Қазақтың әже тәрбиесін насихаттау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДА БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ ӘЖЕНІҢ ОРНЫ
Сагатова А.К., қосымша білім беру мұғалімі, Қанат Болатұлы Даржұман атындағы ұлттық жаңғыру мектебі, Павлодар қ.
Сағат Д.Қ., Кәрібай М.А., Қанат Болатұлы Даржұман атындағы ұлттық жаңғыру мектебі, халық этикет тобының тәрбиеленушілері, Павлодар қ..

Мақсаты: жасөспірімге бала тәрбиесіндегі әженің рөлін, маңыздылығын көрсетіп, дәлелдеу.. Әжелер айтқаны асыл екенін, әрі олардың өнегесін күнделікті өмірде пайдалану. Әжелер өнегесінің ерекшелігін ашу. Баланы кішіпейілділікке, қарт адамдар ды құрметтеуге үйрету.
Міндеттері:
1) Бала тәрбиесіндегі әженің рөлі туралы мәлімет жинау.
2) Қазақтың әже тәрбиесін насихаттау.
3) Әженің қолында өскен атақты тұлғалар туралы мәліметтерге тоқтап, жақсы ерекшеліктерін көрсету.
4) Әже туралы мақал-мәтелдермен таныстыру.
Мазмұны
1.Кіріспе... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Әже - ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Әже тәрбиесінің өзіндік орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Әже тәрбиесін көрген қазақтың ұлы тұлғалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
2.4 Әже тәрбиесінің артықшылықтары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Біздің әжеміз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Аннотация. Тәрбиеленушілер зерттеу жобасында қазақ халқының баланы тәрбиелеудегі әженің орны туралы жалпы мағлұмат береді. Әже -- баланың әкесінің, сондай-ақ, анасының шешесін атайтын, туыстық қатынасты білдіретін атау.
Бұл жұмыста әже рөлі бала тәрбиесінде толық зерттеліп, тақырып кең ауқымда қорғалуға ұсынылады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазіргі таңда қазақ қоғамында балалар санасына ұлттық құндылықтарға деген көзқарастар жүйесін, салт-дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды, даналық сөздерді, тыйым сөздерді, тәрбиелік мәні жоғары үлгілерін сіңіретін де отбасы ішіндегі қариялар. Әсіресе, әжелерді ұлттық құндылықтарды қалыптастыратын, оларды ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отыратын ұлттық мәдениетті тәрбие арқылы тасымалдаушы орта ретінде қарастыруға болады. Әже - бала бойына ұлттық құндылықтарды қалыптастырудың қайнар бұлағы, бастауы.
Кіріспе:
Әр отбасы өзі бір жеке мемлекет сияқты. Ол мемлекеттің іргетасын қалаушы, басқарушы - отағасы, ата немесе әке. Отбасының рухани, материалдық жағынан құлдырамай, мықты болуы осы адамдарға байланысты десек, ал бала тәрбиесіне келгенде көп жағдайда отанасы (әжесі мен анасы) белсенді қатысады.
Ата-әже - біздің байлығымыз, берекеміз. Қолда бар алтынның қадірін білуіміз керек. Кез келген бала ата мен әженің мейірім-махаббатын аңсайтыны бәрімізге мәлім. Себебі ата-әженің немересіне деген махаббаты ерекше болады.
Әже - отбасының алтын қазығы. Жанұяда қарым-қатынасты реттейді, балаларды мейіріммен, ақылымен өмірге бейімдейді. Әжелер үнемі "өзге адамның ала жібін аттама, үлкеннің жолын кеспе, біреуді жамандама" деген сияқты адамгершілікке үйрететін сөздерді қайталап жүреді.
Әже үлгісі - ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұлы құндылық, тәрбиенің қайнар көзі.
Негізгі бөлім:
Әже бала өмірінде баға жетпес рөл атқарады, махаббат пен сыйластық, тәжірибе мен қолдау ұсынады. Осы өзара қарым-қатынас арқылы балалар отбасылық байланыстарды бағалауды үйренеді, эмоционалды түрде дамиды және болашақтары үшін құнды сабақтар алады. Олар немерелерінің ой-өрісін кеңейтіп, олардың өмірін сенімді, қауіпсіз және тұрақты етеді.
Әже шыдамдырақ. Аға ұрпақ асықпайды, балалардың еркелігіне төтеп беруге төзімділігі жоғары. Әжелер ашуланбайды. Көбінесе балалар өз құпияларын әжелеріне сенеді, өйткені олар тыңдауды және естуді біледі. Психолог рөлін әжелер алады. Әжесімен сенімді қарым-қатынаста болған балалар шығармашыл, өзіне сенімді адамдар болып өседі.
