Ағылшын тілінде сұраулы сөйлемдерді аудару тәсілдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

«Қазақстандық Халықаралық Колледж» ЖШС

Муратбек Айдана Муслимқызы

Ағылшын тілінде сұраулы сөйлемдерді аудару тәсілдері

Курстық жұмыс

Жетекші Жабаева Айдана Адилхасыновна

Тапсыру күні «__»2024 г.

Қорғау күні «__»2024 г.

Бағалау

Астана, 2024

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

БӨЛІМ І.

1. 1

1. 2

1. 3

БӨЛІМ ІІ

2. 1

2. 2

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚОСЫМШАЛАР

Кіріспе

Ағылшын тіліндегі сұраулы сөйлемдерді аудару - сұраулы сөйлемдердің мағынасы мен құрылымын ағылшын тілінен басқа тілге ауыстыру процесі. Ол аударылатын тілде қойылған сұрақты жеткізу үшін сәйкес грамматикалық формаларды, сөз тәртібін, көмекші етістіктерді және басқа да тілдік құралдарды таңдауды қамтиды. Сұраулы сөйлемдердің аудармасы тікелей құрылымы мен мағынасын сақтай отырып, немесе тілдік жүйелердің ерекшеліктері мен қарым-қатынас контекстіне байланысты жанама аударма әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.

Сұраулы сөйлемдерді ағылшын тіліне аударуды үйрену ағылшын тілін екінші тіл ретінде үйренетін студенттер үшін маңызды міндет болып табылады. Сұраулы сөйлемдер қарым-қатынаста басты рөл атқарады, сондықтан оларды ана тіліне дәл аудару мүмкіндігі ағылшын тілінде сәтті қарым-қатынас жасау үшін қажет. Бұл курстық жұмыс сұраулы сөйлемдерді аударудың әртүрлі тәсілдерін, сұраулы сөздерді және басқа грамматикалық құрылымдарды қолдануды үйренуге бағытталған. Зерттеу барысында біз сұраулы сөйлемдерді аударудың негізгі принциптерін және олардың тәжірибеде қолданылуын қарастырамыз. Сонымен қатар, сұраулы сөйлемдердің мәтіндердің әртүрлі контексттеріндегі және жанрдағы аудармасының ерекшеліктері талданады, бұл сөйлемдердің осы түрін аударудың механизмдері мен стратегияларын толық түсінуге мүмкіндік береді. Бұл зерттеудің нәтижелері студенттерге де, ағылшын тілі мұғалімдеріне де, аударма мәселелеріне және жалпы лингвистикаға қызығушылық танытатын кез келген адамға пайдалы болады.

«Ағылшын тіліндегі сұраулы сөйлемдерді аудару әдістері» тақырыбының өзектілігі ағылшын тілі коммуникацияның негізгі құралы болып табылатын халықаралық деңгейде тиімді қарым-қатынас қажеттілігінен көрінеді. Түсіну және сұраулы сөйлемдерді ағылшын тіліне дұрыс аудара білу тілді меңгеру процесін жеңілдетіп қана қоймайды, сонымен қатар коммуникативті мүмкіндіктерді айтарлықтай кеңейтеді. Сонымен қатар, қазіргі әлемде әр түрлі тақырыптағы мәтіндер мен құжаттарды аудару қажеттілігі күннен-күнге өсіп келе жатқан сұрау салу конструкцияларын аударудың ерекшеліктерін зерттеу және түсіну маңыздылығын атап көрсетеді. Іскерлік және кәсіби қарым-қатынаста, сондай-ақ ғылыми және академиялық ортада сұраулы сөйлемдерді сауатты аудару ақпаратты дәл жеткізу және түсінбеушіліктерді болдырмау үшін шешуші рөл атқарады.

1 БӨЛІМ

1. 1 Әр түрлі сұрақтардың аударма ерекшеліктері

Сұрақтарды аудару аударма қызметінің маңызды аспектісі болып табылады, ол мұқият талдауды және тілдер арасындағы айырмашылықтарды ескеруді талап етеді.

Біз қарастыратын сұрақтардың бірінші түрі-жалпы сұрақтар (Иә/Жоқ сұрақтары) . Олар сөз тәртібін инверсиялау арқылы немесе ағылшын тіліндегі "do", "does", "did" сияқты көмекші етістіктерді қолдану арқылы жасалады. Мұндай сұрақтарды аудару кезінде сөйлемнің логикалық құрылымы мен интонациясын сақтау маңызды. Мысалы, " do you like coffee?" басқа тілде "like" етістігі тақырыптың алдында тұрғанын ескеру керек, бұл аудармадағы сөздерді ауыстыруды қажет етуі мүмкін.

Сұрақтардың екінші түрі, сұраулы сөз сұрақтары (Wh-questions) аударма кезінде де өз ерекшеліктерін білдіреді. Олар "who", "what", "where", "when", "why", "how" және т. б. сияқты сұраулы сөздерден басталады. Сонымен қатар, сұраулы сөз, субъект және аудармадағы етістік арасындағы логикалық байланысты сақтау маңызды.

Сұрақтардың үшінші түрі, балама сұрақтар (Alternative questions), сонымен қатар аударма кезінде ерекше назар аударуды қажет етеді. Олар екі немесе одан да көп балама арасында таңдау ұсынады және басқа тілде беру қиын болуы мүмкін. Балама сұрақтарды аудару кезінде мағынасы мен мәнмәтінін ескеріп, барлық ықтимал жауап нұсқаларын беру үшін қолайлы конструкцияларды таңдау маңызды.

Қорытындылай келе, сұрақтардың аудармасы мұқият талдауды және сұрақтардың әр түрінің ерекшеліктерін, сондай-ақ тілдік жұптың ерекшеліктерін ескеруді талап етеді. Аудармашы мақсатты тілде мәтіннің дәл және сапалы қайталануын қамтамасыз ету үшін түпнұсқаның мағынасын, интонациясын және эмоционалды реңктерін сақтауға тырысуы керек.

Мәселелерді аудару кезінде тілдің мәдени ерекшеліктері мен конвенцияларын ескеру қажет. Мысалы, кейбір тілдерде сұхбаттасушының жынысына немесе жағдайдың күйіне байланысты сұраулы сөздердің әртүрлі формалары қолданылады. Аудармашы осындай егжей-тегжейлерге мұқият болуы керек және белгілі бір контекстке және мақсатты аудиторияға сәйкес аударманың қолайлы нұсқаларын таңдауы керек.

Сонымен қатар, сұрақтарды аудару кезінде мәтіннің жанры мен функционалды стилінің ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, ғылыми немесе техникалық мәтіндерде сұрақтарды шешуді қажет ететін мәселелерді немесе тапсырмаларды анықтау үшін пайдалануға болады. Мұндай жағдайларда аудармашы Білім саласының терминологиясы мен ерекшелігін ескере отырып, мәселенің нақты мағынасын жеткізуге тырысуы керек.

Сұрақтарды аудару кезінде мүмкін болатын шектеулер мен қиындықтарды ескеру қажет. Мысалы, кейбір сұрақтарда мәдениетке тән өрнектер немесе сөздік ойындар болуы мүмкін, оларды мағынасын жоғалтпай басқа тілге жеткізу қиын болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда аудармашы шығармашылықпен айналысып, мақсатты тілде тиісті аналогтарды табуы керек.

Соңында, сұрақтарды аудару тек лингвистикалық міндет қана емес, сонымен қатар түпнұсқаның контексті мен эмоционалды көлеңкесін түсіндіру және жеткізу әрекеті екенін есте ұстаған жөн. Аудармашы сұрақтың толық мағынасын мақсатты тілде жеткізу үшін сөздерді ғана емес, интонацияны, эмоционалды бояуды және сөйлеушінің ниетін де ескеруі керек. Осылайша, сұрақтарды аудару тек тілді білуді ғана емес, сонымен қатар мәдени контекст пен мәтіннің ерекшелігін талап ететін күрделі және көп қырлы процесс болып табылады. Аудармашы мұқият, шешімдерді іздеуде креативті болуы керек және әрқашан сұрақтың нақты және толық мағынасын мақсатты тілде жеткізуге ұмтылуы керек.

1. 3 Сұраулы сөйлемдерді аудару әдістері

Сұраулы сөйлемдерді аудару - бұл тілдерді білуді ғана емес, мәдени контексттерді түсінуді де қажет ететін күрделі өнер. Бұл бөлімде сұраулы сөйлемдерді аударудың әртүрлі әдістерін және олардың мәтіндегі мәндердің берілуіне әсерін қарастырамыз.

1. Тікелей аударма:

Тікелей аударма - бұл сұрақ формасын бір тілден екінші тілге тура аудару. Бұл әдіс әдетте қарапайым сұрақтарда субтекстсіз қолданылады. Мысалы:

Түпнұсқа мәтін: "Are you coming tomorrow?"

Аударма: "Сіз ертең келесіз бе?"

Бұл әдіс сұрақтың пішінін сақтауға мүмкіндік береді, бірақ әрқашан түпнұсқаның үні мен нюанстарын жеткізе бермейді.

2. Инверсия:

Кейбір тілдерде сұрақты қалыптастыру үшін инверсия қолданылады - сөз тәртібін өзгерту. Мұндай сөйлемдерді аудару кезінде сұрақтың мағынасын жеткізу үшін сөздердің дұрыс ретін сақтау маңызды. Мысалы:

Түпнұсқа мәтін: "Has he arrived yet?"

Аударма: "Ол келді ме?"

Бұл әдіс сұрақтың құрылымын сақтауға және оның мағынасын дәлірек жеткізуге мүмкіндік береді.

3. Қайта құру:

Кейде аудармашылар сұрақтың мағынасын сөзбе-сөз аудармасыз жеткізу үшін қайта құру әдісін қолданады. Бұл әсіресе сұрақ мәдени немесе лингвистикалық нюанстарды қамтыған кезде пайдалы. Мысалы:

Түпнұсқа мәтін: "What are you up to?"

Аударма: "Сіз не істеп жатырсыз?"

Қайта құру мәтінді мақсатты аудиторияға жақсы бейімдеуге және оның табиғилығын сақтауға мүмкіндік береді.

4. Контекстік аударма:

Кейде сұрақтың мағынасы тек контекстен түсінікті болады. Мұндай сөйлемдерді аудару кезінде сөздердің өзін ғана емес, сонымен бірге сөздің жалпы мағынасын да ескеру қажет. Мысалы:

Түпнұсқа мәтін: "Did you catch that?"

Аударма: "Түсіндіңіз бе?"

Контекстік аударма қарым-қатынас жағдайларын ескере отырып, мәселенің мағынасын жеткізуге мүмкіндік береді.

5. Модальды етістіктер мен көмекші сөздерді қолдану:

Кейбір тілдерде сұрақтарды қалыптастыру үшін модальды етістіктер немесе көмекші сөздер қолданылады. Мұндай сөйлемдерді аудару кезінде сұрақтың мағынасын жеткізу үшін тиісті етістіктерді немесе сөздерді дұрыс таңдау маңызды. Мысалы:

Түпнұсқа мәтін: "Can you help me?"

Аударма: "Сіз маған көмектесе аласыз ба?"

Модальды етістіктер мен көмекші сөздерді қолдану мағынаның оттенкісін жеткізуге және сұрақтың мағынасын дәл шығаруға көмектеседі.

6. Мәдениет пен қарым-қатынас ерекшеліктерін ескеру:

Сұраулы сөйлемдерді аудару кезінде қарым-қатынастың мәдени ерекшеліктерін ескеру қажет. Кейбір сұрақтар басқа мәдениетте агрессивті немесе тым тікелей көрінуі мүмкін. Аудармашы сұрақтарды мақсатты аудитория контекстінде табиғи және орынды болатындай етіп бейімдеуі қажет.

