Қазақстанның экономикалық саясаты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ХИМИЯ-БИОЛОГИЯ БАҒЫТЫНДАҒЫ НАЗАРБАЕВ ЗИЯТКЕРЛІК МЕКТЕБІ

ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЕСЕБІ

Бағыты: Қазақстанның экономикалық саясаты

Тақырыбы: Үштілділік саясат елімізге не берді?

Пәні: Қазіргі әлемдегі Қазақстан Орындаған: Кисинова Азиза

Пән мұғалімі: Имашпаев Р.

Өскемен, 2024

Кіріспе

Заманауи заманда және жаһандану үрдісі әлемінде Қазақстан Республикасының басым міндеттерінің бірі тіл саясатының жан-жақты дамуы және жаңа өзгерістерге иеленуі болып табылады. Бүгінгі күні, қазақ тілі - мемлекеттік тіл саналады. 1989 жылы қыркүйектің 22-і қазақ тілі Қазақстан Республикасының Ата заңының 7 бабына сәйкес мемлекетік тіл мәртебесіне заңды түрде ие болды. Сонымен қатар, Қазақстанның Конституциясының тіл туралы заңының 4 бабына сәйкес, “Қазақстан халқын топтастырудың негізгі факторы болып табылатын мемлекеттік тілді меңгеру - Қазақстанның әрбір азаматының міндеті” деген шешім ресми жарияланған болатын.

Мемлекеттік тілді жетік меңгеру және сөйлеу көптеген мүмкіндіктерге жол ашады, соның ішінде мемлекеттік және ұлтаралық бірлікке әсер етеді. Жаһандану заманында адамзат сан алуан тілдік ортада өмір сүріп жатыр және соған байланысты мемлекеттер ішінде билингвизм, полилингвизм ұғымдары кеңінен таралған. Көптілділік өз орнында Қазақстанды әлемдік қауымдастықта интеграциялануына, қазақстандық мамандардың бәсеке қабілеттілігін арттыруға, халықтың білім сапасы деңгейінің жоғарлауына септігін тигізеді.

Көптілділіктің мемлекеттік деңгейде оң жақтары ескеріліп, елімізде «Үштілділік» феномені енгізілді. Т. В. Жеребилоның лингвистикалық сөздігінде “Үштілділік” сөзі келесідей сипатталған: «Үштілділік - бұл территориялық қауымдастық шегінде, яғни мемлекетте, ауданда, қалада, үш тілдің қолданылуы. Жеке адамның үш тілді өзінің коммуникативтік мүмкіндігі шегінде меңгеруі» [1] . Яғни, “Үштілділік” деген қоғамдағы қарым-қатынаста үш тілдің ауыстыра қолданылуы болып табылады.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев Қазақстан халықтары Ассамблеясының XII құрылтайында сөйлеген сөзінде: «Қазақстандықтардың жас ұрпағы кем дегенде үш тілді еркін меңгерулері қажет», - деп айтқан еді. «Қазақстан бүкіл әлемде үш тілді пайдаланып жоғары білімді ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар, қазақ тілі - мемлекеттік тіл, орыс тілі - ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі - жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі», - деп елбасы ел үшін Үштілділік үрдісінің маңыздылығын атап өтті [2] . Үш тілді меңгеру халықаралық дәрежеде орыс және ағылшын тілдерімен теңдік орнату арқылы әлемдік аренада қазақ тілінің мәртебесін арттыру бойынша стратегиялық бастама болып табылады. Негізгі мақсаты - қазақ тілін коммуникацияның қуатты және ықпалды құралы ретінде кеңінен танылған әлемдік тілдермен тепе-теңдік деңгейіне жету. Қазіргі дәуірде тілдік әртүрлілік табысты ұлттар мен қауымдастықтардың белгісі болды. Көптілділікті енгізе отырып, Қазақстан мәдениеттер мен қоғамдардың кең спектрімен кедергісіз өзара іс-қимылға ықпал ете отырып, өзінің интеграциялық мүмкіндіктерін кеңейтуге ұмтылады. Бұл тілдік жан-жақтылық дипломатиялық қатынастарды орнатуға ықпал етіп қана қоймайды, сонымен қатар Қазақстанды әлемдік қоғамдастықтың белсенді қатысушысы ете отырып, экономикалық және мәдени алмасуларды нығайтады. Бұл бастама елдің халықаралық беделін нығайтып қана қоймайды, тілдік әртүрлілік құпталатын және игілік үшін қолданылатын өзара байланысты және үйлесімді әлемді құруға ықпал етуге талпынады.

Қазақстанның тілдік әртүрлілігі ғасырлар бойғы мәдени алмасу мен геосаяси өзгерістер нәтижесінде қалыптасқан тарихи эволюциясында терең тамыр жайған. Қазақ және орыс тілдерінің қатар өмір сүруі елдің Ресеймен және кеңестік дәуірмен тарихи байланыстарынан бастау алады, бұл тілдік тәжірибелер мен қоғамдық құрылымдарға айтарлықтай әсер етті. Сонымен қатар, ағылшын тілінің жаһандық лингва франка ретіндегі маңыздылығының жақында өсуі елдің халықаралық интеграция мен экономикалық дамуға деген ұмтылысын көрсете отырып, Қазақстанның тілдік ландшафтына жаңа өлшем қосты.

