Депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді талдау

БАНКТІҢ ОҢТАЙЛЫ ДЕПОЗИТТІК КОРЖЫНЫНЫҢ САПАСЫ МЕН МОДЕЛІН ТАЛДАУ

Кіріспе

Тарау 1. Банктің депозиттік қоржынының теориялық аспектілері

1. 1. Депозиттік қоржын анықтамасы және оның банктік қызметтегі рөлі

1. 2. Депозиттердің негізгі түрлерін және олардың сипаттамаларын талдау

1 3. Депозиттік портфельдердің сапасын талдау әдістерінің сипаттамасы

Тарау 2. «Қазақстан Халық Банкі» АҚ және First Heartland Jusan Bank депозиттік қоржындарының сапасын талдау

2. 1. «Қазақстан Халық Банкі» АҚ және «First Heartland Jusan Bank» АҚ мысалында депозиттік портфельдің сапасына зерттеу жүргізу

2. 2. Депозиттік қоржынның тиімділігін бағалау үшін негізгі өлшемдер мен көрсеткіштерді пайдалану

2. 3. Басқа банктермен салыстырмалы талдау

Тарау 3. Оңтайлы депозиттік қоржынды модельдеу және практикалық ұсыныстар

3. 1. Оңтайлы депозиттік қоржын моделін әзірлеу

3. 2. Ең жақсы депозиттік қоржын құрамын табу үшін оңтайландыру әдістерін қолдану

3. 3. Тәуекелдер мен кірістерді талдау

3. 4. Депозиттік қоржынды басқарудың ықтимал жақсартуларын анықтау

Қорытынды

Пайдаланылған дереккөздердің тізімі

ТАРАУ 1. БАНКТІҢ ДЕПОЗИТТІК ҚОРЖЫНЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. ДЕПОЗИТТІК ҚОРЖЫН АНЫҚТАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ БАНКТІК ҚЫЗМЕТТЕГІ РӨЛІ

Депозиттік қоржын - бұл жеке тұлға, компания немесе инвестор өзінің қаржылық ресурстарын сақтау және ұлғайту мақсатында банкте немесе басқа қаржы институтында ұстайтын әртүрлі депозиттер мен қаржы құралдарының жиынтығы. Депозиттер - бұл клиенттер банкте орналастыратын қаражат және олар әр түрлі формада болуы мүмкін, соның ішінде жинақ шоттары, ағымдағы шоттар, депозиттік сертификаттар және басқа да мерзімді депозиттер. Депозиттік қоржын банктің жалпы балансының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады және банк қызметінің жұмысында маңызды рөл атқарады. Депозиттік портфельдің кейбір негізгі аспектілері және оның банк қызметіндегі рөлі:

1. Қаржыландыру көзі: депозиттер банктер үшін негізгі қаржыландыру көзі болып табылады. Клиенттер өз шоттарына ақша салған кезде, банк бұл қаражатты пайыздық кіріс алу арқылы несиелер мен инвестициялар беру үшін пайдалана алады. Бұл кіріс өз кезегінде банктің кірістілігіне ықпал етеді.
2. Өтімділікті басқару: банктер өтімділік пен кірістілік арасындағы тепе-теңдікті сақтауы керек. Ағымдағы шоттар сияқты қысқа мерзімді депозиттерді оңай алуға болады, бұл Банктің өтімділігіне әсер етеді.
3. Әртараптандыру: жақсы әртараптандырылған депозиттік портфель әр түрлі өтеу мерзімі мен пайыздық мөлшерлемелері бар депозиттердің әртүрлі түрлерінің жиынтығынан тұрады. Мұндай әртараптандыру тәуекелдерді басқаруға көмектеседі, өйткені ол депозиттің бір түріне немесе пайыздық мөлшерлеме құрылымына тәуелділікті азайтады.
4. Пайыздық тәуекел: депозиттер бойынша ұсынылатын пайыздық мөлшерлемелер банктің пайыздық тәуекеліне әсер етеді. Егер банк белгіленген пайыздық депозиттерді ұсынса және пайыздық мөлшерлемелер көтерілсе, банк осы депозиттер бойынша жоғары пайыздарды төлеу мәселесіне тап болуы мүмкін, ал оның кіріс активтері (несиелер сияқты) әлі де аз пайыздық кіріс әкелуі мүмкін.
5. Клиенттермен қарым-қатынас: депозиттік портфель клиенттермен қарым-қатынасты құруда және сақтауда да маңызды рөл атқарады. Банктер тартымды пайыздық мөлшерлемелерді, ыңғайлы қызметтерді және басқа мүмкіндіктерді ұсына отырып, депозиттер үшін бәсекелеседі. Клиенттермен жағымды қарым-қатынас клиенттердің адалдығы мен тұрақты депозиттік базаға әкелуі мүмкін.
6. Экономикалық көрсеткіш: банктің депозиттік портфелінің жалпы мөлшері мен құрылымы экономикалық көрсеткіш бола алады. Депозиттер деңгейінің өзгеруі тұтынушылардың сеніміндегі, экономикалық жағдайдағы және пайыздық мөлшерлемелердегі өзгерістерді көрсетуі мүмкін.

