Натуралистік парадигма

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

СӨЖ
Тақырыбы: Саясаттанудың негізгі парадигмаларын салыстырмалы талдау

Факультет: Экономика және бизнес жоғары
мектебі
Кафедра: Қаржы
Орындаған: Тыныштыков Даниал
Берикович
Тексерген: Іңкәрбаев Есенай Тұрғанбайұлы

Алматы, 2024
Жоспар
1)Кіріспе
Саясаттану
2)Негізгі бөлім
Саясаттанудың негізгі парадигмалары
3)Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Саясаттану
Адамзаттың немесе әрбір қоғамның өмірі көптеген салалардан тұрады. Әрбір салада үнемі дамып отыратын өзіне тән білімдер қалыптасып, осы білімдер кейін ғылымға айналып, қоғамның қарқынды дамуына негіз болады.Қоғамдағы осындай салалардың бірі - саяси сала. Саяси салада да мыңдаған жылдар бойы жинақталған саяси білім қалыптасқан. Саяси ойлар, саяси идеялар, саяси тәжірибе - жинақтала келіп саяси ғылымның қалыптасуына негіз болды. Саясаттану сөзі гректің саясат және ілім деген сөздерінен шыққан, саясат туралы ғылым деген мағынаны білдіреді. Саясаттанудың басқа қоғамдық ғылымдардың ішінде алатын орны ерекше болып табылады. Себебі, адамзат тарихында саясат негізгі рөл атқарады. Өйткені саясаттың дұрыс-бұрыстығы, адамдардың, халықтардың тағдырымен тығыз байланысты. Мысалы, мемлекет агрессиялық яғни басқыншылық соғыс саясатын жүргізсе, оның салдары бірнеше жылдарға созылатын қайғы-қасіретке соқтыратыны даусыз. Керісінше, мемлекет ғылыми дәлелденген тиімді бейбіт саясат жүргізсе, еліне қолайлы, халқына жайлы болары да белгілі. XX г. 50 жж. саясаттану дербес ғылым саласы және оқу пәні ретінде қалыптасты. 1948 ж. ЮНЕСКО бастауымен Саяси ғылымның халықаралық бірлестігі құрылдыСөйтіп, басқа ғылымдармен қатар саясаттану да өз алдына дербес ғылым болып бөлініп шықты. Саяси ғылым қоғамдық және саяси құрылыстың мән-мағынасын терең түсініп білуге, жеке адамның қоғамда алатын орнын, атқаратын міндетін айқындауға, олардың сан түрлі құқықтары мен бостандықтарын дұрыс пайдалануға мүмкіндік береді. Саяси ғылымның басты мақсаты - қоғамда әлемдік деңгейдегі демократиялық саяси мәдениет қалыптастыру, онсыз, саясаттанудың тұжырымдамалары бойынша, демократиялық қоғам орнатудың өзі де екі талай деп есептелінеді.Қоғам мүшелерінің саяси мәдениетінің жоғары деңгейде болуы, осы арқылы саясатқа белсенді араласып, ұтымды шешім қабылдауы өздігінен туындамайды. Тұлғаның саяси өмірдегі өз орнын ұғуы және осы өмірдің субъектісі болуы үшін оларға жүйелі түрде саяси білімдер теориясын, олардың даму тарихын игеріп, саяси үрдіс қатынасу жолдарын оқып үйренуі қажет. Бұл ғылым жалпыадамзаттық игіліктерге негізделген демократиялық тәртіптерді құрметтеуге, ортақ саяси мәселелерді ұжымдасып шешуге үйретеді, тұлғаның өз мақсаттарын мемлекет деңгейінде іске асырудың жолдары мен әдістерін дұрыс таңдай білуге, демократиялық нормалар мен қоғамдық институттарды қалыптастыруға көмектеседі. Саяси ғылымның негізін қалаушы - гректің ұлы ойшылы, философ Аристотель1 болатын. Бұл ойшыл өз заманына дейінгі саяси ойларды зерттеп, аса маңызды ғылыми тұжырымдамалар жасады. Аристотельдің бұл еңбектері саяси ғылымның дамуына осы күнге дейін зор әсерін тигізіп келеді.Саяси ой-пікірлердің, білімдердің даму тарихы Аристотельге дейін де ұзақ уақытты қамтиды. Жалпы саяси білімдердің дамуы үш кезеңге бөлінеді: мифологиялық, діни және ғылыми. Мифологиялық кезеңнің өзінде-ақ ежелгі адамдар тайпаның, қауымның, қоғамның дамуы адамдардың қасиеттерімен тікелей байланысты екенін түсінеді. Өзінің қауымына ерекше қызмет еткен тұлғаларды Ежелгі Грекияда құдайларға айналдырды (Кронос, Зевс, Посейдон және т.б.). Ол кезде барлық әлеуметтік-саяси құрылыс, мемлекет құдайдың құдіретімен жасалады және дамиды делінді. Ежелгі Грекияда рухани күштердің мүмкіндіктері де қасиетті адам қалыптастыруға бейімделді. Олардың түсінуінше қасиетті адам болудың айғағы - тұлғаның өз қауымының өміріне, өзінің табиғи орталығына бейімделіп қалыптасуы. Географиялық ортаның саясатқа ықпал етуі туралы түсінік ежелгі гректердің мифологиялық дастандарында кең орын алған. Ал бұл елде өркениеттің қалыптасуына негіз болып айналадағы теңіздер саналған.Мысалы, Гомердің Илиада поэмасының кейіпкері Ахиллестің қоршаған ортаның қасиетті күшін бойына сіңірмеген бір-ақ жері - өкшесі, ақырында оның қаза болуына себеп болады. Илиада поэмасында қоғамдық өмірдегі көсемнің алатын орны да белгіленген. Көсем Агамемнонның қаза болуына себеп болған оның тәкаппарлығы. Бұл да басқаларға өнеге, көсем тәкаппар болмауы тиіс. Гомердің тағы бір поэмасы Одиссеяның басты кейіпкері - Одиссей батыр, әрі ел басқарушы. Бірақ ел басқарушы болу үшін тек ғана батырлық жеткіліксіз, оған ұқыптылық, тапқырлық, сақтық та керек деген пікір Одиссея поэмасының негізгі идеясы. Адамдар қауымы, ел, қоғам қандай болуы керек? Осыны танып - білу үшін мифтік кезеңнің өзінде басқа ежелгі елдерде де қуатты мемлекетті, қасиетті адамдарды, олардың арасындағы үйлесімді қарым- қатынасты бейнелеу үшін ертегілер, аңыздар, поэмалар шыққан. Мысалы, ежелгі Қосөзенде Гильгамеш туралы дастан, Үндістанда Махабхарата, Рамаяна, Қытайда әлеуметтік қатынастарға дао жолын енгізу тағы с.с.Көне заманда саяси ілімдердің қалыптасуы жалпы адамзат тарихының алғашқы діни-мифологиялық түрінен рационалдық-логикалық деңгейімен ұштасады. Көне египеттіктердің, қытайлықтардың, үнділердің, вавилондықтардың, еврейлердің, парсылардың, гректердің және римдіктердің әлеуметтік-саяси алғашқы түсініктері діни сипатқа көше бастады. Бұнда орын алып отырған билік пен тәртіп құдайдан туындайды деген түсінік басым болды. Сөйтіп, біздің заманға дейінгі І мыңжылдықта мифологиялық идеологияда өзгеше бетбұрыс басталды. Бұл діни кезеңнің басталуы болды. Мысалы, буддизм діні бақытқа сегіз тарапты жол апарады, атап айтқанда: шынайы сезім, дұрыс шешім, дұрыс сөз, дұрыс іс, дұрыс өмір, дұрыс күш жұмсау, дұрыс ой, дұрыс зейін қою деп есептеді (Чаттопадхай Х.Индийский атеизм. М., 1973). Осы жолдар арқылы жалпыға бірдей азаптан арылып, жан рахатына жетуге болады деген ойлар орнықты.Біздің заманымызға дейінгі дәуірдің өзінде-ақ Қытайда, Парсыда, Грекияда саяси білімдердің дамуындағы мифологиялық-діни көзқарас ғылыми көзқараспен ұштаса бастады. Мысалы, ежелгі Қытайдың саяси ойларында рационалдық тенденцияның көрінісі ретінде легистерді атауға болады (б.з.д. VІІ-ІV ғғ.). Олар өндіріс пен сауданың бірқатар салаларында мемлекеттік монополияны негіздеу қажеттігін айтты. Легизм өкілдері қоғам өмірі мен жеке адам тіршілігінің барлық жақтарын реттеуге мүмкіндік беретін орталықтандырылған қатаң, авторитарлық мемлекет құру қажет деп санады. Орта ғасырдағы ойшылдардың ішінде Фома Аквинский ерекше орын алады. Басты еңбегі - "Теологияның жиынтығы". Фома Аквинский: заң - белгілі мақсатқа сәйкес тиісті тәртіпті айқындаушы ереже, адам үшін бұл ереже рахат деп түсінді. Фома билік құдайдан туындайды деп тұжырымдайды. Ал Құдай жауыздықтың емес, қайырымдылықтың көзі, сол себепті билікті құрайтындардың бәрі мейірімділіктен туындайды, Құдайдан шығады, ал жамандықтың бәрінің шығу тегі адамдардан деп түсіндіреді Аквинат.