Сұраулы сөйлемдерді аудару әдістері әртүрлі және көптеген факторларға, соның ішінде тілдік ерекшеліктерге, контекстке және мәдени нюанстарға байланысты. Аудармашы екі тілді де терең түсініп, сұрақтың формасын ғана емес, мағынасын да жеткізе білуі керек, оның табиғилығы мен контекстке бейімделуін сақтайды.

2 БӨЛІМ

2. 1 His black-haired neighbour inspected these peculiarities, having nothing better to do, and at length remarked, with that rude enjoyment

"Cold?"

"Very, " said his neighbour, readily,

"and this is a thaw, too. Fancy if it had been a hard frost! I never thought it would be so cold in the old country.

I've grown quite out of the way of it. "

"What, been abroad, I suppose?"

"Yes, straight from Switzerland. "

"Wheugh! my goodness!" The black-haired young fellow whistled, and then laughed.

The conversation proceeded. The readiness of the fair-haired young man in the cloak to answer all his opposite neighbour's questions was surprising. He seemed to have no suspicion of any impertinence or inappropriateness in the fact of such questions being put to him.

-The Idiot Fyodor Dostayevsky

Қара шашты көршісі оның ерекшеліктерін зерттеп, одан артық ештеңе істемей, ақырында дөрекі ләззатпен байқады

“Суықпа?"

“Өте, ” - деп көршісі дайын жауап берді, “және бұл әлі де еріту екенін ескеріңіз.

Елестетіп көріңізші, егер бұл қатты аяз болса! Мен ескі елде солай суық болады деп ешқашан ойлаған жоқпын.

Мен бұған мүлдем үйренген жоқпын. "

“Шетелден келдіңіз бе?"

- Иә, тікелей Швейцариядан. "

"Уау! құдайым-ай!"Қара шашты жас жігіт ысқырып күлді.

Әңгіме жалғасты. Шапан киген аққұба жігіттің қарама-қарсы көршісінің барлық сұрақтарына жауап беруге дайындығы таң қалдырды. Шамасы, ол мұндай сұрақтардың оған қойылуында қандай да бір батылдыққа немесе орынсыздыққа күмәнданбаған сияқты.

Ағылшын тілінде сұраулы сөйлем көбінесе сөйлемнің басында көмекші етістіктің немесе модальды етістіктің болуымен немесе субъект пен етістіктің инверсиясымен растаудан ерекшеленеді. Бұл жағдайда "Cold?" тек бір сөзден тұрады, бірақ контекст оның сұраулы сипатын түсінуге мүмкіндік береді. Бір сөзден тұратын интонациялық сұрақтар ағылшын тіліндегі сұраулы конструкциялардың бір түрі болып табылады. Олар бір сөзден тұрады және ауызекі тілдегі ақпаратты жылдам тексеру немесе нақтылау үшін қолданылады. Сұрақтың мәні сөйлем соңында көтерілетін интонация арқылы беріледі. Ағылшын тіліндегі сұраулы сөйлемнің бұл түрі әдетте ауызекі тілде қысқалық пен жеңілдікті білдіру үшін қолданылады.

Бұл аударма түпнұсқа мәлімдеменің мағынасын дұрыс жеткізеді. "Шетелден келдіңіз бе?" түпнұсқада бар сұраулы және таңғаларлық тонды көрсетеді. Бұл жағдайда "What, been abroad, i suppose?"сұхбаттасушының шетелде болған-болмағаны туралы сөйлеушінің таңданысын немесе қызығушылығын білдіруі мүмкін. Сондай-ақ, орыс тілінде кейде сұрақтың тұжырымы ағылшын тіліне қарағанда тікелей емес болуы мүмкін екенін ескеру маңызды.

2. 2 "I know I do-teaching those tiresome children nearly all day, when I'm longing to enjoy myself at home, " began Meg, in the complaining tone again.

"You don't have half such a hard time as I do, " said Jo. "How would you like to be shut up for hours with a nervous, fussy old lady, who keeps you trotting, is never satisfied, and worries you till you're ready to fly out the window or cry?"

