ЖАПОНИЯ ЖӘНЕ АҚШ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қожа Ахмет Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті
Экономика, басқару және құқық факультеті
Халықаралық қатынастар кафедрасы

БӨЖ
Тақырыбы: Жапонияның қазіргі кездегі жағдайы мен әлемдегі геосаяси рөлі

Орындаған: Алиаскарова Анель
Тобы: ЗХҚ-211
Қабылдаған: Турузбеков Нұржан

Түркістан 2024
Жоспар

Кіріспе
Негізгі бөлім
I. Жапонияның қазіргі кезеңдегі сыртқы саясаты
II. ХХІ ғасырдағы Жапонияның сыртқы саяси бағыттары және оның көрші мемлекеттермен қарым-қатынасы
III. Жапонияның геосаяси рөлі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Әр елдің сыртқы стратегиясы оның тарихи және географиялық жағдайына және, әрине, ұлттық мүдделеріне байланысты қалыптасады. "Күншығыс елі" де ерекшелік емес, Жапонияның сыртқы саясатының негізгі мақсаты ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және халықаралық аренадағы позицияларды нығайту.
ХХІ ғасырдың басынан бастап Жапония жалпы ұлттық стратегияны нақты анықтайтын ресми құжаттарды жарияламағанына қарамастан, кейбіреулерінде бірқатар стратегиялық тұжырымдамалар мен ұсыныстар бар
Сыртқы істер министрлігінің "Көк кітабында" (Bluebook) жыл сайын жарияланатын халықаралық қатынастар сияқты нақты салаларда, Жапонияда саяси, іскерлік, академиялық және медиа салаларында қандай да бір стратегияның болмауы туралы мәселе жиі көтеріледі. Әрбір дерлік жапондық премьер-министр сыртқы саясатқа өзінің көзқарасын ұсынды және сыртқы саяси тұжырымдамаларды жариялады, ал әртүрлі жапондық сыртқы саяси стратегия туралы өзіндік есептерді, жапондық зерттеу орталықтары мен сарапшылар қауымдастығы жариялап отырды.
Жапонияның сыртқы саясатына полярлық көзқарастағы академиялық ортада екі топ пайда болды. Бірінші топ - Жапонияны реактивті мемлекет деп есептейді, оның сыртқы саясаты үлкен стратегияның нәтижесі емес, халықаралық оқиғаларға жауап ретінде тұжырымдалған. Бұл көзқарастың ең танымал өкілі американдық профессор К.Калдер болып табылады. К.Кальдердің пікірінше, жапондық саясат инерциямен сипатталады және оның негізгі қозғаушы күші сыртқы қысым (гаиацу) болып табылады. Бұл инерция саяси мәдениет пен тамыры тереңде жатқан пацифизмнің ерекшеліктеріне негізделген. Бұл көзқарас қауіпсіздік саясаты тар ұлттық мүддеге негізделген және Америка Құрама Штаттарының сыртқы қысымы мен пацифистік қоғам арасындағы ымыраға келуді білдіреді деп болжайды.
Ғалымдардың екінші тобыны келсек - сыртқы саяси пассивтілік шешім қабылдауға қабілетсіздікті көрсетпейді, керісінше, ұлттық мүддеге негізделген стратегиялық есептің нәтижесі деп есептейді. Жапония өзінің экономикалық және технологиялық қуатын үнсіз нығайтып, дипломатиялық ықпалын арттыра отырып, басқаларға халықаралық істерде жетекшілік етуге мүмкіндік береді.
Дж.Линд мұны buck passing деп атайды, яғни жауапкершілікті басқаға жүктеу. Қауіпсіздікке тікелей қауіп төндірмейтін және өзінің өмірлік маңызды мүдделерін қорғауды әлемдегі ең күшті мемлекетке сеніп тапсыратын орта деңгейдегі держава үшін мұндай стратегия әбден қисынды. Осы көзқарасқа сәйкес, Жапониядағы ұлттық билікті түсіну американдықтан айтарлықтай ерекшеленеді - бұл тұжырымдаманың орталығы әскери күш емес, экономикалық және технологиялық әлеует болып табылады. Профессор Р.Сэмюэлс мұндай стратегияны меркантилдік реализм, Дж.Най, Р.Дрифт - біріктірілген қауіпсіздік, М.Грин - қорғаныс реализмі деп атайды.

