Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Жоғары Білім және Ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті
Тарих, экономика және құқық факультеті
Құқықтық пәндер кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

.
Тақырып: Азаматтық іс жүргізу құқығы: оның пәні, әдісі жүйесі.

Орындаған: Зинолла.М.Ж. Тобы: Юр-33
Тексерген: құқықтық пәндер кафедрасының аға оқытушысы, з.ғ.м., Есенгазиева А.К.

Орал 2023ж
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Азаматтық іс жүргізу құқығының құқықтық реттеу жолдары
1.1. Азаматтық іс жүргізу ғылымының пәні мен жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . .5
1.2. Азаматтық іс жүргізу құқығының өзге құқық салаларымен өзара байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3. Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі ... ... ... ... ... ... . ... 11
2. Азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастар
2.1. Азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастарының ұғымы мен элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.2. Азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастарының обьектілеріне құқықтық сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.3. Азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастарының субьектілері және оларды топтастыру негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Кіріспе

Азаматтық іс жүргізу құқығы -- азаматтық істерді сотта қараудың және шешудің тәртібін, сондай-ақ соттардың және басқа да кейбір органдардың қаулыларын орындау тәртібін реттейтін құқық саласы. Оның нормалары соттың және процестің барлық қатысушысының қызметін реттейді; сондай-ақ, олардың құқылары мен міндеттерін анықтай отырып, сот мәжілісін жүргізудің тәртібін белгілейді.Азаматтық іс жүргізу құқықығының жалпы түсінігін мен ұғымын қарастыру болып табылады. Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидаларымен, ғылымын толық түсіндіріп жазу қарастырылады.Азаматтық іс жүргізу құқығының қағидаларына -- заңдарда бекітілген жалпы, маңызды жетекшілікке алатын негізгі ережелер мен сот қызметі негізделген. Бұл қағидалар мықты нормалар түрінде тұжырымдалған олар құқық нормаларының жалпы ережелерінде бейнеленеді.
Курстық жұмыстын өзектілігі: Азаматтық іс жүргізу құқығының қазіргі таңда елімізде болып жатқан оқиғаларға өзекті болып табылады. Жалпы азаматтық іс жүргізу құқығының өзектілігі өте жоғары, қоғамдағы болып жатырған азаматтық құқықбұғушылықтармен жәнеде азаматтардың құқықтары бұзылғаны жөнінде оларды шешу осы азаматтық іс жүргізу кодексімен қаралады
Азаматтық іс жүргізу құқығың зерттеу үшін мемлекет және құқық теориясы мен тарихының мәні, негізгі қолданатын ұғымдар мен категорияларын еске алу керек. Азаматтық іс жүргізу құқық өзге салалық құқықтық пәндер жүйесінде ерекше орын алады. Құқықтық институттар мен нормалар ара байланысы, ұқсас құқықтық реттеу салалары бар.
Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымының пәні:
тәжірибеде оның қолданылуымен тығыз байланыстағы азаматтық іс жүргізу құқығының өзі;
азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары;
азаматтық іс жүргізу құқығының тарихы;
шетел мемлекетіндегі азаматтық іс жүргізу құқығы.
Азаматтық құқық сондай-ақ өзіндік мүліктік емесқатынастарды да реттейді. Мүліктік емес игіліктер өзіндік мүліктік емес қатынастардың объектілері болады. Азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынстар құқықтық қатынастар, атап айтқанда, азаматтық - құқықтық қатынастар сапасына ие болады. Азаматтық - құқықтық қатынастар дегеніміз - азаматтық құқық нормалары реттеген қоғамдық қатынастар.
