халықаралық құқық,

жалпы құқық жəне т. б. салалық заң ғылымдарымен де тығыз байланысты.

Саяси жəне құқықтық iлiмдер тарихы таза түрiндегi заң пəнi ғана болып табылмайды. Мемлекет

жəне құқық тарихын оқытатын заң пəнiнен бұл пəннiң негiзгi айырмашылығы саяси-құқықтық

институттар мен мекемелердiң пайда болуы, қалыптасуы жəне даму тарихының тақырыбы емес,

осылардың теориялық тану формалары мен iлiмi оқытылады. Сонымен бiрге саяси-құқықтық

идеялар мен iлiмдердiң жəне мемлекеттiк-құқықтық нысандар мен мекемелердiң өзара байланысы

мен өзара ықпалы ескерiледi. Өйткенi, мемлекет жəне құқық тарихының бiлiмiнсiз соған сəйкес

саяси-құқықтық теорияның нақты мазмұнын анықтау мүмкiн емес. Немесе, бұған керiсiнше саяси-

құқықтық теориялар мен концепцияларсыз сол кезеңдегi мемлекет жəне құқық тарихының нақты

шындығын бағалау қиынға соғады.

Атқарушы билік - заң күшіндегі реттеу өкілеттілігін, сыртқы саяси

өкілдіктің өкілеттілігін, әртүрлі бақылау түрлерін жүзеге асыру бойынша

өкілеттіліктерді қоса алғандағы мемлекеттік істерді басқару бойынша

өкілеттіліктердің жиынтығын білдіреді.

Атқарушы билік органдары жоғары, орталық және жергілікті болып

бөлінеді. Мемлекеттік биліктің жоғары атқарушы-өкімдік етуші органы

Үкімет болып табылады. Үкіметті Республика Президенті құрады және ол

қаулылар шығарады. Республика Премьер-министрі өкімдер шығарады.

Үкімет қызметі республиканың барлық аумағын қамтиды. Үкімет өзіне

бағынышты өзге де барлық атқарушы билік органдарын біріктіреді және

олардың жұмысына бағыт беріп отырады.

Мемлекет органдарының түсінігі жəне түрлері. Мемле-

кеттік орган - бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы жəне осы

мақсатта сəйкес биліктік өкілеттіктерді иеленген ұйым немесе

мекеме. Əрбір мемлекеттік органға мыналар тиесілі: а) оның

оралымды басқаруындағы мемлекеттік, қазыналық мүліктер; ə)

қаржы құралдары, банктегі есепшот, бюджеттен қаржыландыру

көзі; б) өзіне тəн ұйымдастырушылық құрылымы, онымен

байланысты қызметтік бағыныстылық жəне қызметтік тəртіп

жүйесі; в) биліктік өкілеттіктердің қажетті көлемі, олардың

негізінде лауазымдық тұлғалар мен алқалық органдар заңды

міндетті əрекеттерді жүзеге асырады.

Мемлекеттік органдардың түрлері:

1. Мемлекеттік қызметті жүзеге асыру нысанына қарай мем-

лекет органдары өкілдік, атқарушылық, сот, прокурорлық жəне

басқа да бақылаушы-қадағалаушы органдар болып бөлінеді.

2. Биліктің тармақтарға бөліну қағидасы бойынша - заң шыға-

рушы, атқарушы жəне сот органдары.

3. Қызметінің құқықтық нысандары бойынша - құқықшығару-

шы, құқыққолданушы жəне құқыққорғаушы органдар.

4. Бағыныстылық деңгейіне байланысты - республикалық жəне

жергілікті органдар.

5. Өкілеттіктерінің мерзіміне байланысты - тұрақты (қызмет

ету мерзімі шектеусіз түрде құрылады) жəне уақытша (қысқа

мерзімді мақсаттарға жету үшін құрылады) .

6. Құзіретінің сипатына қарай - жалпы (мысалы, Үкімет) жəне

арнайы (мысалы, министрлік) құзіретті органдар.

Басқару нысаны - бұл мемлекеттік биліктің жоғары орган-

дарының өкілеттіктерінің өзара қатынасы, олардың құрамы мен

құрылу тəртібі. Басқару нысаны жоғары билікті жалғыз адамның

немесе сайланбалы алқалық органның жүзеге асыруына байла-

нысты ерекшеленеді. Осыған сəйкес, басқарудың негізгі түрлері

болып монархия мен республика болып табылады.

Монархия - бұл жоғары мемлекеттік биліктің бір тұлғада ғана,

монархта, болуымен сипатталатын басқару нысаны. Монарх

билікті мұрагерлік бойынша өмір бойы иеленеді.

Егер монарх мемлекеттік биліктің жалғыз органы болып

табылса, бұл монархия шектелмеген деп аталады, ал жоғарғы

билік монарх пен басқа бір органның арасында бөлінсе, бұл

монархия шектелген деп аталады. Шектелген монархиялар, өз

кезегінде, өкілдік (дуалистік) жəне парламентарлық болып екіге

бөлінеді. Өкілдік монархияда монарх атқарушылық билікті жүзеге

асыра алады, ол үкіметті құру, министрлерді тағайындау, вето

жəне парламентті тарату құқықтарын иеленеді. Ал парламен-

тарлық монархияда монархтың құқықтық жағдайы əлдеқайда шек-

телген болады, монарх тағайындаған министрлер парламенттің

сенімсіздік вотумына тəуелді болады жəне монарх заңда көзделген

жекелеген жағдайларда ғана парламентті тарата алады.

Республика - жоғары мемлекеттік билік белгілі бір мерзімге

сайланатын сайланбалы органға тиесілі басқару нысаны. Ха-

лықтың қай бөлігінің мемлекеттік биліктің жоғары органдарын

сайлауға қатыса алатынына байланысты республика аристокра-

тиялық жəне демократиялық болып екіге бөлінеді.

Мемлекеттік құрылым нысаны - бұл мемлекеттің аумақтық

құрылымы, оның құрамдас бөліктерінің жəне осы бөліктердің

əрбірінің мемлекетпен қарым-қатынасының сипаты. Барлық мем-

лекеттер өздерінің мемлекеттік құрылымы бойынша жай жəне

күрделі болып екіге бөлінеді.

Жай немесе біртұтас мемлекет - бұл өз ішінде бөлінбейтін

тұтас мемлекет, оның өз ішінде дербес мемлекеттік құрылымдар

болмайды, бұл мемлекетте жоғары органдардың біртұтас жүйесі,

заңнаманың ортақ жүйесі, ортақ сот жүйесі, ортақ азаматтығы мен

салықтардың бір каналды жүйесі болады.

Күрделі мемлекет - бұл белгілі бір дəрежедегі дербестікке ие

жекелеген мемлекеттік құрылымдардан құралған мемлекет. Күр-

делі мемлекеттерге империялар, федерациялар, конфедерациялар,

достастықтар мен одақтастықтар жатады.

Империялар күштеу арқылы құрылатын күрделі мемлекеттер,

бұларда құрамдас бөліктердің жоғары билікке бағыныстылық дең-

гейі əртүрлі болған. Империялардың басты ерекшелігі - олардың

құрамдас бөліктерінің ешқашан ортақ мемлекеттік-құқықтық мəр-

тебесі болмаған.

Конфедерация империяға қарағанда ерікті негізде құрылады.

Бұл нақты бір тарихи кезең шегінде белгілі бір мақсаттарға жету

үшін құрылған мемлекеттердің уақытша одағы. Конфедерацияны

құраған егеменді мемлекеттер халықаралық-құқықтық қатынастар

субъектісі болып қала береді, оларда өз азаматтығы, билік,

басқару жəне сот əділдігі органдарының жүйесі болады.

Федерация - бұл күрделі, одақтас мемлекет, оның бөліктері

мемлекеттік құрылымдар болып табылады жəне жəне белгілі бір

дəрежеде мемлекеттік егемендікке ие болады; федерацияда жоғар-

ғы федералдық органдар мен федералдық заңнамамен қатар фе-

дерация субъектілерінің жоғарғы органдары мен заңнамасы да

болады; федерацияда салықтың екіканалды жүйесі пайдаланы-

лады, оның белгілерінің бірі болып қосазаматтық табылады. Фе-

дерациялар аумақтық немесе ұлттық-мемлекеттік қағида бойынша

құрылуы мүмкін.

Қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттің орны мен рөлі.

Мемлекет саяси жүйеге белгілі бір жекелеген органдары арқылы

емес, өзіндік бір саяси, аумақтық, құрылымдық бөлік ретінде

кіреді. Ол өз функцияларын басқа əлеуметтік инстиуттармен, пар-

тиялармен, кəсіптік одақтармен, жергілікті басқару органдарымен

бірлесе отырып атқарады. Ол саяси жүйеде жетекші рөлді иелен-

ген, себебі:

а) оның аумақтық шекараларында азаматтық белгісі бойынша

біріккен халықтың жалғыз ресми өкілі рөлін атқарады;

ə) егемендіктің жалғыз иесі болып табылады;

б) қоғамды басқаруға бағытталған əлеуметтік аппараты бо-

в) қарулы құрылымдары болады;

г) құқықшығармашылыққа қатысты монополияға ие;

д) материалдық құндылықтардың ерекше жиынтығына (мемле-

кеттік меншік, бюджет, валюта жəне т. б. ) ие.

1 Құқықтық мемлекеттің түсінігі жəне қағидалары. Құқықтық

мемлекет - бұл адам мен азаматтың құқықтар мен бостандық-

тарының толық түрде қамтамасыз етілуіне жəне құқық бұзушы-

лықтарды болдырмау мақсатында мемлекеттік билікті құқықпен

мейлінше байланыстыруға жағдай жасаушы саяси билік ұйымы.

Құқықтық мемлекеттің мəнін қарастыруда оның негізгі екі

жағын (екі негізгі қағиданы) бөліп қарастыруға болады:

1) мазмұнды жағы - адам мен азаматтың құқықтары мен

бостандықтарын мейлінше толық көлемде қамтамасыз етуден,

тұлға үшін құқықтық ынталандыру режимін орнықтырудан кө-

рінеді;

2) формальды-заңды жағы - мемлекеттік билікті құқықпен бай-

ланыстырудан, мемлекеттік құрылымдар үшін құқықтық шектеу

режимін орнықтырудан көрінеді.

Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің қағидасына мыналар да

жатады:

- билікті заңсыз пайдалануды болдырмау мақсатында оны

заңшығарушылық, атқарушылық жəне сот тармақтарына бөлу;

- заңның үстемдігі, яғни, биліктің жоғары органымен барлық

конституциялық тəртіптерді сақтай отырып қабылданған заң

атқарушылық билік актілерімен жоққа шығарылуы, өзгертіліуі

жəне тоқтатылуы мүмкін емес;

- мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі;

- қоғамдағы құқықтық сана мен құқықтық мəдениеттің жоғары

деңгейі;

- азаматтық қоғамның болуы жəне тарапынан құқық субъек-

тілерінің заңдарды орындауына бақылау жүргізілуі.