Қорытындылай келе, депозиттік портфель банк қызметінің негізгі элементі болып табылады. Оны дұрыс басқару өтімділікті, кірістілікті және тәуекелді теңестіру үшін өте маңызды. Банктің депозиттік портфелі қаржылық тұрақтылыққа, несие беру қабілетіне және өтімділікті қамтамасыз етуге әсер ететін оның қызметінің негізгі элементі болып табылады. Сонымен қатар, Депозиттік портфельдің мөлшері мен құрылымы тұтынушылардың сеніміндегі, экономикалық жағдайлардағы және пайыздық мөлшерлемелердегі өзгерістерді көрсететін құнды экономикалық көрсеткіштер ретінде қызмет етеді.

1. 2. ДЕПОЗИТТЕРДІҢ НЕГІЗГІ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ СИПАТТАМАЛАРЫ

Қазақстанда депозиттердің үш түрлі санаты бар, атап айтқанда: мерзімді, мерзімсіз және жинақ депозиттері.

Жинақ депозиті - бұл банктер ұсынатын шот түрі, оған жеке тұлғалар ақша салу арқылы пайыздар ала алады және жинай алады. Жинақ депозиті кейбір қолайсыздықтарды тудыруы мүмкін, пайдаланушылар шоттан сомаларды кез-келген уакытта еркін ала алмайды, өйткені сыйақыны толығымен жоғалту қаупі бар. Жинақ депозиттері қысқа мерзімді және орта мерзімді жинақ мақсаттарына арналған және мерзімді депозиттерге қарағанда икемділікті ұсынады. Мерзімді депозиттерден айырмашылығы, жинақ депозиттерінің белгіленген өтеу мерзімі жоқ, бұл салымшыларға қажет болған жағдайда қаражат алуға мүмкіндік береді. Жинақ депозиттері бойынша пайыздық мөлшерлемелер мерзімді депозиттерге қарағанда төмен. Жинақ депозиттерінде белгілі бір мерзім ішінде рұқсат етілген ақша алу немесе транзакциялар санына белгілі бір шектеулер болуы мүмкін.

Мерзімді депозит - бұл белгілі бір мерзімге банкте немесе қаржы институтында қаражат орналастырылатын салым түрі. Салымшы мерзім аяқталғанға дейін қаражатты алмауға келіседі. Оның орнына банк салым бойынша белгіленген пайыздық мөлшерлемені ұсынады. Мерзімді депозиттер әдеттегі жинақ шоттарымен салыстырғанда әдетте жоғары пайыздық мөлшерлемелерге ие. Мерзімді депозитті пайдалану кезінде шоттан қаражатты белгіленген уақыттан бұрын алу тиімсіз екенін түсіну керек, бұл жағдайда сыйақының үлесі жоғалады. Мерзімді салым, жинақ салым сиякты толықтырумен немесе онсыз болуы мүмкін.

Керісінше, мерзімсіз депозит көбінесе күтпеген шығындардан қаражат алуға мәжбүр болған адамдар үшін жақсы. Бұл ең төменгі балансты сақтай отырып, айтарлықтай шығындарсыз қаражат алуға мүмкіндік беретін осы тұрғыда тиімді болып қалатын депозиттің жалғыз түрі. Мерзімсіз депозит -белгіленген өтеу күні жоқ қаржы құралы болып табылады. Мерзімді депозиттерден айырмашылығы, мерзімсіз депозиттердің алдын-ала белгіленген мерзімі болмайды. Мерзімсіз депозиттер салыстырмалы түрде сирек кездеседі және көбінесе облигациялардың немесе қаржылық бағалы қағаздардың белгілі бір түрлерімен байланысты.

Осылайша, мерзімді депозиттер жоғары пайыздық мөлшерлемелермен белгіленген өтеу мерзіміне ие, мерзімсіз депозиттер белгіленген өтеу мерзіміне ие емес және мерзімсіз пайыздық төлемдерді ұсына алады, ал жинақ депозиттері төмен пайыздық мөлшерлемелермен қысқа және орта мерзімді жинақтарға икемділік береді. Бұл депозиттердің ерекшеліктері мен шарттары қаржы институтына және салымшы мен банк арасындағы келісімге байланысты өзгеруі мүмкін.

Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банк сайтынан 2023 жылдың соңғы 6 айы бойынша барлық депозиттер, оның ішіндегі анктік емес заңды тұлғалар мен жеке тұлғалар депозитінің ұлттық жіне шетелдік валютадағы санына статистикасынан кесте 1-ден көре аламыз.

