Түрік қағанатының құрылуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Филология факультеті

БӨЖ

Тақырыбы: Түрік қағанатының құрылуы. Мұқан және Таспар қағандар тұсындағы Түрік қағанаты.

Қабылдаған: Жолсейтова М.А
Орындаған: Кенесова Назерке
Тобы: ФАТ-311f (б)

Түркістан - 2024

Мазмұны:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Түрік қағанаты құрылуы және қалыптасу тарихы
2. Әкімшілік және әлеуметтік құрылымы
3. Мұқан және Таспар қағандар тұсындағы Түрік қағанаты
4. Мемлекеттің ыдырауы
5. Шаруашылық-экономикалық жағдайы
6. Түрік қағанаты туралы деректер
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Түрік қағанаты, Орталық Азия даласында беделі көтерілген көшпелілердің айбынды мемлекет ретінде ортағасырлық кезеңде аймақты қалыптастырған қарқынды және ықпалды күштердің куәсі болып табылады. Түрік қағанаты Орталық Азия мен Еуразия тарихының дамуында шешуші рөл атқартын тарихи маңызды құрылым. Күшті көшпелілер мемлекеті ретінде пайда болған Түрік қағанаты әртүрлі түркі тайпаларын ортақ басшылыққа біріктіріп, ортақ мәдени және саяси бірегейлікті қалыптастырды. Өзінің серпінді көшбасшылығымен және әскери ерлігімен танымал болған бұл мемлекет тарих сахнасында өшпес із қалдырды.Түрік қағанатының күшеюі біртұтас түркі бірлігінің негізін қалаған аты аңызға айналған Бумын қаған сияқты батыл көсемдермен тікелей байланысты. Қағанаттың құрылуы аймақтағы көшпелі қоғамдар үшін шешуші кезең болды, өйткені ол биліктің шоғырлануына, орталықтандырылған биліктің және айбынды әскери күштің құрылуына әкелді. Бұл өзіндік жұмыс Түрік қағанатының тарихи тамырын, мәдени маңызын және геосаяси әсерін зерттеуге бағытталған. Оның шығу тегі, кеңеюі және көршілес өркениеттермен қарым-қатынасын зерттей отырып, осы дәуірдегі түркі халықтарының көшпелі өмір салтын анықтап, қоғамдық-саяси ұйымы және әскери стратегиялары туралы түсініктерге ие боламыз. Түрік қағанатының ықпалы әскери жаулап алулардан да асып түсті; көшпелі және отырықшы қоғамдар арасындағы мәдени алмасуда шешуші рөл атқарып, еуразиялық өркениеттің дамуына үлес қосты. Сауда жолдары, дипломатиялық талпыныстар мен мәдени қарым-қатынастар қағанаттың қол астында өркендеп, уақыт өте келе мәңгілік мұра қалдырды. Түрік қағанатын зерттеу барысында біз оның жетекшілігінің күрделі динамикасын, көшпелі өмір салтын және оның Орталық Азия мен одан тыс жерлердегі тарихи деректерге тұрақты әсерін зерттейміз. Тарихты шола отырып, Түрік қағанатының мұрасын айқындайтын жаулап алушылықтар мен ынтымақтастық және мәдени оқиғаларын бірге ашамыз. Түрік қағанатының түп тамыры негізінен Орта Азияның кең даласын мекендеген алуан түрлі түркі тайпаларынан бастау алады. Түркі халықтары арасында ортақ бірегейліктің пайда болуы қағанаттың билік етуіне өз септігін тигізді. Көшпелі түркі халықтары отырықшы өркениеттермен жан-жақты алмасулар жасап,көрші елдермен қарым-қатынасын дамытты. Көшпелілік түрік қағанатының өмір сүруінің негізі болды, оның әлеуметтік құрылымына, шаруашылық тәжірибесіне және әскери стратегияларына әсер етті. Сонымен қатар көшпелі өмір салты қағанатқа өзінің кең аумағының талаптарына тез бейімделуге мүмкіндік беретін мықты атты әскерді қалыптастырды. Ат үстіндегі соғысты меңгеру және қару жарақты шебер пайдалана білу Түрік қағанаты кезіндегі қақтығыстарда ерекше артықшылық берді. Көптеген көшпелі мемлекеттер сияқты Түрік қағанаты да құлдырау және қайта құру кезеңдерін бастан кешірді. Ішкі қайшылықтар, сыртқы қысымдар және саяси мәселелер сияқты факторлар қағанаттың эволюциясына және ақырында әртүрлі мұрагер мемлекеттерге бөлшектенуіне ықпал етті.
