Кестелерге мәліметтер қосу
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Физика және математика факультеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорын құру
Орындаған : Жамбулов С.Ж , ЕТжБҚ-203 тобының студенті
Тексерген : Рысдаулетова А.А
Ақтөбе 2022
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1-ТАРАУ. ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
1.Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .9
1.1 Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйесі ... ... ... ... ... ... .15
1.2 Мәліметтер қорын басқару жүйесінің объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.3 Мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктері ... ... ... ... ... ... ... .21
1.4 С# ортасымен танысу. С# ортасы туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ...2 4
1.5 С# программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2-ТАРАУ. ЖҰМЫСТЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМІ
2.1 Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Кіріспе
Қазіргі әлемде дерекқорлар барлық жерде дерлік қолданылады - интернет-дүкендерде, кәсіпорындарда, оқу және медициналық мекемелерде. Осыған байланысты деректер қорын басқаруға жауапты арнайы жүйелерді құру қажеттілігі туындады.
Мәліметтер қоры (МҚ) - белгілі бір пәндік облыс объектілерінің күйін және осы объектілер арасындағы қарым-қатынасты көрсететін белгілі бір ережелерге сәйкес өзара байланысты және ұйымдастырылған мәліметтер жиынтығы.
SQL тілі мәліметтер қорымен жұмыс істеуде кеңінен қолданылады. IT-саланың маңызды саласы онымен қандай да бір түрде байланысты. Көрінетін қарапайымдылығына қарамастан, SQL тілі мәліметтер қорымен жұмыс істеуге үлкен мүмкіндіктер береді.
Жұмыс барысында мәліметтер қоры және олармен жұмыс істеу әдістері туралы теориялық білімдерді жүйелеу және тереңдету жүзеге асырылады. Сонымен қатар, курстық жұмыс ақпараттық жүйелерді жобалау әдістерін іс жүзінде қолдануға, таңдалған ДҚБЖ-ны меңгеруге және мәліметтер қорымен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.
Курстық жұмыстың мақсаты - оқу барысында алған теориялық білімдерін жүйелеу және тереңдету, сонымен қатар өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын меңгеру және бекіту.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1) Visual Studio ортасында мәліметтер қорын құру;
2) Мәліметтер қорымен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
3) SQL тілімен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеру;
Курстық жобаны жүзеге асыру барысында келесі міндет қойылды. Студенттердің жатақхана 2 кестеден тұратын мәліметтер қорын құру қажет:
Ғылыми жетістіктер (аты, қатысқан жарыс түрі, алған жетістік)
Студент (аты-жөні ,жасы, телефон номері, мамандығы , оқу бөлімі өрістерінен тұрады)
Әрі қарай, сұрауларға жауап алуға мүмкіндік беретін жүйені бағдарламалау керек:
1) Кестелерге мәліметтер қосу;
2) Кестелердегі мәліметтерді іздеу арқылы өзгерту;
3) Кестелердегі мәліметтерді іздеу арқылы өшіру;
4) 2 кестелердегі мәліметтерді байланыстыру;
5) Кестелердегі өрістерді сұрыптау;
6) Есеп беру (отчет) формасын құру;
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі уақытта Деректер қорын басқару жүйелері тақырыбын зерттеудің өзектілігі бұрынғыдан да артып келеді. Біздің өміріміздің әртүрлі салаларында қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жылдам және сенімді іздеу ақпаратпен жұмыс істеудің кез келген кезеңінде қажет. Әрбір студент қазіргі әлемге бейімделуге қажетті осы саладағы білім деңгейін меңгеруі керек.
Зерттеу әдістері:Мәліметтер қорын құру әдістері,программалау және қосымша әдістер.
Зерттеудің практикалық мәнділігі: Ғылыми жетістіктер МҚБЖ-да іске асыру.
Зерттеу жұмысының құрылымы:Зерттеу жұмысы теориялық екі бөлімнен, кіріспе, қорытынды,пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспе бөлімі зерттеу жұмысының мақсаты,міндеттері,нысаны,әдістері, зерттеудің өзектілігінен тұрады.
I тарауда- Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері мен түсініктеріне шолу және мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктері қарастырылады.
II тарауда-Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорын құру баяндалады.
1-ТАРАУ.ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері
Мәліметтер қорымен жұмыс істейтін ақпараттық жүйелердегі жалпыға арналған программалық қамтамасыз ету мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) деп аталады. Мәліметтер қорын басқару жүйелері - бұл мәліметтер қорын құруға, енгізуге және өңдеуден өткізуге арналған тілдік және программалық құралдардың кешені.
Әлемде МҚБЖ-ның 1000-нан астам түрі бар. Мәліметтер қорын басқарудың әр алуан жүйелері мәліметтердің әр түрлі модельдерін пайдаланады. Мәліметтер қорының әр түрлі модельдеріне негізделген МҚБЖ-лардың мысалдарына төмендегілер жатады:
Иерархиялық модель - IMS PCFocus, Team-UP, Data Edge;
Желілік модель- IDMS, db-Vista III;
Реляциялық модель - Dbase, DB2(IBM), FoxBase және FoxPro (Fox Software), Paradox, Dbase for Windows жәнеInterBase (Borland), Visual FoxPro және Access (Microsoft), Clarion (Clarion Software), Ingress (ASK Computer Systems), Oracle (Oracle), Informix;
Постреляциялық модель - Bubba, DasDb;
Көпөлшемді модель - EssBase (Ardor Software), Media Multi-matrix (Speedware), Oracle Express Server (Oracle), Cache (InterSystems);
Объектілі бағытталған модель - POET( POET Sofyware),Jasmine (Computer Associates), Versant (Versant Technologies), 02 (Ardent software), Iris, Orion, Postgress,ODB-Jupiter.
Мәліметтер қорының сервері ретінде келесі МҚБЖ-ларболуы мүмкін: NetWare SQL (Novell), MS SQL Server (Microsoft), InterBase (Borland), SQLBase Serve (Gupta), Intelligent DataBase (Ingress), Oracle, Informix көптеген пайдаланушыларға арналған МҚБЖ болып табылады, ол текті емес ортада жұмыс істейді (әртүрлі ЭЕМ мен ЖЖ).
МҚБЖ-ның негізгі қызметіне келесілер жатады:
мәліметтерді құру және бақылау;
мәліметтерді қорғау және бақылау;
көптеген пайдаланушылардың мәліметтерге қол жеткізуі;
пайдаланушыға мәліметтерді манипуляциялау мүмкіндігін ұсыну;
қолданбалы программаларды құру мүмкіндігі.
Мәліметтерді құру мен бақылау мәліметтер сөздігінің көмегімен орындалады. Мәліметтердің сөздіккаталогы мәліметтердің құрылымы, мәліметтердің типтері, оларды ұсыну форматтары, мәліметтердің өзара байланысу сұлбалары, пайдаланушылар, мәліметтерді қорғау мен оларға қол жеткізу кодтары туралы ақпаратты орталықтандырылған түрде сақтауға арналған. Көбінесе сөздіктің қызметін МҚБЖ-лар орындайды және олар жүйелік мәзірден шақыртылады немесе утилиттері арқылы орындалады.
МҚБЖ-дағы мәліметтерді тұтастығын сақтау үшін транзакциялар қолданылады. Транзакция деп мәліметтер қорындағы МҚБЖ басынан аяғына дейін қадағалайтын, мәліметтермен жүргізілетін амалдардың қандай да бір тізбегі аталады. Транзакция сәтті аяқталған жағдайда амалдардың нәтижелері мәліметтер қорында сақталады. Құрал-жабдықтың немесе программалық қамтудың жұмысы тоқтаған кезде, сондай-ақ пайдаланушы транзакцияны аяқтаудан бас тартқан кезде транзакция аяқталмаған (үзілген) күйінде қалады. Бұл жағдайда мәліметтермен орындалған амалдардың нәтижелері мәліметтер қорына ауыстырылмайды.
Мәліметтерге қол жеткізу мүмкіндігі көптеген пайдаланушыларға мәліметтер қорына жылдам және тиімді түрде жүгінуге мүмкіндік береді. МҚБЖ көптеген пайдаланушылар бір мезгілде қол жеткізуге ие болған жағдайда пайдаланушының бірі мәліметтерге жүгінсе, енді бірі сол кезде оларға өзгертулер енгізіп жататындай келіспеушілік оқиғалардың туындамауын бақылап отырады.
МҚБЖ пайдаланушыларға мәліметтерді манипуляциялауға, мәліметтер қорынан тікелей есеп берулерді сұрауға және алуға, сондай-ақ мерзімді есеп берулерді құрастыру үшін сұраныстарды сақтаудың мол мүмкіндіктерін ұсынады.
Көптеген МҚБЖ-ларда қосымшаларда жасауға арналған ішіне орнатылған программалау тілдері болады. Бұл қосымшалар exe-файлдар тәрізді мәліметтер қорымен дербес түрде, немесе сол МҚБЖ-ның құрамында жұмыс істеуі мүмкін.
МҚБЖ-ның мәліметтермен жұмыс істеу қызметтері екі тілде қамтамасыз етіледі:
мәліметтерді сипаттау тілі;
мәліметтерді манипуляциялау тілі.
Бұл тілдер көптеген МҚБЖ-ларда екі түрде QBE (Query by Example) үлгісі бойынша сұраныс жасау тілі ретінде және SQL (Structured Query Language) тілі ретінде жүзеге асырылған. QBE және SQL тілдерінің теориялық негізі реляциялық есептеу болып табылады. QBE тілі пайдаланушыларға мәліметтер қорын құру мен манипуляциялау үшін сауалнама формаларын ұсынады, оларды толтыру жұмысты жеңілдетеді.
Тағы да бір айта кететін нәрсе, физикалық деңгейде әр түрлі МҚБЖ-лар мәліметтерді ұсынудың әр түрлі форматтары болады. Әр алуан МҚБЖ-лардың мәліметтері өзара үйлесімділігі үшін арнайы интерфейстер, драйверлер әзірленеді. Мысалы, Microsoft фирмасы ODBC (Open Database Connectivity) драйверін әзірлеп шығарды, ол аса кең тараған МҚБЖ-лар форматтарында мәліметтер қорымен жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді. Көптеген МҚБЖ-лардың басқа форматта ұсынылған мәліметтер қорын оқуға арналған қоса орнатылған интерфейстері бар.
МҚБЖ-ға программалардың келесі негізгі түрлері жатады:
толық қызметті МҚБЖ;
МҚ серверлері;
МҚ клиенттері;
МҚ-мен жұмыс істеу бағдарламаларын жасау құралдары.
Толық қызметті МҚБЖ (ТҚМҚБЖ) алдымен үлкен машиналарға арналып, кейіннен мини-машиналар мен ДЭЕМ-дерге арналып пайда болған дәстүрлі МҚБЖ болып табылады. Барлық МҚБЖ-лардың арасында қазіргі заманғы толық қызметті МҚБЖ саны жағынан көп және өзінің мүмкіндіктері бойынша аса қуатты болып табылады. Толық қызметті МҚБЖ-ларға, мысалы, Clarion Database Developer, DataBase, Dataplex, dBase IV, Microsoft Access, Microsoft FoxPro және Paradox R: BASE сияқты пакеттер жатады.
Әдетте ТҚМҚБЖ-лардың меню командалары арқылы МҚ-мен негізгі әрекеттерді орындауға мүмкіндік беретін дамыған интерфейсі болады: кестелердің құрылымын құрып, түрлендіруге, мәліметтерді енгізуге, сұраныстарды құрастыруға, есеп берулерді әзірлеуге, оларды басып шығаруға және т.б. сұраныстар мен есеп берулерді құрастыру үшін прогаммалаудың қажеті жоқ, оның орнына QBE (Query by Example - үлгі бойынша сұраныстарды құрастыру) тілін қолданған ыңғайлы. Көптеген ТҚМҚБЖ-ларға кәсіби құрастырушыларға арналған программалау құралдары кіреді.
Кейбір жүйелердің қосалқы құралы ретінде МҚ сұлбаларын жобалаудың қосымша құралдарында немесе СASE-ішкі жүйелерінде болады. Басқа МҚ-ларға немесе SQL-серверлердің мәліметтеріне қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін толық қызметтік МҚБЖ-ларды факультативтік модульдер болады.
МҚ серверлері ЭЕМ желілерінде мәліметтерді өңдеу болып орталықтарын құруға арналған. Қазіргі кезде МҚ-лардың бұл тобының аз болып табылады алайда олардың саны біртіндеп артуда. МҚ серверлері басқа программалар (клиенттер) сұратқан мәліметтерді басқару қызметтерін SQL операторларының көмегімен жүзеге асырады.
Келесі бағдарламалар МҚ серверлерінің мысалы болып табылады: NetWare SQL (Novell), MS SQL Server (Microsoft), InterBase (Borland), SQLBase Server (Gupta), Intelligent Database (Ingress).
Жалпы жағдайда МҚ серверлері үшін клиенттік программалар ретінде әртүрлі программалар қолданылуы мүмкін: ТҚМҚБЖ, электронды кестелер, мәтіндік процессорлар, электронды пошта программалары және т.б. Бұл жағдайда клиент - сервер жұбының элементтері бір немесе бірнеше программалық қамтамасыз етудің өндірушілеріне жатуы мүмкін.