Кесте 1. Депозитарлық мекемелердегі депозиттер

Кестедегі мәліметтерден барлық депозиттер саны 2023 жылдың шілдесінен желтоқсан айы аралығында 3, 9 млн теңгеге немесе 88, 5 пайызға өскен. Бұған себеп ретінде қаржы талдаушысы Арман Бейсембаевтың айтуынша, депозиттер арқылы инвестициялық табыс алудың танымалдылығын қазақстандықтар банк салымдарына балама көре алмайтындығымен түсіндіруге болады. "Адамдар өз ақшаларын қайда салуға болатынын түсінбейді. Себебі, Қазақстан ішінде инвестиция салатын орын жоқ. Бір нәрсені таңдауға болатын құралдар өте шектеулі", - дейді Арман Бейсембаев.

Сонымен қатар, депозиттердің тартымдылығын кейбір банктерде 16% -. құрайтын пайыздық мөлшерлеменің жақында өсуімен түсіндіруге болады. Айтпақшы, мұндай жағдай әрдайым болған жоқ, ал 2018 жылы ставка көбінесе 6-7% - дан аспады.

Тағы бір себеп ол - инфляция. Бұл жөнінде экономист Алмас Чукиннің пікірінше, Ұлттық банк пайыздық мөлшерлемені көтеру арқылы елдегі инфляциялық үдерістерді теңестіруге тырысады. «Қазір еліміздің Ұлттық банкі белгілі бір нәтижеге қол жеткізіп жатыр, өздеріңіз қараңыздар, жоғары депозиттік мөлшерлеменің арқасында халық бос ақшаны дүкендерде жұмсап, инфляцияны үдетудің орнына, қаржы ресурстарын банктерде сақтауға тырысады. инфляциядан қорғалған, бұл экономика үшін өте тиімді», - дейді Алмас Чукин.

Экономист Батыс елдеріндегі банк депозиттерінің шарттары Қазақстандағыдан өзгеше екенін де атап өтті. Мысалы, штаттардағы депозиттер жағымсыз жағдайларға байланысты ерекше танымал емес, олар ұзақ уақыт бойы пайданың шамамен бір пайызын қамтамасыз етеді.

1 3. ДЕПОЗИТТІК ПОРТФЕЛЬДЕРДІҢ САПАСЫН ТАЛДАУ ӘДІСТЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ

Банктік мекемелер үшін депозиттік портфельді талдау және бағалау депозиттік қызметтің табыстылығы мен тиімділігн бағалаудың маңызды құралы болып табылады. Талдау мен бағалаудың мақсаты депозит қызметінің тиімділігі мен кірістілігін зерттеуге және бағалауға мүмкіндік беретін бірқатар әдістерді қамтиды. Олардың кейбірін қарастырайық:

Депозиттердің көлемі мен құрылымын анықтау. Депозиттердің көлемі мен құрылымын талдау депозиттердің қандай түрлері банк клиенттері арасында ең танымал екенін, сондай-ақ депозиттердің қандай сомалары банктің иелігінде екенін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс депозиттер көлемінің динамикасы мен құрылымын зерттеуге, сондай-ақ депозиттерді тартудың негізгі көздерін анықтауға мүмкіндік береді. Депозиттердің жалпы көлемі, оның өзгеру динамикасы, депозиттердің жалпы көлеміндегі әрбір көздің үлесі және басқа көрсеткіштер сияқты көрсеткіштер талданады.

Депозиттерді пайдалану тиімділігін бағалау . Депозиттерді пайдалану тиімділігін талдау банктің несие беру және басқа операциялар үшін тартылған депозиттерді қаншалықты сәтті пайдаланатынын анықтайды. Бұл депозиттік қызметтің рентабельділігін бағалауға және оны оңтайландыру бойынша шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Депозиттердің рентабельділігі, банктің жалпы активіндегі депозиттердің үлесі, осы көрсеткіштердің өзгеру динамикасы және басқа көрсеткіштер сияқты көрсеткіштер талданады.

Депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелерді талдау . Коммерциялық банктің ресурстық базасының сенімділігі мен тұрақтылығының көрсеткіштерінің бірі банктің тартылған ресурстар саласындағы пайыздық саясаты болып табылады. Бұл саясат екі қарама-қарсы шекаралық талаптарға сәйкес келуі керек: біріншіден, депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлеменің деңгейі (шұғыл және талап етілгенге дейін) әлеуетті салымшылар үшін жеткілікті тартымды болуы керек; екіншіден, ол банктің белсенді және пассивті операциялары арасындағы пайыздық маржаның төменгі шегін күрт көтермеуі керек. Депозиттер бойынша орташа пайыздық мөлшерлеме, депозиттердің әртүрлі түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемелер арасындағы айырмашылық, пайыздық мөлшерлемелердің өзгеру динамикасы және басқа көрсеткіштер сияқты көрсеткіштер талданады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс