Қазақ поэзиясының тарихи контексті

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандық Халықаралық Колледж ЖШС

Қайсар Дария Бақытжанқызы

ПОЭЗИЯНЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНЕН АҒЫЛШЫН ТІЛІНЕ АУДАРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Курстық жұмыс

Жетекші Жабаева Айдана Адильхасыновна

Тапсыру күні _______2024 г.
Қорғау күні _______2024 г.
Бағалау ________

Астана, 2024
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І БӨЛІМ. Поэзияны аударудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...4
1.1 Көркем аудармаға шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Қазақ поэзиясының тарихи контексті ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.3 Қазақ поэзиясының стилистикалық және тілдік ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. .5
1.3 Қазақ поэзиясын аударудағы қиыншылықтар және тәсілдер ... ... ... ... ... ... ... 6
II БӨЛІМ. Поэзиялық шығармаларды аудару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..7
2.1 Абай Құнанбаев Жаз өлеңінің үзіндісінің аудармасына талдау ... ... ... ... ..7
2.2
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 21
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22

КІРІСПЕ
Бұл курстық жұмыс поэзия аудармасының ерекшеліктеріне арналған. Сонымен қатар, басты назар қазақ-ағылшын тілдеріне аударылады. Жұмыста мәселенің теориялық аспектісі қарастырылады және осы саладағы аударма қызметінің тарихы қозғалады. Тағы да қарастырылатын жағдай, бұл поэзияны аудару барысында туындайтын қиыншылықтар мен тәсілдер. Онымен қоса, жұмыста поэтикалық шығарманың өзіндік аудармасы, содан кейін оны кешенді талдау ұсынылған.
Таңдалған тақырыптың өзектілігі бұл поэтикалық аударманың аударма қызметіндегі ең қиын бағыттарының бірі болғандығы және болып қала беретіндігі болып табылады. Қазақ әдебиетін ағылшын тіліне аудару мәселесі қазіргі кезде зор мәнді алып отыр. Поэзияны аудару кезінде адекваттылыққа жету жолдары мен құралдары туралы мәселе көркем аударма теориясында ең аз дамыған мәселелердің бірі болып табылады. Жұмыстарды аудару барысында, әсіресе, поэзияны аудару барысында әрбір сәт мұқият талдауды талап етіп, аударудың бірнеше тәсілдерін тудырады. Сонымен қатар, поэтикалық аударманың дәлдігі мен адалдығын бағалаудың жалпы қабылданған және басты критерийлердің болмауы, бұл мәселені және қиындықтарды шешуді қажет етеді.
Жұмыстың мақсаты - поэзияны аударудың жетекші тенденцияларына байланысты қазақ поэтикалық шығармаларын ағылшын тіліне аударудың ерекшеліктерін бөліп көрсету. Сонымен қатар, поэзияны аударудағы ерекшеліктер жайлы бір ойға келу.