2 Биліктің тармақтарға бөлінуі құқықтық мемлекеттің

қағидасы ретінде. Бұл қағиданы алғаш рет Д. Локк пен Ш. Мон-

тескье ұсынған болатын. Қағиданың басты талабы - саяси бос-

тандықты бекіту, заңдылықты қамтамасыз ету жəне белгілі бір

əлеуметтік топтың, мекеменің немесе жеке тұлғаның билікті асырапайдалануын болдырмау үшін мемлекеттік билікті заң шығару-

шылық (халық сайлайтын жəне қоғамды дамытуды заңдар қа-

былдау жолымен жүзеге асыруға бағытталған), атқарушылық (би-

ліктің өқілдік органы тағайындайтын жəне заңдар мен оралым-

дық-шаруашылық қызметті жүзеге асырумен айналысатын) жəне

сот (бұзылған құқықтарды қалпына келтірудің, кінəлілерді

əділетті түрде жазалаудың кепілі болып табылатын) биліктері деп

бөлу қажет. Жəне осы əр бір билік түрлері дербес жəне бір-бірін

тежей отырып, өз функцияларын органдардың ерекше жүйесі

арқылы жəне арнайы нысандарда жүзеге асыруы тиіс.

Констиуцияда бекітілген «тепе-теңдік жəне тежемелік жүйесі»

заң шығару, атқарушы, сот билігінің нақты бір билік түріне

қатысты құқықтық шектеулерінің жиынтығын білдіреді. Мысалы,

заң шығару билігіне қатысты тежемелік жүйесінде ерекше рөлді

Президент иеленген, ол заң шығарушыға қатысты вето құқығын

иеленеді; атқарушы билікке қатысты тежемелік сипатта болып

президент өкілеттіктерінің мерзімі, импичмент, сенімсіздік воту-

мы, атқарушы органдардың жауапты қызметкерлеріне заңшығару-

шылық құрылымға сайлануға тыйым салу, коммерциялық қызмет-

пен айналысу табылады; сот билігі үшін конституцияда көрініс

тапқан құқықшектеуші құралдар болып мыналар табылады: кінə-

сіздік презумпциясы, қорғану құқығы, азаматтардың заң мен сот

алдындағы теңдігі, іс жүргізудің жариялылығы мен жарыспалы-

лығы, соттарға отвод жариялау жəне т. б.

3 Мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі. Бұл құ-

қықтық мемлекеттің дербес қағидасы болып табылады. Бұл саяси

билікті шектеудің өзінше бір тəсілі, ол сасяи биліктің иесі ретін-

дегі мемлекет пен оны жүзеге асырудың қатысушысы ретіндегі

азаматтың арасындағы қарым-қатынастардың адамгершілік-заңды

бастамаларын көрсетеді. Қоғам мен тұлғаның бостандығын заң-

шығарушылық нысанда бекіте отырып, мемлекет өз шешімдері

мен əрекеттерінде белгілі бір шектеулерді иеленеді. Заң арқылы ол

өзінің азаматтармен, қоғамдық ұйымдармен, басқа мемлекеттер-

мен қарым-қатынастарындағы əділеттілік пен теңдікті қамтамасыз

ететін міндеттемелерді өз мойнына алуы тиіс.

Құқыққа бағына отырып, мемлекеттік органдар ондағы ере-

желерді бұза алмайды жəне осы міндеттерді орындамағаны үшін

жауапкершілікке тартылады. Заңның мемлекеттік билік үшін мін-

деттілігі əкімшіліктік қателіктерді болдырмауға бағытталған ке-

пілдіктер жүйесімен қамтамасыз етіледі. Оларға Үкіметтің өкілдік

органдардың алдындағы жауапкершілігі, мемлекеттің кез-келген деңгейдегі лауазымды тұлғаларының нақты бір тұлғалардың құ-

қықтары мен бостандықтарын бұзғандығы, билікті асыра пайда-

ланғаны, қызметтік жағдайын асыра пайдаланғаны үшін тəртіптік,

азаматтық-құқықтық жəне қылмыстық жауапкершілігі, импичмент

жəне т. б. жатады.

Жалпы қауымның мемлекеттік құрылымдардың өз міндеттерін

орындауды бақылауының нысандары болып референдумдар, де-

путтардың сайлаушылар алдында есеп беруі жəне т. б. табылады.