"It's naughty to fret; but I do think washing dishes and keeping things tidy is the worst work in the world. It makes me cross; and my hands get so stiff, I can't practice well at all. " and Beth looked at her rough hands with a sigh that anyone could hear that time. " -Little woman Louisa May Alcott

"Мен не істеп жатқанымды білемін-күні бойы бұл шаршаған балаларды оқыту, өзім үйде көңіл көтеруді армандаған кезде", - бастады Мег шағымданған үнмен.

"Сізде мен сияқты қиын уақыттың жартысы жоқ", - деді Джо. "Сізді жүгіруге мәжбүр ететін, ешқашан қанағаттанбайтын және терезеден ұшып кетуге немесе жылауға дайын болғанша сізді мазалайтын жүйкесі бұзылған кемпірмен бірнеше сағат бойы қамауда отыруды қалай ұнатар едіңіз? "

"Әрине, шағымдану күнә, бірақ менің ойымша, ыдыс жуу және тәртіпті сақтау әлемдегі ең нашар жұмыс. Бұл мені ашуландырады және менің қолдарым соншалықты икемсіз болады, Мен мүлдем жақсы жаттығу жасай алмаймын". Бет өзінің дөрекі қолдарына қарап әр адам ести алатындай күрсінді. "

Бұл аударма кейіпкерлер диалогының негізгі семантикалық сәттері мен жалпы эмоционалды бояуын сақтай отырып, түпнұсқа мәтінді ағылшын тілінен қазақ тіліне бейімдейді. Аударма кезінде ол сөздер мен сөз тіркестерін сөзбе-сөз аударуға ғана емес, сонымен қатар кейіпкерлердің эмоционалдық жағдайы мен интонацияларын жеткізуге де назар аударады, бұл мәтінді қазақ тілінде жанды және табиғи етеді. Ол Мегтің шағымдарын, Джоның көңілсіздігін және көңіл-күйін жеткізіп, олардың ерекше мінездері мен көңіл-күйлерін атап өтті.

"How would you like to be shut up for hours with a nervous, fussy old lady, who keeps you trotting, is never satisfied, and worries you till you're ready to fly out the window or cry?"

"Сізді жүгіруге мәжбүр ететін, ешқашан қанағаттанбайтын және терезеден ұшып кетуге немесе жылауға дайын болғанша сізді мазалайтын жүйкесі бұзылған кемпірмен бірнеше сағат бойы қамауда отыруды қалай ұнатар едіңіз?"

Бұл аударма ағылшын тілінен қазақ тіліне еркін аударма болып табылады. Тұпнұсқаның мағынасы мен эмоционалды бояуын сақтайлды, бірақ сонымен бірге сөзбе-сөз аударуға ұмтылмады, керісінше мәлімдеменің идеясы мен көңіл-күйін жеткізді. Аударма сонымен қатар қазақ оқырманы үшін хабарды түсінікті әрі табиғи ету үшін тілдің мәдени ерекшеліктері мен нюанстары ескерілді. Сондай-ақ, сөйлемде "How" (Wh - questions) сұраул сөзі қолданылғандықтан, аударма кезінде тілдің ерекшелігі ескеріліп, тиісті “едіңіз” деген сөз таңдалды. Сонымен қатар, сұраулы сөз, субъект және аудармадағы етістік арасындағы логикалық байланыс сақталды.

2. 3 "Is it so very bad? Oh, is it?" Mary heard her say.

"Awfully, " the young man

answered in a trembling voice. "Awfully, Mrs. Lennox. You ought to have gone to the hills two weeks ago. "

The Mem Sahib wrung her hands.

"Oh, I know I ought!" she cried. "I only stayed to go to that silly dinner party. What a fool I was!"

At that very moment such a loud sound of wailing broke out from the servants' quarters that she clutched the young man's arm, and Mary stood shivering from head to foot. The wailing grew wilder and wilder. "What is it? What is it?" Mrs. Lennox gasped. -The secret garden Frances Hodgson Burnett

"Бұл өте жаман ба? О, солай ма?"Мэри оның айтқанын естіді.

