Мәдениет таңбалар ретінде

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Факультеті: Философия жəне саясаттану
Кафедрасы: Əлеуметтану жəне Əлеуметтік жұмыс кафедрасы
СӨЖ

Тақырыбы:Мәдениет рәміздер,таңбалар,мәндер және мағыналар ретінде.Мәдениеттің ақпарттық семиотикалық түсінігі.

Орындаған:Амангелді Ақниет
Тексерген: Тунгатова Улжан

Алматы 2023
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ТАРАУ Мәдениет рәміздер,мәндер,таңбалар,мағыналар ретінде ... ... ... ...11
1.1 Мәдениет рәміздер ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Мәдениет таңбалар ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Мәдениет мәндер мен мағыналар ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2 ТАРАУ Мәдениеттің ақпарттық семиотикалық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.1 Мәдениеттің ақпарттық семиотикалық түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
ҚОЛДАНЫЛЫНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16

Кіріспе
"Мәдениет" деген ұғымның аясы өте кең. Сондықтан да болар, "мәдениет" ұғымының көптеген анықтамасы бар. Адам ой-санасы мен әрекетінің нәтижесінде туындаған құндылықтарды біз мәдениет дейміз. Немесе мәдениет дегеніміз - табиғат объектісіндегі адамның әрекеті арқылы жасалатын өзгерістер. Бұл сөзде адам еңбегінің ерекшелігі, оның адамның іс-әрекетімен байланыстылығы, адамның және оның қызметінің бірлігі негізделген. Кейіннен мәдениет деген сөз жалпылық маңыз алды, адам жасағанның бәрін де мәдениет деп атады. Осы ұғымда мәдениеттің мазмұнды белгілерітүсінігікөрсетілді.
"Мәдениет" деген ұғымның аясы өте кең. Сондықтан да болар, "мәдениет" ұғымының көптеген анықтамасы бар. Адам ой-санасы мен әрекетінің нәтижесінде туындаған құндылықтарды біз мәдениет дейміз. Немесе мәдениет дегеніміз - табиғат объектісіндегі адамның әрекеті арқылы жасалатын өзгерістер. Бұл сөзде адам еңбегінің ерекшелігі, оның адамның іс-әрекетімен байланыстылығы, адамның және оның қызметінің бірлігі негізделген. Кейіннен мәдениет деген сөз жалпылық маңыз алды, адам жасағанның бәрін де мәдениет деп атады. Осы ұғымда мәдениеттің мазмұнды белгілерітүсінігікөрсетілді.
Мәдениет - бір ғана сөзден құралғанымен, ұғымы мен түсінігі өте ауқымды әрі күрделі болғандықтан, оны белгілі бір мағынаны білдіреді деп айту қате. Мәдениет мәдениет белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы;
Мәдениет адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері (палеолит мәдениеті, мәдениеті, қазақ мәдениеті және тағы басқалары);
Мәдениет адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті, құқық мәдениеті және тағы басқалары);
Семиотика - белгілер мен таңбаларды иконалар мен символдарды, яғни бір сөзбен айтқанда белгілердің белгілік жүйесің сақталуын зерттейтін ілім. Семиотика адам мен әлем арасындағы ара - қатынас.
Мәдениеттік семиотика - семиотиканың бөлімі, адамның өмір жүйесіндегі белгілер мен таңбалардың,символдық формалардың өзгеруін зерттейтін ғылым.

1 ТАРАУ Мәдениет рәміздер,таңбалар,мәндер және мағыналар ретінде
1.1.Мәдениеттің рәміздер ретінде мағынасы
Мәдениеттануда символдар мен рәміздер ұғымы белгілі бір жүйенің, мысалы, мәдениеттің немесе оның элементтерінің адамдардың белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандыру контекстіндегі қызметтік рөлі мағынасында қолданылады. Мәдениет табиғатта функционалды. Мәдениеттің негізгі функциясы-артефактілерден шығармашылық жасаудың құралы болу. Артефакттар - бұл адамның іс-әрекетінің өнімдері мен нәтижелері, адамдар жасанды түрде жасаған заттар мен құбылыстар. Заттар мен табиғи құбылыстардан айырмашылығы, артефактілер тек объективті қасиеттерге ғана емес, адамдар үшін субъективті мәнге немесе құндылыққа ие. Адам мәдениеттің көмегімен құндылықтар жасайды.Артефактілердің ішінде өздері туралы емес, олардың маңыздылығы мен құндылығы туралы емес, басқа объектілер туралы ақпарат беретіндері де бар. Олар туралы олардың мағыналары, мәні бар және олар белгілер немесе символдар,рәміздер деп аталады дейді. Мәдениет әлемі-бұл құндылықтар әлемі ғана емес, белгілер әлемі, рәміздер әлемі.