Әже тәрбиесі тек қазақ халқында емес, әр ұлтта өзіндік орын алады. Бұған "бала қымбат, немере ыстық" деген түсінік себеп болса керек. Ал қазақ ұлтының тәрбиесінде әжелердің рөлі қандай?
Қазақтың халықтық педагогикасының өзіне тән бір ерекшелігі - қазақ отбасында дүниеге келген сәбиді әке-шешесі өз баламыз демей, ата-әжесінің баласы деп, бала тәрбиесін үлкендерге жүктеген. Бұл ежелден келе жатқан үрдіс. Әженің немереге деген көзқарасы өзгеше екенін аңғарған белгілі ақынымыз М. Мақатаев:
Бостан - босқа боздамашы, жыламашы, қарағым,
Ей, шешесі! Бір тілегін орындай сал баланың! Не сұрайды?
Жылатпашы, сұрағанын берсеңші.
Енді мұның жылағанын естімей - ақ өлсемші...- деп жырлағандай, әке- шешеден гөрі әже балаға көп көңіл бөліп, көп еркелетеді. Ол баланың өзіндік менің, өзіне деген сенімділіктің қалыптасуына зор ықпал етеді. Еркелету дегеніміз - баланы бетімен жіберу ғана емес, оның пікірімен санасу, айтқанын орындау ғана емес, оны сыйлаудың бір көрінісі. Ұлттық тәрбие баланың бойына құрғақ уызбен, үгіт - насихатпен сіңбейді. Бала оны іс-жүзінде, отбасында сезіне білуі керек.
Алдымен, әже тәрбиесін көрген қазақтың ұлы тұлғаларын еске алып көрейік. Тобықтының анасы саналған Зере әже бүкіл халықтың данасы атанған Құнанбайұлы Абайды өсіріп, жеткізді. Тағылымын берді. Нақты дәлел ретінде ұлы жазушы Мұхтар Әуезовтің Абай жолынан үзінді келтіре кетейік. Роман-эпопеяның Қайтқанда дейтін тарауында: Абай биыл ғана анық бағалады. Бұның әжесі бір түрлі шебер әңгімеші екен. Қызық сөйлейді. Әңгімесінің барлық жерін дәмді ғып, қызықтырып айтады. ...Әжесі әуелде көп-көп ертектер айтқан. Еділ - Жайық, Жұпар қорығы, Құла мерген - бәрі де айтылды. Оның әңгімелерін түсте де, кешке де, тіпті көш бойы да Абай айтқыза беретін болды. делінген.
Осылайша Зере әже немересі Ибраһимге қызығы мол әлемнің есігін ашуды өзі бастаған. Ұрпағына деген сүйіспеншілігі әрі ұлттық болмысымен ол тек бір адамның ғана емес, бүкіл қазақтың ұлы анасы атанды.
Қазақ әжелері жайлы сөз айтқанда, қазақтың тұңғыш ғалым, зерттеушісі Шоқан Уалихановтың Айғаным әжесі жайлы айтпау мүмкін емес. Сәбит Мұқанов Аққан жұлдыз романында Айғаным ананың парасатты бейнесін шебер жеткізген. Уәли ханның жары Айғаным -- текті жерден шыққан, ақсүйек ұрпағы.
Бұл екі мысал арқылы әже тағылымының қандай биік рөл алатындығын дәлелмен түсінуге болады. Әже алдын көріп, тәлімін алған, тарихта есімі қалған ұлылар көп. Зере әжесінің зерделі аңыз-әңгімелері мен жыр-дастандарын тыңдап өскен бала Абай дана Абайға айналды. Ал Айғанымдай әженің тәрбиесін алған Шоқан қазақтың маңдайына біткен жарық жұлдызы болды. Бұдан өзге Біржан сал, Мұхтар сынды қазақтың біртуар азаматтары да әженің тәрбиесін көріп, әженің алақанынан түлеп ұшқан. Яғни, қазақтың нар тұлғалы азаматтарының көбі әже мектебінен сусындап өскен адамдар, - Ал егер жіктеп қарайтын болсақ, әже тәрбиесінің қандай артықшылықтары бар?
1. Әже тәрбиелеген баланың ең алдымен тілі тез шығады.
Өмірден көргені мен түйгені мол ата-әжесі тәрбиелеген баланың ең алдымен тілі тез шығады. Өйткені олар баламен үлкен адамша сөйлеседі. Сол себепті әже тәрбиелеген бала сөздің қадірін біледі.
2. Ата-бабасының тарихынан хабардар.
Ал әжелер батырлар жырын айтып баланы ерлікке баулып қана қоймайды, ата-бабасының тарихынан хабардар етіп отырған. Бала үнемі үлкендермен бірге жүріп, олардың өнегелі әңгімелерін, тарихтан шерткен сырларын, ән-жырларын, шежірелерін тыңдап өседі.
3. Ойы мен пікірін еркін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.