Критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І. КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
ІІ.КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ: ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ШАРТТАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
0.1. Кpитеpиалды бағалаудың психологиялық-педагогикалық негiздеpi ... ...6
0.2. Критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...9
0.3. Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..12

ІІІ. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
0.1. КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ... ...18
0.2. Тәжірибелік маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
3.3. Критерийлер дайындауында мұғалім мен оқушылардың бірігіп жасау тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31

ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

І. КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі
Қазіргі әлемде білімнің қоғамдағы барлық саладағы жоғарлатуды қамтамасыз ететін стратегия ретіндегі рөлі жүйелі өзгерістерді талап өтеді. Білімнің негізгі сатысы ретінде мектеп білімінің сапасын қамтамасыз етудің түйінді сәті болып отыр, оған тұтас қоғамның болашақтағы өмірлік табысына байланысты.
Оқушылардың, ата-аналардың әрбір индивидумның жеке қажеттіліктерін қанағаттандыратын толыққанды білімге құқықтарын қамтамасыз ету үшін жағдай жасаған маңызды. Оқудың нұсқалары мен әдістерінің көптүрлілігі көрсетілетін білім беру қызметінің сапасы туралы объективті ақпаратпен ілесуі тиіс, оны білім алушылардың жетістіктерін бағалау үрдісінде айқындауға болады. Бағалау үдерісін қайта қараудың өзектілігі білім берудегі заманауи стратегиялық міндеттермен, халықаралық стандарттар мен білім сапасына қойылатын заманауи талаптарды ескере отырып, білім сапасын көтеру қажеттілігімен, бірыңғай талаптарды әзірлеу қажеттілігімен анықталады. Біріншіден, бастауыш мектептің бірінші сыныбындағы формальды білім беру бірінші сынып оқушыларының мектепке ыңғайлы бейімделуі үшін бағалаусыз оқыту принциптеріне негізделген. Тәжірибеде бастауыш сынып оқушыларының жетістіктерін бақылау мен бағалаудың баламалы жүйесі сәтті қолданылады. Оқушылардың, оның ішінде бастауыш сынып оқушыларының жетістіктерін бағалаудың ұтымды нұсқасы критериалды бағалау жүйесі болып табылады. Бұл орта менеджмент сыныптарының негізі болды.
Негіздеу үшін, ең алдымен, әр түрлі елдердің (Финляндия, Сингапур, Англия, АҚШ, ТМД елдері және т.б.) бағалау жүйесінің әдіснамасы мен тәжірибесі зерттелді, оның барысында бағалауды түсіну мен қолданудың жалпы тәсілдері жетекші елдерде зерттелді.
Курстық жұмыс жазуда келесі жұмыстар енгізілді: бағалау жүйесін дамытудың басым бағыттарын анықтау. критериалды бағалаудың жаңа жүйесінің әдістемесі жасалып, кеңінен талқыланды, бағалау жүйесін жүзеге асыру механизмі жасалды. Іске асыру құрамына оқу-әдістемелік базаны әзірлеу, критериалды бағалау жүйесін тестілеу және бағалау жүйесінің тиімділігін зерттеу кірді. Білім беру жүйесіндегі маңызды жаңалықтардың бірі мектеп оқушыларының білім жетістіктерін бағалаудың жаңа жүйесін енгізу болды, бұл бағалау процесін адамгершілікке және тұлғаға бағдарланған етті. Бағалау жүйесі мұғалімнің оқушының білімі мен дағдыларының шекараларын барабар бағалауды құру және дамыту бойынша мақсатты жұмысын қамтиды.
Бағалауды және оның дамуын қазақстандық авторлар О.И.Можаева, А.С.Шилибекова, У.К.Толипов, E.А. Сейтхалилов. және т.б. зерттеулер жүргізді. Л.В.Бертсфайдың, Д.Н.Богоявленскийдің, В.В.Давыдовтың, А.В.Захарованың, Е.Н.Богоровтың психологиялық зерттеулері бағалауға арналған. Бұл жұмыстар қабілеттерді дамыту жолдарын анықтауға бағытталған, оқушының резервтік мүмкіндіктерін қолдана отырып, ынталандыру және жеке қасиеттерін анықтау болып табылады. Бағалау білім деңгейін анықтаумен қатар оқушының жеке қасиеттерін дамыту туралы ақпарат бере алатын жұмыстар бар (А.А. Аксенов, О. В. Груздева, И. П. Колесников, В. И. Новиков және т.б.). Бағалауға тұлғалық бағдарлау оның ізгілендірілуі мен даралануын ғана емес, сонымен бірге оқушының өзін-өзі дамыту мен өзін-өзі жүзеге асыруға бағыттайтын ерекше психологиялық- педагогикалық рөлді де болжайды. Жеке тұлғаға бағытталған парадигмадағы бағалау педагогикалық процестің маңызды құрамдас бөлігіне айналуда. Жеке қасиеттер мен тұлғалық қасиеттер мен олардың динамикасын кең диагностикалау нәтижесінде пайда болу, оны бағалау және оның адекватты көрінісі педагогикалық процестің даралану құралына айналуы.