Рәміздер (грек тілінен аударғанда "белгі, сәйкестендіру белгісі") - бұл белгі, яғни кез-келген тақырып, құбылыс, ауызша немесе пластикалық образ, олар өз мазмұнынан өзгеше мағынаға ие. Кез-келген басқа белгілердің мағынасы нақты физикалық әлемнің заттары немесе психикалық және рухани өмір құбылыстарына (ұғымдар, идеялар, сезімдер және т.б.) қатысты. Рәміздердің мағынасы бұл құбылыстардың жеке адам үшін де, адамдардың, халықтардың, мемлекеттің, жалпы адамзаттың кіші және үлкен топтары үшін де маңыздылығын, құндылығын көрсетеді. Мәскеу Көркем театрының пердесіндегі шағала бейнесі - бұл театр ұжымының символы, Еділ өзенін тек өзендердің бірі ретінде ғана емес, сонымен бірге Ресейдің тарихи тағдырының барлық байлығы мен алуан түрлілігімен түсінуге болады; мемлекеттік жалаулар, елтаңбалар, әнұрандар-бұл мемлекеттердің тарихи қадір-қасиетінің символдық белгілері; көгершін бейнесі бүкіл адамзат үшін маңызды құндылықтың символы ретінде қабылдануы мүмкін.
Ежелгі гректерде рәміз сөзі белгілі бір адамдар тобы үшін, мысалы, Кибеле, Митраның жанкүйерлері үшін шартты құпия мағынасы бар кез-келген нақты белгіні білдірді. Мемлекеттік, қоғамдық және діни бірлестіктердің ерекшелік рәміздері де нышандар деп аталды. Христиандық және көптеген құпия діни қоғамдар (адасушылық) пайда болған кезде, символдар белгілер-құпия сөз деп атала бастады, олар арқылы пікірлес адамдар бір-бірін таныды. Құпия ілімнің негіздерінің қысқаша мазмұны "Сенім символы"тіркесімен бекітілген. Жоғарыда аталған мағынаға ұқсас, символ немесе рәміз бүгінгі күні де қолданылады. Сонымен қатар, математикада, логикада және басқа ғылымдарда символ шартты белгі дегенді білдіреді. "Символ" сөзін көп мағыналы қолдану оған жалпы анықтама беруді, оның басқа белгілерден қалай ерекшеленетінін анықтауды қиындатады. Таңбаның ерекшелігін түсінуге ең жақын нәрсе-көркем рәміздерді түсіндіру. Таңбалар мәнінің құндылық сипаты оны белгілердің барлық басқа түрлерінен - шартты белгілерден, көрсеткіш белгілерден, эмблемалық белгілерден (немесе эмблемалардан), бейнелеу (иконикалық) белгілерінен немесе бейнелерден, аллегориялық белгі құрылымдарынан және т. б. ажыратады.
Мәдениеттегі таңба немесе рәміз-бұл толық мәні жоқ белгі. Ол арқылы объектінің бір немесе басқа мағынасы ашылады. Бұл ұғым екіұшты.Рәміздің бірнеше анықтамаларын келтіруге болады:рәміз - бұл басқа құбылыстың белгісі ретінде қызмет ететін құбылыс.Рәміз-бұл идеяны білдіретін сурет. Белгілі бір топ өкілдеріне арналған сәйкестендіру белгісі.Рәміздің басты ерекшелігі-бұл тек бейнелейтін объектіге ғана емес, сонымен бірге осы объектімен байланысты барлық мәндер шеңберіне реакция тудырады. Рәміздер мәдениеттің элементтері ретінде оның мағынасын ашуға, анықтауға көмектеседі. Бұл, мысалы, діни рәміздер (крест, жарты ай, дәуіттің жұлдызы, пентаграмма), әскери рәміздер (бұйрық), ұлттық рәміздер (ту, елтаңба), тіпті костюмдер. Мысалы, хиджаб, паранджа немесе чадра ислам мәдениетінің символы ретінде қабылдануы мүмкін.
Мәдени рәміз-бұл өнер мен сәулет, зияткерлік және технологиялық бейнелеу құралдарымен көрінетін болмыс формасы - өнімдер, тұрмыстық заттар және сәндік әшекейлер, рәсімдер және т.б. Өмірдің символикасы әлдеқайда терең, әр түрлі таңбаның семантикасына қарағанда жеке семантикада. Егер тілдік белгінің семантикалық жағы оның мағынасы болса, онда мәдени рәміздің семантикалық жағы-әлеуметтік бейнелер тиісті мәдениеттің тасымалдаушыларына тән болмыс. Егер тіл белгісі қарым-қатынас мақсатына қызмет етсе, онда мәдени рәміз ол біртұтас мәдениеттің тасымалдаушыларын біріктіретін нәрсені, яғни олардың әдістерін, мазмұны мен мағынасын бірге білдіру функциясын орындайды.Мәдениет рәміздері, тілдік белгілерден айырмашылығы, "мағынасы" болатын коммуникативті сигналдар өзара қайтымдылық қатынастарында бір-бірімен байланысты. Мәдениеттің бірдей белгілерін әртүрлі түсінуге және түсіндіруге болады. Бір нәрсе мәдениеттің құбылысы өзінің бірнеше символдық өрнегін ала алады. Сонымен қатар, мәдени рәміздер толық негізде болады.
Рәміз-бұл объектінің терең мағынасы ашылатын тақырыптық мәні жоқ белгі.Рәміз ретінде таңбаның ерекшелігі-символдық объектінің өзіне емес, осы объектімен байланысты мәндерге реакция тудыру мүмкіндігі.Бұл ұғымды осылай түсіндіруге болады:
1) қандай да бір бейненің, ұғымның немесе идеяның шартты белгісі ретінде қызмет ететін зат немесе әрекет;
2) кез-келген идеяны бейнелейтін көркем образ;
3) белгілі бір қоғамдық топ мүшелері үшін шартты заттай тану белгісі.
Рәміздердің көмегімен адам ақпаратты тілдің мүмкіндіктерінен асып түсетін құралдармен бере алады. Осылайша, елтаңба, эмблема, баннер, "бейбітшілік көгершіні" бейнесі, "лавр гүл шоқтары" символикасы визуалды формадан басқа, сонымен қатар абстрактілі ұғымдар мен мағыналарды жеткізеді. Дін мен өнердегі бейнелі-символикалық жүйелер (көркем тілдер) ерекше мәнге ие, сонымен қатар өнердің әр түрі өзінің бейнелі-символикалық тілін енгізеді: музыка, би, кескіндеме, кино, театр.
Рәміздерді қабылдауы мәдени құндылықтармен байланысты. Мысал: ежелгі үнді мәдениетінде свастика - барлық бастаулардың бірлігінің символы, ал Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін - фашизмнің символы.
Рәміздердің күрделі табиғаты және оның арқасында көптеген функцияларды (танымдық, репрезентативті, реттеушілік-бейімделген және т.б.) орындау қабілеті, оның әртүрлі салаларда, мәдениет нысандарында қолданылуын анықтайды. Рәміздің пайда болу механизмі оның мазмұнын ұғым мен бейнеге қарағанда неғұрлым кең етеді. Сонымен қатар, белгі ретінде жиі сөз сөйлей отырып, символ одан тірі және одан кейін тұрған мәнді тікелей манифестейды. Бұл дерексіз идеяның бейнелі көрінісі үшін символды кеңінен пайдалануға мүмкіндік береді.
Рәміз халықтың дүниетанымын тұрақтандыратын және оның барлық әрекеттеріне негіздеме беретін , мәдениет философиясының эстетикалық мұраттарын қалыптастыратын рухани ізденіс аймағы . Ұлттық ойлаудың негізгі ұғымдарының бірі - рәміздер деп айтуға болады .
Біріншіден , ұлттық ойлау жүйесіндегі рәмiз категорияларында , табиғат пен социумның өзара байланысын анықтайтын , дәстүрлі түсініктер негізінде көшпелі өмір салтынан байқалатын , адамдардың ғасырлар бойы жинаған тәжірибесі мен дүниетанымы жатыр .