Клиенттік және серверлік бөліктер бір фирмада жасалған жағдайда олардың арасындағы қызметтердің үлестірілуі ұтымды түрде орындалған деп күту табиғи нәрсе. Қалған жағдайларда, әдетте, мәліметтерге қандай жолмен болсын қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсаты көзделеді. Келесі жағдай осындай қосылыстың мысалы болып табылады: көп қызметтік МҚБЖ-лардың бірі сервер рөлін, ал екінші МҚБЖ (өзге фирма өндірген) - клиент рөлін атқарады. SQL Server (Microsoft) МҚ сервері үшін клиенттік (ауқымдық) программалар ретінде көптеген МҚБЖ-лар болуы мүмкін, мысалы: dBASE IV, Blyth Software, Paradox, DataEase, Focus,1-2-3, MDBS ІІІ, Revelation және басқалары сияқты.
МҚ-лармен жұмыс істеу программаларын жасау құралдары келесі бағдарламалардың әралуан түрлерін:
клиенттік программаларды;
МҚ серверлері мен олардың жекелеген компоненттерін;
пайдаланушылардың қосымшаларын құрастыруға қолданылуы мүмкін.
Бірінші және екінші түрдегі программалар саны жағынан аздау болып келеді, себебі олар негізінен жүйелі программалаушыларға арналған. Үшінші түрдегі пакеттер көптеп саналуда, алайда олардың саны толық қызметтік МҚБЖ-ларға қарағанда аз.
Пайдаланушы қосымшаларын жасау құралдарын программалау жүйелері жатады, мысалы Clipper, түрлі программалау тілдеріне арналған әртүрлі программалау кітапханалары, сондай-ақ әзірлемелерді (соның ішінде клиент-сервер типіндегі жүйелерді) автоматтандыру пакеттері. Аса кең тараған құралдар ретінде келесі құрал-жабдықтық жүйелерді атап кетуге болады: Delphi және Power Builder (Borland), Visual Basic (Microsoft), SILVERRUN (Computer Advisers Inc.), S-Designor (SDP мен Powersoft) және ERwin (LogicWorks).
Жоғарыда аталған құралдармен қатар мәліметтерді басқару мен МҚ қызмет көрсетуді ұйымдастыруға арнап түрлі қосымша құралдар, мысалы, транзакциялар мониторлары қолданылады (4.2 ішкі бөлімін қараңыз).
МҚБЖ-ларды қолдану сипаты бойынша дербес және көп пайдаланушыға арналған деп бөлінеді.
Дербес МҚБЖ-лар әдетте, дербес МҚ-лары мен олармен жұмыс істейтін онша қымбат емес қосымшаларды жасау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-лар немесе олардың көмегімен жасалған қосымшалар көбінесе көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ның клиенттік бөлігі ретінде қызмет атқаруы мүмкін. Дербес МҚБЖ-ларға, мысалы, Visual FoxPro, Paradox, Clipper, dBase, Access және т.б. жатады.
Көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларға МҚ сервері мен клиенттік бөлігі кіреді және, әдетте, бір текті емес (ЭЕМ-дер мен амалдық жүйелері әртүрлі болып келетін) есептеу жүйесінде қызмет ете алады. Көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларға, мысалы Oracle мен Informix МҚБЖ-лар жатады.
Қолданылатын мәліметтер моделі бойынша МҚБЖ-лар (МҚ тәрізді) иерархиялық, желілік, реляциялық, объектілі-бағытталған және басқа түрлерге бөлінеді. Кейбір МҚБЖ-лар бір мезгілде бірнеше мәліметтер моделіне қолдау көрсете алады.
Пайдаланушы тұрғысынан МҚБЖ ақпаратты сақтау, өзгерту (толықтыру, редакциялау және алып тастау) және өңдеу қызметтерін сондай-ақ түрлі баспа құжаттары жасау мен алу қызметтерін жүзеге асырады.
Мәліметтер қорында сақталған ақпаратпен жұмыс істейтін МҚБЖ программалар мен пайдаланушыларға келесі екі тілі ұсынады:
мәліметтерді сипаттау тілі - мәліметтердің логикалық құрылымын сипаттауға арналған декларативтік типтегі жоғары деңгейлі процедуралық емес тіл;
мәліметтерді манипуляциялау тілі - мәліметтерімен негізгі амалдарды: енгізу, модификациялау және сұраныс бойынша мәліметтерді таңдауды, орындауды қамтамасыз ететін құрылымдардың жиынтығы.
Аталған тілдердің түрлі МҚБЖ-ларда өзара айырмашылықтары болуы мүмкін. Стандартталған екі тіл аса кең таратылған: QBE (Query By Example) - үлгі бойынша сұраныс тілі және SQL (Structured Query Language) - сұраныстардың құрылымдалған тілі. QBE негізінен мәліметтерді манипуляциялау тілінің қасиеттерінен тұрады, ал SQL өзінде екі түрдегі тілдердің қасиеттерін - мәліметтерді сипаттау және манипуляциялау қасиеттерін жинақтаған.
МҚБЖ-ның жоғарыда аталған қызметтері, өз кезегінде, одан төмен деңгейдегі келесі негізгі қызметтерді қолданады:
сыртқы жадыдағы мәліметтерді басқару;
жедел жадының буферлерін басқару;
транзакцияларды басқару;
МҚ-дағы өзгертулер журналын жүргізу;
МҚ-ның тұтастығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Оларды төмен деңгейлі деп атайық:
Қазіргі МҚБЖ-ларда аталған қызметтерді жүзеге асырудың қажеттілігі мен ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама беріп кетейік.
Әртүрлі жүйелерде сыртқы жадыдағы мәліметтерді басқару қызметтерінің жүзеге асырылуы ресурстарды басқару деңгейінде де (ОЖ файлдық жүйелерін немесе ДЭЕМ құрылғыларын тікелей басқаруды қолдану арқылы), мәліметтерді басқару алгоритмдердің логикасы бойынша да ажыратылуы мүмкін. Мәліметтерді басқару әдістері мен алгоритмдері негізінен МҚБЖ-ның ішкі шарасы болып табылады және оларды пайдаланушыға тікелей қатысы жоқ. Осы қызметін жүзеге асырылу сапасы арнайы АЖ-лардың мысалы, орасан зор МҚ-лармен, күрделі сұраныстармен, мәліметтерді өңдеуде өткізудің үлкен мөлшерімен жұмыс істеуінің тиімділігіне аса зор әсерін тигізеді.
Мәліметтерді буферлеу және соның салдарынан жедел жады буферлерін басқару қызметін жүзеге асырудың қажеттілігі жедел жады көлемінің сыртқы жады көлеміне қарағанда біз болуымен негізделген.
Буферлер сыртқы және жедел жадының арасындағы алмасуды жеделдетуге арналған жедел жадыны саласы болып табылады. Буферлерде МҚ үзінділері уақытша сақталады, олардағы мәліметтер МҚБЖ-ға жүгінген кезінде пайдаланылады немесе өңдеуден өткізгеннен кейін мәліметтер қорына жасыру жоспарланады.
Транзакциялардың механизмі МҚБЖ-да қордағы мәліметтердің тұтастығын қамтамасыз ету үшін қолданылады. Транзакция деп МҚБЖ басынан аяғына дейін қадағалап отыратын МҚ-дан мәліметтерімен жүргізілетін амалдардың қандай да бір бөлінбейтін тізбегі аталады. Егер де қайсыбір себептермен (құрал-жабдықтың істен шығуы және тоқтап қалуы, қосымшаны қоса алғанда, программалық қамтудың қателіктерін) транзакция аяқталмай қалса, онда оның жұмысы тоқтатылады.
Транзакцияға негізгі үш қасиет тән болып келеді деп айтады:
атомарлық (транзакцияға кіретін барлық амалдар орындалады немесе бірде-бір амал орындалмайды);
топтамалануы (сериалдануы) (бір мезгілде орындалатын транзакциялардың өзара әсері жоқ);
ұзақ мерзімділігі (тіпті жүйе күйреген жағдайдың өзінде бекітілген транзакция қорытындылары жоғалып кетпейді).
Транзакцияның мысалы ретінде банктік жүйеде бір есепшоттағы ақшаны екіншісіне аудару амалын айтуға болады. Бұл жерде, ең болмағанда екі қадамдық үдеріс қажет. Алдымен бір есепшоттағы ақша алынады, сосын олар екінші есепшотқа салынады. Егер әрекеттердің біреуі сәтсіз орындалса, әрекеттің нәтижесі дұрыс болмайды және шоттардың арасындағы теңгерім бұзылады.
Транзакцияның қатар түрде орындалатын бір пайдаланушыға арналған және көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларда транзакцияларды бақылау өте маңызды. Соңғы жағдайда транзакциялардың топтамалануы туралы айтылады. Қатар орындалатын транзакциялардың топтамалануы деп транзакцияларды жүзеге асырудың қосынды әсері оларды біртіндеп орындаудың әсеріне тепе-тең болатындай етіп құруды айтады. Оларды орындау жоспарын (сериялық жоспарды) құруды түсінеді.
Транзакциялар қоспасын қатар орындаған кезде келіспеушіліктер (блоктаулар) туындауы мүмкін, олардың шешу МҚБЖ-ның қызметіне жатады. Мұндай жағдайлар табылған кезде әдетте бір немесе бірнеше транзакциямен орындалған өзгерістердің күшін жою арқылы қайта шегіндіру жүргізіледі.
МҚ-ғы өзгертулер журналын жүргізу (өзгертулерді журналдау) МҚБЖ ақпараттық істен шығулар мен тұрып қалулар, сондай-ақ программалық қамтуда қателер болған жағдайда қордағы мәліметтердің сақталу сенімділігін қамтамасыз ету үшін орындалады.
МҚБЖ журналы дегеніміз - бұл пайдаланушының тікелей қолы жетпейтін және мәліметтер қорындағы барлық өзгерістер туралы ақпаратты жазу үшін қолданылатын ерекше МҚ немесе негізгі МҚ-ның бөлігі. Әртүрлі МҚБЖ-ларда журналға әртүрлі деңгейлердегі МҚБЖ-дағы өзгерістерге сәйкес келетін жазбалар, яғни сыртқы жадының бетін модификациялаудың ішкі ең кіші амалынан бастап МҚ модификациялаудың логикалық амалдарына (мысалы, жазбаны салу, бағанды жою, өрістегі мәнді өзгерту) және транзакцияларына дейін енгізілуі мүмкін.
МҚ-ға өзгертулер журналын жүргізу қызметін тиімді орындау үшін журналдың өзін жұмыс қалпында ұстау және сақтау сенімділігін қамтамасыз ету қажет. Кейбір жағдайларда жүйеде журналдың бірнеше көшірмелері сақталады.
МҚ-ның тұтастығын қамтамасыз ету, әсіресе МҚ-ны желілерде пайдалану үшін, МҚ-ның табысты түрде қызмет етуінің қажетті шарты болып табылады. МҚ-ның тұтастығы дегеніміз - мәліметтер қорында пәндік саланы толық қарама-қайшылықсыз және дұрыс көрсететін ақпарат бар екендігін білдіретін мәліметтер қорының қасиеті. МҚ-ның тұтастығын қолдауға оның бүтіндігін тексеру және мәліметтер қорында қарама-қайшылықтар анықталған жағдайда оның қалпына келтірулер жатады. МҚ-ның тұтас жағдайы бүтіндігін шектеу арқылы қорда сақталып жатқан мәліметтер қанағаттандыруы тиіс болатын шарттар түрінде сипатталады. Аталған шарттарының мысалы өздері туралы мәліметтер МҚ-да сақталатын объектілер атрибуттарының мүмкін болатын мәндерінің диапазондарын шектеу немесе реляциялық МҚ-лар кестелерінде қайталанып отыратын жазбалардың болмауы болып табылуы мүмкін.
Қауіпсіздікті қамтамасыз етуге МҚБЖ-да қолданбалы программаларды, мәліметтерді шифрлеумен, парольмен қорғаумен, мәліметтер қорына және оның жекелеген элементтеріне (кестелерге, формаларға, есеп берулерге және т.б.) қол жеткізу деңгейлерін қолдаумен қол жеткізіледі.
1.1 Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйесі
Мәліметтер қоры дегенімiз мәліметтeрдің рeттелген, өзaрa бaйланысты жиынтығы. Ол aқпаратты сaқтауға aрналған құрылым. Мәліметтер қорынa мысал ретінде телефон aнықтамалығын, поездaр қозғалысының кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметтерді, студенттердің сессия тaпсыру қорытындылaрын және т.б. aтауға болады. Электронды мәліметтер қорының бaсты қасиеті - ақпaратты жылдам іздестіру, сұрыптау және түрлендіру.[22]
Мәлiметтер қоры - ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады. Кесте - мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша мәлiметтердi сақтауға қолданылады.[27]
Мәлiметтер қоры - ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады. Кесте - мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша мәлiметтердi сақтауға қолданылады.Деректер базасын басқару жүйесі (ДҚБЖ) - бұл барлық дерекқорға кіруді басқаратын бағдарламалық жасақтама. Концептуалды түрде бұл орын алады келесідей:
1. Пайдаланушы белгілі бір көтеруді қолдана отырып, деректерге қол жеткізуге сұрау береді деректер байланысты (әдетте SQL тілі).
2. ДҚБЖ бұл сұранысты ұстап алады және оны талдайды.
3. ДҚБЖ осы пайдаланушы үшін сыртқы схеманы (оның Объектілік нұсқасын) қарайды, "сыртқы-тұжырымдамалық", тұжырымдамалық схеманың тиісті көрінісі, "тұжырымдамалық -- ішкі" дисплей және сақтау құрылымын анықтау.
4. ДҚБЖ сақталған дерекқорда қажетті операцияларды орындайды.
Мысал ретінде біз белгілі бір сыртқы жазбаның данасын қалай таңдауға болатынын қарастырамыз. Жалпы жағдайда, бұл жазбаның өрістері концептуалды жазбалардың бірнеше данасынан таңдалады, олар өз кезегінде сақталған жазбалардың бірнеше даналарынан өрістерді сұрайды. Тұжырымдамалық ДҚБЖ алдымен сақталған жазбалардың барлық қажетті даналарын таңдап, содан кейін тұжырымдамалық жазбалардың қажетті даналарын құрып, содан кейін сыртқы жазбаның данасын жасау керек. Әр кезеңде түрлерді түрлендіру қажет болуы мүмкін немесе басқа түрлендірулер. [2, 87б]
Деректерді анықтау
ДҚБЖ деректерді бастапқы форма түрінде (сыртқы схемалар, тұжырымдамалық схема, ішкі схема, сондай-ақ барлық қажетті карталар) және осы анықтамаларды тиісті түрге түрлендіру түрінде анықтау құралдарын ұсынуы керек нысаны.
Басқаша айтқанда, ДҚБЖ-де әрқайсысы үшін ЯОД процессорының (деректерді анықтау тілі) немесе ЯОД компиляторының компоненттері болуы керек,ол қолдайтын деректерді анықтау тілдері. ДҚБЖ да дұрыс болуы керек,деректерді анықтау тілінің синтаксисін түсіндіріп, мысалы, қызметкерлердің сыртқы жазбаларында жалақы өрісі бар деп айтуға болады. ДҚБЖ бұл ақпаратты деректерді өңдеу сұраныстарын талдау және орындау кезінде қолдануы керек (мысалы, " жалақысы бар барлық қызметкерлерді табыңыз 50 мың доллардан аз".).
Деректер айла-шарғы жасау
ДҚБЖ пайдаланушының дерекқорда бұрыннан бар деректерді таңдау, өзгерту немесе жою немесе оған жаңаларын қосу туралы сұрауларын өңдей алуы керек деректер. Басқаша айтқанда, ДҚБЖ IMD процессорының құрамдас бөлігін қамтуы керек немесе деректерді басқару тілін қолдайтын IMD компиляторы (ЯМД).
Жалпы, ЯМД сұраныстары жоспарланған және жоспарланбаған болып бөлінеді.
а) жоспарлы сұрау салу-орындау қажеттілігі болған сұрау салу алдын ала қарастырылған. Дерекқор әкімшісі қажет болуы мүмкін осындай сұраныстарды орындаудың жеткілікті жылдамдығына кепілдік беретін физикалық мәліметтер базасын жасаңыз.
б) жоспарланбаған сұрау -- бұл, керісінше, кейбір ерікті сұрау немесе (мүмкін емес) жаңарту, оны орындау қажеттілігі алдын-ала қарастырылмаған және белгілі бір себептермен туындаған. Дерекқордың физикалық жобасы белгілі бір ерікті сұраудың сәтті орындалуын қамтамасыз етуі мүмкін немесе мүлдем сәйкес келмеуі мүмкін.
Оңтайландыру және орындау
Жоспарланған немесе жоспарланбаған IMD сұраулары келесідей өңделуі керек оптимизатор ретінде компонент, оның мақсаты жеткілікті іздеу болып табылады.Әр сұрауды орындаудың тиімді әдісі.[2,89]
Деректердің тұтастығын қорғау және қолдау
МҚБЖ бақылауы тиіс пайдаланушы сұраулар мен кез келген әрекеттерінің жолын кесуге әрекет АБД анықтаған деректерді қорғау және тұтастық шектеулерінің бұзылуы (қараңыз.алдыңғы бөлім). Бұл бақылау компиляция кезінде жүзеге асырылуы мүмкін орындалу уақыты немесе сұранысты өңдеудің осы екі кезеңінде.
Деректерді қалпына келтіру және параллелизмді қолдау
ДҚБЖ немесе онымен байланысты басқа бағдарламалық компонент, әдетте транзакция менеджері немесе транзакция менеджері деп аталады, деректерді қалпына келтіруге қажетті бақылауды қамтамасыз етуі тиіс және параллель өңдеуді басқару.Дерекқор жүйесі-бұл бір типті жазбаларды компьютерлендірілген сақтау жүйесінен басқа ештеңе емес. Дерекқордың өзін электронды картотека, яғни компьютерге енгізілген деректер файлдарының кейбір жиынтығы үшін сақтау немесе контейнер ретінде қарастыруға болады. Бұл жүйенің пайдаланушыларына осындай файлдарда көптеген түрлі операцияларды орындау (немесе орындау үшін жүйеге сұрау жіберу) мүмкіндігі беріледі, мысалы:
-дерекқорға жаңа бос файлдарды қосыңыз;
-бар файлдарға жаңа деректерді енгізу;
-бар файлдардан деректерді алу;
-бар файлдардан деректерді жою;
Кестеде иллюстрация ретінде. 1.1-де CELLAR (шарап жертөлесі) деп аталатын бір ғана файлдан тұратын шағын мәліметтер базасы бар. Бұл файл шарап жертөлесінің мазмұны туралы деректерді сақтайды. - Сур. 1.1 әрекетті орындау мысалын көрсетеді [16, 44б]
Деректер базасы бар жүйелер ең кіші компьютерлерде де, ең үлкен негізгі кадрларда да қолданылады. Әрине, әр нақты жүйе ұсынатын құралдар негізінен негізгі машинаның қуаты мен мүмкіндіктеріне байланысты. Атап айтқанда, үлкен компьютерлерде негізінен көп қолданушы жүйелер ("үлкен жүйелер"), ал шағын компьютерлерде, әдетте, жалғыз қолданушы жүйелер ("шағын жүйелер") қолданылады. Бір қолданушы жүйесі (жалғыз пайдаланушы жүйесі)-бұл бір уақытта тек бір қолданушы қол жеткізе алатын жүйе, ал көп қолданушы жүйесі (multi -- user system) - бұл бірнеше қолданушы бірден дерекқорға қол жеткізе алатын жүйе. Суретте көрсетілгендей. 1.3. ортақ пікірге сүйене отырып, біз әдетте жүйелердің екінші түрін зерттейтін боламыз, дегенмен пайдаланушылар тұрғысынан бұл жүйелер арасында үлкен айырмашылық жоқ,өйткені көп қолданушы жүйелердің негізгі мақсаты-әрбір жеке қолданушыға онымен жұмыс істеуге мүмкіндік беру,бір қолданушы жүйесімен жұмыс істеді.
Жүйелердің осы екі түрінің арасындағы айырмашылықтар бар.Олардың ішкі құрылымындағы негізгі ұғымдар, сондықтан соңғы пайдаланушыға көрінбейді (бұл кітаптың IV бөлігінде, әсіресе 16-тарауда талқыланады). Әдетте жеңілдету үшін жүйеде барлық деректер бір дерекқорда сақталады деп болжанады. Алайда, іс жүзінде, тіпті кішігірім жүйелерді қолданғанда да, ақпаратты бірнеше жеке мәліметтер базасында таратудың маңызды негіздері болуы мүмкін. Бұл тақырып осы кітапта, атап айтқанда 2-тарауда әлі де талқыланады. Жалпы жағдайда, мәліметтер базасындағы деректер (кем дегенде үлкен жүйелерде) біріктірілген және ортақ болып табылады. 1.4-бөлімде көрсетілгендей, екі аспект, деректерді біріктіру және бөлу "үлкен" жабдықта мәліметтер базасының жүйелерін қолданудың маңызды артықшылықтары болып табылады және олардың кем дегенде біреуі -- интеграция -- оларды "кіші" жабдықта қолданудың артықшылығы. Әрине, басқа да көптеген артықшылықтар бар (тіпті "шағын" жабдықта), бірақ олар төменде талқыланады. Алдымен интеграцияланған және ортақ терминдер нені білдіретінін түсіндіру керек.[18, 25б]
Мысалдардың көпшілігінде екі кесте қолданылады: EMP және DEPT. EMP-бұл 14 жолдан тұратын қарапайым кесте, онда тек сандық, жол деректері мен күндері бар өрістер бар. DEPT кестесі сандық және жол өрістері бар төрт жолдан тұрады. Бұл кестелерді мәліметтер базасы туралы көптеген кітаптардан табуға болады, және көптеген бөлімдер мен қызметкерлер арасындағы қарым-қатынас өте айқын. Мысалдарда қолданылатын кестелер туралы айта отырып, осы кітаптың бірнеше мысалын қоспағанда, барлығы осы кестелермен жұмыс істейтінін тағы бір рет атап өткім келеді. Мен ешқашан мысалдардағы деректерді өзгертпеймін және кейбір кітаптардағыдай, сіз шындыққа сәйкес келмейтін шешімдерді ұсынбаймын. Шешімдер туралы айтатын болсақ, мүмкін болған жерде мен кітапта қарастырылған барлық бес ДҚБЖ-ге сәйкес келетін әмбебап шешім ұсынуға тырыстым. Бұл мүмкін болмаған кезде мен бірнеше өндірушілерге ортақ шешімдер ұсындым. Мысалы, Oracle және DB2 терезе функцияларын қолдайды, сондықтан көбінесе олар үшін шешімдер бірдей болады. Егер шешімдер Жалпы болса немесе, кем дегенде, өте ұқсас болса, талқылаулар да ұқсас.Колорадо штатының Брикенридж қаласындағы Бивер РАН Суперчер көтергішінің орындықтарында отырып, біз жаңа қардың қайда екендігі туралы ойладық. Таудың беткейлері мінсіз тәртіпте ұсталды, бірақ барлық жерде жағдай үнемі монотондылықпен бұзылды. Жаңа жауған қар болмаса, нағыз рахатқа сене алатын ештеңе болмады. 1994-да, IBM-дің Остиндегі деректер базасын дамыту зертханасында жұмыс істей отырып, мен осындай сезімдерге ие болдым.
Остиндегі Техас университетінде мен объектіге бағытталған мәліметтер базасын зерттедім, өйткені он жылдық реляциялық ДҚБЖ үстемдігінен кейін олардың тамыр алуға нақты мүмкіндігі бар деп сендім. Бірақ келесі онжылдықта бірдей реляциялық модельден басқа ештеңе болған жоқ. Мен Oracle, IBM, кейінірек ашық бастапқы өнімдер және ең алдымен MySQL бұтақтарды жайып, төмендегі құнарлы топырақта өсіруге тырысатын кез-келген көшеттерді күн сәулесінен толығымен алып тастағанын байқадым. Пайдаланушы интерфейстері дамыды-қара экрандағы жасыл әріптер клиент-серверге, содан кейін Интернет қосымшаларына ауыстырылды, бірақ реляциялық деңгеймен жұмыс істеу коды жетілдірілгенімен, тұрақты тұрақтылықтың мөрімен белгіленді. Барлығы жаңа қардың түсуін күтті. Ақыры қар жауа бастады. Алдымен, кешегі шаңғымен сырғанау үшін де қар жеткіліксіз болды, бірақ біртіндеп қарлы боран күшейіп, ландшафтты өзгертті, біз шаңғымен сырғанаудың әртүрлілігі мен қуанышын алып жүрдік. Сол жылы мен мәліметтер базасы әлемі де жаңадан жауған қардың жамылғысымен жабылғанын түсіндім. Әрине, реляциялық ДҚБЖ ешқайда кетпеді және ашық бастапқы өнімдер әлі де әртүрлі мәселелерді шеше алады. Олар кластерлеу, толық мәтінді және тіпті анық емес іздеуді бастады. Бірақ бұл тәсіл жалғыз болмады. Бір жыл ішінде мен толығымен реляциялық болатын бірде-бір шешім жасамадым. Сол кезде мен құжатқа негізделген мәліметтер базасын және кілттер мен мәндердің екі қоймасын қолдандым.[15, 13б]
1.2 Мәліметтер қорын басқару жүйесінің объектілері
Кeстелер. Бұл кез-келген мәліметтер қорының негізгі объектісі болып тaбылады. Біріншіден, кестелерде мәліметтер қорындaғы бaрлық aқпарат сақталады, екіншіден кестелер мәліметтер қорының құрылымын aнықтайды.
Кесте құру үшін МҚ терезесін aшып, кестелер құру командaсын беру керек. Жаңа кесте сұхпаттық терезесі көрінеді. Онда кесте құрудың 3 әдісі бар:
1. Кесте режимі
2. Кестелер шебері
3. Конструктор
Кестені қолдaн құру технологиясы:
"Жаңа кесте" тeрезесінен "Кeсте режимі" қaтарын таңдап "ОК" батырмасын шерту керек. Ретімен оның Өріс 1, Өріс 2,... тaқырыптарын екі рет шертіп, олардың орнына құрылaтын кестенің өріс тaқырыптарын енгізу.
Ұяшықтарғa жазу элементтерін енгізу. Кесте не бaсқа МҚ объектілерінің берілгендері перне тaқтадан енгізіліп, бекітілген сaйын Access олaрды aвтоматты түрде сақтап қояды.
Кесте құрудың келесі әдісі - "Кесте шебері" ішкі бaғдарламасы aрқылы автомaтты түрде құру.
Кесте конструкторын түрлі әрекеттер үшін пaйдалануға болады:
- өріс атaуын өзгерту;
- өріс типін өзгерту;
- өріс өлшемі мен форматын қaйта орнату;
- жaңа өріс қосу, өрісті кілттік ету;
- жaңа кесте құру; өрісті индекстік ету және т.б.;
Төменде Объектілік тәсілдің кейбір негізгі терминдері мен тұжырымдамалары келтірілген, атап айтқанда, объектілердің өздері (табиғи), объект сыныптары, әдістер мен хабарламалар. , Онда бұл мүмкін және орынды, бұл ұғымдар таныс ұғымдармен салыстырылады.
Шын мәнінде, Объектілік терминология өте өрескел түрде мүмкін дәстүрлі бағдарламалау терминологиясымен байланыстырыңыз. Алдын ала ескерту. Осы тақырыпты егжей-тегжейлі қамтуға кіріспес бұрын, оқырманға Мұқият дәлдікті күтуге болмайды деп ескерту керек реляциялық теорияға тән презентациялар. [2,1022б]
Ескерту. Кейбір жүйелерде объект термині тек өзгеретін объектіге қатысты қолданылады, ал термин мағынасы немесе кейде әр түрлі болады өзгермейтін объектіге. Объект термині қолданылатын жүйелерде де бірінші және екінші жағдайларда да, ерекше келісілген жағдайларды қоспағанда, бейресми түрде өзгеретін объектіні білдіретінін есте ұстаған жөн, егер керісінше нақты көрсетілмесе.
Әр объектінің түрі бар (объект терминологиясында -- класс). Жеке объектілер кейде объектілердің даналары (немесе жай даналары) деп аталады.
Tиісті объект түрінен немесе класынан ажырату болды.
Назар аударыңыз бұл жерде тип термині дәстүрлі бағдарламалауда қабылданған мағынада қолданылады,
атап айтқанда, бұл термин қарастырылып отырған типтегі объектілерге қолданылуы мүмкін операторлар жиынтығын (объект терминологиясында-әдістер) қамтиды. Тек оқу операторлары мен жаңарту операторлары сәйкесінше бақылаушылар (observer) және модификаторлар (mutator) деп аталады.[2,1023б]
Деректер мен мәліметтер базасын түсіндіруге тағы бір маңызды тәсіл бар.
Сөз деректер (data) латынының "деген сөздер "бұрыннан".Демек, деректер шын мәнінде берілген - басқа фактілерді логикалық түрде шығаруға болатын фактілер. (Өндіріс алу- берілген фактілердің бірі-бұл ДҚБЖ сұраныстарға қызмет көрсету арқылы дәл орындалады пайдаланушы.) "Берілген факт", өз кезегінде, назаның логикасына сәйкес келеді- бұл шынайы мәлімдеме. Мысалы, "S1 нөмірі бар жеткізуші" сөзі Лондонда орналасқан " шындық болуы мүмкін. Назаның логикасында сөйлеу-
мұндай тұжырым шындық ретінде нақты анықталуы мүмкіндік немесе жалған. Мысалы, "Уильям Шекспир мақтаныш пен алалаушылықты жазды" - бұл мәлімдеме (көрініп тұрғандай, жалған). Демек, іс жүзінде мәліметтер базасы -- бұл көптеген шынайы сөздер.
1980 жылдардың аяғынан 1990 жылдардың ортасына дейінгі кезеңде жүйелер Объектілік - бағытталған мәліметтер базасы (немесе қысқартылған Объектілік жүйелер) айтарлықтай қызығушылық. Сол кезеңде кейбір зерттеушілер қарады реляциялық жүйелердің маңызды бәсекелесі ретінде Объектілік жүйелер (немесе қалай болғанда да, SQL жүйелерінің бәсекелесі). Бұл күндері осындай позициямен тек бірнеше адам келіседі; саладағы мамандардың көпшілігі Ақпараттық технологиялар қазір Объектілік жүйелер деп санайды, белгілі бір қолдану саласы болуы мүмкін, бірақ бұл аймақ өте шектеулі . Алайда, мұндай жүйелер әлі де бар мұқият зерттеуге лайық. Сондықтан Бұл тарауда егжей-тегжейлі Объектілік жүйелер қарастырылады; Мұнда негізгі жүйелер ұсынылған және сипатталған Объектілік ұғымдар; қажет болған жағдайда, бұл ұғымдар талданады және сондай-ақ перспективаларға қатысты кейбір тұжырымдар келтірілген бұл ұғымдарды болашақта дерекқор жүйелерінде қолдану.
Неліктен Объектілік жүйелерге үлкен қызығушылық пайда болды?
Классикалық SQL жүйелері бұрыннан белгілі болды (және, әрине, қалады) көптеген жолдармен жетілмеген. Сол әдебиетте тіпті олардың негізіндегі тұжырымдарды таба аласыз теория (яғни, реляциялық модель) қазіргі заманғы талаптарға жауап бермейді.
Қалай болғанда да, кейбір жаңа мүмкіндіктер қарастырылады қазіргі заманғы ДҚБЖ-де қажет, көптеген жылдар бойы объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде, мысалы, C++ және Smalltalk-да бар. Бұл мүмкіндіктерді мәліметтер базасында іске асыру идеясы табиғи түрде пайда болды көптеген зерттеушілер мен бірнеше өндірушілер жасаған ДҚБЖ.
Осы екі саланы біріктіретін негізгі идея пайдаланушыны осындай машиналармен жұмыс істеу қажеттілігінен құтқару керек- биттер мен байттар (немесе тіпті жазбалар мен өрістер) сияқты бағытталған құрылымдар. Оның орнына пайдаланушыға объектілер мен операцияларға қол жетімділік берілуі керек бұл объектілер, олар өз әріптестеріне нақты сәйкес келеді әлемде.
Мысалы, дәстүрлі терминдерді қолдана отырып, бөлімді келесідей көрсетуге болады "кортеж Dept" тиісті "кортеждер ЕМР" жиынтығымен, яғни қызметкерлер, олар "бастапқы кілттің мәніне "сілтеме жасайтын" сыртқы кілттердің мәндері" бар "DEPT корте". Ал жаңа технологияда пайдаланушы бөлім объектісімен айналысады, онда қызметкерлердің көптеген объектілері бар. Және оның орнына орындау - денсаулық сақтау операциялары "кірістіру" жаңа "кепілге" в "переменную қатынастар ЕМР" с тиісті- "сыртқы кілттің мәнімен", "бастапқы мәнмен" "DEPT қатынасы айнымалысындағы" кейбір "түйіннің" кілті, пайдаланушы қызметкерді (объект ұсынған)тікелей "қабылдау" мүмкіндігіне ие болу бөлімге жұмысқа (сондай-ақ тиісті объектімен ұсынылған). Басқаша айтқанда, Объектілік тәсілдің негізгі идеясы-абстракция деңгейін жоғарылату.
Әрине, абстракция деңгейін жоғарылату өте тартымды мақсат болып табылады және oбъектілік ұғымдар оған тілдер саласында қол жеткізу үшін сәтті қолданылды грам. Сондықтан ақылға қонымды сұрақ туындайды: дәл сол ұғымдарды қолдануға бола ма деректер базасындағы жіп? Шынында да, пайдаланушы тұрғысынан жұмыс қиын - мысалы, қабылдауды "білетін" бөлімдерді білдіретін объектілер жаңа қызметкер, бөлім басшысын ауыстыру немесе бөлім бюджетін қысқарту Операның қажеттілігінен гөрі тартымды (кем дегенде бір қарағанда) төсек ауыспалы қатынас ұғымдарымен, кортежді, сыртқы кілтті және т. б. Алайда, мұнда келесі ескерту қажет. Қарамастан бағдарламалау тілдері мен дерекқорды басқару теориясының арасында сөзсіз, көптеген ұқсастықтар бар, кейбір маңызды аспектілерде олар әлі де ерекшеленеді. Атап айтқанда, ең маңызды айырмашылықтар төменде келтірілген.[1, 1018б]
1.3 Мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктерi
Мәліметтер типі (aғылш. data type) -- прогрaммалауда мәліметтердің мүмкін мәндерінің aуқымын, олaрға рұқсaт етілген оперaциялар жиынын және бұл мәліметтерді aяқтаудың тәсілін aнықтау aрқылы олaрды бір типке біріктіру жолы. Мынадaй типтер: сaндық, символдық, логикaлық, мерзімдік (дата) және т.б. болaды.[23]
Мәліметтер қорының мүмкіншіліктері:
1. Мәліметтер қорын анықтау- (DDL- мәліметтерді анықтау тілі, текст, счетчик, числовой т.б)
2.Мәліметтер қорына енгізу өңдеу жою т.б амалдарды жасау (DML- мәліметтерді басқару тілі арқылы жүргізіледі) (delete, insert, home, end т.б)
3. МҚ - на кіруді басқаруға рұқсат беру.
МҚБЖ-ның артықшылықтары:
1. Мәліметтердің артықшылығын бақылау.
2. Мәліметтердің сәйкестілігін сақтау.
3. Мәліметерді бірігіп пайдалану.
4. Бүтінділікті сақтау.
5. Жоғары дәрежедегі қауіпсіздік.
6. Мәліметтердің стандарттары.
7. Жүйенің көлемінің өсуіне байланысты тиімділіктерін сақтау.
8. Қарама-қарсы талаптарды жою
9. Мәліметтерге кіруді жеңілдету.
10. Өнімділікті арттыру.
11.Мәліметтерді тәуелсіздік есебінен жүйені ұйымдастыруды жеңілдету.
12. Параллельді басқару.
13. Резервті көшіру және қалпына келтіру құралдары.
МҚБЖ-ның кемшіліктері:
1. Күрделілік
2. Көлем
3. МҚБЖ-ның бағасы.
4. Қосымша шығындар көп болады.
5. Өңдеу шығындары.
6. Өнімділік.
7. Істен шыққанда пайда болатын жағдайлар.
Деректор қорының қауіпсіздігі және тұтастығы.Мәліметтер қорының қауіпсіздігі - МҚ-ны кез келген әдейі немесе әдейі емес қауіптерден түрлі компьютерлік құралдар арқылы сақтауын қамтамасыз ету. Сақтау тек қана мәліметтерге ғана қатысты емес, олар жүйенің басқа да бөліктерінде болуы мүмкін. [22]
Деректер базасының көптеген түрлері бар. Белгілі бір компания үшін ең жақсы дерекқорды таңдау оның деректерді қалай пайдаланғысы келетіндігіне байланысты.
Реляциялық мәліметтер базасы. Реляциялық мәліметтер базасы 1980 жылдары басым бола бастады. Реляциялық базадағы деректер бағандар мен жолдардан тұратын кестелер түрінде ұйымдастырылған.
Реляциялық ДҚБЖ құрылымдалған ақпаратқа тез және тиімді қол жетімділікті қамтамасыз етеді.
Нысанға бағытталған мәліметтер базасы. Нысанға бағытталған мәліметтер базасындағы ақпарат объектіге бағытталған бағдарламадағыдай объект түрінде ұсынылған.
Таратылған мәліметтер базасы. Таратылған мәліметтер базасы әртүрлі серверлерде орналасқан екі немесе одан да көп бөліктен тұрады. Мұндай мәліметтер базасын бірнеше компьютерде сақтауға болады.
Деректер қоймасы. Деректердің орталықтандырылған репозиторийі бола отырып, деректер қоймасы сұрау мен талдауды жылдам орындау үшін арнайы жасалған мәліметтер базасының бір түрі болып табылады.
NoSQL мәліметтер базасы. NoSQL дерекқоры немесе реляциялық емес мәліметтер базасы құрылымданбаған немесе нашар құрылымдалған деректерді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік береді (ондағы деректердің құрылымын анықтайтын реляциялық дерекқордан айырмашылығы). NoSQL дерекқорларының танымалдығы веб-қосымшалардың таралуы мен күрделенуіне байланысты артып келеді.
Графикалық мәліметтер базасы. Графикалық мәліметтер базасы деректерді нысандар мен нысандар арасындағы байланыс контекстінде сақтайды.
OLTP мәліметтер базасы. OLTP дерекқоры - бұл көптеген пайдаланушылар жасаған іскери транзакцияларды орындауға арналған мәліметтер базасы. Бұл қазіргі уақытта қолданылатын мәліметтер базасының ондаған түрлерінің бірнешеуі ғана. Басқа, аз таралған мәліметтер базасы өте нақты ғылыми, қаржылық және басқа міндеттерге арналған. Жаңа түрлердің пайда болуымен қатар, мәліметтер базасы мүлдем жаңа бағыттарда дамуда -- технологияны дамыту тәсілдері өзгеруде, бұлтты технологиялар мен автоматтандыруды енгізу сияқты маңызды өзгерістер орын алуда. Атап айтқанда, соңғы уақытта келесі мәліметтер базасы пайда болды.
Ашық бастапқы деректер базасы. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Физика және математика факультеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорын құру
Орындаған : Жамбулов С.Ж , ЕТжБҚ-203 тобының студенті
Тексерген : Рысдаулетова А.А
Ақтөбе 2022
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1-ТАРАУ. ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
1.Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .9
1.1 Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйесі ... ... ... ... ... ... .15
1.2 Мәліметтер қорын басқару жүйесінің объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.3 Мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктері ... ... ... ... ... ... ... .21
1.4 С# ортасымен танысу. С# ортасы туралы жалпы түсінік ... ... ... ... ... ... ...2 4
1.5 С# программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2-ТАРАУ. ЖҰМЫСТЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМІ
2.1 Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 45
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..46
Кіріспе
Қазіргі әлемде дерекқорлар барлық жерде дерлік қолданылады - интернет-дүкендерде, кәсіпорындарда, оқу және медициналық мекемелерде. Осыған байланысты деректер қорын басқаруға жауапты арнайы жүйелерді құру қажеттілігі туындады.
Мәліметтер қоры (МҚ) - белгілі бір пәндік облыс объектілерінің күйін және осы объектілер арасындағы қарым-қатынасты көрсететін белгілі бір ережелерге сәйкес өзара байланысты және ұйымдастырылған мәліметтер жиынтығы.
SQL тілі мәліметтер қорымен жұмыс істеуде кеңінен қолданылады. IT-саланың маңызды саласы онымен қандай да бір түрде байланысты. Көрінетін қарапайымдылығына қарамастан, SQL тілі мәліметтер қорымен жұмыс істеуге үлкен мүмкіндіктер береді.
Жұмыс барысында мәліметтер қоры және олармен жұмыс істеу әдістері туралы теориялық білімдерді жүйелеу және тереңдету жүзеге асырылады. Сонымен қатар, курстық жұмыс ақпараттық жүйелерді жобалау әдістерін іс жүзінде қолдануға, таңдалған ДҚБЖ-ны меңгеруге және мәліметтер қорымен жұмыс істеу дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.
Курстық жұмыстың мақсаты - оқу барысында алған теориялық білімдерін жүйелеу және тереңдету, сонымен қатар өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын меңгеру және бекіту.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1) Visual Studio ортасында мәліметтер қорын құру;
2) Мәліметтер қорымен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
3) SQL тілімен жұмыс істеу тәсілдерін меңгеру;
Курстық жобаны жүзеге асыру барысында келесі міндет қойылды. Студенттердің жатақхана 2 кестеден тұратын мәліметтер қорын құру қажет:
Ғылыми жетістіктер (аты, қатысқан жарыс түрі, алған жетістік)
Студент (аты-жөні ,жасы, телефон номері, мамандығы , оқу бөлімі өрістерінен тұрады)
Әрі қарай, сұрауларға жауап алуға мүмкіндік беретін жүйені бағдарламалау керек:
1) Кестелерге мәліметтер қосу;
2) Кестелердегі мәліметтерді іздеу арқылы өзгерту;
3) Кестелердегі мәліметтерді іздеу арқылы өшіру;
4) 2 кестелердегі мәліметтерді байланыстыру;
5) Кестелердегі өрістерді сұрыптау;
6) Есеп беру (отчет) формасын құру;
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі уақытта Деректер қорын басқару жүйелері тақырыбын зерттеудің өзектілігі бұрынғыдан да артып келеді. Біздің өміріміздің әртүрлі салаларында қажетті ақпаратты жинау, сақтау, жылдам және сенімді іздеу ақпаратпен жұмыс істеудің кез келген кезеңінде қажет. Әрбір студент қазіргі әлемге бейімделуге қажетті осы саладағы білім деңгейін меңгеруі керек.
Зерттеу әдістері:Мәліметтер қорын құру әдістері,программалау және қосымша әдістер.
Зерттеудің практикалық мәнділігі: Ғылыми жетістіктер МҚБЖ-да іске асыру.
Зерттеу жұмысының құрылымы:Зерттеу жұмысы теориялық екі бөлімнен, кіріспе, қорытынды,пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспе бөлімі зерттеу жұмысының мақсаты,міндеттері,нысаны,әдістері, зерттеудің өзектілігінен тұрады.
I тарауда- Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері мен түсініктеріне шолу және мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктері қарастырылады.
II тарауда-Ғылыми жетістіктер мәліметтер қорын құру баяндалады.
1-ТАРАУ.ЖҰМЫСТЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМІ
Мәліметтер қорын жобалаудың теориялық негіздері
Мәліметтер қорымен жұмыс істейтін ақпараттық жүйелердегі жалпыға арналған программалық қамтамасыз ету мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ) деп аталады. Мәліметтер қорын басқару жүйелері - бұл мәліметтер қорын құруға, енгізуге және өңдеуден өткізуге арналған тілдік және программалық құралдардың кешені.
Әлемде МҚБЖ-ның 1000-нан астам түрі бар. Мәліметтер қорын басқарудың әр алуан жүйелері мәліметтердің әр түрлі модельдерін пайдаланады. Мәліметтер қорының әр түрлі модельдеріне негізделген МҚБЖ-лардың мысалдарына төмендегілер жатады:
Иерархиялық модель - IMS PCFocus, Team-UP, Data Edge;
Желілік модель- IDMS, db-Vista III;
Реляциялық модель - Dbase, DB2(IBM), FoxBase және FoxPro (Fox Software), Paradox, Dbase for Windows жәнеInterBase (Borland), Visual FoxPro және Access (Microsoft), Clarion (Clarion Software), Ingress (ASK Computer Systems), Oracle (Oracle), Informix;
Постреляциялық модель - Bubba, DasDb;
Көпөлшемді модель - EssBase (Ardor Software), Media Multi-matrix (Speedware), Oracle Express Server (Oracle), Cache (InterSystems);
Объектілі бағытталған модель - POET( POET Sofyware),Jasmine (Computer Associates), Versant (Versant Technologies), 02 (Ardent software), Iris, Orion, Postgress,ODB-Jupiter.
Мәліметтер қорының сервері ретінде келесі МҚБЖ-ларболуы мүмкін: NetWare SQL (Novell), MS SQL Server (Microsoft), InterBase (Borland), SQLBase Serve (Gupta), Intelligent DataBase (Ingress), Oracle, Informix көптеген пайдаланушыларға арналған МҚБЖ болып табылады, ол текті емес ортада жұмыс істейді (әртүрлі ЭЕМ мен ЖЖ).
МҚБЖ-ның негізгі қызметіне келесілер жатады:
мәліметтерді құру және бақылау;
мәліметтерді қорғау және бақылау;
көптеген пайдаланушылардың мәліметтерге қол жеткізуі;
пайдаланушыға мәліметтерді манипуляциялау мүмкіндігін ұсыну;
қолданбалы программаларды құру мүмкіндігі.
Мәліметтерді құру мен бақылау мәліметтер сөздігінің көмегімен орындалады. Мәліметтердің сөздіккаталогы мәліметтердің құрылымы, мәліметтердің типтері, оларды ұсыну форматтары, мәліметтердің өзара байланысу сұлбалары, пайдаланушылар, мәліметтерді қорғау мен оларға қол жеткізу кодтары туралы ақпаратты орталықтандырылған түрде сақтауға арналған. Көбінесе сөздіктің қызметін МҚБЖ-лар орындайды және олар жүйелік мәзірден шақыртылады немесе утилиттері арқылы орындалады.
МҚБЖ-дағы мәліметтерді тұтастығын сақтау үшін транзакциялар қолданылады. Транзакция деп мәліметтер қорындағы МҚБЖ басынан аяғына дейін қадағалайтын, мәліметтермен жүргізілетін амалдардың қандай да бір тізбегі аталады. Транзакция сәтті аяқталған жағдайда амалдардың нәтижелері мәліметтер қорында сақталады. Құрал-жабдықтың немесе программалық қамтудың жұмысы тоқтаған кезде, сондай-ақ пайдаланушы транзакцияны аяқтаудан бас тартқан кезде транзакция аяқталмаған (үзілген) күйінде қалады. Бұл жағдайда мәліметтермен орындалған амалдардың нәтижелері мәліметтер қорына ауыстырылмайды.
Мәліметтерге қол жеткізу мүмкіндігі көптеген пайдаланушыларға мәліметтер қорына жылдам және тиімді түрде жүгінуге мүмкіндік береді. МҚБЖ көптеген пайдаланушылар бір мезгілде қол жеткізуге ие болған жағдайда пайдаланушының бірі мәліметтерге жүгінсе, енді бірі сол кезде оларға өзгертулер енгізіп жататындай келіспеушілік оқиғалардың туындамауын бақылап отырады.
МҚБЖ пайдаланушыларға мәліметтерді манипуляциялауға, мәліметтер қорынан тікелей есеп берулерді сұрауға және алуға, сондай-ақ мерзімді есеп берулерді құрастыру үшін сұраныстарды сақтаудың мол мүмкіндіктерін ұсынады.
Көптеген МҚБЖ-ларда қосымшаларда жасауға арналған ішіне орнатылған программалау тілдері болады. Бұл қосымшалар exe-файлдар тәрізді мәліметтер қорымен дербес түрде, немесе сол МҚБЖ-ның құрамында жұмыс істеуі мүмкін.
МҚБЖ-ның мәліметтермен жұмыс істеу қызметтері екі тілде қамтамасыз етіледі:
мәліметтерді сипаттау тілі;
мәліметтерді манипуляциялау тілі.
Бұл тілдер көптеген МҚБЖ-ларда екі түрде QBE (Query by Example) үлгісі бойынша сұраныс жасау тілі ретінде және SQL (Structured Query Language) тілі ретінде жүзеге асырылған. QBE және SQL тілдерінің теориялық негізі реляциялық есептеу болып табылады. QBE тілі пайдаланушыларға мәліметтер қорын құру мен манипуляциялау үшін сауалнама формаларын ұсынады, оларды толтыру жұмысты жеңілдетеді.
Тағы да бір айта кететін нәрсе, физикалық деңгейде әр түрлі МҚБЖ-лар мәліметтерді ұсынудың әр түрлі форматтары болады. Әр алуан МҚБЖ-лардың мәліметтері өзара үйлесімділігі үшін арнайы интерфейстер, драйверлер әзірленеді. Мысалы, Microsoft фирмасы ODBC (Open Database Connectivity) драйверін әзірлеп шығарды, ол аса кең тараған МҚБЖ-лар форматтарында мәліметтер қорымен жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді. Көптеген МҚБЖ-лардың басқа форматта ұсынылған мәліметтер қорын оқуға арналған қоса орнатылған интерфейстері бар.
МҚБЖ-ға программалардың келесі негізгі түрлері жатады:
толық қызметті МҚБЖ;
МҚ серверлері;
МҚ клиенттері;
МҚ-мен жұмыс істеу бағдарламаларын жасау құралдары.
Толық қызметті МҚБЖ (ТҚМҚБЖ) алдымен үлкен машиналарға арналып, кейіннен мини-машиналар мен ДЭЕМ-дерге арналып пайда болған дәстүрлі МҚБЖ болып табылады. Барлық МҚБЖ-лардың арасында қазіргі заманғы толық қызметті МҚБЖ саны жағынан көп және өзінің мүмкіндіктері бойынша аса қуатты болып табылады. Толық қызметті МҚБЖ-ларға, мысалы, Clarion Database Developer, DataBase, Dataplex, dBase IV, Microsoft Access, Microsoft FoxPro және Paradox R: BASE сияқты пакеттер жатады.
Әдетте ТҚМҚБЖ-лардың меню командалары арқылы МҚ-мен негізгі әрекеттерді орындауға мүмкіндік беретін дамыған интерфейсі болады: кестелердің құрылымын құрып, түрлендіруге, мәліметтерді енгізуге, сұраныстарды құрастыруға, есеп берулерді әзірлеуге, оларды басып шығаруға және т.б. сұраныстар мен есеп берулерді құрастыру үшін прогаммалаудың қажеті жоқ, оның орнына QBE (Query by Example - үлгі бойынша сұраныстарды құрастыру) тілін қолданған ыңғайлы. Көптеген ТҚМҚБЖ-ларға кәсіби құрастырушыларға арналған программалау құралдары кіреді.
Кейбір жүйелердің қосалқы құралы ретінде МҚ сұлбаларын жобалаудың қосымша құралдарында немесе СASE-ішкі жүйелерінде болады. Басқа МҚ-ларға немесе SQL-серверлердің мәліметтеріне қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін толық қызметтік МҚБЖ-ларды факультативтік модульдер болады.
МҚ серверлері ЭЕМ желілерінде мәліметтерді өңдеу болып орталықтарын құруға арналған. Қазіргі кезде МҚ-лардың бұл тобының аз болып табылады алайда олардың саны біртіндеп артуда. МҚ серверлері басқа программалар (клиенттер) сұратқан мәліметтерді басқару қызметтерін SQL операторларының көмегімен жүзеге асырады.
Келесі бағдарламалар МҚ серверлерінің мысалы болып табылады: NetWare SQL (Novell), MS SQL Server (Microsoft), InterBase (Borland), SQLBase Server (Gupta), Intelligent Database (Ingress).
Жалпы жағдайда МҚ серверлері үшін клиенттік программалар ретінде әртүрлі программалар қолданылуы мүмкін: ТҚМҚБЖ, электронды кестелер, мәтіндік процессорлар, электронды пошта программалары және т.б. Бұл жағдайда клиент - сервер жұбының элементтері бір немесе бірнеше программалық қамтамасыз етудің өндірушілеріне жатуы мүмкін.
