Аборттың жіктелуі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті КеАҚ
АГРАРЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ МЕДИЦИНА КАФЕДРАСЫ

Ветеринариялық акушерлік
пәні бойынша

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Аборт және оның түрлері.

Қабылдаған : Cарыбаев Ы.У.
Орындаған: Тағаева Мерей
Тобы:АП 20-8к3

Шымкент, 2022 ж.
ЖОСПАР:
Кіріспе
Негізгі бөлім
Аборт туралы жалпы түсінік
Аборттың жіктелуі мен түрлері
Аборт оның себептері.
Аборт болған малды емдеу
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.

КІРІСПЕ
Буаздық -- ұрғашы жануарлардың аналық клеткасынан ұрық дамып жетілгенге дейінгі физиологиялық күйі. Буаздықтың алғашқы кезеңінде жануарлар жақсы қоректеніп, семіре бастайды. Буаздық мерзімінің 2-жартысында ұрыққа қоректік заттар көбірек қажет болғандықтан, буаз мал арықтайды. Әр түрлі жануарлардың Буаздық мерзімі әр түрлі болады. Мысалы, сиырда 285 күн, жылқыда 340 күн, қой мен ешкіде 150 күн, түйеде 365 күн, есекте 380 күн, шошқада 114 күн, қоянда 30 күн, итте 62 күн, т.б.Буаздық мерзімі жануарлардың жеке түрлерінің ішінде тіршілік ортасына, жыл кезеңіне, жалқы, егіз немесе одан көп ұрпақ табуына, т.б. себептерге байланысты өзгеріп отырады. Буаз малға ерекше күтім қажет. Іш тастау - буаздық кезең тоқтап, жатырдағы ұрық жартылай немесе түгелдей жойылып кетуі, болмаса дамыған немесе өлген ұрықтың жатырдан сыртқа шығарылуы. Кей мал үнемі, кейбіреулері 1 - 2 рет іш тастайды да, одан әрі қалыпты төлдейді. Буаздық кезіндегі мал ауруларына іш тастау, ісіп-кебу, ерте төлдеу, жатыр жарығы, жатырдың бұрылуы не түйілуі жатады. Іш тастаудың үш түрі бар: індеттік іш тастау сарыптан, бактериялық және паративтік аурулардан; паразиттер арқылы іш тастау жыныс аурулары салдарынан, індетке қатыссыз іш тастау малды дұрыс азықтандырмаудан, азықта витаминдер мен минералдық заттардың жетіспеуінен, малдың бір нәрсеге соқтығып құлауынан, кейде жүрек, бүйрек, бауыр, т.б. мүшелерінің ауруынан болады. Іш тастау қаупі білінген малды бірден бөліп, оның тұрған қорасына зарарсыздандыру жүргізіледі, төсеніші алмастырылады.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ІШ ТАСТАУ (Abortus). Іш тастау - буаздық кезең тоқтап, жатырдағы ұрық жартылай немесе түгелдей жойылып кетуі, болмаса дамыған немесе өлген ұрықтың жатырдан сыртқа шығарылуы. Кей мал үнемі, кейбіреулері 1 - 2 рет іш тастайды да, одан әрі қалыпты төлдейді. Іш тастаудың жасырын түрі де кездеседі. Бұл жағдайда өлі төл жатырда жатады. Әдетте төл өлгеннен кейін 2 - 3 тәулік өткен соң мал іш тастайды, кейде төл іште солып, ферменттердің әсерінен оның жұмсақ тіндері іріп түседі де, жатырда тек сүйегі ғана қалады. Болмаса төл іште шіріп, малдың өліміне соқтырады. Іш тастау - жұқпалы емес және жұқпалы деп екіге бөлінеді. Жұқпалы емес Іш тастаудың себептеріне: дамып жатқан ұрықтың табиғи кемшілігі, малдың жатыр, бауыр, жүрек, бүйрек, өкпе, т.б. аурулары, буаз малға құнарсыз, бұзылған азық беру, жарақаттану, құлау, буаз малдың шамадан тыс шаршауы және жатырдың дұрыс жетілмегендігі жатады. Жұқпалы Іш тастау - бруцеллез, қылау, вибриоз, трихомониаз, т.б. аурулар әсерінен болады. Буаздық мерзімінің алғашқы үштен бір бөлігінде Іш тастау белгілері алдын ала білінбейді, әдетте төл шаранамен бірге шығып қалады немесе жатырда ыдырап, малдың бойына сіңеді. Іш тастау бұдан кеш болса, онда малдың азыққа тәбеті нашарлайды, дене температурасы көтеріледі, іш тастағаннан кейін шуы түспей, жатыры қабынып, одан қан аралас қоңыр жалқаяқ ағады. Малдың қандай аурудан іш тастағанын анықтау үшін қаны алынып, түсікпен бірге мал дәрігерлік бактериология лабораторияға жіберіледі. Іш тастау белгісі білінген малды дереу оқшаулап, оның тұрған қорасы мен құрал-саймандарға дезинфекция жүргізу керек. Іш тастаған малдың бөксесін, желінін, құйрығын креолиннің 3%-дық ерітіндісімен жуады. Мал іш тастаған орынға ағаш үгіндісі, шымтезек немесе топан шашып, кейін оны қағанақпен бірге жинап алып өртеп жібереді. Бұдан кейін қораны тазартып, сөндірілген әктің 10 - 20%-дық, күйдіргіш натрдың 2%-дық ерітіндісімен, т.б. залалсыздандырады. Іш тастаған малдың шуы түспей, жатыры қабынып, ауруы асқынса, оны әдеттегідей емдеуден өткізеді.
2. АБОРТТЫҢ ЖІКТЕЛУІ МЕН ТҮРЛЕРІ
Буаздықтың ақырына дейін жетпей уақытынан бұрын үзілуін аборт деп атайды. Аборт шаруашылықта үлкен экономикалық зиян келтіреді: жоспардағы аламыз деп үміттеніп отырған төл алынбай қалады, малдың өнімділігі төмендейді, мініс жылқы жұмысқа жарамайды, ауырып азып-тозып өліп кетуі де мүмкін. Аборттың салдарынан мал ұзақ уақытқа қысыр қалуы мүмкін.
Іш тастау деген ұғым аборттың бір түрі ғана, аборттың нәтижесі әртүрлі, атап айтқанда төл ыдырап сіңіп жоқ болып кетуі мүмкін, іріп-шіріп, өлі тууы немесе тірі, бірақ жетілмей тууы мүмкін. Іш тастау деп жетілмеген, қызыл шақалақ өлі төлдің түсуін айтады. Аборт барлық мал түлігінде кездеседі.
Аборттың жіктелуі.
1.Мезгіліне қарай: ерте болған аборт,
кеш болған аборт.
2.Клиникалық көрінуіне қарай:
-толық аборт,
-жартылай аборт,
-үйреншікті аборт,
-жасырын аборт (эмбриональді аборт).
3.Себептеріне қарай:-жұқпайтын аборт,
-жұқпалы аборт,(індеттік, инвазиялы).
4.Ақырғы нәтижесіне қарап:-ыдырап сіңіп кету,
-іріп-шіру(путрификация),
-түсік(өлі туу),
- кешігу,
- мацерация,
- мумиялау.
Буаздықтың алғашқы жартысында, бір айдың ішінде болған абортты ерте болған аборт, ал екінші жартысында, соңғы айларда болған абортты кеш болған аборт немесе шала туу деп те айта береді.
Көп төлді малдың ішіндегі барлық төлі өліп қалса, толық аборт (abortus completes), бір-екеуі өліп, қалғандары аман-есен ай-күніне жетіп туса, жартылай аборт (abortus incompletes) дейді.
Ұрғашы малдың жыл сайын буаздықтың, белгілі бір мерзіміне жеткенде іш тастап кетуін үйреншікті аборт (abortus habitualis) дейді.
Буаздықтың ерте мезгілінде аборт болып, төл ыдырап-сіңіп, ешқандай клиникалық белгілері байқалмаса, оны жасырын аборт(abortus latentus) дейді.
Әрбір аборт жасаған малды, оның төлін мұқият тексеру керек, себебі жұқпалы аборт болса, ауру тез арада басқа малға жұғып кең етек алып кетуі мүмкін.
Шаруашылықта көбінесе, жұқпайтын аборт кездеседі. Оның негізгі себебі буаз малды дұрыс азықтандырмау, бағып-күтімнің нашарлығы, қорқып-үркуі, соққы тию, зорығу, қансырау, улану, өкпе, жүрек, бауыр, жатыр аурулары мен төлдің даму процесінің бұзылуы, тағы сол сияқты факторлар.
Аборттың үш түрі бар: эпидемиялық түсіктен, бактериялық және параактивті аурулардан; паразиттердің түсік тастауы жыныс мүшелерінің ауруынан, малды дұрыс тамақтандырмаудан, жем құрамындағы дәрумендер мен минералдардың жетіспеуінен, малдың бірдеңенің салдарынан құлап қалуынан, кейде жүрек, бүйрек, бауыр, тағы басқа мүшелердің аурулары себеп болады. Малдың қан айналымының бұзылуынан, жүрек, бүйрек ауруларына, малдың өрістен шығарылуына және т.б. Ісік асқынулары үшін препараттар тағайындалады диуретикалық, іш жүргізетін және жүрек қызметін жақсартатын. Ерте ұрпақтың пайда болуы сапасыз жем, салқын су немесе ұқыпсыз әрекеттер, жатырдың көп мөлшері, іш жүргізетін дәрілер болуы мүмкін. Жатырдың көк етінің жыртылуынан жатырдың грыжасы пайда болады. Жатыр ұрпақтарымен бірге тері астындағы осы жарық арқылы енеді және бұл орын алады. Көбінесе бұл әсерге, жатырішілік жас мөлшеріне байланысты. Жануарлардың төлін арқасына немесе бүйіріне жатқызған кезде төлді тесікке жіберіп, алып тастап, жарықта хирургиялық операция жасайды. Жатырдың айналуы немесе спазмы күрт бұрылыстан, алтын стафилококктың құлауынан туындайды. Бұл жағдайда алдымен жатырдың қай бағытта бұрылғаны анықталады. орнына _сабан немесе пішен төселген жерде малды жатырдың бұралған жақтарынан (малдың арқасын көтеру керек) салады. Аяғын жануарға байлап, ол жануарды бүйірінен жатыры бұралған жағына тез бұрады. Жұптау кезіндегі кемістіктер әртүрлі ауруларға, сүт өнімділігінің төмендеуіне, кейде малдың қысылуына әкеледі.

Аборттың жасырын түрі де бар. Бұл жағдайда өлген ұрпақ жатырда жатыр. Әдетте, төлі өлгеннен кейін 2-3 күннен кейін мал қарын тастайды, кейде төлі қоқысқа түседі, ферменттердің әсерінен жұмсақ тіндері шіріп, жатырда тек сүйек қалады. Егер жас асқазанда шірік болса, бұл малдың өліміне әкеледі. Аборт инфекциялық емес және жұқпалы болып бөлінеді. Жұқпалы емес түсік түсірудің себептеріне мыналар жатады: дамып келе жатқан ұрықтың табиғи кемістігі, жатырдың, бауырдың, жүректің, бүйректің, өкпенің және басқа жануарлардың аурулары, асыл тұқымды малдың ақаулы, бұзылған азықтандыруы, жарақат алу, құлау, аналық малдың шамадан тыс шаршауы және жатырдың дұрыс жетілмегендігі. Жұқпалы түсік - бруцеллез, паралич, вибриоз, трихомониаз және басқа аурулардың әсерінен. Жүктіліктің бірінші үштен бір бөлігінде түсік түсіру белгілері байқалмайды, әдетте ұрпақ ұрықпен бірге шығады немесе жатырда ыдырап, асқазанға сіңеді. Егер түсік тым кеш болса, малдың жемге деген тәбеті нашарлайды, дене қызуы көтеріледі, түсік түсіргеннен кейін шу болмайды, жатыр қабынады., одан қан қоспасымен қоңыр жылу ағады.
2. АБОРТ ОНЫҢ СЕБЕПТЕРІ.
Аборт инфекциялық емес және жұқпалы болып бөлінеді. Жұқпалы емес түсік түсірудің себептеріне мыналар жатады: дамып келе жатқан ұрықтың табиғи кемістігі, жатырдың, бауырдың, жүректің, бүйректің, өкпенің және басқа жануарлардың аурулары, асыл тұқымды малдың ақаулы, бұзылған азықтандыруы, жарақат алу, құлау, аналық малдың шамадан тыс шаршауы және жатырдың дұрыс жетілмегендігі. Жұқпалы түсік - бруцеллез, паралич, вибриоз, трихомониаз және басқа аурулардың әсерінен. Жүктіліктің бірінші үштен бір бөлігінде түсік түсіру белгілері байқалмайды, әдетте ұрпақ ұрықпен бірге шығады немесе жатырда ыдырап, асқазанға сіңеді.
Дұрыс азықтандырмауданболған аборт (abortus alimentarius) деп жем-шөптің жетіспеуінен буаз мал арықтап көтерем болып, шіріген, көгерген, мұз болып қатып қалған жем-шөпті жеп уланып, аш қарынға салқын су ішіп немесе рационда А, Е, Д дәрумендері мен белок, көмірсулар, макро- және микроэлементтердің жетіспеуінен, іш кептіретін шық түскен, қырау тұрған көк шөпті жегендіктен болған абортты айтады.
Зақымданудан болған аборт (abortus traumaticus) деп мал сүзіскенде, тебіскенде, сүрініп құлағанда, тар қақпадан қысылып, сығылып шыққанда, ұзақ жолға қуалап айдағанда, тік ішек арқылы тексергенде жатырды немесе ұрық безіндегі сары денені езіп жібергенде, мал бірнәрседен қатты үркіп-қорыққанда болған абортты айтады.
Жасырын аборт (Abortus latentus) көбінесе, рационның құнарсыздығынан, немесе жатырдың ауруынан, төл қабықтарына инфекцияның түсуінен, уланудан болады, кейде эндокринді бездердің (гипофиз, сары дене) гормондарының жетіспеуінен де болады. Аборт болған мал қайтадан күйлейді. Тік ішек арқылы тексергенде буаздықтың бұрынғы білінген белгілері байқалмайды.
Инфекциялық және инвазиялық аборт деп көбінесе, бруцеллезден, паратиф, хламидиоз, кампилобактериоз, трихомоноз, токсоплазмоз ауруларынан болған абортты айтады. Диогнозды зертханада төл, қағанақ қабықтарын, қынап ішіндегі сұйықты тексеру арқылы қояды. Кампи-лобактериоз, трихомоноз болған сиырлардың қынабы қабынып, клитор төңірегінде ұсақ қызыл-қоңыр түсті түйіндер пайда болады.
Шала туу деп буаздықтың аяғына жетпей ерте туған төлді айтады. Сиыр 7-8 айлығында туа береді. Егер төлдің үстіне түгелдей жүн шыққан болса, емізік соратындай қабілеті болса, онда төлді аман алып қалуға болады, төлдің үстін құрғатып жылы орап жиі-жиі емізікпен жылы уыз беріп отыру керек.
Түсік - деп үстінде жүні жоқ өлі туған төлді айтады. Көп жағдайда буаздықтың қай мезгілінде аборт болғанын анықтау қажет болады. Оның негізгі қағидасы түсіктің ұзындығын (құйрық түбінен желкесіне дейін), салмағын өлшейді, денесінің жүн шыққан жерлерін қарайды.
Сиырдың төлі: 1 айлығында 0,9-1,3 см; 2 айлығында 6-7 см, 20 гр; 3 айлығында 12-16 см, 130-150 гр; 4 айлығында 22-27 см, 2 кг. Жоғарғы ерні мен қасында қылшықтар болады. 5 айлығында ұзындығы 35-45 см; салмағы 3-4 кг, қасы, мұрты жақсы білінеді, құлағының ұшында қылшық болады. 6 айлығында ұзындығы 45-60 см, салмағы 4-6 кг, қасы мен ернінде қалың жүн болады, кірпік шыққан, мүйіз шығатын жерінде, аяғының төменгі жағында сирек жүн пайда болады. 7 айлығында ұзындығы 50-75 см, салмағы 10-14 кг, омыртқа бағанасының бойында қысқа, сирек жүн болады. 8 айлығында ұзындығы 60-86 см, салмағы 16-20 кг. Денесінде түгелдей қалың жүні бар. 9 айлығында төл жетілген, ұзындығы 80-100 см, салмағы 20-47 кг, 4 күрек тісі болады, азу тістері жаңадан шығып келеді. Бас сүйегі қатқан.
Биенің төлі: 1 айлығында 0,5-0,7 см; 2 айлығында 5-7 см, 60-70 гр, 3 айлығында 12-15 см, 200-300 гр, емшегі, тұяғы, құлағы біліне бастайды; 4 айлығында ұзындығы 20-30 см, салмағы 1,3-1,6 кг, сыртқы жыныстық органдары қалыптаса бастайды. 5 айлығында ұзындығы 30-37 см, салмағы 3-4,5 кг, астыңғы және үстіңгі еріндерінде, құйрығының ұшында, қасында сирек қылшықболады. 6 айлығында 40-75 см, салмағы 4-6 кг, кірпігі пайда болады, жалына жүн шыға бастайды. 7 айлығында ұзындығы 45-85 см, салмағы 4,5-7,5 кг, жалы жақсы білінеді, құлағының ұшына жүн шығады. 8 айлығында ұзындығы 50-90 см, салмағы 9-15 кг, басына түгелдей жүн шығады, омыртқа бағанасы бойымен сирек жүн шыға бастайды. 9 айлығында ұзындығы 60-115 см, салмағы 12-20 кг, денесін түгел жүн қаптаған, тұяғына жүн пайда болады. 10 айлығында 80-125 см, салмағы 18-30 кг. Бүкіл денесін қысқа жүн жауып тұрады. 11 айлығында жетілген төл, ұзындығы 1-1,5 м, салмағы 26-60 кг, күрек тістері, ұры тісі шыққан, әр жағынан асты-үстінде үш-үштен 12 азу тісі болады.
Қойдың төлі: 1 айлығында 1см, қарны жабылған; 2 айлығында 8 см, 50 гр; 3 айлығында 16 см, 200-300 гр; 4 айлығында 25 см, салмағы- 2 кг, ернінде, қасында қылшық пайда болады. 5 айлығында жетілген төл, ұзындығы 30-50 см, салмағы 2-2,5 кг. Бүкіл денесін жүн жауып тұрады, астынан күрек тістері шығып, азу тістері көріне бастайды.
Шошқаның төлі: 1 айлығында 1,6-1,8 см, қарны жабылған, 2 айлығында 8 см, сырт пішіні шошқаға ұқсайды, жынысын ажыратуға болады, салмағы 90-190 гр 3 айлығында ұзындығы 14-18 см, ернінде, қабағында, құйрық ұшында, құлағында қылшық пайда бола бастайды, астыңғы жағында ұры тісі біліне бастайды. Күрек тісі шығып, азу тісі көріне бастайды. 4 айлығында жетілген төл, үстінің бәрін қылшық басып жатады. Ұзындығы 20-25 см, салмағы 1 кг, тістері өткір, бас сүйегі қатайған.
Төлдің мумификациялануы (Mumificatio fetus) деп төлдің кеуіп қалуын айтады. Шошқаның дұрыс дамып жетілген төлдерінің арасында кеуіп қалған төл көп кездесе береді. Төл өлгеннен кейін шарана суы, төлдің денесіндегі сулар біртіндеп сіңіп жоқ болады да, төлдің денесі кішірейіп, бүкшиіп тас болып қатып қалады. Сырттай қарағанда, буаздықтың біз күткендей белгілері байқалмайды, ірі малдың тік ішегіне қол салып қарағанда, жатырдың ішінде қозғалмайтын жұмырланған қатты денені сеземіз. Мумификацияланған төл жатыр ішінде жылдар бойы жата беруі мүмкін, мал күйлемейді, күйлеген күннің өзінде еш уақытта тоқтамайды, буаз болмайды. Мұндай малды жарамсыздыққа шығарады.
Төлдің мацерациялануы (Maceratio fetus) деп төлдің қағанақ қабықтары мен өзінің жұмсақ тканьдерінің ферментативті процеспен еріп, қоймалжың сұйыққа айналуын айтады. Жатыр ішінде жиналған қойыртпақ уақыт өткен сайын сіңіп азая береді де, орнында бөлшек-бөлшек болып бір жерге жиналған сүйектері ғана қалады. Бұл процесс те мумификация сияқты жатыр мойны жабық асептикалық жағдайда өтеді.
Малдың бұрынғы байқалған буаздық белгілері ары қарай дамымайды, тік ішек арқылы қол салып қарағанда, жатыр ішінде шарана суы емес, ботқа тәрізді қою бірдеңе былқылдап білінеді. Мал күйлеп, жатыр мойны ашылған кезде бұл сұйық ұсақ сүйектерді ілестіре сыртқа ағып шығады. Кейде мацерация іріңді процеске ауысып кетеді де мал сепсистен өліп кетуі мүмкін.
Төлдің іріп-шіруі (Putrescentia fetus) деп жатыр ішіне іріңді микроорганизмнің түсіп өлген төлді шірітіп жіберуін айтады. Төл ісіп-кеуіп үлкейеді, тері астына газ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.