БӨЛІМ I. ПОЭЗИЯНЫ АУДАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Көркем аудармаға шолу
Өркениет пен өркениеттің, әртүрлі халықтардың, олардың мәдениеттерінің бір-бірімен табысып, танысуы үшін оларға ортақ қандай да бір белгі немесе зат болуы керек. Яғни, бірін-бірі танып, білу үшін оларға қандай да бір ақпарат жүйесі керек. Бұндай танысу жүйесінің бірі - көркем аударма болып табылады. Басқа тілде сөйлейтін басқа елдің тарихын, әлемін, оның мәдениетін, яғни көркем әдебиетін біз аударманың көмегі арқылы танып-білуімізге болады. Әрине, бір аударма арқылы ғана халықтың мәдениетін түсініп, оны ұғып алу оңай емес және түпнұсқадағыдай нәтиже ала алмаймыз, бірақ көркем аударма арқылы біз кішкене болсын танып, біле аламыз. Көркем аударма дегеніміз - бір тілде жазылған әдеби туындыны екінші тілдің құралдары көмегімен оқырмандарға жеткізу және түпнұсқасының стильдік, көркемдік ерекшеліктерін мейлінше нақты сақтап көрсету. Аудару мақсаты шығарманың құрылымдық мағынасын терең ұғып, аудармашының тілдік безендіруін шебер қолдануында.
Көркем аударманың бір түрі - бұл поэзиялық аударма. Поэзия (гр. poіesіs, poіeo -- жасаймын, тудырамын) -- өлең үлгісіндегі әдеби туындылар. Поэзия сөздің ырғақтық құрылысына, ұйқасына негізделеді. Поэзия ұғымы өлеңмен жазылған шығармаларды көркем прозадан ажырату үшін қолданылады. Поэзиялық шығармаға сезім күйі, әсерлілік тән, ал прозалық туындыларда баяндау, бейнелеу жағы басым келеді. Поэзияның көркемдік сипаты мен бейнелеу құралдарын, тілдің ырғақтық, интонация байлығын қолдануында елеулі өзгешеліктер бар. Поэзиялық шығармаларға тән айрықша қасиет -- өмір құбылыстарын терең эмоциялық сезімталдықпен қабылдап, соған сәйкес әсерлі, тартымды көркем бейнелеу. Орыс әдебиеттанушысы В.Г. Белинский: "Поэзия -- тұтас өнер, онда үн де, сурет те, айқын айтылған пайымды түсінік те бар. Ол бар өнердің ерекшелігін бойына жиып, бүкілінің ұйытқысы болады" дей келе поэзияны тегі мен түріне қарай лирикалық, эпикалық, драмалық жанрларға жіктеді. Қазақ поэзиясында Абайдан кейінгі дәуірде Ш.Құдайбердіұлы, С.Торайғыров, Байтұрсынов, М.Дулатов, М.Жұмабаев, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, т.б. қаламгерлер сөз өнерін жаңа мазмұн мен образдық жүйе, көркемдік бояу-нақыштармен байыта түсті.
Поэзия аудармасы - қайта түлеген рухани құндылық. Поэзияны аудару - аударма түрлерінің ішіндегі ең күрделісі болғандықтан, ол поэзия шығармашылығынан да күрделі. Поэзия аудармасында аудармашы мәтінді өзінше пайымдау, бажайлау тұрғысынан бөлекше жауапкершілік жүктелетіндіктен, аудармашыдан лингвистика мен аударма теориясы саласында жеткілікті дайындықпен қатар, әдебиетшілік, мәдениеттанушылық, стилистік дарын да талап етіледі.
Егер поэтикалық жұмыстың түпнұсқасы автор мен оның ұлтының өкілдері арасындағы рухани қарым-қатынас тәсілі ретінде әрекет етсе, онда аударылған поэтикалық мәтіннің көмегімен автор мен басқа мәдениетке жататын оқырман арасында туындайтын күрделі байланыс процесі жүзеге асырылады. Бұл ретте аудармада уақытша, этникалық, психологиялық факторларды қоса алғанда, әртүрлі факторлар ескерілуі тиіс.
1.2 Қазақ поэзиясының тарихи контексті
Қазақ поэзиясының тарихи контексті оның көшпенділер мәдениетімен тығыз байланысты. Бұл поэзияның дамуында табиғаттың, ерліктің және отбасылық құндылықтардың маңызды рөл атқаратынын көрсетеді. Қазақ поэзиясының бастауы ауыз әдебиетіне барып тіреледі, онда ақындар мен жыраулар өздерінің шығармашылықтарын халыққа жеткізген. Бұл шығармалар көбінесе халықтың тарихын, батырлардың ерліктерін және өмірдің әлеуметтік аспектілерін бейнелеген.
Орта ғасырларда қазақ поэзиясы күрделі әлеуметтік және саяси оқиғалардың фонында дамыды. Бұл кезеңде ақындар мен жыраулар өз шығармаларында халықтың бостандығы мен тәуелсіздігі үшін күрес, әділеттілік пен адамгершілік құндылықтарын насихаттаған. Мысалы, Қазтуған жырау, Асан Қайғы сияқты тұлғалар өздерінің шығармашылықтарында қоғамдық өмірдің әлеуметтік мәселелерін көтеріп, халықтың рухын көтеруге үлес қосты.
XIX ғасырға қарай қазақ поэзиясы жазба дәстүріне көшті, бұл оның дамуына жаңа бағыт берді. Абай Құнанбаев сияқты ақындар қазақ поэзиясының классикалық үлгісін қалыптастырды. Абайдың шығармалары қазақ поэзиясындағы философиялық ойдың және көркемдік бейнелеудің жоғары деңгейін көрсетеді. Оның шығармаларында адамның ішкі дүниесі, ғылым мен білімге деген құштарлық, әлеуметтік әділеттілік мәселелері көтеріледі.
XX ғасырда қазақ поэзиясы кеңестік кезеңнің ықпалымен өзгерді. Мұхтар Әуезов, Ілияс Жансүгіров, Мағжан Жұмабаев сияқты ақындар мен жазушылар қазақ поэзиясын жаңа биіктерге көтерді. Олардың шығармаларында қазақ халқының тарихы, мәдениеті және өмір салты көрініс тапты. Сонымен қатар, олар қазақ поэзиясының стильдік және тілдік құралдарын дамытуға үлкен үлес қосты.
Қазақ поэзиясының тарихи контексті оның әртүрлілігін және байлығын көрсетеді. Ол ұлттық бәрегейлікті, қоғамдық мәселелерді және адамзаттың мәңгілік тақырыптарын қамтиды. Бұл поэзия халықтың рухын, ұлттық мұрасын және әлемдік мәдениеттегі орнын бейнелейді.
1.3 Қазақ поэзиясының стилистикалық және тілдік ерекшеліктері
Қазақ поэзиясының стилистикалық және тілдік ерекшеліктері оның бай мұрасы мен көп ғасырлық дамуынан нәр алған. Бұл поэзия өзінің әсемдігімен, күрделілігімен және терең мағынасымен ерекшеленеді, сонымен қатар қазақ халқының мәдени және тарихи дәстүрлерін бейнелейді.
Қазақ поэзиясының тілі өте бай және образды. Ол төмендегідей тілдік құралдарды қолданады:
1. Метафора және символика: Қазақ поэзиясында табиғат элементтері, халықтық наным-сенімдер және тарихи оқиғалар метафора және символ ретінде жиі кездеседі. Бұл әдеби құралдар өлеңге терең мағына және көп қабаттылық береді.
2. Аллитерация және ассонанс: Дыбыстық қайталау қазақ поэзиясының музыкалылығын арттырады, оқырмандардың назарын аударады және өлеңнің ритмін күшейтеді.
3. Паремиология: Мақал-мәтелдер мен нақыл сөздер қазақ поэзиясында жиі қолданылады, бұл өлеңдерге халықтық даналық пен философияны қосады.
1.4 Қазақ поэзиясын аударудағы қиыншылықтар және тәсілдер
Поэзияны аударудағы негізгі принциптер мен тәсілдер қатарына мәтіннің мазмұнын және формасын бірдей ескеру жатады. Аудармашылар өлеңнің ырғағын, ұйқасын және сөз таңдауын сақтауға тырысады, бірақ бұл көбінесе тіл арасындағы айырмашылықтарға байланысты қиындық тудырады. Сондай-ақ, аудармашылар мәтіннің көркемдік құндылығын сақтауға баса назар аударады, бұл өлеңнің образдық жүйесін, метафораларын және символизмін дұрыс беру үшін маңызды.
Поэзияны аударуда кездесетін негізгі қиыншылықтардың бірі - тілдік және мәдени контексттердің айырмашылығы. Кейбір сөздердің немесе бейнелердің бастапқы тілде бар мағынасы мен эмоционалдық әсері аудармада толық сақталмайтын жағдайлар болады. Мысалы, қазақ поэзиясындағы табиғат бейнелері немесе ұлттық бірегейлікті білдіретін элементтер ағылшын тіліндегі оқырмандар үшін басқаша мағынаға ие болуы мүмкін. Пішін мен мазмұнның сақталуы да поэтика ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.