Бұл тілдерді бірлесіп қолдану қарым-қатынас үлгілерін қалыптастырып қана қоймай, білім беру, басқару, бұқаралық ақпарат құралдары және мәдени өзін-өзі көрсетуді қоса алғанда, қазақстандық қоғамның сан алуан салаларына әсер етті. Сондықтан, бәсекеге қабілетті болудың алғы шарттарының бірі - үш тұғырлы тіл. «Ана тілі - бірліктің кепілі, басқа тіл - өсіп өркендеген өмірдің кепілі» деп айтылады. Тіл саясатының әрбір қадамын ойластырып жүргізуіміз жүргізу керек. Осылайша біз алға қойған мақсаттарға қол жеткізе аламыз», - деп атап өтті мемлекет басшысы [3] .

Жобаның негізгі мақсаты:

Үштілділік саясатының еліміздің әртүрлі салаларына әкелген оң және теріс жақтарын анықтай отыра, жалпы әсерін жан-жақты зерттеу.

Міндеттер:

Үштілділік саясатының басталу тарихын және мәнін анықтау.
Қазақстандағы үштілділік жүйесінің енгізу мәселесінің жай-күйін зерттеу.
Үштілділік жүйесін орнатудың мақсаты мен мемлекет үшін маңызын зерттеу.
Үштілділік елімізге не әкелетінін анықтау мақсатында ғылыми зерттеулерді сараптау, мамандардың пікірлеріне жолығу және сауалнама жүргізу.
Үштілділік саясатының экономика, әлеумет, білім салаларындағы рөлін анықтау.
Үштілділік жүйесінің елге тигізген әсері бойынша SWOT талдауын толтыру.
Ұсыныстар дайындау.

Зерттеу жұмысының өзектілігі:

Тіл - әрбір азамат өміріндегі маңызды құрал болып табылады және тілдің әртүрлі мемлекет салалары бойынша алатын орны жоғары. Осы орайда енгізілген Қазақстанның үштілділік саясаты қазақ, орыс және ағылшын тілдерін меңгеруге баса назар аудара отырып, оның бай мәдени түсінігін сақтауда шешуші рөл атқарады.

Үштілділік саясаты - Қазақстанды серпінді және жаһандық белсенді мемлекет ретінде көрсетуге бағытталған көп қырлы стратегия болғандықтан курстық жұмыс осы жүйенің бүгінгі таңдағы мемлекеттің әр саласына тигізген әсерін, оң және теріс жақтарын анықтап, саясаттың маңызды тұстарын зерделеуді көздейді. Осы жолда мамандар және қарапайым азаматтардың ой-пікірлері, ғылыми жұмыстар қорытындылары қолданылады.

Зерттеу жұмысының жоспары:

Жоба кіріспе, негізгі бөлім, зерттеу нәтижелері мен олардың талдауын және қорытынды бөлімді қамтиды. Сондай-ақ, ұсыныстар мен пайдаланған әдебиеттер тізімі жазылған.

Зерттеу сұрақтары:

Үштілділік саясатына қатысты оқушылар мен мамандар пікірі қандай?
Үштілділік жүйесі және үш тілде білім беру қандай мақсаттарды ұстанады?
Үштілділік саясатының ел дамуы үшін қандай оң және теріс әсерлері бар?
Үштілді білім берудің мүмкіндіктері мен қауіптері қандай сипатқа ие?

Зерттеу әдістері:

Талдау әдісі - үштілділік саясатының тарихи бастауын, өткізіліп жатқан шаралар мен заңдардың қабылдануын анықтауда ресми ақпарат көздерін, ғылыми жұмыстарды сараптау.
Сұхбаттасу әдісі - үштілді білім беру жүйесінің мақсаттарын, ерекшеліктерін аңғаруда білім саласының мамандарының көз қарасына жүгіну.
Сауалнама әдісі - үштілділік саясатының азаматтарға тигізер әсерін зерттеуде көп адамдардың ойын саралай отыра, ақпарат жинау.

Негізгі бөлім

Президент Н. Ә. Назарбаев «Үш тұғырлы тіл» жайлы идеяны алғаш рет 2006 жылы қазан айында өткен Қазақстан халқы Ассамблеясының XII құрылтайында жариялады, ал 2007 жылғы жолдауында «Тілдердің үштұғырлылығы» атты мəдени жобасын бастап, кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынған болатын [4] . Осы арқылы қазіргі заманның қазақ халқы үшін үш тілді білу және меңгеру дербес табыстылығының міндетті шарты екені негізделді.