Зерттеу проблемасы келесі сұрақтан тұрады: мектеп оқушыларының оқу іс-әрекетінің өзін-өзі бағалауының дамуын қамтамасыз ететін педагогикалық шарттар қандай? Оқушының негізгі білім беру бағдарламаларын игеру нәтижелерін критериалды бағалауды қалыптастыру арқылы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау проблемасын шешуге бола ма?
Біздің зерттеу тақырыбымызға сәйкес, "Информатика" пәні бойынша оқушылардың білімін критериалды бағалауды қолдану, жетістіктерін алдын-ала анықталған критерийлермен салыстыру, оқушының қаншалықты жақсы меңгергенін анықтауды қамтиды. Бұл сұрақ дидактикада өзекті болып
табылады.
Бүгінгі таңда педагогикалық тәжірибеде жиі қолданылатын бес балдық бағалау әдісі бізге өте жақсы таныс. Алайда, ол бағалаудың объективтілігін талдай және басқара алмайды, өйткені ол оқушылардың жетістіктерін өзін-өзі бағалауды қолдайды және дамытады, сонымен қатар оқу процесінде оқушы өзінің жетістіктері мен сәтсіздіктері туралы өз жетістіктерін жетілдіру бойынша ұсыныстар түрінде ақпарат алу үшін кері байланысты қамтамасыз етеді. Нақты және бір мәнді критерийлер жоқ.
Оқу процесінде критериалды бағалау жүйесін пайдалану оқушылардың үлгерімін бағалау жүйесін жеке пәннің мақсатты нұсқауларымен байланыстыруға, сондай-ақ оқушылардың орта мектепте құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік беретін белгілі бір параметрлерді (критерийлерді) пайдалануды анықтауға және кеңейтуге мүмкіндік береді. Бұл диплом жұмысындағы зерттеудің өзектілігін растайды.
Бұл зерттеудің қорытындысы Мектеп информатика курсында критериалды бағалауды ұйымдастыру әдістемесі тақырыбын таңдауға алып келді:
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері: Зерттеудің мақсаты мектеп оқушыларының білімін критериалды бағалау жүйесі.
Қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:
* критериалдық бағалау жүйесінің негізгі маңызын анықтап білу;
* критериалды бағалаудың өзекті мәселелерін зерттеу;
* критериалды бағалаудың түрлерін саралау;
* мектеп оқушыларының информатика пәні бойынша білімін бағалау жүйесін ұйымдастыру; критериалды бағалаудың жүзеге асырудың жолдары мен тәсілдерін анықтау.
Зерттеу нысаны: жоғары сынып оқушыларының қызметі.
Зерттеу пәні: педагогика сабағында мектеп оқушыларының өзін-өзі бағалауын жүзеге асыру процесі.
Зерттеу мәселесін шешуде біз келесі гипотезадан шығамыз: критериалды бағалауды қолдану мектеп оқушыларының, егер ол педагогикалық технология ретінде дамып, жүзеге асырылса, білім беру іс- әрекетінің өзін-өзі бағалауын қалыптастыруға ықпал етеді; қоғамның әлеуметтік тәртібі мен оқушы тұлғасының қажеттіліктерін ескере отырып, мектептегі оқу процесінде критериалды бағалау технологиясының моделі жасалды. Бұл модель іс жүзінде оқушылардың оқу іс-әрекетін өзіндік бағалауды қалыптастыруға бағытталған ұйымдастырушылық және мазмұндық шаралардың екі бөлімнен тұратын жүйесі ретінде жүзеге асырылды:
Критериалды бағалаудың негізгі идеяларының мәнін ашу және критериалды бағалаудың мәнін зерттеу.
Оқу іс-әрекетінің өзін-өзі бағалау деңгейін анықтау үшін эксперименттік және бақылау сыныптарына салыстырмалы талдау жүргізу. Информатика сабағында критериалды бағалау технологияларын оқу үдерісіне енгізу.
Әдіснамалық негіздер: әдеби дереккөздерді талдау, бақылау, синтез, педагогикалық эксперимент, салыстыру, тестілеу, диагностика.
Ғылыми жаңалығы: қазіргі өзгермелі әлемде өз бетінше шешім қабылдауға және дәл, тиімді, орынды әрекет етуге қабілетті адамды даярлауға бағыттау; оқушыны жетістікке бағыттау, өзін-өзі бағалаудың дамуына ықпал ету, оқуды ынталандыру; оқушы өз іс-әрекетін жоспарланған нәтижемен байланыстыра білуі, оның іс-әрекетін бақылай алуы, оқу тапсырмасының дұрыстығын бағалай білуі, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, өзара бағалау негіздерін игеруі, үдеріс пен бақылауды басқаруы болып табылады.
Зерттеудің теориялық маңызы: теорияны тұжырымдауда барлық ғылыми әдістер қолданылды, теорияның барлық элементтері сипатталды және оның маңызды көріністері ашылды. Тәжірибенің практикалық маңыздылығы: теорияны практикада қолдану аясы көрсетілген, іс-әрекетті ұйымдастырудың жоғары деңгейіне ұсыныстар берілген, зерттеу тақырыбы бойынша әдістемелік ұсыныстар ғылыми негізделген.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
ІІ.КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ: ҒЫЛЫМИ - ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ШАРТТАРЫ
2.1. Кpитеpиалды бағалаудың психологиялық-педагогикалық негiздеpi

Бағалау -- индивидтің білімінің келесі сатысына немесе белгілі бір кезеңіне көшуге дайындық көрсеткіші. Бағалардың әрқайсысы өзіндік психологиялық ерекшеліктерге ие. Толық, қатесіз және сапалы орындалған жұмысты тек өте жақсы деген бағамен бағалауға болады. Егер оқушы жақсы алса, ол үшін бұл оның жұмысында қандай да бір қателіктер мен кемшіліктер бар екені білдіреді. Педагогтың бағалау барысындағы басты қызметі-баланың психикасына әсер етпейтіндей ынталандыра, білімін бағалау. Баға оқушы өміріне елеулі өзгеріс әкелуі мүмкін. Сол себепті бағалар көтермелеу және жазалау жүйесінде жүріп отырады. Көтермелеу бала психикасының оң қасиеттері мен ерекшеліктерін дамытуды ынталандырса, ал жазалау теріс жағдайлардың туындауын болдырмайды. Көтермелеудің негізгі түрлері: мақұлдау, мадақтау, марапаттау, алғыс, құрмет грамоталарын беру және тағы басқалар. Бағалау әсерінен балаларда өзін-өзі бағалау және талаптану деңгейі сияқты маңызды қасиеттер қалыптасады. Психологиялық-педагогикалық әдебиеттеpде бағалауды оқушының жеке тұлғалық сапасының және оның оқу қызметiнiң нәтижелеpiнiң көpсеткiшi pетiнде түсiну кеңiнен көpсетiлген. Оқушылардың оқу қызметiнiң табысты шығуының бағасы келесi түpлеpде бола алады:
- аз қимыл (мимика, қол қимылы, дауыс ыpғағы, үлгеpiмi бойынша қысқа ескеpтулеp);
- оқушылардың жалпы сипаттамасы;
- бағалаулаp;
- сөздермен бағалау (оқушылардың әрқайсысымен жеке сөйлескенде, ата-аналаp жиналыстарында);
- жекеше түpде алғанда мектептiң iшкi тәpтiбiмен қаpастыpылған басқа фоpмалаpда.
Психологиялық және педагогикалық зеpттеулеpде бағалаулардың әp түpлi жағы мен қасиеттеpi көpсетiлген: мазмұндары, оpындары, қызметi, оқытушының бағалау баpысындағы қызметiнiң құpылымы және тағы сол сияқты. Алайда, бағалаудағы келесi мәселелеp шеттеп қалған: нақты көpсеткiштеp бойынша бағалаудың бipыңғай жүйесiн жасау, бағалаудағы субъективтiлiк, бағаны қоюда мұғалiмнiң және оқушының жеке еpекшелiктеpi мен қаpым-қатынасы. Егеp бұл мәселелеp мен сұpақтаpды шешпесе, онда жеке тұлғаны дамыту бағытындағы мiндеттеpдi оpындауға қол жеткiзу өте қиын болаpы сөзсiз. Алдымен бағалау жүйесiнiң қазipгi кездегі функциялаpын анықтап алғанымыз жөн:
Ноpмативтiк функция. Бекiтiлген эталон бойынша нақты оқушының жетiстiктеpiн бip жағынан белгiлеу болса, ендi бip жағынан жекеленген оқушылаpдың, сынып оқушыларының, олаpдың үлгеpiмдеpiнiң деңгейлеpiн, мұғалiмнiң жұмысының сапасын әкiмшiлiк таpапынан қадағалау болып табылады.
Ақпаpаттық-болжам жасау функциясы. Бiлiм беpу үpдiсiнiң баpлық қатысушылаpы аpасында мазмұнды байланыстың негiзгi сәттеpiн, оқушылаpдың мазмұндық және эмоционалдық pефлексиясын, сонымен қатаp мұғалiмнiң педагогикалық pефлексиясын көpсетедi. Себебi, ең алдымен бағалау нақты сыныпты алғанда бiлiм беpу үpдiсiнiң баpлық сұpақтаpы дұpыс шешiлгендiгi, сыныптағы әp бip оқушының жағдайының қалыпты екендiгi туpалы ойлауға мүмкiндiк беpедi.
Мұғалімнің оқушыға қойған бағасының әділ әрі нақты білімінің нәтижесі болуы үшін арнай крийтерилер қажет. Сол крийтерилер арқылы мұғалім дұрыс баға қоя алады. Білімі күшті оқушылар әрдайым жақсы бағаланып отырса, онда ол оқушының сапалық жағынан дамуы тежеледі. Ылғи өте жақсы баға алатын оқушы басқа мұғалімнен төмен баға алып қалуы да мүмкін. Ал білім деңгейі төмен оқушыларды мұғалімдер төмен бағалай берсе, олар осы деңгейге қалыптасып қалады және әрі қарай даму мен ынталануы өшеді. Әрбір қойылған бағадан бала бірден түсіне білуі керек. Өте жақсы бағасын тек тапсырмаларды толық орындайтын, үнемі белсенділік танытып, ізденіс үстінде жүретін оқушыларға қойылса, жақсы бағасын сәл қателіктер жіберген оқушыларға, ал орташа бағасын жай қабылдайтын, қателіктері көп оқушыға қойылады.
Оқушылардың оқу жетістіктерін критерийлер бойынша бағалау үрдісін ұйымдастыру барысында оқушылардың оқу танымдық қызметінің төмендегідей психологиялық және педагогикалық ерекшеліктері ескерілуі керек:
- өз бетінше білімін, біліктілігін, дағдыларын жетілдіруге және жаңа белестерге ұмтылуға дайын болуы керек;
- өз жетістіктерін нақты бағалай алуы керек;
- өзінің алдына қойған міндеттерін білуі керек;
- оқу және өз бетінше дайындалу сабақтарының барысында оқу-танымдық белсенділікке ұмтылуы;
- сыныптағы жолдастарымен жақсы қарым-қатынаста болуы;
- сыныптастарының алған бағаларына назар аудару және оны өзара бағалауға үйренуі;
- теориялық және критериалды тұрғыда ойлауының дағдылануы;
- талғампаздығы;
- ақпаратты қабылдау барысында ынтасының тұрақты, бір мақсатқа бағытталуы.
Оқушының жұмыстарындағы олқылықтарды анықтау, олардың себебін және сипаттарын айқындау бақылаудың педагогикалық-психологиялық негіздері болып табылады. Мұндағы басты мақсат -кездесетін кемшіліктердің алдын-алу. Мұғалімдерге осы білімнің оқушыда қалай және қаншалықты игерілгендігі туралы білу қажет. Тексеру -- бұл оқушының білімін бекіту, нақтылау, ойлану және жүйелеудің бір түрі. Мұғалімнің тарапынан тақырып бойынша қойылған сұрақтарға жауап беріп жатқан жолдастарын тыңдап, оқушылар оның алдында ғана өздері берген жауаптарын қайта қайталайды. Тексеру неғұрлым жақсы ұйымдастырылған болса, білімнің бекітілуі де соғұрлым жақсырақ болады. Мұғалімнің осы орайда мақсаты -- материалдың толық игерте білуінде. Ал ол үшін білімді арнайы әдіс бойынша тексеру керек. Тек сонда ғана білім толық және терең игерілгеніне көзіміз анық жетеді. Бағалау қызметінің басты функциясы-білім беру сапасын арттыру. Критериалды бағалаудың практикалық маңыздылығы келесі артықшылықтармен анықталады:
Бағалаудың бұл түрі мұғалімдерге:
1. Сапалы нәтиже алуға ықпал ететін критерийлерді даярлауға;
2. Өз қызметін талдап, жоспарлап алу үшін нақты ақпарат алуына;
3. Оқытудың сапасын жақсартуға;
4. Оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отыру, оқытудың жеке траекторияларын құрастыруға;
5. Әр алуан тәсілдер және бағалау құралдарын пайдалануға;
6. Оқу бағдарламаларының мазмұнын жетілдіріп, түрлі ұсыныстар енгізуге көмектеседі.
Бағалаудың бұл түрі оқушыларға:
2. Бақылау-бағалау қызметінің тәсілдерін меңгеруге;
3. Өзін-өзі және құрдастарын бағалай отырып, рефлексияға қатысуға;
4. Білімді нақты есептерді шешу үшін қолдану, әртүрлі көзқарастарды білдіру, сыни ойлауға баулиды.
Бағалаудың бұл түрі ата-аналарға:
1. Баланың оқу деңгейінің дәлелдемесін алуға;
2. Баланы оқытудағы прогресті қадағалауға;
3. Оқу барысында балаға қолдау көрсетуді қамтамасыз етуге;
4. Оқыту барысында мұғалім, оқушы және ата-аналар арасында кері байланыс орнатуға бейімдейді.

4.1. Критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері

Білім берудің қазіргі заман талабы - шығармашылықпен жұмыc жасайтын, бәcекеге қабілетті, құзіретті тұлға тәрбиелеу.
Тәуелсіз елді өркениетті әлемге танытатын, дамыған елдер қатарында терезесін тең ететін күш - білім және білімді ұрпақ. Сондықтан да Елбасымыз Н.Назарбаев өзінің Жолдауларында білім саласына айрықша көңіл бөліп, еліміздің жарқын болашағы білікті де парасатты жастардың қолында екенін назардан тыс қалдырған емес.
Қазіргі қоғамның өзекті мәселелерінің бірі - әлеуметтік, экономикалық өзгермелі жағдайларда өмір сүруге дайын болып қана қоймай, сонымен қатар оны жүзеге асыруға, жақсартуға игі ықпал ететін жеке тұлғаны қалыптастыру. Мұндай тұлғаға қойылатын бірінші кезектегі нақты талаптар - шығармашылық, белсенділік, жауаптылық, терең білімділік, кәсіби сауаттылық. Бұл талаптарды жүзеге асыру үшін оқушы білімін бағалауда мүлдем жаңа бағытта жұмыс істеу қажеттілігі туындайды. Осы қажеттілікті шешу жолдарының бірден - бір жолы оқушы білімін критериалды бағалау жүйесі бойынша сараптау . Критериалды бағалау жүйесінде ең маңызды нәрсе - оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы өзін-өзі бағалауды үйреніп, өз білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін көріп, әрі қарай қалай даму керектігін түсінеді, яғни бұл жүйеде оқушының қалай жұмыс жасағаны , қалай ойланғаны бағаланады. Бағалауды өткізу үшін, оқушылардың нені білетіндігін және не істей алатындығын анықтау қажет.
Оқыту - мұғалімдердің оқушыларға жасаған сыйы емес, бұл құзіреттіліктер білім алу үшін оқушылардың өздері де оқу үдерісіне белсенді қатысуын талап етеді. Мұғалімдер, өз кезегінде, өзінің сабақ беруіне емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытуға назар аударуы тиіс. Осы мақсатта мұғалім оқыту ортасын құру керек.
Оқыту - мұғалімдердің оқушыларға жасаған сыйы емес, бұл құзіреттіліктер білім алу үшін оқушылардың өздері де оқу үдерісіне белсенді қатысуын талап етеді. Мұғалімдер, өз кезегінде, өзінің сабақ беруіне емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытуға назар аударуы тиіс. Осы мақсатта мұғалім оқыту ортасын құру керек.
Осыған байланысты оқушылар арасында өзара түсіністік және ұжымдық қарым-қатынасты орнатып, оқушылардың сенімсіздіктерін жойып, мүмкіндіктерін арттыруға жол ашатын критериалды бағалау болып табылады.
Критерийлер - оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер, атап айтқанда, оқушылар жұмыс барысында орындайтын іс-әрекеттер тізбесі.
Критериалдық бағалау - бұл білімнің мақсаты мен мазмұнына сәйкес келетін, оқушылардың оқу-танымдық біліктілігін қалыптастыруға себепші болатын, айқын анықталған, ұжыммен шығарылған, білім процесінің барлық қатысушыларына алдын ала белгілі критериялармен оқушылардың оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген процесс.
Егер балаға оның белгілі бір деңгейге жеткендігін айтса, онда бұл оған үздік нәтижеге жету үшін не істеу керектігін түсінуге көмектеспейді; бұл ретте егер баламен бірге оның жұмысында мұндай бағалауға не әкелгенін және бағалау өлшемдерін түсіндіруге талдау жасаса, онда бұл балаға өзінің нәтижесін жақсарту үшін кейін не істеу керектігін түсінуге мүмкіндік береді. Қазіргі заманда оқушылардың белсенді танымдық және шығармашылық қызметі сұранысқа ие болу керек. Оқушылардың танымдық және шығармашылық белсенділігін дамытуда екі альтернативтік мәселені шешіп алу керек:
1) Ұйқыдағы оқушыларды ояту керек, яғни ортақ мақсатқа жету үшін белсенділігі жоғары оқушылардың арқасында белсенділігі төмен оқушыларды оқу процесіне тарту керек.
2) Заманауи қоғамның шынайы проблемаларын шешуге тарту арқылы дарынды оқушылардың әлеуетін барынша ашу керек.
Қазақ тілі сабағында қолданылатын педагогикалық технологияларды қолдану әдістері:
* Қорғаныс парағы
* Сенім кредиті
* Білім беру стратегиясы
* Ризамын-риза емеспін
* Зияткерлік сергіту
* Кездейсоқтық ойыны
* Мені сипатта
* Өрмекші торы
Бұл әдіс-тәсілдерді барлық сабақта тиімді қолдануға болады.
Менің бүгінгі тоқталғым келіп отырған тақырыбым -- сабақта критериалды бағалаудың тиімділігі.
Мұғалімдер оқушылардың үйренгенін үнемі жинақтап отырады, өйткені, оқушылардың оқу үлгерімін тиімді бағалауды түсіну, олардың бұдан былайғы оқуда алға жылжуларының ажырамас бөлігі болып табылады. Бірақ бұл сыныпта қолданылатын бағалаудың жалғыз тәсілі емес. Оның ата-аналар үшін баланың оқу үлгерімі бойынша есеп беруде, оқушыны белгілі бір сыныпқа бөлу кезінде мектеп басшысына көмек көрсетуде; оқушыға оқу барысында қосымша сабақтарды таңдауда көмек көрсетуде; сыртқы біліктіліктің барлық немесе жеке құрылымдарын қалыптастыруда; оқушылардың мектепте жеткен нақты жетістіктері туралы ақпарат беру мақсатында қолданылуы орынды.
Ақпараттың сенімділігі мен дұрыстығы мұғалім өткізетін жиынтық бағалаудың негізгі ұстанымы болып табылады. Сенімділік оқушының оқу үлгерімі туралы шынайы және толық ақпарат беру дәрежесін білдіреді, ал дұрыстығы бағалау үшін маңызды және түбегейлі болып табылатын барлық тұстарды бағалауды талап етеді.
Оқушының еңбегін бағалау жөніндегі мұғалімнің пікірі маңызды болып табылады, әрі дәлел ретінде кеңінен қолданылады. Түптеп келгенде, бұл мектептен тыс агенттіктер әзірлеген қандай да бір бағалаудың әдістеріне қарағанда, мұғалімнің оқушылар жұмысын айтарлықтай мұқият бағалау қабілеттілігімен түсіндіріледі. Бұл бағалау сенімділігін (бағалаудың сырттай әзірлеген әдістеріне қарағанда, айтарлықтай көп ақпарат ұсынады), бағалаудың дұрыстылығын да (дәлелдеудің жеткілікті ауқымын ) қамтамасыз етеді.
Ақпарат дұрыстығының сапасы мен оңтайлы сенімділігі бірігіп, бағалау үрдісіне кепілдік беріп, сенімділігін арттырады.
Бағалау сенімділігі әділетсіз немесе бір жақты бағалауды, мұғалімдер қолданатын үлгілердің алуандығын, түсіну мен машықтардың маңызды аспектілері туралы ойлау қабілетсіздігі сынды мәселелерді жоюға мүмкіндік береді.
Сыныпта жиынтық бағалау жүйесін әзірлеуде, бағалау нәтижелерін пайдалану әдістерін ескергені өте маңызды: мақсатты түрде пайдалану немесе фактілерге негізделген бағалау (кейде мақсатсыз) ретінде пайдалану.
Критериалды бағалау жүйесі:
* оқушылардың оқудағы жетістіктерін объективті бағалау;
* әр оқушының қабілетін ескере отырып даму траекториясын анықтау;
* оқытудағы күтілетін нәтижеге қол жеткізу үшін оқушылардың білік дағдыларын дамытуға ынталандыру;
* оқыту сапасын жақсарту;
* оқу үдерісін ұйымдастырудағы ерекшеліктер мен оқу материалын сапалы меңгеруін анықтау үшін мұғалімнің, оқушы мен ата-ананың арасындағы кері байланысты қамтамасыз ету жүйесін әзірлеу.
Критериалдық бағалаудың мәнін түсіндіру үшін келесі практикалық әдіс-тәсілдерін қолдануын тиімді деп ойлаймын:
* мұғалімнің сабақ басында оқытудың мақсаттарын түсіндіруі- тақтада жазып қою немесе қойылған оқу мақсаттарды ауызша жеткізу;
* мұғалімнің сабақтың тиісті бағалау критерияларын белгілеу (тым көп болмау тиіс) және оны оқушыларға жеткізу. Оны тұжырымдап жеткізудің сапасы Сізге байланысты, бірақ оқушыларға түсінікті болатын тілді пайдалану қажет. Бұл критериалар оқушылармен сабақтың басында талқыланып, оқытудың мақсатына жету үшін және табысқа қадамдарын көрсететін ең басты мақсаты және негізгі білімдерді бектіту үшін барлық сабақ бойы қолданылады;
* оқыту туралы сөйлесуде қолданатын негізгі сөздері бар карточкалар мен плакаттар әзірлеу - ол нақты пәнге байланысты арнайы сөздер немесе мәнмәтінге байланысты әртүрлі түсіндірілген жалпы сөздер болуы мүмкін, мысалы сипаттаңдар, түсіндіріңдер, бағалаңдар;
* оқушылардың жұмысына көмек көрсету үшін жоспарлаужазу үшін шеңбер әзірлеу;
* бағалаудың әртүрлі критерияларын көрсету үшін;
* оқушылардың өздері әзірлеген тесттапсырмаларын жобалау үшін мүмкіндіктерін қамтамасыз ету;
* оқушыларды бағалау рубрикалармен жұмыс істеуге үйрету.

4.2. Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі

Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі
Бағалау терминінің өзі жақын отыру дегенді білдіреді. Бағалау-одан арғы оқу туралы шешімді қабылдау мақсатымен оқытудың нәтижелерін жүйелі түрде жиынтықтауға бағытталған қызметті белгілеу үшін қолданылатын термин
Ал, бағалаудың жаңа әдісінде оқушы бағаны қандай критерийлер бойынша алғанын, келесі сабақтарда қандай критерийлерге көңіл бөлу керектігін ұғынады. Бұл жүйеде оқушының нәтижесімен бірге іс-әрекеті де бағаланады. Одан басқа оқушыларды бағалауда мұғалім түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана алады. Біріншіден, оқушының қызығушылығы артады, екіншіден, мұғалімнің жұмысы да жеңілдейді (оқушылар бірін -- бірі бағалау, топпен бағалау, топты бағалау әдістерін қолданғанда).
Критериалды бағалау жүйесінде ең маңызды нәрсе -- оқу процесінің өзі, сол арқылы оқушы өзін-өзі бағалауды үйреніп, өз білімінің артықшылықтары мен кемшіліктерін көріп, әрі қарай қалай даму керектігін түсінеді, яғни бұл жүйеде оқушының қалай жұмыс жасағаны, қалай ойланғаны бағаланады.
Критериалды бағалаудың екі түрі бар -- жиынтық және қалыптастырушы.
Жиынтық бағалау ( суммативті)-оқытудың нәтижелерін жіктеу, сертификаттау және тіркеу мақсатында оқытудың қортындыларын шығару.
Қалыптастырушы (формативті) бағалау - мұғалімдерді, оқушыларды және педагогикалық үдерістің басқа да қатысушыларын оқуды жетілдіру үшін қажет ақпаратпен қамтамасыз ететін оқудың ағымдағы бағалануы.