Азаматтық - құқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық - құқықтық реттеудің оъектісі мен әдістеріне байланысты. Азаматтық - құқықтық қатынастарың аса маңызды белгісі, ең алдымен, оған қатысушылардың заң жүзіндегі теңдігі. Азаматтық - құқықтық қатынастардың субъектілері билік пен өзара бағыну қатынастарында болмайды, өзара міндеттермен және құқықтарымен ғана байланысты болады. Азаматтық - құқықтық қатынастарға қатысушылардың бірінің екіншісіне міндеттерін орындау жөнінде талап қоюы биліктің өқілеттігіне емес, оған тиесілі субъективтік азаматтық құқыққа сүйенеді
Курстық жұмыстың мақсаты:Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылым ының түсінігі мен ұғымын қарастыру және толық және жалпылама түсіндіру, және азаматтық іс жүргізудегі қағидаларға тоқталу мен қатар қағидалардың мазмұнын ашу болып табылад.
Курстық жұмыстын міндетті: Курстық жұмыстын негізгі міндетті азаматтық іс жүргізудегі оның түсінігімен қағидалырың және пәнімен, жүйесін зерттеу. Азаматтық іс жүргізу құқығын пәнімен жүйесіне анализ жасау.
Курстық жұмыстын өзектілігі: Азаматтық іс жүргізу құқығының қазіргі таңда елімізде болып жатқан оқиғаларға өзекті болып табылады. Жалпы азаматтық іс жүргізу құқығының өзектілігі өте жоғары, қоғамдағы болып жатырған азаматтық құқықбұғушылықтармен жәнеде азаматтардың құқықтары бұзылғаны жөнінде оларды шешу осы азаматтық іс жүргізу кодексімен қаралады.
Курстық жұмыстын құрылымы: Жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде мақсаттар мен міндеттер және атқарылатын жұмыстың қысқаша сипаттасмасы анықталған. Курстық жұмыста азаматтық іс жүргізу пәнің әдісі мен жүйесі жазылған. Негізгі бөлімде азаматтық құқықтың реттеу жолдарымен, ғылымының жүйесін және өзгеде құқықтық салалармен қоса азаматтық іс жүргізудің принциптері қарастырылады. Екінші бөлімде азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастармен оның ұғымымен элементтерін жазылады және азаматтық іс жүргізудегі құықтық қатынастарының обьектілеріне құқықтық сипаттама берілген. Екі бөлімнен тұратын курстық жұмыста жалпы азаматтық іс жүргізудің құқықтық жүйесімен қоса принциптері жәнеде құқықтық қатынастарықарастырылған. Азаматтық іс жүргізудің басқада құқықтық салаларымен байланысыда жазылған және азаматтық іс жүргізудегі құықтыққатынастарының субьектілері және оларды топтастыру негіздері белгіленген.Азаматтық іс жүргізу пәнінің түсінігі мен ұғымы толық қамтылған.

1. Азаматтық іс жүргізу құқығының құқықтық реттеу жолдары
1.1. Азаматтық іс жүргізу ғылымының пәні мен жүйесі

Азаматтық іс жүргізу - бұл сот және басқа субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы.
Іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтары мен іс жүргізу міндеттері процесс барысында жүзеге асырылады.
Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілері:
1) сот істерін қарау мен шешу тәртібі алдын ала азаматтық іс жүргізу құқықтық нормаларымен белгіленген;
2) істің аяқталуына мүдделі тұлғалардың сот мәжілісінде іс қарауына қатысуға құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алады;
3) сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және ол заңға сәйкес болуы керек.
ҚР АПК-сі соттың қарауына жататын барлық азаматтық істерді төрт түрге бөледі:
1) бұйрық бойынша іс жүргізу істері;
2) талап қоюмен іс жүргізу істері;
3) ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері;
4) ерекше іс жүргізу істері.

Азаматтық процестің сатылары мынадай мақсаттарға жетуге бағытталған процессуалдық әрекеттердің жиынтығы: талап арызды (арызды, шағымды) қабылдау, сот қарауына істерді әзірлеу, сотта іс қарау, сот актілерін шығару және т.б.