Клиенттік және серверлік бөліктер бір фирмада жасалған жағдайда олардың арасындағы қызметтердің үлестірілуі ұтымды түрде орындалған деп күту табиғи нәрсе. Қалған жағдайларда, әдетте, мәліметтерге қандай жолмен болсын қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсаты көзделеді. Келесі жағдай осындай қосылыстың мысалы болып табылады: көп қызметтік МҚБЖ-лардың бірі сервер рөлін, ал екінші МҚБЖ (өзге фирма өндірген) - клиент рөлін атқарады. SQL Server (Microsoft) МҚ сервері үшін клиенттік (ауқымдық) программалар ретінде көптеген МҚБЖ-лар болуы мүмкін, мысалы: dBASE IV, Blyth Software, Paradox, DataEase, Focus,1-2-3, MDBS ІІІ, Revelation және басқалары сияқты.
МҚ-лармен жұмыс істеу программаларын жасау құралдары келесі бағдарламалардың әралуан түрлерін:
клиенттік программаларды;
МҚ серверлері мен олардың жекелеген компоненттерін;
пайдаланушылардың қосымшаларын құрастыруға қолданылуы мүмкін.
Бірінші және екінші түрдегі программалар саны жағынан аздау болып келеді, себебі олар негізінен жүйелі программалаушыларға арналған. Үшінші түрдегі пакеттер көптеп саналуда, алайда олардың саны толық қызметтік МҚБЖ-ларға қарағанда аз.
Пайдаланушы қосымшаларын жасау құралдарын программалау жүйелері жатады, мысалы Clipper, түрлі программалау тілдеріне арналған әртүрлі программалау кітапханалары, сондай-ақ әзірлемелерді (соның ішінде клиент-сервер типіндегі жүйелерді) автоматтандыру пакеттері. Аса кең тараған құралдар ретінде келесі құрал-жабдықтық жүйелерді атап кетуге болады: Delphi және Power Builder (Borland), Visual Basic (Microsoft), SILVERRUN (Computer Advisers Inc.), S-Designor (SDP мен Powersoft) және ERwin (LogicWorks).
Жоғарыда аталған құралдармен қатар мәліметтерді басқару мен МҚ қызмет көрсетуді ұйымдастыруға арнап түрлі қосымша құралдар, мысалы, транзакциялар мониторлары қолданылады (4.2 ішкі бөлімін қараңыз).
МҚБЖ-ларды қолдану сипаты бойынша дербес және көп пайдаланушыға арналған деп бөлінеді.
Дербес МҚБЖ-лар әдетте, дербес МҚ-лары мен олармен жұмыс істейтін онша қымбат емес қосымшаларды жасау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Дербес МҚБЖ-лар немесе олардың көмегімен жасалған қосымшалар көбінесе көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ның клиенттік бөлігі ретінде қызмет атқаруы мүмкін. Дербес МҚБЖ-ларға, мысалы, Visual FoxPro, Paradox, Clipper, dBase, Access және т.б. жатады.
Көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларға МҚ сервері мен клиенттік бөлігі кіреді және, әдетте, бір текті емес (ЭЕМ-дер мен амалдық жүйелері әртүрлі болып келетін) есептеу жүйесінде қызмет ете алады. Көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларға, мысалы Oracle мен Informix МҚБЖ-лар жатады.
Қолданылатын мәліметтер моделі бойынша МҚБЖ-лар (МҚ тәрізді) иерархиялық, желілік, реляциялық, объектілі-бағытталған және басқа түрлерге бөлінеді. Кейбір МҚБЖ-лар бір мезгілде бірнеше мәліметтер моделіне қолдау көрсете алады.
Пайдаланушы тұрғысынан МҚБЖ ақпаратты сақтау, өзгерту (толықтыру, редакциялау және алып тастау) және өңдеу қызметтерін сондай-ақ түрлі баспа құжаттары жасау мен алу қызметтерін жүзеге асырады.
Мәліметтер қорында сақталған ақпаратпен жұмыс істейтін МҚБЖ программалар мен пайдаланушыларға келесі екі тілі ұсынады:
мәліметтерді сипаттау тілі - мәліметтердің логикалық құрылымын сипаттауға арналған декларативтік типтегі жоғары деңгейлі процедуралық емес тіл;
мәліметтерді манипуляциялау тілі - мәліметтерімен негізгі амалдарды: енгізу, модификациялау және сұраныс бойынша мәліметтерді таңдауды, орындауды қамтамасыз ететін құрылымдардың жиынтығы.
Аталған тілдердің түрлі МҚБЖ-ларда өзара айырмашылықтары болуы мүмкін. Стандартталған екі тіл аса кең таратылған: QBE (Query By Example) - үлгі бойынша сұраныс тілі және SQL (Structured Query Language) - сұраныстардың құрылымдалған тілі. QBE негізінен мәліметтерді манипуляциялау тілінің қасиеттерінен тұрады, ал SQL өзінде екі түрдегі тілдердің қасиеттерін - мәліметтерді сипаттау және манипуляциялау қасиеттерін жинақтаған.
МҚБЖ-ның жоғарыда аталған қызметтері, өз кезегінде, одан төмен деңгейдегі келесі негізгі қызметтерді қолданады:
сыртқы жадыдағы мәліметтерді басқару;
жедел жадының буферлерін басқару;
транзакцияларды басқару;
МҚ-дағы өзгертулер журналын жүргізу;
МҚ-ның тұтастығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету.
Оларды төмен деңгейлі деп атайық:
Қазіргі МҚБЖ-ларда аталған қызметтерді жүзеге асырудың қажеттілігі мен ерекшеліктеріне қысқаша сипаттама беріп кетейік.
Әртүрлі жүйелерде сыртқы жадыдағы мәліметтерді басқару қызметтерінің жүзеге асырылуы ресурстарды басқару деңгейінде де (ОЖ файлдық жүйелерін немесе ДЭЕМ құрылғыларын тікелей басқаруды қолдану арқылы), мәліметтерді басқару алгоритмдердің логикасы бойынша да ажыратылуы мүмкін. Мәліметтерді басқару әдістері мен алгоритмдері негізінен МҚБЖ-ның ішкі шарасы болып табылады және оларды пайдаланушыға тікелей қатысы жоқ. Осы қызметін жүзеге асырылу сапасы арнайы АЖ-лардың мысалы, орасан зор МҚ-лармен, күрделі сұраныстармен, мәліметтерді өңдеуде өткізудің үлкен мөлшерімен жұмыс істеуінің тиімділігіне аса зор әсерін тигізеді.
Мәліметтерді буферлеу және соның салдарынан жедел жады буферлерін басқару қызметін жүзеге асырудың қажеттілігі жедел жады көлемінің сыртқы жады көлеміне қарағанда біз болуымен негізделген.
Буферлер сыртқы және жедел жадының арасындағы алмасуды жеделдетуге арналған жедел жадыны саласы болып табылады. Буферлерде МҚ үзінділері уақытша сақталады, олардағы мәліметтер МҚБЖ-ға жүгінген кезінде пайдаланылады немесе өңдеуден өткізгеннен кейін мәліметтер қорына жасыру жоспарланады.
Транзакциялардың механизмі МҚБЖ-да қордағы мәліметтердің тұтастығын қамтамасыз ету үшін қолданылады. Транзакция деп МҚБЖ басынан аяғына дейін қадағалап отыратын МҚ-дан мәліметтерімен жүргізілетін амалдардың қандай да бір бөлінбейтін тізбегі аталады. Егер де қайсыбір себептермен (құрал-жабдықтың істен шығуы және тоқтап қалуы, қосымшаны қоса алғанда, программалық қамтудың қателіктерін) транзакция аяқталмай қалса, онда оның жұмысы тоқтатылады.
Транзакцияға негізгі үш қасиет тән болып келеді деп айтады:
атомарлық (транзакцияға кіретін барлық амалдар орындалады немесе бірде-бір амал орындалмайды);
топтамалануы (сериалдануы) (бір мезгілде орындалатын транзакциялардың өзара әсері жоқ);
ұзақ мерзімділігі (тіпті жүйе күйреген жағдайдың өзінде бекітілген транзакция қорытындылары жоғалып кетпейді).
Транзакцияның мысалы ретінде банктік жүйеде бір есепшоттағы ақшаны екіншісіне аудару амалын айтуға болады. Бұл жерде, ең болмағанда екі қадамдық үдеріс қажет. Алдымен бір есепшоттағы ақша алынады, сосын олар екінші есепшотқа салынады. Егер әрекеттердің біреуі сәтсіз орындалса, әрекеттің нәтижесі дұрыс болмайды және шоттардың арасындағы теңгерім бұзылады.
Транзакцияның қатар түрде орындалатын бір пайдаланушыға арналған және көп пайдаланушыға арналған МҚБЖ-ларда транзакцияларды бақылау өте маңызды. Соңғы жағдайда транзакциялардың топтамалануы туралы айтылады. Қатар орындалатын транзакциялардың топтамалануы деп транзакцияларды жүзеге асырудың қосынды әсері оларды біртіндеп орындаудың әсеріне тепе-тең болатындай етіп құруды айтады. Оларды орындау жоспарын (сериялық жоспарды) құруды түсінеді.
Транзакциялар қоспасын қатар орындаған кезде келіспеушіліктер (блоктаулар) туындауы мүмкін, олардың шешу МҚБЖ-ның қызметіне жатады. Мұндай жағдайлар табылған кезде әдетте бір немесе бірнеше транзакциямен орындалған өзгерістердің күшін жою арқылы қайта шегіндіру жүргізіледі.
МҚ-ғы өзгертулер журналын жүргізу (өзгертулерді журналдау) МҚБЖ ақпараттық істен шығулар мен тұрып қалулар, сондай-ақ программалық қамтуда қателер болған жағдайда қордағы мәліметтердің сақталу сенімділігін қамтамасыз ету үшін орындалады.
МҚБЖ журналы дегеніміз - бұл пайдаланушының тікелей қолы жетпейтін және мәліметтер қорындағы барлық өзгерістер туралы ақпаратты жазу үшін қолданылатын ерекше МҚ немесе негізгі МҚ-ның бөлігі. Әртүрлі МҚБЖ-ларда журналға әртүрлі деңгейлердегі МҚБЖ-дағы өзгерістерге сәйкес келетін жазбалар, яғни сыртқы жадының бетін модификациялаудың ішкі ең кіші амалынан бастап МҚ модификациялаудың логикалық амалдарына (мысалы, жазбаны салу, бағанды жою, өрістегі мәнді өзгерту) және транзакцияларына дейін енгізілуі мүмкін.
МҚ-ға өзгертулер журналын жүргізу қызметін тиімді орындау үшін журналдың өзін жұмыс қалпында ұстау және сақтау сенімділігін қамтамасыз ету қажет. Кейбір жағдайларда жүйеде журналдың бірнеше көшірмелері сақталады.
МҚ-ның тұтастығын қамтамасыз ету, әсіресе МҚ-ны желілерде пайдалану үшін, МҚ-ның табысты түрде қызмет етуінің қажетті шарты болып табылады. МҚ-ның тұтастығы дегеніміз - мәліметтер қорында пәндік саланы толық қарама-қайшылықсыз және дұрыс көрсететін ақпарат бар екендігін білдіретін мәліметтер қорының қасиеті. МҚ-ның тұтастығын қолдауға оның бүтіндігін тексеру және мәліметтер қорында қарама-қайшылықтар анықталған жағдайда оның қалпына келтірулер жатады. МҚ-ның тұтас жағдайы бүтіндігін шектеу арқылы қорда сақталып жатқан мәліметтер қанағаттандыруы тиіс болатын шарттар түрінде сипатталады. Аталған шарттарының мысалы өздері туралы мәліметтер МҚ-да сақталатын объектілер атрибуттарының мүмкін болатын мәндерінің диапазондарын шектеу немесе реляциялық МҚ-лар кестелерінде қайталанып отыратын жазбалардың болмауы болып табылуы мүмкін.
Қауіпсіздікті қамтамасыз етуге МҚБЖ-да қолданбалы программаларды, мәліметтерді шифрлеумен, парольмен қорғаумен, мәліметтер қорына және оның жекелеген элементтеріне (кестелерге, формаларға, есеп берулерге және т.б.) қол жеткізу деңгейлерін қолдаумен қол жеткізіледі.
1.1 Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйесі
Мәліметтер қоры дегенімiз мәліметтeрдің рeттелген, өзaрa бaйланысты жиынтығы. Ол aқпаратты сaқтауға aрналған құрылым. Мәліметтер қорынa мысал ретінде телефон aнықтамалығын, поездaр қозғалысының кестесін, кәсіпорын қызметкерлері туралы мәліметтерді, студенттердің сессия тaпсыру қорытындылaрын және т.б. aтауға болады. Электронды мәліметтер қорының бaсты қасиеті - ақпaратты жылдам іздестіру, сұрыптау және түрлендіру.[22]
Мәлiметтер қоры - ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады. Кесте - мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша мәлiметтердi сақтауға қолданылады.[27]
Мәлiметтер қоры - ақпараттар сақталатын қойма. Мәлiметтер қорынан керегiне қарай қажеттi мәлiметтер алу үшiн сақталады. Басқаша айтсақ, мұнда керектi ақпаратты iздеу ұйымдастырылады. Кесте - мәлiметтердi жазба (жол) және өрiс (бағана) түрiнде сақтауға арналған обьект болып табылады. Әрбiр кесте нақты бiр сұрақ бойынша мәлiметтердi сақтауға қолданылады.Деректер базасын басқару жүйесі (ДҚБЖ) - бұл барлық дерекқорға кіруді басқаратын бағдарламалық жасақтама. Концептуалды түрде бұл орын алады келесідей:
1. Пайдаланушы белгілі бір көтеруді қолдана отырып, деректерге қол жеткізуге сұрау береді деректер байланысты (әдетте SQL тілі).