Екіншіден , дәстүрлі түсінік адамдардың іс - әрекетінің бастапқы формасына , ойлау әдісі мен стиліне , жалпы рухани дүниесіне әсер етіп , дүниені түсінудің алгоритмін қалыптастырады .

1.2 Мәдениет таңбалар ретінде
Адамзаттың алғашқы тобырының өзінде мәдениет қалыптасқан болатын. Мысал келтіретін болсақ:
құрал-жабдық ұстау, Қолдану мәдениеті
Аң аулау өнері
Әйел мен ер адам арасындағы мәдениет.Кейінірек энеолит,мыс,қола дәуірлеріне адамдарқа ра металлды игере бастады және де осының әсерінен мәдениет өркендей түсті.
Таңба (знак; character, symbol) -- есептеуіш техникасында қолданылатын алфавиттің жеке символы. Арифметикалық амалдар таңбасы (знак арифметической операции; arithmetic operation character) -- арифметикалық амалдарды анықтайтын алфавит белгісі (әдетте, +,-,*, ). Таңба - әлеуметтік хабардың материалдық көрсеткіші 1.Белгі таңба - заттардың өз бойындағы, одан бөліп алуға болмайтын белгісі (дене қызуының көтерілуі - адам ауруының белгісі); 2.Жазуға дейінгі белгілер - жазу пайда болғанға дейінгі ауызша жеткізілетін хабардың орнына немесе соған қосымша қолданылған түрлі заттардың символикалық мағыналары; 3.Тыныс белгілері - сөздердің сөйлемдегі қызметіне қарай сөз соңынан немесе сөйлемдерден соң қойылатын белгілер; 4.Тілдік таңба; 5.Диакритикалық белгілер - жеке әріп (графема) мағынасының мәнін өзгерту немесе нақтылау үшін қолданылатын белгілер. Олар жол үстінде, астында, кейде жолдың ішінде қолданылады. Мысалы, көне славян тілінде жол үсті. Диакритикалық белгілер титло сөзінің қысқартылып жазылуын және кейбір дыбыстардың түсіп қалуын көрсету үшін кең пайдаланылған. Диакритикалық белгілер әріпке жаңа мағына беру үшін қолдануы мүмкін. Жазу= таңба қосылған жазу адамның ой-пікірін, басқа адамға хабарлап айтқысы келген сөзін, мағлұматын таңбалар арқылы жеткізуді қамтамасыз ететін белгілер жүйесі. Оның алғашқы нұсқалары өте ерте заманда жасалды. Жазу қатынас құралы ретінде пайдаланылған суреттер мен шартты белгілерден кейін пайда болған. Өз ойын басқаға жеткізу үшін адамдар әуелде заттың өзін пайдаланды. Мысалы, кеткен бағытын көрсету үшін жолға бұтақ тастаған. Кейін осы мақсатпен ағашқа садақтың оғын қадап кеткен. Ойды зат арқылы білдіру үрдісі ежелгі замандарда тайпалар арасындағы елшілік қарым-қатынастарда да пайдаланылған. Үндістер соғысатынын хабарлау үшін қарсы жаққа айбалта жіберетін болған. Елші оны әкеліп жерге қояды, егер жау жақ оны көтерсе -- соғысуды мақұлдағаны. Кейін мұндай рәміздік зат орнына таңбалар бедерленген бұйымдар қолданылған. Осылайша алғашқы Ж. пайда болған. Адамдар алғашқы жазу құралы ретінде саз балшықтан жасалған тақтаны, ағаштың қабығын, т.б. пайдаланған. Жазу жүйесі таңбалардың жиынтығынан құралған. Ол таңбалар тұтас хабарды, не сөзді, не буынды, не дыбысты белгілейді. Әр таңбаның графикалық формасы, белгілі бір мағынасы болады. Ежелгі заманда адамзат өмірінде жазу болмады . Адамдар сол заманда таңбаларды қолданды.Оларға мысал идеограмма,пиктограмма тағы басқалары Пиктографиялық жазу - жазудың ең көне түрі. Зерттеушілер жазудың бұл түрі неолит дәуірінде пайда болған деп есептейді. Мұнда хабарлануға тиісті оқиғаға қатысты заттардың суреті салынады. Пиктограммалық жазу суреттерге негізделген жазу. Сондықтан оны кейде суретті жазу деп те атайды. Пиктографиялық жазудың ескерткіштері әртүрлі суреттердің жиынтығынан құралған. Бұл жазудың ерекшелігі ол әртүрлі суреттерден құралады. Әр сурет бүтіндей бір хабар бере алады. Бұл хабар графикалық жағынан жеке бөлшек сөзге бөлінбейді. Осыған орай пиктограммалар тілдік форманы емес, оның мазмұнын бейнелейді. Бұл жазуды әртүрлі тілде сөйлейтін адамдар түсіне алады. Себебі бұл тіл басқа тілдерден гөрі поллисинкретикалық тілге біртабан жанасымды. Пиктограммалық жазудың таңбалары питроглифтер немесе пиктограммалар деп аталады; Идеографиялық жазу - жекелеген сөздерді, морфемаларды сурет немесе шартты таңбалар арқылы белгілейді. Онда әр сөздің тұрақты графикалық таңбасы, әр таңбаның меншікті мағынасы болады. Идеографиялық жазудың мысалдары: иероглиф жазу, цифр(сан). Идеографиялық жазудың таңбалары қазіргі дыбыстық жазуда қолданылады. Мысалы, цифрлар, математикалық, химиялық, т.б. ғылымитехникалық шартты таңбалар; Буын жазуында - сөз құрамындағы әрбір буын жеке таңбамен белгіленеді. Бұған финикия, көне семит, тибет, бирма, жапон, үнді жазулары жатады. Буын таңбалары әуелде бір буынды сөздерді белгілеген идеограммалардан жасалған; Дыбыстық жазу (әріп жазуы) - жазудың дамып жетілген түрі, тіл дыбыстарын, фонемаларды әріппен таңбалайтын жазу жүйесі. Дыбыстық жазулардың ең көне түрлері - финикий, арамей және грек жазулары. Көне түркі жазуы да дыбыстық жазудың ең ежелгі түріне жатады. Қазақ халқының жазу тарихы көне түркі жазуынан басталған. Түркі жазуында дауысты, дауыссыз дыбыстардың әрпі болған, кейбір әріптер екі дауыссыз дыбысты белгілеген. Әріптер жуан, жіңішке дыбыстарды ажыратқан. Әріптер белгілі жүйеде қолданылған. Түркі халықтары, оның ішінде қазақ халқы кейін мұсылман дінінің таралуымен бірге келген араб әліпбиін ұзақ уақыт қолданды. 1926 ж. Ахмет Байтұрсынұлы араб әліпбиін қазақ тілінің ерекшеліктеріне сәйкес жеңілдетіп, "төте жазу" әліпбиін жасады. 1929 жылдан бастап 1940 жылға дейін қазақ халқы латын әліпбиінде жазып келіп, кейін кириллицаға көшті. Қазіргі түркі мемлекеттерінің көпшілігінде латын әліпбиіне негізделген жазуға көшу үрдісі қайтадан бел алып келеді.
Еліміздің тарихындағы таңбалар: тастағы таңбалар,суреттер,әртүрлі оюлар тастағы жазулар. Сонымен қатар, петроглифтерді айтсақ болады, рухани мәдниеттерін көрсету үшін арнайы таңбалар сызған.
Осыдан бірнеше мың жыл бұрын өмір сүрген адамдар өз үңгірлеріне өмірдің ең басы аспектілерін таңбалап кеткен. Бұл - ең бірінші өздерінен кейінгі ұрпақ үшін жасалған әдіс. Біз осы суреттерге қарап, бұрынғы адамдардың қалай өмір сүргендігін, немен айналысқандығын біле аламыз. Мұндай суреттер әлемнің түкпір-түкпірінде бар, тіпті, қазақ даласында да тұнып тұр. Соның бірнешеуі туралы сөз қозғап көрмекпіз.
Қазіргі заманғы таңбаларға: мемлекеттік рәміздерді, жол ережелеріндегі таңбаларды, құжаттарға қойылатын мөрлерді жатқыза аламыз. Мысалы, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасы - дөңгелек нысанды және көгілдір түс аясындағы шаңырақ түрінде бейнеленген, шаңырақты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.