Қазақстанның сыртқы сауда саясатының бағыттары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті «Экономика және бизнес жоғары мектебі»

Кафедрасы «Экономика»

Мақала

Тақырыбы: Қазақстанның сыртқы сауда саясатының бағыттары

Орындаған: Абибулла Ерден Н.

Алматы, 2024ж

Қазақстанның сыртқы сауда саясатының бағыттары

Абибулла Ерден Н.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің

“Экономика және Бизнес жоғары мектебі” кафедрасының 4 курс студенті.

Ғылыми жетекші:

Қазақстан, Алматы қаласы

gmail:yerdenabibulla@gmail. com

Кіріспе

Мақаланың мақсаты: Қазақстанның сыртқы сауда саясатының бағыттарын зерттеу.

Мақаланың міндеті: Қазақстанның экспорт және импорт көрсеткіштерін талдау, сыртқы сауданы зерттеу жүргізу.

Зерттеу пәні: Қазақстанның сыртқы саудасының даму бағыттары.

Зерттеу нысаны: Қазақстанның экспорты және импортының бағыттары.

Әдебиеттік шолу: Мақаланың негізгі ойы “Қазақстанның сыртқы саудасы: заманауи экспорттың тенденциялары мен ерекшеліктері” атты Ресей халықтар достығы университеті- Халықаралық экономикалық қатынастар кафедрасының студенті - Айбол Арғынғазыұлының мақаласына[1] .

Және “Қазақстан Республикасының сыртқы сауда байланыстарының даму тендециялары” атты Колисецкая Елена Романовнаның мақаласына негізделген[2] .

С. А. Зацарининің айтуынша, мақала Қазақстанның сыртқы сауда контекстінде экспортты дамытудың өзекті мәселелеріне арналған. Сыртқы сауданың қазіргі жағдайы, сыртқы сауда байланыстардың кеңеюі, жаңа мүмкіндіктер, жаһандық және өңірлік интеграциялық бірлестіктердің қатысуы сияқты мәселелер қарастырылады. Осы тұрғыда мақалада экспорттың қазіргі жағдайы, ерекшеліктері, сондай-ақ экспорттық қызметтегі негізгі сыртқы сауда кедергілері талданады. Және Халықаралық еңбек бөлінісінің қазіргі жағдайында отандық өнеркәсіптік экспортты дамытудың негізгі мәселелері қарастырылады[3] . Мәселенің өзектілігі, оларды әзірлеу дәрежесінің жеткіліксіздігі, отандық экономика үшін практиканың маңыздылығын зерттедім.

Аннотация

Бұл мақаланың мақсаты отандық шаруашылық жүргізуші субъектілердің өнеркәсіптік экспортын кеңейту мәселелерін зерттеу болып табылады. Зерттеу тақырыбы отандық өнеркәсіп өнімдерінің экспортын дамытудың теориялық және практикалық мәселелері болды. Зерттеудің әдіснамалық негізі сыртқы экономикалық қызметті толықтандыру жағдайында өнеркәсіптік өнім экспортын кеңейту проблемаларын жүйелі талдауды қамтиды. Зерттеу барысында статистикалық, экономикалық-математикалық, сондай-ақ ақпаратты жалпылау мен өңдеудің басқа әдістері қолданылды.

Отандық өнеркәсіптік экспортты ынталандырудың негізгі бағыттары ұсынылды. Зерттеудің ұсыныстары мен қорытындылары өнеркәсіптік экспортты дамытуды ынталандыру құралы ретінде пайдаланылудың маңызы.

1. Негізгі бөлім

Қазіргі заманда сыртқы-сауда саясаты кез келген мемлекет үшін экономиканың маңызды бөлігі болып табылады. Әлемдік экономиканың жаһандануы, ұлттық экономикалардың жұмыс істеуінің сыртқы экономикалық және сыртқы саяси конъюнктурасының құбылмалылығы жағдайында сыртқы сауда мемлекеттің әлеуметтік - экономикалық дамуының тұрақтылығын қамтамасыз етуде ерекше маңызы бар. Экономиканың тұрақты дамуы үшін экономиканың экспорттық потенциалын арттыра отырып, сыртқы сауданың теңгерімін қамтамасыз ету маңызды.

Қазіргі әлемде тауарлар, жұмыстар мен қызметтердің экспорты экономиканың тәуелсіздігі мен өзін-өзі қамтамасыз етуін анықтайтын құрал ретінде үлесі көп. Халықаралық нарықтарға экспорттық операцияларды жүзеге асыра отырып, ел өзінің мүмкіндіктерін көрсетеді, осылайша өзін ұзақ мерзімді сенімді экономикалық сауда қатынастар құруға болатын сенімді серіктес ретінде дәлелдейді.

Қазіргі кезде Қазақстан посткеңестік кеңістіктегі қарқынды дамып келе жатқан мемлекеттердің бірі болып табылады. Қазақстан Республикасын дамытудың 2050 жылға дейінгі стратегиялық мақсаты Қазақстанның әлемдегі ең бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына кіруі болып табылады. Бұл мемлекеттің сыртқы сауда стратегиясын әзірлеуде белгілі бір күш-жігерді талап етеді, ол бір жағынан өндіріс бойынша жалпы ішкі өнімнің де, сатып алу қабілетінің де жоғары өсу қарқынын қамтамасыз етеді, екінші жағынан Дүниежүзілік сауда ұйымының және Евразиялық экономикалық одақ ережелерінің сақталуын қамтамасыз етеді.