Үштілділік тұжырымдамасы халықтың қазақ тілі, орыс тілі және ағылшын тілдерін жетік меңгеруін, таза қолданысын және білім алуда немесе жұмыс жасауда толықтай игеруін көздейтін саясат. Ең алдымен, мемлекетті тіл - қазақ тілін білу маңызды шарттардың бірі болып табылады. Қазақстанның болашағының тірегі - қазақ тілінде, себебі мемлекет үшін ана тілі мәдениеттің айырылмас бөлігі және елдің бейнесі. «Қазақ тілі - біздің рухани негізіміз. Біздің міндетіміз - оны барлық салада белсенді пайдалана отырып дамыту”, - деп Елбасы 2012 жылғы Жолдауында бүгінгі таңда қазақ тілінің өзектілігін шындады [5] . Соған байланысты Н. Ə. Назарбаев 2025 жылға дейін қазақстандықтардың 95%-ы қазақ тілін толық қанды білуі тиіс деген талап қойды. Қазақстан өз жолында осы мақсатқа жету және мемлекеттік тілдің қолданысы мен ықпалын нығайту үшін бірнеше жұмыстар атқарып келеді. Мемлекеттік тіл барлық орта мектептерде және лицейлерде оқытылады. Яғни, 10-12 жыл көлемінде оқушылар қазақ тілін толықтай меңгере алады деген сенімде. Бүгінгі күні, мемлекеттік тілді меңгерген халықтың үлесі 92% құрайды. Бұл деректер Қазақстанда тіл саясатын дамытудың 2029 жылға дейінгі тұжырымдамасының жобасында жарияланды [6] .

Саясаттың келесі бағыты - орыс тілі. Қазақстан Канада, Швейцария сияқты тұрғындарының көп бөлігі екі тілде сөйлейтін елдердің бірі. Мемлекеттік тілдің жоспарлы дамуы орыс тілінің дəрежесіне нұқсан келтірмеуі тиіс. Қазақстандағы орыс тілінің ресми мәртебесі Конституцияның Тіл туралы заңдарында былайша айқындалған: "Мемлекеттік ұйымдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарында қазақ тілімен тең дәрежеде орыс тілі ресми түрде қолданылады" [7] . Орыс тілі ұлтаралық қарым-қатынастың ажырамас бөлігі және интеграцияның маңызды құралы болып қала береді. 2023 жылғы 1 қаңтардағы мәліметтер бойынша орыстар ел халқының 15, 18% құрады. РФ СІМ мәліметтері бойынша, 2022 жылы Қазақстанның 1160 мектебінде (16%) оқыту орыс тілінде жүргізіледі. Сондай-ақ, аралас типтегі 2047 мектеп бар (29, 4%) [8] . Бұл балалардың қос екі тіл үйренуіне бағдар болады.

«Үштұғырлы тіл» идеясының үшінші құрамдас бөлігі - ағылшын тілінің қолданысы. Бүгінгі таңда ағылшын тілін білу жаһандық ақпарат пен озық технологияның кілті болып табылады. Жаһандану жағдайында ағылшын тілін үйренудің маңыздылығы одан ары айқын бола түсуде. Дамыған елдер қатарына кіруге ұмтылатын ел үшін ағылшын тілін әлемдік аренада пайдалануды жандандыру, басқа мемлекеттермен қарым-қатынасты қалыптастыру, халықаралық ұйымдарға мүшелік-негізгі факторлар. Байланыс пен технологиядағы жылдам өзгерістер әртүрлі кәсіптер мен жастағы адамдар үшін шет тілдерін білу қажеттілігін арттырады. Сондықтан «2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар саны кемінде 20 пайызды құрауы тиіс» - деп, Н. Ә. Назарбаев Қазақстандағы үштілді білім беру ресми түрде тиімді деп жариялады және соның ішінде ағылшын тілінің маңыздылығы аса зор екенін жеткізді. Бұл мақсатта 2013-2014 оқу жылынан елімізде жалпы білім беретін мектептерде ағылшын тілі бірінші сыныптан бастап оқу бадарламасына міндетті сабақ ретінде енгізілді. Алайда, EF EPI деректері бойынша Қазақстан ағылшын тілін меңгеру бойынша әлі де 113 ел қатарында 104 орынды алып, төменгі көрсеткішке ие болып отыр [9] . Бұл осы салада жаңа іс-шаралар, жобалар талап етілетінінің айқын көрсеткіші.

Қазіргі уақытта үштіктілдік дерексіз идея немесе ресми саясат емес, бұл қазіргі шындыққа негізделген ажырамас қажеттілік. Әлемдік деңгейде жоғары дәрежеге ие және озық экономикалық модельдерді сенімді түрде енгізіп жатқан елдер қарқынды дамып келеді. Бұл тұрғыда табысқа жетудің жолы - әлемдік аренада сұранысқа ие тілдерді меңгеру. Қазіргі Қазақстанда үш тілді меңгеру әр адамның жеке табысының міндетті шарты болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.