2. ДҚБЖ бұл сұранысты ұстап алады және оны талдайды.
3. ДҚБЖ осы пайдаланушы үшін сыртқы схеманы (оның Объектілік нұсқасын) қарайды, "сыртқы-тұжырымдамалық", тұжырымдамалық схеманың тиісті көрінісі, "тұжырымдамалық -- ішкі" дисплей және сақтау құрылымын анықтау.
4. ДҚБЖ сақталған дерекқорда қажетті операцияларды орындайды.
Мысал ретінде біз белгілі бір сыртқы жазбаның данасын қалай таңдауға болатынын қарастырамыз. Жалпы жағдайда, бұл жазбаның өрістері концептуалды жазбалардың бірнеше данасынан таңдалады, олар өз кезегінде сақталған жазбалардың бірнеше даналарынан өрістерді сұрайды. Тұжырымдамалық ДҚБЖ алдымен сақталған жазбалардың барлық қажетті даналарын таңдап, содан кейін тұжырымдамалық жазбалардың қажетті даналарын құрып, содан кейін сыртқы жазбаның данасын жасау керек. Әр кезеңде түрлерді түрлендіру қажет болуы мүмкін немесе басқа түрлендірулер. [2, 87б]
Деректерді анықтау
ДҚБЖ деректерді бастапқы форма түрінде (сыртқы схемалар, тұжырымдамалық схема, ішкі схема, сондай-ақ барлық қажетті карталар) және осы анықтамаларды тиісті түрге түрлендіру түрінде анықтау құралдарын ұсынуы керек нысаны.
Басқаша айтқанда, ДҚБЖ-де әрқайсысы үшін ЯОД процессорының (деректерді анықтау тілі) немесе ЯОД компиляторының компоненттері болуы керек,ол қолдайтын деректерді анықтау тілдері. ДҚБЖ да дұрыс болуы керек,деректерді анықтау тілінің синтаксисін түсіндіріп, мысалы, қызметкерлердің сыртқы жазбаларында жалақы өрісі бар деп айтуға болады. ДҚБЖ бұл ақпаратты деректерді өңдеу сұраныстарын талдау және орындау кезінде қолдануы керек (мысалы, " жалақысы бар барлық қызметкерлерді табыңыз 50 мың доллардан аз".).
Деректер айла-шарғы жасау
ДҚБЖ пайдаланушының дерекқорда бұрыннан бар деректерді таңдау, өзгерту немесе жою немесе оған жаңаларын қосу туралы сұрауларын өңдей алуы керек деректер. Басқаша айтқанда, ДҚБЖ IMD процессорының құрамдас бөлігін қамтуы керек немесе деректерді басқару тілін қолдайтын IMD компиляторы (ЯМД).
Жалпы, ЯМД сұраныстары жоспарланған және жоспарланбаған болып бөлінеді.
а) жоспарлы сұрау салу-орындау қажеттілігі болған сұрау салу алдын ала қарастырылған. Дерекқор әкімшісі қажет болуы мүмкін осындай сұраныстарды орындаудың жеткілікті жылдамдығына кепілдік беретін физикалық мәліметтер базасын жасаңыз.
б) жоспарланбаған сұрау -- бұл, керісінше, кейбір ерікті сұрау немесе (мүмкін емес) жаңарту, оны орындау қажеттілігі алдын-ала қарастырылмаған және белгілі бір себептермен туындаған. Дерекқордың физикалық жобасы белгілі бір ерікті сұраудың сәтті орындалуын қамтамасыз етуі мүмкін немесе мүлдем сәйкес келмеуі мүмкін.
Оңтайландыру және орындау
Жоспарланған немесе жоспарланбаған IMD сұраулары келесідей өңделуі керек оптимизатор ретінде компонент, оның мақсаты жеткілікті іздеу болып табылады.Әр сұрауды орындаудың тиімді әдісі.[2,89]
Деректердің тұтастығын қорғау және қолдау
МҚБЖ бақылауы тиіс пайдаланушы сұраулар мен кез келген әрекеттерінің жолын кесуге әрекет АБД анықтаған деректерді қорғау және тұтастық шектеулерінің бұзылуы (қараңыз.алдыңғы бөлім). Бұл бақылау компиляция кезінде жүзеге асырылуы мүмкін орындалу уақыты немесе сұранысты өңдеудің осы екі кезеңінде.
Деректерді қалпына келтіру және параллелизмді қолдау
ДҚБЖ немесе онымен байланысты басқа бағдарламалық компонент, әдетте транзакция менеджері немесе транзакция менеджері деп аталады, деректерді қалпына келтіруге қажетті бақылауды қамтамасыз етуі тиіс және параллель өңдеуді басқару.Дерекқор жүйесі-бұл бір типті жазбаларды компьютерлендірілген сақтау жүйесінен басқа ештеңе емес. Дерекқордың өзін электронды картотека, яғни компьютерге енгізілген деректер файлдарының кейбір жиынтығы үшін сақтау немесе контейнер ретінде қарастыруға болады. Бұл жүйенің пайдаланушыларына осындай файлдарда көптеген түрлі операцияларды орындау (немесе орындау үшін жүйеге сұрау жіберу) мүмкіндігі беріледі, мысалы:
-дерекқорға жаңа бос файлдарды қосыңыз;
-бар файлдарға жаңа деректерді енгізу;
-бар файлдардан деректерді алу;
-бар файлдардан деректерді жою;
Кестеде иллюстрация ретінде. 1.1-де CELLAR (шарап жертөлесі) деп аталатын бір ғана файлдан тұратын шағын мәліметтер базасы бар. Бұл файл шарап жертөлесінің мазмұны туралы деректерді сақтайды. - Сур. 1.1 әрекетті орындау мысалын көрсетеді [16, 44б]
Деректер базасы бар жүйелер ең кіші компьютерлерде де, ең үлкен негізгі кадрларда да қолданылады. Әрине, әр нақты жүйе ұсынатын құралдар негізінен негізгі машинаның қуаты мен мүмкіндіктеріне байланысты. Атап айтқанда, үлкен компьютерлерде негізінен көп қолданушы жүйелер ("үлкен жүйелер"), ал шағын компьютерлерде, әдетте, жалғыз қолданушы жүйелер ("шағын жүйелер") қолданылады. Бір қолданушы жүйесі (жалғыз пайдаланушы жүйесі)-бұл бір уақытта тек бір қолданушы қол жеткізе алатын жүйе, ал көп қолданушы жүйесі (multi -- user system) - бұл бірнеше қолданушы бірден дерекқорға қол жеткізе алатын жүйе. Суретте көрсетілгендей. 1.3. ортақ пікірге сүйене отырып, біз әдетте жүйелердің екінші түрін зерттейтін боламыз, дегенмен пайдаланушылар тұрғысынан бұл жүйелер арасында үлкен айырмашылық жоқ,өйткені көп қолданушы жүйелердің негізгі мақсаты-әрбір жеке қолданушыға онымен жұмыс істеуге мүмкіндік беру,бір қолданушы жүйесімен жұмыс істеді.
Жүйелердің осы екі түрінің арасындағы айырмашылықтар бар.Олардың ішкі құрылымындағы негізгі ұғымдар, сондықтан соңғы пайдаланушыға көрінбейді (бұл кітаптың IV бөлігінде, әсіресе 16-тарауда талқыланады). Әдетте жеңілдету үшін жүйеде барлық деректер бір дерекқорда сақталады деп болжанады. Алайда, іс жүзінде, тіпті кішігірім жүйелерді қолданғанда да, ақпаратты бірнеше жеке мәліметтер базасында таратудың маңызды негіздері болуы мүмкін. Бұл тақырып осы кітапта, атап айтқанда 2-тарауда әлі де талқыланады. Жалпы жағдайда, мәліметтер базасындағы деректер (кем дегенде үлкен жүйелерде) біріктірілген және ортақ болып табылады. 1.4-бөлімде көрсетілгендей, екі аспект, деректерді біріктіру және бөлу "үлкен" жабдықта мәліметтер базасының жүйелерін қолданудың маңызды артықшылықтары болып табылады және олардың кем дегенде біреуі -- интеграция -- оларды "кіші" жабдықта қолданудың артықшылығы. Әрине, басқа да көптеген артықшылықтар бар (тіпті "шағын" жабдықта), бірақ олар төменде талқыланады. Алдымен интеграцияланған және ортақ терминдер нені білдіретінін түсіндіру керек.[18, 25б]
Мысалдардың көпшілігінде екі кесте қолданылады: EMP және DEPT. EMP-бұл 14 жолдан тұратын қарапайым кесте, онда тек сандық, жол деректері мен күндері бар өрістер бар. DEPT кестесі сандық және жол өрістері бар төрт жолдан тұрады. Бұл кестелерді мәліметтер базасы туралы көптеген кітаптардан табуға болады, және көптеген бөлімдер мен қызметкерлер арасындағы қарым-қатынас өте айқын. Мысалдарда қолданылатын кестелер туралы айта отырып, осы кітаптың бірнеше мысалын қоспағанда, барлығы осы кестелермен жұмыс істейтінін тағы бір рет атап өткім келеді. Мен ешқашан мысалдардағы деректерді өзгертпеймін және кейбір кітаптардағыдай, сіз шындыққа сәйкес келмейтін шешімдерді ұсынбаймын. Шешімдер туралы айтатын болсақ, мүмкін болған жерде мен кітапта қарастырылған барлық бес ДҚБЖ-ге сәйкес келетін әмбебап шешім ұсынуға тырыстым. Бұл мүмкін болмаған кезде мен бірнеше өндірушілерге ортақ шешімдер ұсындым. Мысалы, Oracle және DB2 терезе функцияларын қолдайды, сондықтан көбінесе олар үшін шешімдер бірдей болады. Егер шешімдер Жалпы болса немесе, кем дегенде, өте ұқсас болса, талқылаулар да ұқсас.Колорадо штатының Брикенридж қаласындағы Бивер РАН Суперчер көтергішінің орындықтарында отырып, біз жаңа қардың қайда екендігі туралы ойладық. Таудың беткейлері мінсіз тәртіпте ұсталды, бірақ барлық жерде жағдай үнемі монотондылықпен бұзылды. Жаңа жауған қар болмаса, нағыз рахатқа сене алатын ештеңе болмады. 1994-да, IBM-дің Остиндегі деректер базасын дамыту зертханасында жұмыс істей отырып, мен осындай сезімдерге ие болдым.
Остиндегі Техас университетінде мен объектіге бағытталған мәліметтер базасын зерттедім, өйткені он жылдық реляциялық ДҚБЖ үстемдігінен кейін олардың тамыр алуға нақты мүмкіндігі бар деп сендім. Бірақ келесі онжылдықта бірдей реляциялық модельден басқа ештеңе болған жоқ. Мен Oracle, IBM, кейінірек ашық бастапқы өнімдер және ең алдымен MySQL бұтақтарды жайып, төмендегі құнарлы топырақта өсіруге тырысатын кез-келген көшеттерді күн сәулесінен толығымен алып тастағанын байқадым. Пайдаланушы интерфейстері дамыды-қара экрандағы жасыл әріптер клиент-серверге, содан кейін Интернет қосымшаларына ауыстырылды, бірақ реляциялық деңгеймен жұмыс істеу коды жетілдірілгенімен, тұрақты тұрақтылықтың мөрімен белгіленді. Барлығы жаңа қардың түсуін күтті. Ақыры қар жауа бастады. Алдымен, кешегі шаңғымен сырғанау үшін де қар жеткіліксіз болды, бірақ біртіндеп қарлы боран күшейіп, ландшафтты өзгертті, біз шаңғымен сырғанаудың әртүрлілігі мен қуанышын алып жүрдік. Сол жылы мен мәліметтер базасы әлемі де жаңадан жауған қардың жамылғысымен жабылғанын түсіндім. Әрине, реляциялық ДҚБЖ ешқайда кетпеді және ашық бастапқы өнімдер әлі де әртүрлі мәселелерді шеше алады. Олар кластерлеу, толық мәтінді және тіпті анық емес іздеуді бастады. Бірақ бұл тәсіл жалғыз болмады. Бір жыл ішінде мен толығымен реляциялық болатын бірде-бір шешім жасамадым. Сол кезде мен құжатқа негізделген мәліметтер базасын және кілттер мен мәндердің екі қоймасын қолдандым.[15, 13б]
1.2 Мәліметтер қорын басқару жүйесінің объектілері
Кeстелер. Бұл кез-келген мәліметтер қорының негізгі объектісі болып тaбылады. Біріншіден, кестелерде мәліметтер қорындaғы бaрлық aқпарат сақталады, екіншіден кестелер мәліметтер қорының құрылымын aнықтайды.
Кесте құру үшін МҚ терезесін aшып, кестелер құру командaсын беру керек. Жаңа кесте сұхпаттық терезесі көрінеді. Онда кесте құрудың 3 әдісі бар:
1. Кесте режимі
2. Кестелер шебері
3. Конструктор
Кестені қолдaн құру технологиясы:
"Жаңа кесте" тeрезесінен "Кeсте режимі" қaтарын таңдап "ОК" батырмасын шерту керек. Ретімен оның Өріс 1, Өріс 2,... тaқырыптарын екі рет шертіп, олардың орнына құрылaтын кестенің өріс тaқырыптарын енгізу.
Ұяшықтарғa жазу элементтерін енгізу. Кесте не бaсқа МҚ объектілерінің берілгендері перне тaқтадан енгізіліп, бекітілген сaйын Access олaрды aвтоматты түрде сақтап қояды.
Кесте құрудың келесі әдісі - "Кесте шебері" ішкі бaғдарламасы aрқылы автомaтты түрде құру.
Кесте конструкторын түрлі әрекеттер үшін пaйдалануға болады:
- өріс атaуын өзгерту;
- өріс типін өзгерту;
- өріс өлшемі мен форматын қaйта орнату;
- жaңа өріс қосу, өрісті кілттік ету;
- жaңа кесте құру; өрісті индекстік ету және т.б.;
Төменде Объектілік тәсілдің кейбір негізгі терминдері мен тұжырымдамалары келтірілген, атап айтқанда, объектілердің өздері (табиғи), объект сыныптары, әдістер мен хабарламалар. , Онда бұл мүмкін және орынды, бұл ұғымдар таныс ұғымдармен салыстырылады.
Шын мәнінде, Объектілік терминология өте өрескел түрде мүмкін дәстүрлі бағдарламалау терминологиясымен байланыстырыңыз. Алдын ала ескерту. Осы тақырыпты егжей-тегжейлі қамтуға кіріспес бұрын, оқырманға Мұқият дәлдікті күтуге болмайды деп ескерту керек реляциялық теорияға тән презентациялар. [2,1022б]
Ескерту. Кейбір жүйелерде объект термині тек өзгеретін объектіге қатысты қолданылады, ал термин мағынасы немесе кейде әр түрлі болады өзгермейтін объектіге. Объект термині қолданылатын жүйелерде де бірінші және екінші жағдайларда да, ерекше келісілген жағдайларды қоспағанда, бейресми түрде өзгеретін объектіні білдіретінін есте ұстаған жөн, егер керісінше нақты көрсетілмесе.
Әр объектінің түрі бар (объект терминологиясында -- класс). Жеке объектілер кейде объектілердің даналары (немесе жай даналары) деп аталады.
Tиісті объект түрінен немесе класынан ажырату болды.
Назар аударыңыз бұл жерде тип термині дәстүрлі бағдарламалауда қабылданған мағынада қолданылады,
атап айтқанда, бұл термин қарастырылып отырған типтегі объектілерге қолданылуы мүмкін операторлар жиынтығын (объект терминологиясында-әдістер) қамтиды. Тек оқу операторлары мен жаңарту операторлары сәйкесінше бақылаушылар (observer) және модификаторлар (mutator) деп аталады.[2,1023б]
Деректер мен мәліметтер базасын түсіндіруге тағы бір маңызды тәсіл бар.
Сөз деректер (data) латынының "деген сөздер "бұрыннан".Демек, деректер шын мәнінде берілген - басқа фактілерді логикалық түрде шығаруға болатын фактілер. (Өндіріс алу- берілген фактілердің бірі-бұл ДҚБЖ сұраныстарға қызмет көрсету арқылы дәл орындалады пайдаланушы.) "Берілген факт", өз кезегінде, назаның логикасына сәйкес келеді- бұл шынайы мәлімдеме. Мысалы, "S1 нөмірі бар жеткізуші" сөзі Лондонда орналасқан " шындық болуы мүмкін. Назаның логикасында сөйлеу-
мұндай тұжырым шындық ретінде нақты анықталуы мүмкіндік немесе жалған. Мысалы, "Уильям Шекспир мақтаныш пен алалаушылықты жазды" - бұл мәлімдеме (көрініп тұрғандай, жалған). Демек, іс жүзінде мәліметтер базасы -- бұл көптеген шынайы сөздер.
1980 жылдардың аяғынан 1990 жылдардың ортасына дейінгі кезеңде жүйелер Объектілік - бағытталған мәліметтер базасы (немесе қысқартылған Объектілік жүйелер) айтарлықтай қызығушылық. Сол кезеңде кейбір зерттеушілер қарады реляциялық жүйелердің маңызды бәсекелесі ретінде Объектілік жүйелер (немесе қалай болғанда да, SQL жүйелерінің бәсекелесі). Бұл күндері осындай позициямен тек бірнеше адам келіседі; саладағы мамандардың көпшілігі Ақпараттық технологиялар қазір Объектілік жүйелер деп санайды, белгілі бір қолдану саласы болуы мүмкін, бірақ бұл аймақ өте шектеулі . Алайда, мұндай жүйелер әлі де бар мұқият зерттеуге лайық. Сондықтан Бұл тарауда егжей-тегжейлі Объектілік жүйелер қарастырылады; Мұнда негізгі жүйелер ұсынылған және сипатталған Объектілік ұғымдар; қажет болған жағдайда, бұл ұғымдар талданады және сондай-ақ перспективаларға қатысты кейбір тұжырымдар келтірілген бұл ұғымдарды болашақта дерекқор жүйелерінде қолдану.
Неліктен Объектілік жүйелерге үлкен қызығушылық пайда болды?
Классикалық SQL жүйелері бұрыннан белгілі болды (және, әрине, қалады) көптеген жолдармен жетілмеген. Сол әдебиетте тіпті олардың негізіндегі тұжырымдарды таба аласыз теория (яғни, реляциялық модель) қазіргі заманғы талаптарға жауап бермейді.
Қалай болғанда да, кейбір жаңа мүмкіндіктер қарастырылады қазіргі заманғы ДҚБЖ-де қажет, көптеген жылдар бойы объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде, мысалы, C++ және Smalltalk-да бар. Бұл мүмкіндіктерді мәліметтер базасында іске асыру идеясы табиғи түрде пайда болды көптеген зерттеушілер мен бірнеше өндірушілер жасаған ДҚБЖ.
Осы екі саланы біріктіретін негізгі идея пайдаланушыны осындай машиналармен жұмыс істеу қажеттілігінен құтқару керек- биттер мен байттар (немесе тіпті жазбалар мен өрістер) сияқты бағытталған құрылымдар. Оның орнына пайдаланушыға объектілер мен операцияларға қол жетімділік берілуі керек бұл объектілер, олар өз әріптестеріне нақты сәйкес келеді әлемде.
Мысалы, дәстүрлі терминдерді қолдана отырып, бөлімді келесідей көрсетуге болады "кортеж Dept" тиісті "кортеждер ЕМР" жиынтығымен, яғни қызметкерлер, олар "бастапқы кілттің мәніне "сілтеме жасайтын" сыртқы кілттердің мәндері" бар "DEPT корте". Ал жаңа технологияда пайдаланушы бөлім объектісімен айналысады, онда қызметкерлердің көптеген объектілері бар. Және оның орнына орындау - денсаулық сақтау операциялары "кірістіру" жаңа "кепілге" в "переменную қатынастар ЕМР" с тиісті- "сыртқы кілттің мәнімен", "бастапқы мәнмен" "DEPT қатынасы айнымалысындағы" кейбір "түйіннің" кілті, пайдаланушы қызметкерді (объект ұсынған)тікелей "қабылдау" мүмкіндігіне ие болу бөлімге жұмысқа (сондай-ақ тиісті объектімен ұсынылған). Басқаша айтқанда, Объектілік тәсілдің негізгі идеясы-абстракция деңгейін жоғарылату.
Әрине, абстракция деңгейін жоғарылату өте тартымды мақсат болып табылады және oбъектілік ұғымдар оған тілдер саласында қол жеткізу үшін сәтті қолданылды грам. Сондықтан ақылға қонымды сұрақ туындайды: дәл сол ұғымдарды қолдануға бола ма деректер базасындағы жіп? Шынында да, пайдаланушы тұрғысынан жұмыс қиын - мысалы, қабылдауды "білетін" бөлімдерді білдіретін объектілер жаңа қызметкер, бөлім басшысын ауыстыру немесе бөлім бюджетін қысқарту Операның қажеттілігінен гөрі тартымды (кем дегенде бір қарағанда) төсек ауыспалы қатынас ұғымдарымен, кортежді, сыртқы кілтті және т. б. Алайда, мұнда келесі ескерту қажет. Қарамастан бағдарламалау тілдері мен дерекқорды басқару теориясының арасында сөзсіз, көптеген ұқсастықтар бар, кейбір маңызды аспектілерде олар әлі де ерекшеленеді. Атап айтқанда, ең маңызды айырмашылықтар төменде келтірілген.[1, 1018б]
1.3 Мәліметтер типі,мәліметтер қорының мүмкіншіліктерi
Мәліметтер типі (aғылш. data type) -- прогрaммалауда мәліметтердің мүмкін мәндерінің aуқымын, олaрға рұқсaт етілген оперaциялар жиынын және бұл мәліметтерді aяқтаудың тәсілін aнықтау aрқылы олaрды бір типке біріктіру жолы. Мынадaй типтер: сaндық, символдық, логикaлық, мерзімдік (дата) және т.б. болaды.[23]
Мәліметтер қорының мүмкіншіліктері:
1. Мәліметтер қорын анықтау- (DDL- мәліметтерді анықтау тілі, текст, счетчик, числовой т.б)
2.Мәліметтер қорына енгізу өңдеу жою т.б амалдарды жасау (DML- мәліметтерді басқару тілі арқылы жүргізіледі) (delete, insert, home, end т.б)
3. МҚ - на кіруді басқаруға рұқсат беру.
МҚБЖ-ның артықшылықтары:
1. Мәліметтердің артықшылығын бақылау.
2. Мәліметтердің сәйкестілігін сақтау.
3. Мәліметерді бірігіп пайдалану.
4. Бүтінділікті сақтау.
5. Жоғары дәрежедегі қауіпсіздік.
6. Мәліметтердің стандарттары.
7. Жүйенің көлемінің өсуіне байланысты тиімділіктерін сақтау.
8. Қарама-қарсы талаптарды жою
9. Мәліметтерге кіруді жеңілдету.
10. Өнімділікті арттыру.
11.Мәліметтерді тәуелсіздік есебінен жүйені ұйымдастыруды жеңілдету.
12. Параллельді басқару.
13. Резервті көшіру және қалпына келтіру құралдары.
МҚБЖ-ның кемшіліктері:
1. Күрделілік
2. Көлем
3. МҚБЖ-ның бағасы.
4. Қосымша шығындар көп болады.
5. Өңдеу шығындары.
6. Өнімділік.
7. Істен шыққанда пайда болатын жағдайлар.
Деректор қорының қауіпсіздігі және тұтастығы.Мәліметтер қорының қауіпсіздігі - МҚ-ны кез келген әдейі немесе әдейі емес қауіптерден түрлі компьютерлік құралдар арқылы сақтауын қамтамасыз ету. Сақтау тек қана мәліметтерге ғана қатысты емес, олар жүйенің басқа да бөліктерінде болуы мүмкін. [22]
Деректер базасының көптеген түрлері бар. Белгілі бір компания үшін ең жақсы дерекқорды таңдау оның деректерді қалай пайдаланғысы келетіндігіне байланысты.
Реляциялық мәліметтер базасы. Реляциялық мәліметтер базасы 1980 жылдары басым бола бастады. Реляциялық базадағы деректер бағандар мен жолдардан тұратын кестелер түрінде ұйымдастырылған.
Реляциялық ДҚБЖ құрылымдалған ақпаратқа тез және тиімді қол жетімділікті қамтамасыз етеді.
Нысанға бағытталған мәліметтер базасы. Нысанға бағытталған мәліметтер базасындағы ақпарат объектіге бағытталған бағдарламадағыдай объект түрінде ұсынылған.
Таратылған мәліметтер базасы. Таратылған мәліметтер базасы әртүрлі серверлерде орналасқан екі немесе одан да көп бөліктен тұрады. Мұндай мәліметтер базасын бірнеше компьютерде сақтауға болады.
Деректер қоймасы. Деректердің орталықтандырылған репозиторийі бола отырып, деректер қоймасы сұрау мен талдауды жылдам орындау үшін арнайы жасалған мәліметтер базасының бір түрі болып табылады.
NoSQL мәліметтер базасы. NoSQL дерекқоры немесе реляциялық емес мәліметтер базасы құрылымданбаған немесе нашар құрылымдалған деректерді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік береді (ондағы деректердің құрылымын анықтайтын реляциялық дерекқордан айырмашылығы). NoSQL дерекқорларының танымалдығы веб-қосымшалардың таралуы мен күрделенуіне байланысты артып келеді.
Графикалық мәліметтер базасы. Графикалық мәліметтер базасы деректерді нысандар мен нысандар арасындағы байланыс контекстінде сақтайды.
OLTP мәліметтер базасы. OLTP дерекқоры - бұл көптеген пайдаланушылар жасаған іскери транзакцияларды орындауға арналған мәліметтер базасы. Бұл қазіргі уақытта қолданылатын мәліметтер базасының ондаған түрлерінің бірнешеуі ғана. Басқа, аз таралған мәліметтер базасы өте нақты ғылыми, қаржылық және басқа міндеттерге арналған. Жаңа түрлердің пайда болуымен қатар, мәліметтер базасы мүлдем жаңа бағыттарда дамуда -- технологияны дамыту тәсілдері өзгеруде, бұлтты технологиялар мен автоматтандыруды енгізу сияқты маңызды өзгерістер орын алуда. Атап айтқанда, соңғы уақытта келесі мәліметтер базасы пайда болды.
Ашық бастапқы деректер базасы. Мұндай ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz