Ежелгі тас ғасыры дәуірі адам мен оның шаруашылығы қалып - тасуының бастапқы уақыты

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

БӨЖ
Тақырыбы: Тас дәуіріндегі Қазақстан
Факультеті: Филология
Тобы: ФАТ 313-А

Орындаған: Мадикаримова Камила
Қабылдаған: Мағрипа Жолсейтова

Мазмұны
1. Жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
2. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
3. Ежелгі тас ғасырындағы Қазақстан ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 5
4. Полеолит ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
5. Мезолит ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
6. Жаңа тас ғасырындағы Қазақстан. Неолит ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 10
7. Энеолит ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
8. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
9. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

Жоспар
1. Кіріспе
2. Ежелгі тас ғасырындағы Қазақстан
3. Полеолит
4. Мезолит
5. Жаңа тас ғасырындағы Қазақстан
6. Қорытында
7. Пайдаланылған әдебиеттер

3

Кіріспе
Көне тас ғасырының дәуірі Алыс замандарда өткен бабаларымыздың өмір тіршілігі жайлы қазіргі түсінігіміз олар тұрған үңгірлер мен үңгіме қуыстары зерттеп білуге негізделген, сол үңгірлер мен қуыстарда адам еңбңгінің белгісі- тас құралдар, соларды дайындаудан қалған қоқыстар тамақ қалдықтары - жануарлардың сүйектері сақталған. Қазіргі заманның артта қалған халықтары дейтін жұрттар өмірінен алынған этнографиялық мәліметтердіңде маңызы аз емес. Мұндай мәліметтер ужулгі адамзаттың материалдық және рухани мәдениетінің біраз қырлары мен сырларын анығырақ түсіндіруге мүмкіндік жасайды. Алайда ең басты хабарды алғашқы қауымның бәріненде көбірек кездесетін материалы - еңбектің тас құралдары береді.
Адамзат және оның шаруашылығының қалыптасуы кезі - өндіргіш күштердің төмен деңгейінде болуымен сипатталады. Арнайы шаруашылық қам-харекеті табиғаттың дайын тұрған өнімдерін пайдаланумен ғана шектелген. Әуелгі адам жабайы өсетін дәндерді жемістер мен жидектерді жинап, жануарларды аулаған. Адамдардың өзара қарым-қатынасы мүшелерінің экономикалық теңдестігіне, еңбек бейнеті жынысы мен жасына қарай, табиғи түрде бөлісуге негізделеді, және өзінің сипаты жағынан ұжымдық қатынастар болады.
Адамдардың қоғамдық ұйымы полеолит дәуірінде дамудың күрделі де ұзақ жолынан өтеді. Оның бастапқы кезі алғашқы табын-тобыр басқосып қорғану және бассалу үшін, аң аулау, жиын терін үшін бірлесу болады. Осынау рулық қатынасқа дейінгі әлеуметтік құрылымның қоғамдық қарым-қатынасы мүлде дамымаған, қауымдық үйіщілік шаруашылығы болмаған, дегенмен де оларда некелік байланыстардың біраз реттелгені байқалады.

4
Ежелгі тас ғасырындағы Қазақстан.
Планетамыздың барлык түкпірлерінде адамнын шыгуы мен даму тари хында, сондай-ак онын енбек кызметінін іздерінде ортақ нәрсе көп және олар өзара тығыз байланысты. Алайда адамзаттын ежелгі өткен заманынын көптеген беттері осы кезге дейін ашылған жок, анықталған мәселелер мен даулы кағидалар әлі де көп. Біздін ертедегі бабаларымыздың өмірі туралы казіргі түсініктер адам еңбегінің калдыктары - тас кұралдар, оларды дайын- даған кездегі қалдықтар, тамақ калдыктары -- жануарлардың сүйектері сак- талып, үңгірлерді, үңгіме куыстарды зерттеуге негізделеді. Осы заманғы мешеу халықтар дейтіндердің өмірінен алынатын этнографиялык дерек- тердің де маңызы аз емес. Олар ежелгі адамзаттың материалдық және руха- ни мәдениетінің кейбір жактарын жақсырақ түсіндіруге мүмкіндік береді. Бірак басты ақпаратты дегенмен де алғашқы қауымдық қоғамның ең көп таралған материалы - тастан жасалған еңбек құралдары береді.
Ежелгі адам өз дамуында бірінен кейін бірі келетін бірнеше кезендерден өтті. Олардың негізінде тасты өндеу техникасының жетілдірілуі және со- ған байланысты еңбек өнімділігінің, материалдық және рухани мәдениеттің өсуі жатыр. Археологияда қабылданған кезендерге бөлуге сәйкес адамзат тари- хы тас, кола және темір дәуірлеріне бөлінеді. Аталған дәуірлердің әркайсы- сы өз кезегінде хронологиялық ірі кезендерге бөлінеді. Тас ғасыры үш ке- зеңнен: палеолит, мезолит, неолит кезендерінен тұрады. Палеолиттің ерек- шелігі Еуразия мен Африка аймақтарының сол дәуірдегі мәдениеттерінің едәуір ұксастығы болып табылады. Палеолиттің кеңінен мәлім кезеңге бөлінуі соңғы жылдарда жеткілікті дәрежеде елеулі өзгерістерге ұшырады. Казір палеолиттің бірінші, ең ертедегі мәдениеті деп олдувай мәдениеті дейтін танылады. Осыған байланысты Қазақстанның
палеолитін кезендер- ге бөлу де баскаша көрінеді.
Ежелгі тас ғасыры дәуірі адам мен оның шаруашылығы қалып-тасуының бастапқы уақыты. Алғашқы қауым адамы жабайы өсетін дәндерді,
5
жеміс-жидектерді жинап, жануарларды аулаған. Палеолит дәуіріндегі адамдардың қоғамдық ұйымы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. Оның бастапқы кезені алғашқы тобыр - бірлесіп қорғану және шабуыл жасау, аң аулау және жиын-терін үшін бірлесу болды. Бұл әлеу меттік кұрылым бейнесіздігімен, коғамдық қатынастардың жетілме- гендігімен ерекшеленеді. Сонымен бірге оған неке байланыстарының кейбір реттелгендігі тән болды.
Алғашкы тобыр төменгі палеолиттің алдыңғы кезендерінің бірі - ашель
дәуіріне сәйкес келеді. Ашель уакытында жана әлеуметтік организм - алғаш-
кы кауымның алғышарттары бірте-бірте толыса бастайды. Ал мустье
дәуірінде жынысы мен жасына карай табиғи еңбек бөлінісі болады, кауым- ның бастапқы нысандары шыға бастайды. Әлеуметтік жағынан алғанда соңғы палеолиттегі адам ұжымы жаңа межемен - алғашқы қауымның то- лыскан нысандарының қалыптасуымен сипатталады. Көптеген зерттеуші- лердің топшылауынша, бұл сапалық секіріс неандерталдың осы заманғы- дай дене бітімі бар адамға айналуымен тұстас келеді.
Келесі дәуір мезолит дәуірін, ал одан кейін неолит пен энеолитті көшпелі және отырықшы тұрмыс салтындағы аңшылар мен балықшылар мәдениетінің калыптасу және даму уақыты ретінде сипаттауға болады. Ал карастырылып отырған дәуір бізден қаншалықты қашық болғанымен, біз алғашқы кауым аңшылары мен жинаушыларының ежелгі мәдениеті шек- тес аймактардың мәдениеттерімен өзара тығыз әсер ету арқылы дамыды деп сеніммен айта аламыз.

Полеолит.
Ежелгі палеолит ірі-ірі үш кезеңге (мәдениетке): олдувэй (бұдан бұрын- ғы 2,6 млн жыл - 700 мың жыл), ашель (бұдан бұрынғы 700 мың - 150-120 мың
жыл) және мустье (бұдан бұрынғы 150-120 мың -- 35-30 мың жыл) кезеңдеріне бөлінеді. Ол кездін адамдары тастың касиеттерін жақсы білген,
6
өйткені оның оңай жарылатын шақпақтасты бәрінен де көбірек колдан- ғаны, ал оған ұксас тас түрлерін кей жерлерде қолданбағаны тегін емесМа- териал тандау көбінесе кұралдың қолданылатын мақсатына байланысты болды. Кұралдардың мынадай түрлері: шапқылар, қырғыштар, үшкір тас- тар, шой балғалар, піспектер, пышақтар, тескіштер және т. б. бөлініп шыккан.
Ауыр салмақты, тік бұрышты ұсақ шақпақтастар ең ежелгі еңбек құрал- дарына жатқызылады, олар Кеңірдек елді мекені жанынан, Қаратау жота- сының оңтүстік-батыс беткейіндегі Арыстанды өзенінің ең жоғары жайыл- масынан, катып қалған төменгі төрттік кезеңнің қалың конгломераты ара- сынан табылған. Клектон тұрпаттас" деп аталатын бұл ежелгі құралдардын одан анағұрлым кейінгілерден айырмасы - олардың соғатын кыры тым үлкен ол тіпті бүкіл сынық көлемінің жартысынан көбірек Олармен бірге үлкен шакпактастар, денес нуклеустер дан сындырылып де табылды; әлгі сыныктар солар- алынған Ашельдік Бөріказған және Тәнірказган турак- ары менын және ондарен лайык. Бұл турактардагы куркаган тау де кластас бұйымдар бел курирани тара жерлерде сирек кездеседі Бөріқазған мен Тәнірказғаннані бір шектен тыс палеолиттік саймандар төрт топқа: екі қырлы және бір кырлы шапкы курал- дар; шапкылар, ауыр тас сыныктар; ірі ұра тастар - нуклеустер болып белінеді. Бірінші тобы көбірек кездеседі. Шапқы кұралдардын Он гуслік Шығыс Азия мен Африканын шель-ашель кеніштерінен табылган туркі тас саймандардан елеулі айырмашылығы жоқ, олардың барлық жағдайда да малтатас сиякты түрде болуы айкын анғарылады, тас құралдардың бір шеті өнделген, екі жағынан мол сындырылып жұқартылған, өткірленген имек жүзі бар, ал карсы жағы өнделмеген. Төменгі палеолитте адам тастн сындыру үшін басқа тасты пайдаланып, біріне-бірін ұрған. Мұндай техника соққылау техникасы немесе малтатас мәдениеті деп аталып кеткен, өйткені оған көпшілік жағдайда өзендерде кездесетін кәдімгі
малтатастар шикізат болған. Кейіннен шой балғалар пайда болып, олар
жақсырак нәти- желерге жетуге мүмкіндік берді. Олар көбінесе цилиндр
7
немесе дөңгелек түрде болып, көп жерінде жемірілген және соғылған із қалған. Мысалы, Х. А. Алпысбаевтың Қаратау жотасы ауданынан тапқан кұралдары жоға- рыда аталған тәсілмен өнделген. Құралдар дайындау үшін негізгі шикізат малтатастар болған. Құралдарды өндеу кезінде тастың екі жақ шетінен ортасына қарай шеттері мол сындырылып, жұқартылған да, кесетін имек жүз шығарылған. Құрал кейіннен шапкы ретінде пайдаланылған. Каратау жотасының тас құралдарын зерттеудің нәтижелері Мовиустың негізгі қағидалары- на кайшы келеді, ол төменгі палеолит дәуірінде шектеулі екі аймақ болғаны туралы болжам ұсынған еді.
Соңғы палеолит б. з. б. 40-35 мыңжылдан басталып, 10 мыңжылмен аяқта- лады. Бұл Жер шарының барлық климаттық аймақтарына адамның кенінен тарай қоныстанған және нәсілдер мен нәсілдік топтардың қалыптасу уақыты. Ақыл-ойлы адамның шығуы мен соңғы палеолит дәуіріндегі адамзат қоғамының материалдық және рухани мәдениетінің одан әрі дамуы арасында тікелей байланыс бар. Бұл құбылыс қоғамдық қатынастардың прогрестік дамуымен, рулық қауымның қалыптасу үрдісімен, адам ұжымының қоғам- дык ұйымдасуының өзіне тән алғашқы нышаны ретіндегі рудың шығуы- мен тікелей байланысты Рулық ұйым барлық жерлерде ана тектес және шеше жағынан топтасты, ал әйелдер кауымда үстем жағдайда болды деп топшыланады. Сонымен, аналық ру өзара ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.