"Қорқынышты", - деп жас жігіт

дірілдеген дауыспен жауап берді. - Қорқынышты, Леннокс Ханым. Сіз екі апта бұрын тауға шығуыңыз керек еді. "

Мемсахиб оның қолын қысып жіберді.

"Мен мұны істеу керек екенмді білемін!"ол жылап айтты. "Мен бұл ақымақ кешкі асқа бару үшін ғана қалдым. Қандай ақымақ едім!"

Дәл осы сәтте қызметшілердің бөлмелерінен қатты айқай-шу естілгені сонша, ол жас жігіттің қолынан ұстағанда, Мэри басынан аяғына дейін дірілдеп тұрды. Жылау барған сайын күшейе түсті. - Бұл не? Бұл не?" Миссис Леннокс тұншықты (ах- етті) .

Бұл аударма түпнұсқа мәтіннің сөзбе- сөз аудармасы болып табылады. Ол түпнұсқаның негізгі семантикалық және эмоционалды нюанстарын жеткізеді.

"Is it so very bad? Oh, is it?" "Бұл өте жаман ба? О, солай ма? Бұл жағдайда қолданылатын сұрақ сөйлемінің түрі-интонациямен көрсетілген, бірақ сұрақ сөзін тікелей қолданбай-ақ сұрақ сөйлемі. Ағылшын тілінде бұл кейде "question tag" деп аталады, сөйлемнің соңында "tag" (мысалы, "isn' t it?", "aren't you?"), бұл растауды немесе теріске шығаруды күтуді білдіреді.

"What is it? What is it?" "Бұл не? Бұл не?" Бұл ауызекі тілде немесе көркем әдебиет мәтіндерінде кездесетін диалог. Мұндай аударма сөзбе-сөз болып табылады, сөз тіркесінің негізгі мағынасын басқа тілде айтарлықтай өзгеріссіз немесе қоспасыз сақтайды. Бұл сахнаның эмоционалды бояуы мен контекстін тым еркін түсіндірусіз жеткізуге көмектеседі. Сонымен қатар, сұраулы сөйлемде "What" (Wh - questions) сұраул сөзі қолданылғандықтан, аударма кезінде тілдің ерекшелігі ескеріліп, тиісті сөздерді таңдадым. "What is it?" сөйлемі қазақ тілінде "Бұл не?" деп тұра аударылады.

2. 4 "Do you know the Rogojins?" asked his questioner, abruptly.

"No, I don't-not at all! I hardly know anyone in Russia. Why, is that your name?"

"Yes, I am Rogojin, Parfen Rogojin. "

"Parfen Rogojin? dear me-then don't you belong to those very Rogojins, perhaps" began the clerk, with a very perceptible increase of civility in his tone.

"Yes-those very ones, " interrupted Rogojin, impatiently, and with scant courtesy. I may remark that he had not once taken any notice of the blotchy-faced passenger, and had hitherto addressed all his remarks direct to the prince.

"Dear me-is it possible?" observed the clerk, while his face assumed an expression of great deference and servility-if not of absolute alarm: "what, a son of that very Semen Rogojin-hereditary hon-ourable citizen-who died a month or so ago and left two million and a half of roubles?" - The Idiot Fyodor Dostoyevsky

"Сіз Рогожиндерді білесіз бе?"- деп сұрады оның сұраушысы кенет.

-Жоқ, жоқ - мүлдем жоқ! Мен Ресейде ешкімді танымаймын. Неге? бұл сенің атың ба?"

"Иә, Мен Рогожинмін, Парфен Рогожинмін. "

"Парфен Рогожин? қымбаттым, сіз онда Рогожиндердің ", - деп бастады кеңсе қызметкері оның үніндегі сыпайылықтың айтарлықтай артуымен. ірі сізбе?

- Иә, - деп жауап берді Рогожин шыдамсыз және сыпайылы. Айта кету керек, ол жолаушының бетіне мән берген жоқ және осы уақытқа дейін өзінің барлық ескертулерін тікелей Ханзадаға айтқан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.