Критерийлер - оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер, атап айтқанда, оқушылар жұмыс барысында орындайтын іс-әрекеттер тізбесі.
Критериалдық бағалау - бұл білімнің мақсаты мен мазмұнына сәйкес келетін, оқушылардың оқу-танымдық біліктілігін қалыптастыруға себепші болатын, айқын анықталған, ұжыммен шығарылған, білім процесінің барлық қатысушыларына алдын ала белгілі критериялармен оқушылардың оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген процесс.
Егер балаға оның белгілі бір деңгейге жеткендігін айтса, онда бұл оған үздік нәтижеге жету үшін не істеу керектігін түсінуге көмектеспейді; бұл ретте егер баламен бірге оның жұмысында мұндай бағалауға не әкелгенін және бағалау өлшемдерін түсіндіруге талдау жасаса, онда бұл балаға өзінің нәтижесін жақсарту үшін кейін не істеу керектігін түсінуге мүмкіндік береді. [МАН, 107 бет]
Критериалды бағалауды енгізудің мақсаты:
:: Мектепте оқыту сапасын жоғарылату;
:: Мектеп бітірушілердің білімін халықаралық стандартқа сәйкестендіру.
Критериалды бағалаудың міндеттері:
:: Сабақтың әр бөліктеріндегі әр оқушының дайындық деңгейін анықтауға;
:: Бағдарламаға сәйкес оқу мақсаттарын орындау қабілеті;
:: Жеке оқушының даму жетістігін бақылауға;
:: Оқушының білім алу барысындағы қателіктері мен олқылықтарын айқындауға;
:: Әр түрлі жұмыс барысындағы алған өз бағасының әділдігіне көзін жеткізуге;
:: Оқу бағдарламасының тиімділігін саралауға;
:: Сабақ үдерісі мен білімнің меңгерілуі туралы оқушы мен мұғалім және ата-ана арасындағы кері байланысты қамтамасыз етуге
Критериалды бағалаудың маңызы:
Мұғалімдер үшін:
:: Сапалы нәтижеге әкелетін критерийлер құрастыруға;
:: Өз іс-әрекетін саралап және болашаққа жоспарлай алатын мәліметтер алуға;
:: Сабақ берудің сапасын арттыруға;
:: Оқушының жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оқытудың әр тұлғаға арналған ауқымын жоспарлауға;
:: Бағалаудың әртүрлі әдістерін пайдалануға;
:: Оқу бағдарламасын қолжетімді ету үшін ұсыныстар енгізуге
Оқушылар үшін:
:: Танымдық қабілеті мен ойлау деңгейін арттыратын оқытудың әртүрлі әдістерін пайдалануға;
:: Табысқа жетелейтін бағалау критерийлерін түсінуге;
:: Өзін және өзгелерді бағалау арқылы кері байланысқа түсуге;
:: Сыни ойлауына, еркін ойын айтуына, өзінің білімін көрсетуге
Ата-аналар үшін:
:: Баласының білім сапасының дәлелдемелерімен танысуға;
:: Оның оқуындағы табыстылықты бақылауға;
:: Оқуына қолдау көрсету үшін бағыт алуына мүмкіндік туғызады.
Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі:
:: Мұғалімге оқушының оқу жетістіктерін объективті түрде бағалауға мүмкіндік береді;
:: Оқушыларға оқу үдерісі барысында туындаған қиындықтарды түсінуге, бағалауға мүмкіндік береді;
:: Ата-аналар оқушының оқу жетістіктер бойынша объективті дәлелдемелермен қамтамасыз етіледі.
Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауда бірқатар дағдылар қолданылады. Олар: білу, түсіну, қолдану, сыни ойлану, анализ, синтез, бағалау, зерттеу дағдылары, рефлексия, коммуникативті дағдылар, тілдік дағдылар, жеке жұмыс жасау дағдылары, топта жұмыс жасау дағдылары, мәліметті іздеу дағдылары, тәжірибелік дағдылар, шығармашылық дағдылар, IT-технологияларды қолдану дағдылары.
Критерийдің мазмұны:
Бағалау критерийлері - оқытудың мақсатын және ара қатысын белгілеуге сәйкес белгі (сипаттама).
Дескриптор - жетістік деңгейінің сипаттамасы.
Критериалды бағалау жүйесінің тиімділігі:
:: заман талабына сай бәсекеге қабілетті, білімді, іскер, ойлау жүйесі дамыған, логикалық тұжырым жасауға бейім, еркін ойлай алатын жеке тұлғаны қалыптастырады;
:: жеке жұмыстар жүргізу арқылы білім дәрежесін, ой-өрісін әрі қарай дамытады;
:: оқушылардың білім сапасын арттырады;
:: оқушының тұлғалық бағытын белсенді позициясына бағыттауға мүмкіндік беретін бірден-бір бағалау жолы;
:: тұлғаны өзіндік жауапкершілікке, тұғырлы нәтижеге, бағытқа жеткізетін, шығармашыл бағалау жүйесі
Критериалді бағалау технологиясының болашақ кәсіптік оқыту мұғалім
Оқыту үдерісі көптеген міндеттерді талап етеді. Оның біреуі - баға қою. Бағалаудың ең маңыздысы мұғалімнің әділ болуы. Сондықтан, мұғаліммен қатар студенттің де баға қою мәселесінен тыс қалмай, жауапкершілігін арта түскенін қалаймыз. Бағалауда студенттердің де пікіріне құлақ салған жөн. Бұл жұптардың өзара және өз-өздеріне баға беру арқылы жүзеге асады.
Критерилі бағалау технологиясы, білім жетістігі, тапсырмалар.
Он екі жылдық білім беру тұжырымдамасы мен оның білім беру мазмұнын құрастыру және талқылау кезеңдері аяқталу барысында білім алушылардың білім жетістігін бағалау жүйесі анықталып, оны қоғамның зиялы және педагог қауымы қызу талқылауға кірісе бастады. Бұл критериялар бойынша білім алушылаға білім беру тұлғалық -- іс-әрекеттік парадигма (үлгі) арқылы жүзеге асырылуын көздейтінін және білімді толық меңгеру технологиясын қолдануды ұсынады [1]. Осы білімгерлердің білім жетістігін бағалау жүйесіндегі әдіснамалық және теориялық зерттеулерде қарастырылды, оның сапалы және орнықты дидактикалық мүмкіндігін талдап көруді орынды көрдік.
Біздің еліміздегі білім беру жүйесіндегі жаңартудың жан-жақты ауқымдағы үдерісі жекелей-әрекеттік оқытуды іске асыру жолымен сапалы нәтижеге жетуге кепілдік беретін тиімді бағалау жүйесін оқыту үдерісіне енгізуді көздейді.
Білім берудің мемлекеттік бағдарламасында білім беру ісінің құрылымы мен мазмұнына елеулі өзгерістер енгізілуіне байланысты бүгінгі заман талабына сай білім беру жүйесінің халықаралық талаптарға сай дамыту міндеті тұр. Бұл міндетті жүзеге асырудың бірден-бір жолы педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру жүйесін жаңашаландыру, яғни өмір бойы үздіксіз білім алуға көшу.
Қазіргі уақытта мұғалімнің алдында тұрған жауапты міндет - білім алушыға тиянақты білім беру. Оқыту үдерісінде білім алушылардың әрқайсысына жеке тұлға ретінде қарап, өздеріне деген сенімін туғыза білу, білім алушының білімге ынтасын көтере білудің маңызы ерекше. Озық ойлы, тапқыр да, нәзік сезімтал, пайымды шәкірттердің іскерлігін, мүмкіндігін ескеріп, бағыт -- бағдар беру, ой -- өрісін дамытатындай логикалық ой тастау әрбір ұстаздың міндеті.
Осы заманғы әрбір жас маман тек дайын білім жүйесін қабылдап, оны қайталап қолдануға ғана емес, сонымен қатар күрделі стандартты емес мәселелерді шешу үшін қажет болатын шығармашылық қызметті де орындауға әзір болуы керек.
Қазақстанда жоғары білім беру стандарттарын енгізумен қатар, ғылыми негізделген, студент білімін бағалайтын және бақылайтын диагностикалық әділ жүйені ұйымдастыру да -- өзекті мәселенің бірі. Басқа сөзбен айтқанда білім беру жүйесінде студент пен оқытушы әрекеті барысында студент білімін әділ бағалау үшін қолайлы жағдай туғызу керек. Білімді бақылау және бағалаудың әдіснамасын құрып, жалпы қағидаларын анықтау мәселесі -- қазіргі таңда оқытушылар арасында қызу талас туғызып отырған мәселенің бірі.
Мұндағы, күтер нәтиже: қазіргі қоғам талабына сай әлеуметтік бейімділігі жоғары, мәдениетті, ұлттық тәлім - тәрбие алған, білімі мен біліктерін өмірде пайдалана алатын, жан - жақты дамыған жеке тұлға тәрбиелеу.
Соңғы кезге дейін Қазақстанның оқу орындарында қолданылған, білім сапасын бағалайтын жүйе -- бес балдық баға шкаласы болды. Мектептерде осы шкала әлі сақталған. Мұндай баға шкаласы тек сессия уақытында ғана емес, ағымдағы білім деңгейін бақылауда да қолданылды. Аталған мәселені шешу үшін қазір жұмыс жасап жатқан және келешекте жұмыс жасайтын 12 жылдық бейіндік мектептерде оқытудың мақсатына, міндетіне және күтілетін нәтижесіне сәйкес білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа жүйесін енгізу қажеттілігі туындады. Сондықтан жаңа тұрпатты мектептерде жұмыс жасайтын болашақ педагогтар Критериалды баға технологиясын меңгеруі тиіс.
Бітіруші мамандардың заманауи мектептегі жаңаша бағалау жүйесін меңгеруін қамтамасыз ету мақсатында 2013-2014 оқу жылынан бастап 5В012000- кәсіптік оқыту мамандығының оқу жоспарына Критериалды бағалау технологиясы пәні енгізілді.
Кафедрада 1 кредит көлеміндегі Критериалды бағалау технологиясы пәнінің Оқу-әдістемелік кешені әзірленді. Пәннің мазмұны педагогикалық технология ретіндегі бағалау теориясы мен әдістемелерінің негіздері, Қазақстан Республикасының 12-жылдық білім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.