Қылмыстық процестік құқығы мен қылмыстық құқық

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 196 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7. 03. 13

Атамбаев К. Д.

«Қазақстан Республикасының қылмыстық процесстік құқығы" (жалпы бөлік)

пәнінен білім алушыларға арналған

ОҚУЛЫҚ

Шымкент, 2023 ж.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

$C:\Users\admin\Desktop\ОБЩАЯ ПАПКА\Лого ЮКГУ новый.jpg$

"ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСС" КАФЕДРАСЫ

Атамбаев К. Д.

«Қазақстан Республикасының қылмыстық процесстік құқығы" (жалпы бөлік)

пәнінен білім алушыларға арналған

ОҚУЛЫҚ

6В04210-"Құқықтану" Білім беру бағдарламасы бойынша

Оқыту формасы: күндізгі

Шымкент, 2023 ж.

ӘОЖ 349. 08

Құрастырған: «Қылмыстық құқық және қылмыстық процесс» кафедрасының аға оқытушысы Атамбаев К. Д.

«ҚР процесстік құқығы" (жалпы бөлік) пәнінен білім алушыларға арналған ОҚУЛЫҚ. 6В04210-"Құқықтану" Білім беру бағдарламасы бойынша. -Шымкент: М. Әуезов атындағы ОҚУ, 2023 ж. 85- бет.

Оқулық оқу жоспарының және "Қазақстан Республикасының қылмыстық процесстік құқығы" (жалпы бөлік) пәнінің Білім беру бағдарламасының талаптарына сәйкес құрастырылған және семинар, дәріс жүргізуге арналған барлық қажетті мәліметтерді қамтиды.

Оқулық 6В04210-"Құқықтану" Білім беру бағдарламасы бойынша студенттерге арналған.

Оқулық "Қазақстан Республикасының қылмыстық процесстік құқығы" (жалпы бөлік) пәнінің Қазақстандағы құқықтың өте маңызды құрамдас бөлігі, заңда болып жатқан өзгерістер мен толықтырулар және бұл қылмыстардың мемлекетке қауіптілік дәрежесін студенттердің ой елегінен өткізу және т. б. оқытып үйрету бұл пәнді оқытуға арналған оқулықтың негізгі мақсаты болып табылады.

Пікір жазғандар:

1. Имашев Б. Е. - «Қылмыстық құқық және қылмыстық процесс» кафедрасының

меңгерушісі з. ғ. к., доцент

2. Ақшатаева Ж. Б. - Шымкент Университеті, «Құқық және тарих» кафедрасының

з. ғ. к., қауымдастырылған профессор

«Қылмыстық құқық және қылмыстық процесс» кафедрасының мәжілісінде қарастырылды (хаттама №«»2023 ж. )

«Заң» факультетінің оқу-әдістемелік комиссиясымен (хаттама №«»2023 ж. ) қарастырылып басылымға ұсынылды.

М. Әуезов атындағы ОҚУ оқу-әдістемелік кеңесімен басылымға ұсынылды, (хаттама №«»2023 ж. )

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Университеті, 2023 жыл

Шығаруға жауапты Атамбаев Кайрат Даниярбекулы

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: Тақырып № 1. Қылмыстық процестік құқығының ұғымы, маңызы және мiндеттерi.

6: 8

Кіріспе: Тақырып № 2. Қылмыстық процестік заңы және оның қайнар көздерi

6: 12

Кіріспе: Тақырып №3. Қылмыстық процестiң принциптері.

6: 15

Кіріспе: Тақырып № 4. Қылмыстық қудалау

6: 21

Кіріспе: Тақырып № 5. Қылмыстық процеске қатысушылар.

6: 25

Кіріспе: Тақырып № 6. Қылмыстық iс бойынша процестік

6: 36

Кіріспе: Тақырып № 7. Қылмыстық процестегi шешілетін мүліктік мәселелердің түсінігі шарттары және түрлері. Ақтау. Азаматтық талап. Процестік шағындар

6: 40

Кіріспе: Тақырып № 8. Ақтау. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз iс-әрекеттерiмен келтiрiлген зиянды өтеу

6: 46

Кіріспе: Тақырып № 9. Қылмыстық процесске қатысушы адамдардың қауiпсiдiгiн қамтамасыз ету

6: 49

Кіріспе: Тақырып № 10. Қылмыстық iс бойынша процестікге қатысудың мүмкiндiгiн жоққа шығаратын жағдайлар. Қарсылық бiлдiру және өтiнiшпен шағым жасау

6: 52

Кіріспе: Тақырып № 11. Сот дәлелдемелер теориясы. Дәлелдемелердің қайнар көздері және жіктелуі.

6: 59

Кіріспе: Тақырып № 12. Қылмыстық процестік дәлелдеуiнiң негiзi.

6: 71

Кіріспе: Тақырып № 13. Қылмыстық процестікшiлiк мәжбүрлеу институты

6: 81

Кіріспе: Тақырып № 14. Қылмыстық процестік бұлтартпау шаралары

6: 88

Кіріспе: Тақырып № 15. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру

6: 98

Кіріспе: Тақырып № 16. Адамды күдікті деп тану және күдіктінің іс-әрекетінің саралануын айқындау

6: 105

Кіріспе: Тақырып № 17. Сотқа дейінгі сатысындағы тергеу iс әрекеттерi.

6: 108

Кіріспе: Тақырып № 18. Сотқа дейінгі тергеудiң аяқталуы

6: 117

Кіріспе:

Тақырып № 19. Басты сот толқылауының жалпы шарттары. Қылмыстық істердің

соттылығы.

6: 121

Кіріспе: Тақырып №20. Басты сот толқылауы

6: 125

Кіріспе: Тақырып №21. Апелляциялық және кассациялық өндірістер

6: 131

Кіріспе: Тақырып №22. Сот шешiмдерiн орындау

6: 136

Кіріспе: Тақырып №23. Соттың заңды күшiне енген үкiмдерi мен қаулыларын қайта қарау

6: 141

Кіріспе: Тақырып №24. Жаңадан ашылған мән-жағдайларға байланысты іс бойынша процестікді кайта бастау.

6: 147

Кіріспе: Тақырып №25. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істер бойынша процестік.

6: 151

Кіріспе: Тақырып №26. Артықшылықтары мен қылмыстық ізге түсуден иммунитеттері бар адамдардың істері бойынша процестікдің ерекшеліктері.

6: 158

Кіріспе: Тақырып №27. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істер бойынша процестік.

6: 163

Кіріспе: Тақырып №28. Қылмыстық сот ісін жүргізу саласындағы халықаралық ынтымақтастық

6: 167

Кіріспе: Тақырып №29. Процестік келісім жасалған істер бойынша процестік

6: 175

Кіріспе: Тақырып №30. Істер бойынша алқабилердiң қатысуымен процестік.

6: 181

Кіріспе: Білім алушыны бағалау критерийлері

6: 188

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер

6: 192

Кіріспе

Қылмыстық процестік құқығы - өзге құқық салаларымен міндеттер мен принциптер ортақтығы, ішкі үйлесімділік пен ізгілікті бағыт біріктіретін біртұтас, өзара байланысты құқық жүйесі.

Сотта қылмыстық процестікді жүзеге асыратын құзыретті мемлекеттік органдарға осындай өкілеттіктер берілген. Оларға сот, прокуратура, тергеу және анықтау оргаңдары жатады.

Ғылыми мектептің бағыттылығына байланысты қылмыстық процеске қызмет түрі ретіндегі түрлі анықтамалар берілді.

Атап айтқанда, М. А. Чельцов «қылмыстық процесс - ол қылмыстық істерді тергеу мен шешу жөнінде жұртшылықты қатыстыра отырып, соттың, прокуратура мен тергеу органдарының заңымен белгіленген тәртіпте демократиялық негіздерде жүзеге асыратын қызметі» деген ұйғарым жасады.

Біздің пікірімізше, М. А. Чельцовтың тұжырымдаған қылмыстық процесс анықтамасы толық емес, өйткені қылмыстық процестік қызметінің мазмұны тек соттың, прокуратура мен тергеу органдарының ғана емес, сонымен бірге құқықтық қатынастардың өзге де субъектілерінің процестік қызметін қамтиды.

Мұның өзі бізге қылмыстық процесті екі мағынада қарастыруға мүмкіңдік береді.

Қылмыстық процестік қызметі кең мағынада алғанда - ол қылмыстық процестің қатысушылары: соттың, прокуратураның, тергеу мен анықтау органдарының, айьшталушы мен оның корғаушысының, жәбірленуші мен оны айыптаушының заңмен белгіленген процестік тәртібінде жасайтын әрекеттерінің жиынтығы.

Қылмыстық процесс тер (арнаулы) мағынада - ол анықтау, тергеу, прокуратура және сот органдарының қылмыстық істерді заңмен белгіленген нысанда қозғау, тергеу және шешу, сондай-ақ қылмысты тез және толық ашу мақсатында жүзеге асырылатын сот шешімдерін орындауға қосу, кінәлілерді анықтап, қылмыс жасаған әрбір адам әділ жазаға тартылатындай және ешкім де жазықсыз жауапкершілікке тартыльш, сотталмайтындай етіп заңның дұрыс қолданылуын қамтамасыз ету жөніндегі заң, жүзінде баянды етілген қызметі.

Сонымен қылмыстық процесс осы қалпында қылмыстық процесті түр ұғымы болып табылатын мемлекеттік қызмет түрі ретінде тектік ұғымы тұрғысынан қарастырады.

Сөйтіп, қылмыстық процестік процесі кең мағынада алғанда - ол іске қатысушы барлық адамдар әрекеттерінің жиынтығы немесе жүйесі, олар мынадай қалыпта топтастырылуы мүмкін:

а) анықтау, тергеу, сот және прокуратура органдары; бұл органдар қылмыстық процеске мемлькеттік-саяси қызмет түрін береді;

ә) күдікті (айыпкер), оның қорғаушысы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері; бұл қатысушылар тобының қызметі жекеқылмыстық-құқықтық процестікшілік, азаматтық-құқықтық сипат алады және көбіне-кеп қылмыстық процестің ағыны мен нәтижесін айқындайды;

б) іс бойынша сотта қылмыстық процестікді жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың калыпты қызмет жасауын камтамасыз ететін куәгерлер, сарапшылар, мамандар, аудармашылар және басқа адамдар.

Мемлекеттік қызметтің түрі ретіндегі түсінілетін қылмыстық процестің мазмұнына мыналар кіреді:

а) тергеу, сот және прокуратура органдарының танымдық-куәландыру немесе дәлелдеу қызметі;

ә) бұл органдардың құқық қолдану қызметі.

Қылмыстық процестік құқығы ғылымының пәні: сот, прокуратура мен тергеу органдарында қылмыстық істер бойынша процестікді реттейтін қолданылып жүрген қылмыстық процестік құқығының нормалары; процестік заңына негізделген сот, прокуратура және тергеу органдары қызметінің нақ өзі; сот, прокуратура және тергеу оргаңдарының өз функцияларын орындауына байланысты қылмыстық іске қатысушылар арасында туындайтын қылмыстық процестік заңдары болып табылады.

Қылмыстық процестің түрі ретіндегі пәні айыпкердің есінен айрылу кезінде жасаған әрекеті үшін жауапкершілігі жөніндегі мәселе болып табылады.

Дербес сала ретіндегі қылмыстық процестік құқығының тақырыбы да қызмет түрі ретіндегі қылмыстық процестік құқығы мен қылмыстық процесс ғылыми тақырыптарының жиынтығы.

2. Құрылым деп қандай да бір біршама тұйық жүйенің құрамдас бөліктерінің өзара орналасуы мен байланысын, оның ішкі құрылысын түсіну қабылданған. Қылмыстық процестік курсының бағдарламасы, оның құрылымы мен ішкі өзара төуелді логикасы - тұтас алғанда қылмыстық сот ісін жүргізудің мәні мен мазмұнын айқындайтын, өз алдына нормалар жиынтығы болып табылатын қылмыстық процестік кодексінің кұрылымымен байланысты. Аталған логикаға осы баяндалатын курстың құрылымы да бағынышты.

Сонымен бірге бұл - дәйектіліктің таза сыртқы сипаты бар қылмыстық процестік нормаларын дәйекті түрде (Кодекстің басынан аяғына дейінгі баптарының түгін қалдырмастан оқып үйрену арқылы қол жеткізілуі мүмкін) қылмыстық процестік құқығының мәнін пайымдау, түсіну дегенді білдірмейді. Сөз болып отырған жағдайда логикалық, ұғымдық, мәнділік дәйектілігі сақталуға тиіс. Қозғалыс қарапайымнан күрделіге, механикалық дәйектілікпен өрбитін логикалық дәйектілікті толық сайма-сай келтірудің мүмкін еместігі кез келген салалық заңдардың ерекшелігі болып табылады. Бұл белгілі бір ұғымды ашып көрсетуге кірісе отырып, біздің ҚІЖК-нің тарауларындағы баптарды, сондай-ақ мөселені түсіну үшін қажетті құқықтық негізді құрайтын, түрлі заң актілерінде бекітілген нормаларды мысал ретінде алатынымызды білдіреді.

Қылмыстық процестік құқығы құрылымы жағынан Жалпы және Ерекше бөлімдерге бөлінеді. Мұндай бөлудің екі ұдай сипаты болады. Бір жағынан Қылмыстық процестік кодексі кұрылымының ерекшелігін білдіреді, мұның өзі қылмыстық процестік құқығы ұғымынан тар. Екінші жағынан мұндай саралау әдістемелік тұрғыдан орынды.

Жалпы бөлім қылмыстық процестікдің құқық жүйесіндегі мақсаттары, міндеттері және орны көзқарасы тұрғысынан оның тұжырымдамасын айқындайтын негізгі, принципті түрде маңызды және елеулі ережелерді ашып көрсетуге арналған. Жалпы бөлім құқықтың қызмет түрі мен саласы ретінде қылмыстық процестікдің мәні мен мазмұнына тұтас түсінік береді. Жалпы бөлімнің тұжырымдамалық ережелері Ерекше бөлімді құрудың іргетасы және әділ сот мақсаттарына қол жеткізу үшін пайдаланылатын әдістер мен тәсілдерді түсінудің кілті болып табылады.