Азаматтық іс жүргізу құқығы- бұл азаматтық істер бойынша сот төрелігіне жіберу кезіндегі сот пен іске қатысушылар арасындағы қоғамдық қарым-қатынастарды реттейтін жүргізу нормаларының белгілі бір жүйеде орналасқан жиынтығынан тұратын құқық саласы. Азаматтық іс жүргізу құқығының жалпы құқық жүйесінде алатын орны. Азаматтық іс жүргізу құқығы Қазақстан Республикасының ұлттық құқық жүйесінің құрамдас бір бөлігі бола отырып құқықтың өзге салаларымен де тығыз байланыста болады және өз алдына дербес құқық саласы болып табылады. Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық істерді қарап, шешім шығарып және оны орындау тәртібін реттейтін нормалар жиынтығынан тұратын ұлттық құқықтың бір саласы. Ол сот органдарының сот ісін жүргізудегі қызметін, судьялардың қызметін, іс жүргізуге барлық басқа да қатысушылардың қызметіне байланысты туатын қатынастарды реттейді.
Азаматтық істер жүргізу тәртібімен ұлттық құқықтың кейбір басқа да салаларынан туып отыратын даулар қаралып, шешіледі. Азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларын бұлжытпай сақтап отыру бұл істерді қарап шешетін сот органдарына әрбір істің ақиқатына жетуге кепілдік береді, демек мұның өзі сайып келгенде, жеке адамның құқығын, қоғамның мүддесін, мемлекеттің игілігін пәрменді де жан-жақты қорғауға мүмкіндік береді. Сот төрелігін жүзеге асыруда қоғамдық қатынастарды реттейтін азаматтық іс жүргізу құқығы құқық жүйесінде дербес құқық саласы болып саналады.Азаматтық іс жүргізу кұкығы ғылымы құқықтық білімдердің терең салаларының қатарына жатады. Оның мәні азаматгық істер бойынша әділ соттылықты жүзеге асыру барысындағы азаматтық іс жүргізу құқығының жауапты рөлімен анықталады.Азаматтық іс жүргізу құқығының пәні азаматтық іс жүргізу болып табылады. Азаматтық іс жүргізу құқығы мен азаматтық іс жүргізудің пәндерін бір-бірінен ажырата білу керек.Азаматтық іс жүргізу құқық жүйесі екі (Жалпы және Ерекше) бөлімнен тұратынын ескерген жөн.
Жалпы бөліміне: жалпы ережелер, азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері мен принциптері, ведомстволық бағыныстылық және соттылық туралы жалпы ережелер, сот хабарлаулары мен шақырулары туралы жалпы ережелер, іс жүргізу мерзімдерінің жалпы ережелері және т.б. жатқызуға болады.
Ерекше бөліміне: бірінші сатыдағы сотта іс жүргізуді, бұйрық арқылы іс жүргізуді, талап қою бойынша іс жүргізуге, ерекше талап қоюмен іс жүргізуді, ерекше іс жүргізуді, сот қаулыларын қайта қарау бойынша ісжүргізуді, жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіруді, халықаралық процесс және т.б. жатқызуға болады.Азаматтық сотта іс қарау саласында құқықтық реттеу әдістері: императивтік және диспозитивтік болып бөлінеді.Азаматтық іс жүргізуқұқығы қоғамдық қарым-қатынастарды диспозициялы-рұхсатты әдіспен реттеп отырады. Бұл азаматтық істерді тудыру соттың емес, мүдделі адамдардың бастамасы екеңдігін білдіреді. Сот өз бастамасы бойынша азаматтык іс қозғамайды. Сот актілеріне шағымдану және олардың орындалуы әдетте мүдделі іс жүргізуге құқылы субъектілердің ерік білдірулеріне байланысты.Азаматтық іс жүргізу құқығы нормаларының көпшілігі тыйым салынатын емес, рұқсат етілетін сипатқа ие. Процеске қатысушылар іс жүргізу нормаларында қарастырылып, рұқсат етілген өздеріне қатысты бір іс жүргізушілік әрекетпен айналыса алады. Қоғамның қазіргі заманғы даму кезеңінде азаматтық іс жүргізу құқығы нормаларының мүлтіксіздігі мен даму деңгейі оларды дәл сақтаған жағдайда қолдану кезінде соттардың әділсоттылық міндеттерін орындауын анықтайды.Жалпы сот істерін жүргізуге құқығы соттарда сот өкімі азаматтық және қылмыстық сот ісі арқылы жүзеге асырылады. Қазақстанда азаматтық сот ісі тәртібімен азаматтық істердің көпшілігі қарастырылады және оған рұхсат етіледі. Олардың қатарында Қазақстан Республикасының Конституциясында және азаматтар мен ұйымдардың саяси, еңбек, азаматтық, отбасылық, тұрғын үй, жер және өзге де кұқықтары мен бостандықтарының өзге зандарында бекітілген корғау мен күзет туралы істері бар.
Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субьектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатыныстар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады.Азаматтық іс жүргізу (процесс) соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа, басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі барысыгда жүзеге асырылады.
Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымы - азаматтық іс жүргізу мен азаматтық іс жүргізу құқығының маңызды проблемалары бойынша ғылыми білімдердің жиынтығы болып табылады.Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымының пәні:
- тәжірибеде оның қолданылуымен тығыз байланыстағы азаматтық іс жүргізу құқығының өзі;
- азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары;
- азаматтық іс жүргізу құқығының тарихы;
- шетел мемлекетіндегі азаматтық іс жүргізу құқығы.
Азаматтық іс жүргізу құқығы ғылымының жүйесі. Азаматтық іс жүргізу құқықтық ғылыми теориялық және тәжірибелік мәні бар бірқатар жалпы мәселелерді қарастырады: құқық пәні, принциптерді (қағидаларды) оқыту туралы, іс жүргізу құқықтың қатынастары мен оның субъектілерін, талап теориясы туралы, дәлелдеу туралы және т.б - жалпы бөлімі. Азаматтық іс жүргізудің әр сатысына байланысты маңызды проблемаларды зерттеу, олардың ерекшеліктерін, мәнін қарастыру - ерекше бөлім. Ғылым азаматтық іс жүргізу құқығының біртұтас және оның жеке инситуттарының тарихи дамуын зерттейді[5;20].
Азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары дегеніміз - азаматтық іс жүргізу әрекеттер тәртібінреттейтін жалпы және деректі ережелер, нормативтік-құқытық актілер. Азаматтық істерді жүргізу заңдары- азаматтық, отбасылық, еңбектік-құқықтық қатынастардан туатын даулар жөніндегі істерді, әкімшілік-құқықтық қатынастардан туатын істерді және ерекше сипаттағы істерді қарау тәртібін белгілейді.Бұл заңдардың құрамына ҚР АІЖК-сі және басқа заңдар кіреді. Ең алдымен заң күші жоғары ҚР Конституциясы туралы айту керек және оның оннан аса баптары азаматтықіс жүргізу әрекеттерге жататынын ескеру қажет. Мәселен, ҚР Конституциясының 14-бабының 1 бөлігінде былай жазылған Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. Соданкейін азаматтық іс жүргізу құқығына келесі номативтік актілердің қандай байланысы бар екенін айту қажет ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституциялық заңы, Халықаралық шарттар. Мына азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары бар заңдарын оқып танысу керек. Оған қоса соттық прецеденттер және әдет-ғұрыптарды да жатқызылады.
Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы - ҚР АІЖК-сі болып танылады.Азаматтық іс жүргізу заңының мерзімдегі және кеңістікте қолданылуы. Заң белгілі бір мерзімде күшіне енеді және оның күші бір мерзімде тоқтатылуы немесе жойылуы мүмкін. Жалпы ережегесәйкесҚР-ның заңдары баспасөзде жарияланғаннан кейін, егер олардың өздерінде күшіне ену мерімі көрсетілмесе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшінеенеді. Ал заңда көрсетілсе, 10 күннен кейін ресми түрде күшіне енеді. Ал заңда көрсетілсе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшіне енеді. Мысалы, ҚРАІЖК-сі 1999 жылғы 13 шілдеде қабылданды, ал бұл кодекс заң күшіне 1999 жылғы 1 шілдеде енді. Азаматтық сот ісін жүргізу іс жүргізу әрекетін орындау, іс жүргізу шешімін қабылдау кезіне қарай күшіне енген азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес жүзеге асырылады[5;18].

1.2. Азаматтық іс жүргізу құқығының өзге құқық салаларымен өзара байланысы

Азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары және өзге құқық салаларымен байланысы азаматтық іс жүргізу әрекеттер тәртібін реттейтін жалпы және деректі ережелер, нормативтік-құқытық актілер. Азаматтық іс жүргізу құқығын зерттеу үшін мемлекет және құқық теориясы мен тарихының мәні, негізгі қолданылатын ұғымдар мен категорияларын еске алу керек. Азаматтық іс жүргізу құқық өзге салалық құқықтық пәндер жүйесінде ерекше орын алады. Құқықтық институттар мен нормалар ара байланысы, ұқсас құқықтық реттеу салалары бар.
Азаматтық іс жүргізу құқығы материалдық құқық салаларымен неғұрлым тығыз және жан-жақты байланысты: азаматтық, отбасылық, тұрғын үй, еңбек, жер, инвестициялық, мұрагерлік және т.б. Материалдық құқық азаматтық-іс жүргізу сипатындағы нормалармен тығыз байланысты, мысалы, дәлелдеу мәнін, істің сотқа және т.б. ведомстволық бағыныстылығын айқындайтын нормаларды айтуға болады. Соңғылардың бұзылуы немесе оларды дұрыс қолданбау сот шешімінің күшін жоюға әкеп соғуы мүмкін.
Азаматтық процестің туындау шарттарының бірі - сотқа ведомстволық бағынысты материалдық-құқықтық даудың болуы (мысалы, талап-арыз өндірісінде). Басқаша айтқанда, материалдық құқық нормаларын бұзу, егер қорғау үшін сотқа жүгіну болса, азаматтық іс жүргізу құқығын қолданысқа келтіреді. Азаматтық іс жүргізу құқығының көмегімен адам бұзылған субъективті құқықтарды ғана емес, сонымен қатар заңдылықты қалпына келтіру үшін белгілі бір іс-әрекеттер жасауға немесе олардан тартынуға мәжбүр болады. Азаматтық істерді жүргізу заңдары-азаматтық, отбасылық, еңбектік-құқықтық қатынастардан туатын даулар жөніндегі істерді, әкімшілік-құқықтық қатынастардан туатын істерді және ерекше сипаттағы істерді қарау тәртібін белгілейді.Бұл заңдардың құрамына ҚР АІЖК-сі және басқа заңдар кіреді. Ең алдымен заң күші жоғары ҚР Конституциясы туралы айту керек және оның оннан аса баптары азаматтықіс жүргізу әрекеттерге жататынын ескеру қажет. Содан кейін азаматтық іс жүргізу құқығына келесі номативтік актілердің қандай байланысы бар екенін айту қажет ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституциялық заңы, Халықаралық шарттар. Мына азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары бар заңдарын оқып танысу керек. Оған қоса соттық прецеденттер және әдет-ғұрыптарды да жатқызылады. Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы - ҚР АІЖК-сі болып танылады.Азаматтық іс жүргізу заңының мерзімдегі және кеңістікте қолданылуы. Заң белгілі бір мерзімде күшіне енеді және оның күші бір мерзімде тоқтатылуы немесе жойылуы мүмкін. Жалпы ережеге сәйкес ҚР-ның заңдары баспасөзде жарияланғаннан кейін, егер олардың өздерінде күшіне енумерізімі көрсетілмесе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшінеенеді. Ал заңда көрсетілсе, 10 күннен кейін ресми түрде күшіне енеді. Ал заңда көрсетілсе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшіне енеді. Мысалы, ҚРАІЖК-сі 1999 жылғы 13 шілдеде қабылданды, ал бұл кодекс заң күшіне 1999 жылғы 1 шілдеде енді. Азаматтық сот ісін жүргізу іс жүргізу әрекетін орындау, іс жүргізу шешімін қабылдау кезіне қарай күшіне енген азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларда бар құқықтардың күшін жоятын немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін азаматтық іс жүргізу заңының кері күші болмайды. Азаматтық іс жүргізу құқығын зерттеу үшін мемлекет және құқық теориясы мен тарихының мәні, негізгі қолданылатын ұғымдар мен категорияларын еске алу керек. Ааматтық іс жүргізу құқық өзге салалық құқытық пәндер жүйесінде ерекше орын алады. Құқықтық институттар мен нормалар ара байланысы, ұқсас құқықтық реттеу салалары бар. Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық құқық, еңбек құқығы, отбасы құқығы, қаржы құқығы, салық құқығы, қылмыстық іс жүргізу құқығы, халықаралық құқық, сотттық сараптама, адвокатура, прокурорлық қадағалау, ҚР құқық қорғау органдары, конституциялық құқық, мемлекет және құқық тарихы, мемлекеттік және құқық теориясы салаларымен тығыз байлансты.
"Азаматтық іс жүргізу" - азаматтық істер бойынша сот әділдігін жүзеге асыру аясында, субъективтік құқықтарды қорғаудың әртүрлі нысанын реттейтін құқық нормаларын, атап айтқанда, соттардың, аралық соттардың азаматтық істерді қарау және шешу тәртібін, құқық нормаларын, олардың іс жүзінде тиісті органдардың қолдануымен тығыз байланысты.
Пән ретінде, Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңдары соттардың осы Кодескпен және басқа заңдармен өз құзыретін жатқызылған талап қою және өзге істерді қарау мен шешу барысында сот төрелігін атқаруы кезінде туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіндегі 2-бапқа сәкес, Қазақстан Республикасының азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңдары, Қазақстан Республикасының аумағында азаматтық істер бойынша сот ісін жүргізу тәртібі конституциялық заңдармен, Қазақстан Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған принциптері мен нормалары негізделген Қазақстан республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексімен айқындалады. Азаматтық сот ісін жүргізу тәртібін реттейтін өзге заңдардың ережелері осы Кодекске енгізілуге тиіс.
Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де міндеттемелері, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі мен Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары азаматтық іс жүргізу құқығының құрамдас бөлігі болып табылады.Азаматтық сот ісінжүргізу туралы заңдар азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, әкімшілік, қаржы, шаруашылық, жер құқықтық қатынастарынан, табиғи ресурстардыпайдалану мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қатынастардан және басқа да құқықтық қатынастардан туындайтын даулар бойынша істерді, сондай-ақ ерекше жүргізілетін істерді қарау тәртібін белгілейді.
Егер азаматтық істер бойынша іс жүргізу барысында әкімшілік құқыққа сәйкес шешілуге тиіс мәселені қарау қажет болса, ол Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодесктің 26-бабының ережелеріне сәйкес азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен шешіледі.Әдісі ретінде, Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заң күші бар және ол Республиканың бүкіл аумағында тікелей қолданылады. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодекс пен Қазақстан Республикасы Конституциясы нормаларының арасында қайшылық болған жағдайда Конституцияның ережелері қолданылады.Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодекстің нормалары мен Қазақстан Республикасы конституциялық заңының арасында қайшылық болған жағдайда конституциялық заңның ережелері қолданылады. Осы Кодекс нормалары мен өзге заңдардың арасында қайшылық болған жағдайда осы Кодекстің ережелері қолданылады.Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттар Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодекстен басым болады және халықаралық шартта оның қолданылуы үшін заң шығарылуы талап етіледі деп көрсетілген жағдайларды қоспағанда, олар тікелей қолданылады.Азаматтық іс жүргізу құқығының жүйесі: Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне сәйкес; 5-бөлімнен, 45-тараудан және 426-баптан тұрады. Әрине, 1-бөлім: "Жалпы ережелер"; 2-бөлім: "Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу"; 3-бөлім: "Сот қаулыларын қайта қарау бойынша іс жүргізу"; 4-бөлім: "Жойылған сот ісін немесе атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру"; 5-бөлім: "Халықаралық процесс" деп аталады[5;17,18].

1.3. Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі.

Азаматтық іс жүргізу құқық нормаларымен реттелген азаматтық сот ісін жүргізудің бастапқы идеяларына, негіздеріне сүйене отырып құрылады. Осы азаматтық сот ісін жүргізудің бастапқы идеялары (принциптері) азаматтық істер бойынша сот төрелігінің тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді. Барлық азаматтық сот ісін жүргізудің принциптері жиынтығы бойынша бір-бірімен тығыз байланыс құрып және бір-бірін толықтыра отырып, біртұтас жүйе құрайды. Жүйе дегеніміз - нақты тұтастықты құрайтын, бір-бірімен тиісті қатынаста болатын көптеген элементтер. Осылайша, азаматтық сот ісін жүргізу бір-бірімен байланыстағы принциптердің жиынтығын құрайды. Тиісінше принциптер өзара байланыс пен қатынаста болып біртұтас жүйе құрайды. Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің жүйесі объективті сипатта болуына қарамастан, заң әдебиеттерінде оның құрамы және осы жүйеге кіретін кейбір жеке принциптердің атауы бойынша бірқатар ой-пікірлер бар. Біртұтас жүйеде орналасқан азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің әрқайсысы азаматтық іс жүргізу құқығының мазмұнын ашады. Азаматтық сот ісін жүргізудің принциптер жүйесі санына қарай құрылған жоқ, олардың әрқайсысы өздерінің қызмет атқару, мағынасы және сипаты бойынша жинақталған.Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің атаулары мен көлемі өздігінен өзгермейді. Әдетте, азаматтық сот ісін жүргізудін, принциптері республикамыздың Конституциясында, ал басқалары ҚР АІЖК-де бекітілген.
Принциптер мазмұндары - қолданыстағы заңнама баптарында және оның тармақтары мен бөлшектерінде белгіленген ережелер. Мысалы, ҚР АІЖК-нің 65-бабы айтысу қағидасының мазмұнын құрайды.Негізінен принциптер азаматтық сот ісін жүргізудің мәнін білдіре отырып, азаматтық іс жүргізу құқығының маңызды институты болып танылады.
Азаматтық сот ісін жүргізудің принциптері жиынтық тәрізді біртұтас жүйеде орналасқан. Жүйеде орналасқан азаматтық сот ісін жүргізу принциптерінің біреуінің бұзылуы басқа онымен байланыстағы принциптердің бұзылғандығын білдіреді жене нақты азаматтық істер бойынша қабылданған сот шешімінің заңсыздығына екеп соқтырады, тиісінше оның күшін жоюға әкеледі.Азаматтық сот ісін жүргізу принциптерін әртүрлі үш негіздер бойынша жіктеуге болады. Құқық ғылымында мұндай жіктеудің бірқатар жеке белгілері аталған. Біріншіден, нақты принцип бекітілген нормативтікқайнар көзіне қатысты жіктеледі. Тиісінше Қазақстан Республикасының Конституциясымен немесе ҚР АІЖК-мен бекітілген азаматтық сот ісін жүргізудің принциптерін белгілеуге болады. Бірақ, Конституцияда бекітілмеген (конституциялыңемес) принциптер өзге де принциптерден басым бола алмайды, себебі, оларда құқық қабылдау (заң шығару) және құқық қолдану (соттың тәжірибелік қызметі) қажетті және міндетті деп танылған. Сонымен бірге, принциптерді былай жіктеу өзінің негізсіздігін білдіреді, яғни Конституцияның тиісті нормаларымен бекітілген (конституциялық деген) принциптер көрінісін Конституция негізінде қабылданған басқа заң нормаларында көзделген. Бұл заң нормаларында бекітілген принциптерді конституциялың емес деп атау дұрыс емес, себебі олар Конституцияға сәйкес қабылданған нормативтік құқықтық актілер болып табылады.
Екіншіден, нақты принциптер бір немесе одан да көп құқық салаларында қолдануына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.