Денені қозғалысқа келтіретін сүйектер мен бұлшықеттер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Филология факультеті
Қазақ филологиясы кафедрасы

6В01716-Қазақ тілі мен әдебиетібілім беру бағдарламасы
Оқушылардың физиологилық дамуы пәні бойынша
БӨЖ №1

Тақырыбы: Тірек-қимыл аппаратының бұзылуының алдын алу.

Қабылдаған оқытушы:Полатбекова Қарлығаш
Орындаған: Акрамова Сабина
Тобы: ФҚӘ-311 А

Түркістан-2024

Мазмұны

I Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II Әдістемелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
III Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1. Тірек-қимыл жүйесінің маңызы,құрылысы қызметі ... ... ... ... ... ... ...5
1.1Сүйек құрылысы мен құрамы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2Қаңқаның құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.Балалардағы тірек-қимыл жүйесі,оның бұзылуы және алдын алу ... ... .7
2.1Балалардағы тірек-қимыл жүйесінің бұзылуының алдын алу ... ... ... .10
3.Тірек-қимыл жүйесінің аурулары және оның алдын алу ... ... ... ... ... ... .11
III Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
IV Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14

Кіріспе
Тірек-қимыл аппараты организмнің қозғалуын іске асырады.Кеңестікте қозғалып жүру,денені тік қалыпта ұстау,теңдікті сақтау қабілеттері және дененің жерге тірегі қызметін де атқарады.Сүйек-ет жүйесіне,яғни тірек-қимыл аппаратына адамның қаңқасы мен бұлшық еттері жатады. Бүкіл қозғалыс аппаратын пассивті (қаңқа және оның қосылыстары)және активті (бұлшықеттер)бөлігі деп ажыратуға болады.Негізінде,тірек-қимыл аппараты үш жүйеден:сүйектерден,олардың қосылыстарынан және бұлшықеттерден тұрады.
Тірек-қимыл аппаратының аурулары жалпы жұмыс саласына да,күнделікті өмірдегі жалпы өмір саласына да қатты әсер етеді.Зақымдалған аймақтағы ауырсыну және қозғалыстың шектелуі сияқты белгілер осы аурулардың ең мазасыз көріністеріне айналады.
Тірек-қимыл аппаратының ұзақ мерзімді жұмысын қамтамасыз ету үшін шамадан тыс жүктеме мен тым аз физикалық белсенділікті сақтау қажет.Шамадан тыс жүктеме мен қозғалыстың болмауы бұлшықеттерге,сіңірлерге,байламдарғ а,шеміршектерге тіпті теріс әсер етуі мүмкін.
Ауырсыну көбінесе дененің бұлшық еттерінде пайда болады,ал омыртқааралық диск проблемалары омыртқа аймағында жиі кездеседі.Сіңірлер мен жүйке аурулары көбінесе мойын омыртқасында және иық белдеуінде байқалады,ал сүйек тіндеріндегі қабыну процестері төменгі аяқтарға жиі әсер етеді.Сондай-ақ,тірек-қимыл аппараты ауруларында жиі кездесетін шағым-буындардағы ауырсыну.

Әдістемелік бөлім
Клиникалық көрінісі
Ревматоидтық артрит - көбінесе шеттік (синовиялық) буындардың симетриялық эрозиялық-деструциялық зақымдануына және буыннан тыс бұзылыстарға әкелетін дәнекер тіннің тоқтаусыз меңдейтін жүйелі ауруы. Ревматоидтық артрит екіге бөлінеді. Біріншісі - буындық түрі, ревматоидтық артритпен ауырғандардың 80%-да кездеседі. Оның басты белгісі - буындардың қабынуы мен деформациясы. Екіншісі - буын - висцеральды түрі. Бұл түрінде буынмен бірге түрлі ағзалар зақымданады.
Диагноз осы ауруға тән клиникалық, рентгендік және лабораториялық белгілерге негізделеді. Ең негізгі клиникалық белгілері: алақан саусақтық, проксимальды фалангааралық және табан бақайлық буындардың симетриялы қабынуы, буындардың таңертенгілік сіресуі, жаңа буындардың біртіндеп зақымдануы, теріастылық ревматоидтық түйіндер.

Емі
Ем жобасын түзгенде ревматоидтық артриттің түрін, активтілік дәрежесін, науқастың жасын, ілеспелі ауруларын ескереді.Ревматоидтық артрит кезіндегі ем бағдарламасы:
тез әсерлі қабынуға қарсы дәрмектер.
базистік дәрмектер.
иммундық жүйені реттейтін дәрмектер мен шаралар.
жергілікті ем және дәрмектерді буын ішіне енгізу.
физиотерапия.
емдік дене шынықтыру, массаж, еңбекпен емдеу.
санаторлық -- курорттық ем.
Реабилитация

Негізгі бөлім
1.Тірек-қимыл жүйесінің маңызы,құрылысы қызметі.
Жоғарыда атап өткеніміздей, кеңестікте қозғалып жүру,денені тік қалыпта ұстап жүру,теңдікті сақтау қабілеттері адамның сүйек-ет жүйесінің қасиеттері мен қызметіне байланысты.Сүйек-ет жүйесіне,яғни тірек-қимыл аппаратына адамның қаңқасы мен бұлшық еттері жатады.
Қаңқа (скелет) екі жүзден астам сүйектерден тұратын адамның негізгі қатты тұлғасы.Олардың көбі бір-бірімен буын арқылы жалғасып,қозғалмалы келеді.Қаңқаға бұлшық еттер бекітілген.Ет пен сүйек негізгі тірегі және оның қозғалуы,еңбек етуі осы сүйек-ет жүйесінің қызметіне байланысты.Ол жұлынның,мидың және көптеген ішкі мүшелердің сауыты болғандықтан,қорғану қызметі де атқарады,яғни жұмсақ мүшелерді (бауыр,өкпе,жүрек,ішек-қарын,бүйрек т.б.)соққыдан және басқа да түрлі жағымсыз әсерлерден қорғайды.Соңғы кезде бұл жүйе зат алмасуына,әсіресе минерал заттардың мөлшерін бір дңгейде сақтауға қатысатыны анықталды.
Бұлшық еттердің ұшы сүйекке бекітілген.Олардың көбі екі сүйекке бекінгендіктен олардың қозғалысын іске асырады.Әрбір сүйекке екі,тіпті одан да көп еттердің ұштасуы мүмкін.
Еттердің негізгі қызметі-сүйектерді қозғау.Сол арқылы адамның еңбек етуін,күрделі жұмыстарды орындауын қамтамасыз етеді.Адамның қимыл-қозғалысы организмдердің эволюциялық дамуында қалыптасқан,оған тән морфологиялық және функциялық денені тік ұстауға,қимыл-қорғанысқа ет пен сүйектен басқа тірек-қимыл жүйесіне кіретін буындар,сіңірлер,тарамыстар жатады.
Сонымен, сүйек-ет жүйесі негізінен тірек,қимыл-қозғалыс, қорғаныс,тұздардың алмасуына қатысу арқылы адам организмінде өте маңызды орын алады.
1.1Сүйек құрылысы мен құрамы.Адам каңқасының негізгі-сүйек.Сүйек қан тамырлары мен нервтары өтетін сүйек каналдарының айналасында орналасқан остеон деп аталатын жұқа пластинкалардан тұрады.Сүйектің сыртында сүйек қабы бар.Тек қана буындарда сүйек қабының орнына шеміршек болады.Остеондардың орналасуына қарай сүйек екі түрлі заттардан тұрады:тығыз және кемік заттар.
Тығыз заттар кемік сүйектің сыртын ала орналасқан.Олардың қалыңдығы әр сүйектерде әртүрлі.Тірек-қимыл қозғалыс қызметтерін атқаратын сүектердің тығыз заттары көп болады,мысалы,ұзын сүйектің ортаңғы бөлігі-диафизінде (грек.диафизи-жілік сүйектің ортасы).Кемік сүйекте остеондар айқыш-ұйқыш орналасады да,арасында саңлаулары көрінеді.Олар қысқа жазық сүйектерде,ұзын сүйектің екі жақ ұшында көп болады.Жілік сүйектерінің майы мен қуыстары болады.Жілік майының каналдарында сары түсті,ал кемігінде қызыл түсті май бар.Себебі кемік сүйектреде қан түйірлері эритроциттер және тромбоциттер өніп дамиды.Ересек адамның жілік қуыстарындағы май сары түсті келеді.олар көбіне май клеткаларынан тұрады.
Сүйек қабы сәл қызғылттау екі қабықтан тұрады:сыртқы және ішкі қабықтар.Сыртқы қабығы тығыз,ішкі қабығы жұмсақ,борпылдақ дәнекер ұлпасынан тұрады.Ішкі қабығында сүйектердің өсуін қамтамасыз ететін клеткалар остеобластар болады.
Сүйек қабының қан тамырлары мен нервтері бар.Сүйектің 13бөлігі органикалық және 23 бөлігі бейорганикалық заттардан тұрады.Сүйекті күйдіргенде оссин жанады да,бейорганикалық заттары қалады.Оңдай күйдірген сүйекті оп-оңай сындыруға немесе үгітуге болады. Сүйекті тұз немесе азот қышқылына салса,бейорганикалық заттары еріп,тек органикалық заттары қалады.Ондай сүйекті оңай майыстыруға болады.Демек,сүйектің жылтырлығы,серпімділігі оның органикалық затына,ал мықтылығы бейорганикалық затына байланысты болып келеді.
Сүйектің құрамы атқаратын қызметіне,адамның жасына қарай әртүрлі келеді.Салмақ көп түсетін сүйектерде,мысалы:бел омыртқа,жамбас,аяқ сүйектерінде минерал заттары көбірек болады.
1.2Қаңқаның құрылысы.Қаңқа (skeletos) - адам денесіндегі барлық сүйектердің жиынтығы. Адам денесінің қатты бөлігін құрайды. Адам қаңқасы төрт бөліктен тұрады:
тұлға ( омыртқа жотасы, қабырғалар, жауырын, бұғана, төс сүйегі)
қолдың ( білек, қол сүйектері)
аяқтың ( жамбас, сан, аяқ басының сүйектері)
астың қаңқалары ( ми, бет сүйектері)
Қаңқа мидан бастап, барлық ішкі мүшелерге корғаныш қызметін атқарады. Мысалы, ми бірімен-бірі берік байланысқан ми сауытын құрайтын сүйектердің ішінде жатады. Жүрек пен өкпені кеуде қуысы сүйектері қорғаса, құрсақ қуысындағы мүшелерді - жамбас белдеулері сүйектері корғайды. Қаңқаға бұлшықеттер бекінеді. Ағзаның қоршаған орта жағдайларына бейімделуінің бір белгісі - қимыл (қозғалу).
Денені қозғалысқа келтіретін сүйектер мен бұлшықеттер. Кез келген қозғалыста (жүгіру, секіру) ағзаның барлық мүшелері сүйекті таяныш (тірек) етеді. Сүйек кемігінде қан жасушалары түзіледі. Сүйектің құрамында минералды тұздар мен микроэлементтер болатындықтан, минералды алмасуға қатысады.
Адам қаңқасының бөлімдері.Адам қаңқасы бірімен-бірі өзара әр түрлі байланысқан жеке сүйектерден тұрады. Ересек адамның қаңқасында 200-ден астам сүйектер бар. Ағзада болатын барлық сүйектер пішіні, мөлшері жағынан ұзын сүйектер, қысқа сүйектер, жалпақ сүйектер деп бөлінеді.
Ұзын сүйектерге қол-аяқты құрайтын жіліктер жатады. Ұзын сүйектердің жілік майы толтырып тұратын ортаңғы бөлігі қуыс болғандықтан, түтікті сүйектер деп те атайды. Жалпақ сүйектердің ұзындығы мен ені әр түрлі.Жауырын, бассүйек, қабырға, төс, жамбас сүйектері - жалпақ сүйектер.
Қаңқа - тұлға, бассүйек, иық белдеулері мен қол сүйектері және жамбас белдеулері мен аяқ сүйектері деп бөлінеді.Тұлға қаңқасы - омыртқа жотасы мен қабырғалар және төссүйектен тұрады.
2.Балалардағы тірек-қимыл жүйесі,оның бұзылуы және алдын алу.
Барлық ата-аналар баласын сау және күшті көргісі келеді. Сондықтан олардың дұрыс дамып келе ме деген алаңдаушылығы түсінікті.Әрине, баланы ересек адамның кішірек көшірмесі деп қарау дұрыс емес. Жаңа туған нәресте дәрменсіз, басын тік күйде ұстай алмайды, денесінің қалпын өз бетінше өзгерте алмайды; қолдары мен аяқтарының қимылдары тұрақсыз. Жаңа туған нәрестенің денесі жасына қарай біртіндеп жоғалып кететін иілгіш бұлшықеттердің тонусының жоғарылауына байланысты қолдар мен аяқтарды бүгіп, денеге әкеліп, құрсақішілік позицияны сақтауға тырысады.
Омыртқа жотасының өсуі баланың алғашқы 1 жасында жедел жүреді.Жаңа туған нәрестелердің омыртқаларында алты сүйектену нүктелерін көрсетуге болады.Олар 1 жасқа таман біріге бастайды.Омыртқалардың эпифизі алғашқы жылы шеміршек күйінде сақталады.Омыртқа аралығындағы буындардың шеміршектері қалың және серпімді келеді.Сондықтан олардың омыртқа жотасы ересектеримен салыстырғанда жеңіл қимылдайды.Жаңа туған сәбидің омыртқа жотасында физиологилық иілімдері болмайды,2- айда баланың мойыны бекінгеннен кейін мойын лордозы (лат.лордоз-алға қисаю,иілу),6 айдан кейін отыра бастағанда кеуде және сегізкөз кифоздары (лат.кифоз-артқа иілу қисаю),1 жасқа жақындап,бала жүре бастағанда бел лордозы пайда болады.

Дегенмен бір жастағы баланың омыртқа жотасының иілуі нашар әрі тұрақсыздау болады:таңертең ұйқыдан тұрғанда нашар нашар,кешке таман күшейе бастайды. 2-3 жаста омыртқа одан әрі қарай сүйектене береді.Бұл мезгілде омыртқаның денесі сүйектен,ал эпифиздері шеміршектен тұрады.Омыртқаның буын шеміршектері әлі де болса қалыңдау болып,омыртқа жотасы жақсы қимылдайды.Бұл кезде сегізкөз,құйымшақ омыртқалары біріге бастағанымен аралары толық бітпейді.Омыртқа жотасының физиологиялық қалыпты иілістері күшейе түскенімен,әлі де болса тұрақсыз болғандықтан баланың бойы таңертең өлшегенде 5-6 см ұзын ( ересек адамда 2-3 см ғана),кешке өлшегенде соншалықты аласа болып тұрады.4-5 жасқа дейін омыртқалар тез өсіп,иілістері толық қалыптасады.Бұл кезден бастап балалар мен ересектер адамдардың омыртқа жотасында физиологиялық қалыпты 2 лордозы ( мойын және бел омыртқа), 2 кифозы (кеуде және сегізкөз ) иілістері түзеді.Отырғанда салмақ бел омыртқа иілісіне көбірек түсіп,ол қисаяды,ал жатқанда мойын және бел омыртқаларының иілістері түзеледі.Бала омыртқасының сүйегінің қатаюы жылдам болғанымен олардың диафиздерінде шеміршек қалың болады және омыртқааралық шеміршектері биік келеді.Сегізкөз бен құйымшақ сүйектері біте бастайды.Қыздарда 7-11 жаста, ер балаларда 7-13 жас арасында жұқа болса да, шеміршекті қабаты сақталады.Омыртқа аралық шеміршектер қалың болғандықтан омыртқалр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.