I. Жапонияның қазіргі кезеңдегі сыртқы саясаты

"Қырғи қабақ соғыс" аяқталғаннан және Шығыс пен Батыс арасындағы қақтығыс тоқтатылғаннан бері, Батыста жапондық зерттеу, талдау орталықтары мен ғалымдар тарихи процестерді қайта бағалау, әртүрлі шиеленісті жағдайларды зерттеу арқылы болашаққа қатысты ұлттық стратегиялық мақсаттар мен осындай мақсаттарға жету тәсілдерін қарастыра бастады.
Жаһандық саяси экономикаға қатты әсер еткен Шығыс пен Батыс арасындағы ара-қатынастар, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Жапонияның қайта жандануы және оның екінші ірі әлемдік экономика деңгейін сәтті бастауы АҚШ-пен одақты сақтаумен байланысты болды. "Қырғи қабақ соғысты" тоқтату Жапонияның қауіпсіздік пайдасының төмендеуіне әкелгенімен, айтарлықтай үлесін де қосты деп айтсақ қате болмайды.
Жапония әлемдік экономикада, халықаралық аренада көбірек әсер етеді. Жапония мен АҚШ одағы әрқашан жапон дипломатиясын нығайтатын элемент ретінде танылғанымен, АҚШ-пен одақ Жапонияның бар әлеуетін аймақтық көшбасшылыққа орналастыра алады. Жапонияның өзінде де, одан тыс жерлерде де көптеген сарапшылар Жапонияда орналасқан АҚШ күштерінің болуы, елдің егемендігін бұзу болып табылады және Жапония АҚШ-тан тәуелсіз позициядан жаһандық істерде өзін көрсетудің дұрыс жолын табуы керек деп санайды.
ХХІ ғасырдан бастап, билік Жапония либералды-демократиялық партиясы немесе Жапония демократиялық партиясында болса да, барлығы Джуничиро Коидзумидан бастап премьер-министрлер бастаған басқарушы министрлер кабинеттері Йошихико Нода мен қоса, Жапония ұстануға тиісті сыртқы саяси тұжырымдаманы әзірлеуге және жүзеге асыруға үлкен мән береді.
Жапондық жетекші көшбасшыларды басшылыққа алатын барлық сипаттамалық идеяларды ескере отырып, жапондық сыртқы стратегияда бекітілген нұсқаулықтардың кейбір назар аударарлық бағыттарын түсінуге болады. Осыған байланысты Жапония Премьер-министрі ұсынған сыртқы саяси тұжырымдамаларды талдаған жөн.
Премьер-Министр Джуничироның біржақты американдық саясатынан бастасақ, жаңа ғасырдағы Жапонияның бірінші премьер-министрі ретінде Джуничиро Коидзуми сайлаушылардан өзінің шешуші ұстанымы үшін құрылымдық реформаларының арқасында кең қолдау тапты. Коидзумидің өкілеттік мерзімі шамамен бес жарым жылға созылды, яғни 2001 жылдың сәуірінен 2006 жылдың қыркүйегіне дейін ол үшінші премьер-министр болды.
Коидзуми сыртқы саясаттың білгірі болмаса да, ол құрылымдық реформалар жүргізген басқа салалармен салыстырғанда, оның сыртқы саясаты бұқара мен бұқаралық ақпарат құралдарының назарын аударды. Коидзуми өзінің билігі кезінде 81 елге 51 ресми сапар жасады; АҚШ-қа 8 рет, Оңтүстік Кореяға 7 рет, Ресейге 4 рет, Қытайға 3 рет, Вьетнам, Таиланд, Малайзия және Солтүстік Кореяға 2 рет сапар жасады.
Коидзуми қабылдаған сыртқы саясаттағы ең әсерлі қадам оның біржақты және американдықты қолдайтын саясаттағы табандылығы болды. Қызмет ету кезінде ол АҚШ-қа сегіз ресми сапармен барды және Премьер-Министр Ясухиро Накасоне мен Президент Рональд Рейган арасындағы сияқты АҚШ-тың сол кездегі президенті Джордж Бушпен тығыз жеке қарым-қатынас орнатты. Осыдан кейін АҚШ-Жапония альянсы Жаһандық деп анықталды, себебі Коидзуми әрқашан Ауғанстан мен Ирактағы терроризмге қарсы АҚШ-тың әскери әрекеттерін қолдады және Жапония сонымен қатар шетелде соғысқа, соның ішінде АҚШ-тың бастамасымен Иракқа әскер жіберді.
Бүгінгі таңда сыртқы саясатта Жапония мен Қытай арасындағы аймақтық және жаһандық бәсекелестікке байланысты реализм басым болып келеді. Сыртқы саясаттағы либерализм көбінесе Қытайдың халықаралық жүйеге бейбіт интеграциялану перспективаларына, сондай-ақ АҚШ-тың әлемдік істердегі рөліне байланысты болады. Соған қарамастан, БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде тұрақты мәртебе алу контекстінде ғана емес, сонымен бірге оның құндылықтары мен идеалдарын әлемге тарату контекстінде халықаралық ықпалды арттыруға ұмтылу либерализмнің ажырамас бөлігі болып қалуына әкеледі. Қазіргі сыртқы саясат курсының бір бөлігі ретінде де қабылданады.
Жапонияның бұрынғы примьер-минстрі Синдзо Абэ билікте болған уақыт ішінде елді қалпына келтіруге және күшті Жапонияны құруға бағытталған бұрын-соңды болмаған көптеген бастамалар қолға алынды, бірақ олар пацифизм ұғымын орталыққа қоюды жалғастыруда.
Қорғаныс саясатындағы шектеулерді алып тастауға қолайлы объективті жағдайлардың болуына қарамастан, Жапонияның қалпына келтіруге қарай қозғалысы айтарлықтай баяу.
Пацифизм елдің сыртқы және қорғаныс саясатының негізі болып қала береді, бірақ оның мазмұны өзгеруде. Көптен бері қоғамдық лексиконның бір бөлігі болған, бірақ С.Абе тұсында ғана ресми саясаттың бір бөлігіне айналған белсенді пацифизм өзін-өзі қорғау күштерінің халықаралық белсенділігін тежеуге емес, керісінше ынталандыруға бағытталған болып табылады. Себебі ол бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз етудің игі мақсаттары үшін күш қолдануды білдіреді. Қоғамның ұлттық қауіпсіздік саясаты мәселелеріне деген көзқарасы бірте-бірте өзгеруде, бірнеше онжылдықтар бұрын талқылануы мүмкін емес көптеген тақырыптар ашық пікірталас нысанына айналуда.
Жалпы, қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан кейінгі кезеңде Жапония халықаралық қатынастарда белсендірек ойыншыға айналды. Ол ұлттық мүдделерді қорғауда, оның ішінде аумақтық мәселелерде де асқан табандылық танытуға дайын, өзінің жұмсақ күшін белсенді түрде жобалап, жаһандық мәселелер бойынша маңызды бастамаларды алға тартады, сонымен қатар өзінің сыртқы саясатын тез өзгеретін халықаралық шындыққа бейімдей отырып, сонымен бірге оның соғыстан кейінгі дамуының табыстылығын қамтамасыз еткен үлгіден үзілді-кесілді бас тартуға ұмтылмайды.
2007 жылдан бастап Жапония премьер-министрі Синдзо Абэнің бастамасымен Жапония, АҚШ, Австралия және Үндістанның қатысуымен қауіпсіздік диалогы Quadrilateral Security Dialogue немесе QUAD жүргізілуде. Осыған опрй 2013 жылы Ұлттық стратегия - Жапонияның ұлттық қауіпсіздігі саясаты іске қосылды.
Бұл стратегия ұжымдық өзін-өзі қорғау құқығын, жаудың әскери базаларына алдын ала соққы беру мүмкіндігін, қару-жарақ экспортына бұрын белгіленген шектеулерді жеңілдетуді көздейді. Премьер-Министрдің басшылығымен сыртқы саясат пен ұлттық қауіпсіздікке жауапты негізгі басқару органы ретінде Ұлттық қауіпсіздік кеңесі құрылды.
2021 жылдың қазан айында Жапонияның жаңа премьер-министрі Фумио Кишида Жапонияның ұлттық қауіпсіздік стратегиясын жаңартуды жоспарлап отырғанын айтты. Кишида сондай-ақ Жапонияның сыртқы саясаты мен қауіпсіздік мәселелерінің орталығында АҚШ-пен одақтастықты одан әрі нығайту және QUAD блогын дамыту мәселесі тұрғанын айтты. Бұл өзін-өзі қорғау күштерін, ең алдымен оның теңіз, әуе, зымыранға қарсы қорғаныс және жағалау құрамдас бөліктерін жаңғыртуды білдіреді. Стратегиялық тұрғыдан алғанда, жапон қорғаныс күштері тек көмекші күштер болуды тоқтатып, шабуылдауға қабілетті толыққанды армияға айналады.
2022 жылға Жапония бюджетіндегі әскери шығындар 47,2 миллиард долларды құрайды деп жоспарланған. Бұл 2021 жылмен салыстырғанда Ресей немесе НАТО-ға мүше Францияға қарағанда 1%-ға артық болып келеді.
Жапонияның заманауи әскери-саяси қызметі 2007 жылы Үндістан парламентінде сөйлеген сөзінде Синдзо Абэ тұжырымдаған Азия бостандық пен өркендеу доғасы немесе Үнді-Тынық мұхиты аймағы идеясына негізделген. Жапониядан басқа, оған Үндістан, Орталық Азия елдері, Корей түбегі, Моңғолия және Оңтүстік-Шығыс Азия елдері кіреді. Жапон саясаткерлерінің пікірінше, Үнді-Тынық мұхиты аймағында демократия, заң үстемдігі, еркін нарық байқалады, адамдар мен капиталдың еркін қозғалысы жүзеге асырылады, кеме қатынасы еркіндігі, институционалдық жобалар жүзеге асырылады.
Сондай-ақ Орталық Азия аймағы Жапонияның сыртқы саясаты үшін белгілі бір қызығушылық тудыратынын атап өтейік, мұнда оның экономика және гуманитарлық ынтымақтастық саласындағы белсенділігі айтарлықтай байқалады.
Жапонияның сыртқы саясаты дәстүрлі империялық сипатқа ие, орта және ұзақ мерзімді перспективада ол Азия-Тынық мұхиты аймағында үстем жағдайға қол жеткізуге және Еуразияда және жалпы әлемде қуатты геосаяси ықпалға ие болуға негізделеді. Жапония АҚШ пен НАТО-ны жақын және орта мерзімді перспективадағы басты одақтастары, ал Қытай мен Ресейді қарсыластар деп санайды. Ресей мен Жапония арасында бітімгершілік шарт жасасу екіталай, өйткені жапондық талаптар Курил аралдарына, Оңтүстік Сахалинге және басқа да тарихи солтүстік аумақтарға таралады.

II. ХХІ ғасырдағы Жапонияның сыртқы саяси бағыттары және оның көрші мемлекеттермен қарым-қатынасы

Қырғи қабақ соғыстан кейін Жапония жаһандану және халықаралық аренадағы күштер арақатынасының өзгеруі жағдайында өзінің даму жолын анықтай алмады. Бүгінгі күні ел алдында тұрған аймақтық және жаһандық сын-қатерлердің ауқымын шешу үшін ол ұлттық басымдықтарды дамытып, жапондық бірегейлікті сақтайтын және нығайтатын бағытты белгілеуді жоспарлайды.
Бұл туралы Мәскеудегі Карнеги орталығында өткен дөңгелек үстелде Киото Сангио жекеменшік университетінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.