Сыртқы саясат пен ұлттық экономиканың басымдықтарын сыртқы экономикалық қызметтің негізгі бағыттарымен үйлестіруді ескере отырып

ұзақ мерзімді кезеңге арналған экспорттық саясат, Қазақстан экономикасының неғұрлым бәсекеге қабілетті салаларын халықаралық және өңірлік өндірістік тізбектерге енгізу, Қазақстандық инвесторлар мен тауар өндірушілерге шетелдік нарықтарда жобаларды іске асыруға көмек беруді ұйымдастыру керек.

Ашық экономика саясатын ұстана отырып, Қазақстан әлемнің 170-тен астам елімен экономикалық сауда байланыстарды жүзеге асырады. Дүниежүзілік Банктің әдістемесі бойынша ЖІӨ құрылымындағы сыртқы сауда 66% құрайды. Қазақстанның негізгі сауда серіктестері Ресей болып табылады (сауда серіктесінің үлес салмағы жалпы тауар айналымы 21, 4%), Қытай (18, 1%), Италия (8, 9%), Оңтүстік Корея (6, 9%),

Нидерланды (4, 0%), Түркия (3, 6%), Өзбекстан (3, 4%), Франция (3, 3%), Үндістан (2, 8%), Германия (2, 4%) .

Агенттіктің Ұлттық статистика бюросының алдын ала деректері бойынша

ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар, сыртқы сауда айналымы 2022 жылы 84, 4 млрд. АҚШ долларын құрады.

Қазақстанның сыртқы сауда айналымын талдау кезінде, экспорт үлесінің ұлғаюын байқадым. Сонымен қатар соңғы 5 жылда

импорттың оң динамикасы байқалады. Сыртқы сауда айналымының 28, 8%-ы ТМД елдеріне, оның ішінде 23, 1%-ы ЕАЭО елдеріне тиесілі,

ал 71, 1%-басқа елдердің үлесіне.

Экспорттың негізгі тауарларына шикі мұнай, табиғи газ, бидай, мыс және мыс қорытпалары, уран, ферроқорытпалар, болат металл прокаты, мұнай өнімдері, өңделмеген мырыш, күміс, бидай ұны, алюминий, көмір

тас, алюминий оксидін жатқызамыз.

Қазақстанның өңірлері бойынша бөлінісінде экспорттық қызметке Атырау (20, 0%), Қарағанды облысы (18, 2%), Алматы қаласы (23, 1%) және Астана (6, 1%), бұл Қазақстанның барлық экспортының 67, 4% құрайды. Сыртқы экономикалық байланыстарда Қызылорда, Жамбыл және Солтүстік Қазақстан облыстары сияқты өңірлердің үлесі аз (1, 7%) . [4]

Елімізде экспорттың дамуын ынталандыру үшін шағын және орта кәсіпкерлік қызметтерге көңіл бөлу керек. Қызметтің негізгі үлесіне

кәсіпкерлер көтерме және бөлшек сауда, автомобильдер мен мотоциклдер саласына тиесілі-33, 2%. Бұдан әрі ауыл, орман және балық шаруашылығы-18, 9%, басқа да қызмет түрлерін ұсыну-13, 6%, Көлік және қоймалау-6, 0%, жылжымайтын мүлікпен операциялар-6, 0%, құрылыс-4, 8%, өнеркәсіп-3, 8%.

Ішкі нарықтан басқа өз өнімдерін экспорттаумен кәсіпкерлердің 2% ғана айналысады. Бұл ретте орта кәсіпкерлік секторы басқа сегменттермен салыстырғанда жоғары бәсекеге қабілеттілікті көрсетеді. Бұл секторда экспорттаушылардың ең көп үлесі-13, 3%. Бізде кәсіпкерлер арасында экспорттың аздыңының себептеріне шағын және орта бизнеске көмектің аздығы, қаржыландыру мәселесінің төмен деңгейі, жол-көлік жүйесінің қанағаттанарлықсыз деңгейі және қоймалардың қол жетімсіздігі. Негізгі проблемалардың бірі, кәсіпкерлердің сыртқы нарықты қарастырмауы.

Ішкі нарықтан басқа, өз өнімдерін экспорттаумен айналысатын

кәсіпорындардың үлесі - 2%. Бұл ретте орта кәсіпкерлік секторы басқа сегменттермен салыстырғанда жоғары бәсекеге қабілеттілікті көрсетеді. Мәселен, орта бизнес секторындағы кәсіпкерлердің 40%-ы тауарлармен бүкіл Қазақстанды қамтиды.

Біздің елімізде сыртқы нарыққа шығуда көптеген кедергілер ыңғайсыздық туғызады. Мысалы, ЕАЭО нарықтарында, бұл ресми статистикамен расталады. Бюроның мәліметі бойынша ҚР Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің ұлттық статистикасы 2020 жылы ЕАЭО елдерімен тауар айналымының көлемі -9, 1% - ға төмендегенін көрсетті,

оның ішінде импорт -7, 2%-ға және экспорт-13, 5%-ға азайған.

Қазақстанның Еуразиялық экономикалық одақ елдерімен тауар айналымы

тек импорт есебінен ұлғаяды, сыртқы сауда балансының теріс сальдосы сақталады.

Жалпы рейтингте елеулі серпіліске қарамастан, "халықаралық сауда" индикаторы бойынша Қазақстанда Дүниежүзілік Банктің "Doing Business" бизнесін жүргізу жеңілдігі рейтингінде айтарлықтай жетістіктер сақталуда экспортқа шығу кезіндегі кедергілер. Мәселен, шекаралық және кедендік бақылауға жұмсалатын уақыт ЭЫДҰ елдерінің көрсеткіштерінен іс жүзінде 8 есе, ал уақыт құжаттарды ресімдеуге - 53 есе ұзақ уақыт алатыны көрсетілді.