Фома монархияны жақтады, оның ойынша, саяси монархия шіркеуге, папаға емес, заңға сүйенеді. Саяси білімдер дамуының ерекше маңызды кезеңі - Қайта өрлеу дәуірі. Қайта өрлеу дәуіріндегі саяси - әлеуметтік ғылымдардағы жарқын жұлдыздардың біріне италиялық Никколо Макиавелли жатады. Оның саясатқа байланысты шығармалары: "Тақсыр"(Государь), "Соғыс өнері", "Флоренцияның тарихы".Саясаттану XIX ғасырдың екінші жартысында өз алдына жеке пән ретінде қалыптасты. Оған бұл кезде бихевиористік, тәжірибелік (эмпирикалық) әдістердің кеңінен пайдаланыла бастауы зор ықпалын тигізді.1857 жылы АҚШ-тың Колумбия колледжінде (кейін Колумбия университетіне айналды) профессор Фрэнсис Либер "Тарих және саясаттану" кафедрасын ашты. Яғни, саясаттану ғылымы тарихта алғашқы рет академиялық пән мәртебесін алды. Осы колледжде 1880 жылы саяси ғылымның жоғары мектебі құрылды. АҚШ-тағы сияқты 1872 жылы Францияда мемлекеттік аппаратқа арнайы қызметкерлер дайындайтын саяси ғылымдар мектебі жұмыс істей бастады. 1889 жылы Американың Саяси және әлеуметтік ғылымдар академиясы, 1903 жылы Америкалық саяси ғылымдар ассоциациясы құрылды. XX ғасырдың басында саясаттану бөлек академиялық пән ретінде толық бөлініп шықты. Бұл ғылымның халықаралық мәртебе алып, толық қанды қалыптасуына ЮНЕСКО-ның басшылығымен 1948 жылы құрылған саяси ғылымдардың халықаралық ассоциациясы зор рөл атқарды. Ол саяси зерттеудің белсенділігін арттыру жолында қазір де жемісті еңбек етуде. Бүгінгі таңда АҚШ-тың, Шығыс елдерінің барлық жоғары оқу орындарында саясаттану жеке пән ретінде барлық факультеттерде міндетті түрде оқытылады, әлемнің ең ірі университеттері оған мамандар дайындайды. Саясаттануға деген көзқарас 1980 жылдардың екінші жартысында бұрынғы Кеңес Одағындағы түбегейлі реформаларға, қоғамның демократиялануына, тоталитарлық жүйенің күйреуіне байланысты өзгерді.
1989 жылдан КСРО Жоғары аттестациялау комиссиясында саясаттанудан эксперттік кеңес жұмыс істей бастады. 1990 жылы КСРО-ның ғылым және техника бойынша мемлекеттік комитеті "Саяси ғылымдар" деген атпен саяси ғылым қызметкерлерінің тізімін ресми түрде бекітті. 1989-1990 оқу жылдарында Балтық бойы елдерінде, 1990 жылдан бастап ТМД-ның басқа елдерінде саясаттану оқытыла бастады. Қазақстанда саясаттану пәні 1991 жылдан бастап оқу орындары бағдарламасына енгізілді. Қазір Қазақстанның барлық жоғары оқу орындарында бұл ғылым жеке пән ретінде оқытылуда.Саясаттану екі сипатта қарастырылады: ғылым және оқу пәні ретінде. Саясаттану әдістері: Саясаттану әдістері - саясаттану ғылым ретінде жалпы ғылыми әдістердің белгілі бір қорын пайдаланады. Ғылыми зерттеудің қандай да бір әдістері мен құралдарының басымдылығы саясаттанудың ғылым ретіндегі пәнінің өзіндік ерекшелігіне байланысты. Саясаттану саяси құбылыстар мен өзгерістердің мән-мағынасын түсініп білу үшін бірталай әдістерді пайдаланады. Әдіс деп зерттеу жүргізуді ұйымдастыру тәсілін айтады.Саясаттану әдістері:
Салыстырмалы әдіс - әр түрлі елдердегі саяси құбылыстарды салыстырып, олардың жалпы жақтарын және жеке ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.