Тұлғаның мемлекет алдындағы жауапкершілігі де дəл осы құ-

қықтық бастамалар негізделеді. Мемлекеттік мəжбүрлеуді қол-

дану құқықтық сипатта болуы, ол тұлғаның бостандығын бұзбауы

жəне жасалған құқықбұзушылықтың ауырлығына сай болуы тиіс.

Сонымен, мемлекет пен тұлғаның арасындағы қарым-қатынастар

өзара жауапкершіліктің негізінде жүзеге асырылуы тиіс.

Мемлекеттің мақсаты - əрбір адамға мүлікті еркін пайдалану мен қауіпсіздікті

қамтамасыз ету

Макиавелли, Боден

1. 2Қазақстан Республикасының - атқарушы биліктің жоғары

Орган

Конституциялық құқық-Қазақстан Республикасы салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормалардағы қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын біддіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды. Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі. Конституциялық Құқық пәнін түсіндірудің теориялық, семинарлық мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды олардың құқықтық реттеудегі мөні мен рөлін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықгау мүмкін емес. Конституциялық құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.

Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп

аталатың белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және

қоғамдық қатыңастарды реттейді. Конституциялық-құқықтық қатыңастарды

реттеу үшін төмендегідей: 1) міндеттеу әдісі; 2) тыйым салу әдісі; 3) рұқсат

ету әдісі; 4) тану әдісі қолданылады. Міндеттеу әдісі мемлекеттік органға

сияқты, жеке тұлғаларға да қатысты, олардың барлық қызмет саласында

қолданыладьу Қазақстан Республикасы Конституциясының «Мемлекеттік органдар қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мүдделеріне қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті» деп жазылған. Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабы бұл әдісті қолданудың тағы бір мысалы болып табылады. Яғни: «Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс».

Қазақстан Республикасының конституциялық кұқығы, меніңше, құқықтық реттеудің тағы бір әдісін - тану (танымау) әдісін де қолданады. Кеңестік кезеңнен кейінгі конституциялық құқық жөніндегі әдебиеттерде мұндай әдістің қолданылу мүмкіндігі байқалмайды. Оның үстіне бұл әдіс обьективті фактордан - адамдардың табиғи құқығын заң тұрғысынан танудан туындайды. Мемлекет адамдардың табиғи құқығына рұқсат етеді емес, дәлірек айтқанда, таниды. Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабының 2-тармағында былай деп жазылған: «Адам құқықтары мен

бостандыктары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады,

олардан ешкім айыра алмайды, зандар мен өзге де нормативтік құқықтық

актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай аныкталады. Құқықтық

реттеуді әдіс ретінде тану да конституциялық құқықтың демократиялық және

адамгершілік мәнін сипаттайды.

Құқық көзі түрінде құқық нормаларын білдіретін формалар түсіндіріледі.

1995 жылғы Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 1-

тармағында конституциялық құқық көздері тізіп көрсетілген. Бірақ бұл жерде мынаны ескеру қажет, конституцияда атап көрсетілген барлық нормативтік- құқықтық актілер оның көздері болып саналмайды. Бір нормативтік актілер тек конституциялық құқық нормаларынан ғана тұрады, ал келесі бірі -

әртүрлі салалардың құқық нормалары және т. б. с. с.

Формаларына қатысты, конституциялық құқықтың барлық көздері

мынадай түрлерге бөлінеді:

1. Қазақстан

Республикасының

құқықтың негізгі көзі.

Конституциялық

конституциямен (мысалы, конституцияның 92-бабы) қаралған. Қарапайым

заңдар тәртібімен салыстырғанда неғұрлым күрделі, Конституцияда арнайы

ескертілген, мемлекет үшін аса маңызды мәселелер бойынша қабылданады.

Депутаттардың жалпы саның 2/3 дауысымен қабылданады.

3. Әдеттегі заңдарды, негізінен қарапайым көпшілік дауыспен (50%+1)