ҚІЖК-нің Жалпы бөлімі басты, негізге алынатын ережелердің жиынтығын білдіре отырып, Ерекше бөлім ауқымында қылмыстық процестік тәсілдері мен әдістерін құралдық тұрғыдан дамытуға арналған негізді құрайтын институттар мен ұғымдардың тізбесінде қамтиды. ҚІЖК-нің Жалпы бөлімі бес бөлімнен тұрады, олар: 1. Негізгі ережелер; 2. Қылмыстық процеске қатысушы мемлекеттік органдар мен тұлғалар; 3. Дәлелдемелер және дәлелдеу; 4. Процестікшілік мәжбүрлеу шаралары; 5. Қылмыстың процестегі мүліктік мөселелер. ҚІЖК-нің Ерекше бөлімі сегіз бөлімнен тұрады: 6. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі процестік; 7. Бірінші сатыдағы сотта процестік; 8. Сотгың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларын қайта қарау; 9. Сот шешімдерін орындау; 10. Соттың заңды күшіне енген шешімдерін қайта қарау жөнінде процестік; 11. Қылмыстық істердің жекелеген санаттары бойынша процестікдің ерекшеліктері; 12. Айрықша процестік; 13. Алқабилердiң қатысуымен iстер бойынша процестік.

Аталған бөлімдердін әрқайсысы тарауларға бөлінген. Әр тарауға баптар біріктірілген, олардың саны реттелетін құқықтық қатынастардың көлеміне байланысты өзгеріп отырады. Баптардың көшпілігі 1, 2, 3 . . . цифрларымен белгіленген бөліктерге бөлінеді және т. т.

Тақырып № 1. Қылмыстық процестік құқығының ұғымы, маңызы және мiндеттерi.

Мақсаты: қылмыстық процестің мәнін, маңызын және міндеттерін, оның кезеңдерін қарастыру.

Негізгі ұғымдар: Қылмыстық процестік құқығы, қылмыстық процестік қызметі, қылмыстық процестік институттары.

Жоспары:

1. Қылмыстық процестік құқығы пәні және негізгі ұғымдары.

2. ҚР ҚІЖҚ құрылымы мен жүйесі.

1. Қылмыстық процестік құқығы - толып жатқан түрлі жақтарды, жай-жапсарларды қамтитын күрделі, ауқымды, сан мағыналы құбылыс. Оның мәніне әр түрлі анықтама берілуінің себебін осымен түсіндіруге болады. Дәстүрлі көзқарас - қылмыстық процестік құқығын ережелер (нормалар) заңында көрсетілген, қылмыстық процесс мақсаттарына жету мен міндеттерін шешу мақсатында қылмыстық істерді тергеу, карау және шешу жөніндегі қызметті реттейтін әлеуметтік-шартты жүйе деп түсіну.

А) Кеңестік кезеңдегі құқық дамуының энциклопедиялық анықтамасы мынаған салды: қылмыстық процестік құқығы - өз нормалары қылмыстық істерді қозғауға, алдын ала тергеуге, сотта қарауға байланысты қызметті, оның тәртібі мен мазмұнын реттейтін құқық саласы.

Б) Құқықтық реформа кезеңіндегі энциклопедияда қылмыстық процестік құқығы - қылмыстық іс бойынша процестік тәртібін белгілейтін және алдын ала тексеру, алдын ала тергеу, прокуратура және сот оргаңдарынын қылмыстық іс қозғау, тергеу, үкімді орындаумен байланысты мәселелерді сотта қарау және сотта шешу жөніндегі қызметін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі деп белгіленген.

Осы анықтамалардың бәрі бір-біріне қайшы келмейді.

Сонымен, қылмыстық процестік құқьіғының мәні мынадай тең мәнді элементтерден қалыптасады:

-бұл дербес құқық саласы;

- іргелі сала, яғни ұлттық құқық жүйесіндегі негізгі, басты салалардың бірі болып табылады;

- өз ішінде тұтас ғылыми теорияны (доктринаны) нормалар түріндегі нақты процестік-құқықтық нұсқамалармен ұштастырады, оларды қолдану қылмыстық сот ісін жүргізудің жалпы және арнаулы міндеттерін шешуге мүмкіндік береді.

Қылмыстық процестік құқығының ерекшелігі - адамның құқыққа қарсы әрекет жасауына байланысты қалыптасатын құқық қатынастарының ерекшеліктерімен айқындалады және қайшылық феноменінің ықпальшан байқалады.

Мұның өзі бізге қылмыстық процесті екі мағынада қарастыруға мүмкіңдік береді.