1. Түрік қағанаты құрылуы және қалыптасу тарихы
Қытай деректері бойынша түркілер алғашында Қытай шегарасының батысында, Алтай тауларының етегінде өмір сүрген. Кейін түрік тайпаларының көсемі Бумынның басшылығымен иеліктерін Хуанхэ жағалауларына дейін кеңейтті делінген. Батыс Қытай билеушісі жақын қоныстанған түркілер жайлы дерек жинай бастайды. Бұл деректер түрік тарихының ерте кезеңі туралы негізгі білім көзіне айналды. Қытай деректерінде түркілерге қатысты алғашқы мәліметтер 542-ші жылдан бастап кездеседі. Түркілер жужан қағанына салықты темір түрінде төлеген. VI ғасырда түрік атауы кең тарала бастады. Олар Алтай аймағында қалыптасқан тайпалар одағы болған еді. Қытайлықтар түріктерді туцзюе немесе тукю, соғдылар - түркі, түркіт, ал византиялықтар, арабтар мен парсылар - тюрк деп атаған. Орыс деректерінде түрік тайпалары торки -тюрки деп аталған. Түрік сөзі негізінен мықты, күшті деген мағынаны білдіріп, билік етуші ашина әулетіне байланысты айтылды. Шәкәрім Құдайбердіұлы Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі атты еңбегінде түрік сөзі дулыға деген мағынаны білдіреді. деп жазады. Түріктердің тайпалық одағы - Түрік Елі Алтайда қалыптасты. Түрік Елі деген ұғым Түрік қағанаты құрылғанға дейін қолданылды. Дегенмен, бұлай атау қағанат тұсында да орын алған. Белгілі түркітанушы, Санкт- Петербург Мемлекеттік университетінің профессоры С. Г. Кляшторный: егер Түрік мемлекетінің құрылу уақытын оның халықаралық аренада танылған уақытымен есептейтін болсақ, 548 жылды түркі мемлекеттілігінің басы деп айтуға болады деген тұжырым жасайды. Ежелгі түркі тілдес тайпалардың негізгі топтары түріктік этнотектің қалыптасуының бастапқы кезеңінде пайда болып, олар өздерінің тарихи сабақтастығын сақтап қалды. Бұларға Орталық Азиядан Алтайға қоныс аударған түркілер, сондай-ақ енисей қырғыздары, қыпшақ тобы, теле немесе оғыздар жатады. VI ғасыр - Түрік империяларының Еуразия кеңістігінде үстемдік етуі барысында жалпы түркілік мәдени ортақ белгілерімен қатар, өзіндік ерекшеліктері де қалыптасты. Бұлан тайпалар ішіндегі билеуші және бағынушы топтар болып жіктелуі еді. Біріктіруші күштер тегі жағынан бір-біріне жақын тайпалардың басын қосу арқылы бір орталыққа біріккен мемлекет құруға әрекет жасаса, дербестікке ұмтылушы күштер алтай түркілері, қыпшақтар, қырғыздар, оғыздар сияқты этникалық топтардың тәуелсіздігін қалыптастыруға тырысты. Кейін олардың қарамағындағы барлық тайпалардың ортақ атауына айналды. Бұл тайпалардың біраз бөлігі теле деп аталды. Түркілер Алтайдан Хуанхэ жағалауларына дейін жеткен кезде Бумын ордасына 545 жылы Қытай елшілігі келеді. Осы сәттен бастап түркілер сол замандағы ірі мемлекеттердің бірі ретінде танылып, тарих сахнасына шығады. Қытай елімен бейбіт қарым-қатынас орнатқаннан кейін жужандардың тепкісін көрген түркілер оларға қарсы бас көтере бастайды. Бумын қалың қолмен жужандарға шабуыл жасайды. 552 жылы жужандар әскері талқандалады. Бумын түркі елінің қағаны болып жарияланады. Осылайша Орталық Азиядағы жаңа мемлекет -- Түрік қағанаты пайда болады. Түрік қағандығының тарих сахнасында пайда болуы Бумын қағанның есімімен тікелей байланысты. Халық арасында оны Ел қаған немесе Иль қаған (бірінші қаған) деп атаған, бұл Бүуіл ел ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.