ҚҰРАННЫҢ ҒАЙЫП ХАБАРЛАРЫН ҚАМТУЫ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті университеті

Ислам ілімдері факультеті

Исламтану кафедрасы

Құран мұғжизалығы: Уақыттың салыстармалығы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Өмірзақ Амангелді

«Исламтану»

Алматы-202 4

Мазмұны

Құранның мұғжизалы жайында сөз қозғалғанда, бұл тақырыптың қаншалықты кең, көпжақты саланы қамтитынын сондай-ақ, ғылымның, әдебиеттің, мәдениеттің басқа да көптеген салаларды қамтитынын білеміз. Сондай ақ әрбір салаға негіз бола алатын, оның негізгі қағидаларын құрушы иләһи кітап. Осы дипломдық жұмысымда . . .

Иә, төбеміздегі бас айналдырар танғажайып үйлесім- ді жүйемен жүрген сансыз жымыңдаған жұлдыздар мен жан-жағымызды коршап жатқан мың бір мағына- хикметке толы жалпы жаратылыс Ұлы Жаратушымыз- ды танытатын ерекше алып кітап. Аспан әлемінің әрбір кабаты бұл үлкен кітаптың жеке-жеке беттері, әрбір галактика сол беттегі жеке-жеке мағыналы сөйлем, сол галактикалардағы әрбір жұлдыз том-том кітаптарға пара- пар мағыналы жарық сөз. Жер шары бұл үлкен кітаптың мазмұнын қамтитын негізгі беті болса, адам баласы сол беттің негізгі мазмұн-мағынасы. Барлығы Ұлы Жаратушы Алланы өз болмысымен танытып, Оның бар екендігін һәм бір екендігін күллі әлемге әйгілеп тұр.

Жалпы жаратылысқа қарағанымызда ондағы әр нәрсенің орын-орнында тұрғанын, арнайы өзіндік мән- мағынамен безендіріліп, әркайсысына белгілі бір міндет жүктелгенін көреміз. Әр нәрседен сұлулық, кемелдік, жүйелілік байқаймыз. Жалпы жаратылыс сағат сиякты керемет есеппен, нәзік жүйемен істеп тұр. Тіпті біздер сағатымызды осы жалпы жаратылыстағы жүйеге қарай есептейміз. Ендеше, өзіндік мағына-міндеті бар кішкентай иненің де белгілі бір ұстасының болатыны секілді, жаратылыстағы сұлулықтың, кемелдіктің, жүйенің, мән- мағынаның да бір жаратушысы, қоюшысы болуға тиіс.

[22:47, 23. 03. 2024] Amangeldi: Кейбіреулер айтатындай, бұл элем өз-өзінен, кездейсоқ пайда болған жоқ. Неге дейсіз бе? Өйткені кездейсоқтык мына өте керемет жүйемен, нәзік те галамат есеппен істеп тұрған ұшы-қиыры жок шексіз элемді, жаратылысында еш міні жоқ түрлі-түсті, сан ал- уан жан-жануарды, көздің жауын алатын сансыз өсімдік әлемін және мың бір сырлы, ғажайып жалпы жаратылы сты жасайтындай күш пен ақылдан мақұрым.

Аспан әлемі

Алла Тағала «Тәбәрак» сүресінде: «Жеті қабат аспанды бір-біріне үйлесімді етіп жаратқан Ол Алла. Рахманның жаратуында ешбір ақау, жүйесіздік көре алмайсың. Сал көзіңді, көре аласың ба бір ақау? Со- сын көзіңді қайта-қайта бұрып қара! Көзің ешбір ақау таба алмағандықтан шаршап, талған күйде саған қайта оралады» деп аспан әлеміндегі керемет жүйені, ақаусыздықты баяндайды.

Аспан әлемі, Яғни сансыз планеталар мен жымындаған жұлдыздар бір-бірімен қақтығыспай өте нәзік есеппен, өте керемет жүйемен миллиардтаған жылдар бойы істеп тұр. Бұларды бір-бірімен қақтығыстырмай, осынша жылдар бойы іске қосып тұрған күш қандай күш? «Тартылыс» күші делік. Тарты- лыс күшіндегі нәзік те ғажайып тепе-теңдікті қойған тыл- сым күш қандай құдірет? Егер бір планетанын тұрақты тартылыс күші бір мезет кездейсоқтықтың әсерінен азайса немесе көбейсе, көк әлемі қалай тас-талқан бо- ларын бір сәт ойландыңыз ба? Барлық планеталар мен жұлдыздардың үлкенді-кішілі көлемдері мен бір-бірінің ара-қашықтықтарына қарай өзіндік тартылыс күштері бар. Тартылыс күшіндегі бұл есеп, кездейсоқтықтың емес, арнайы бір Ұлы Құдіреттің жаратканын меңзейді.

Жер шары

Біз отау тігіп, өмір сүріп жатқан жер шары мен жылуын күлімдей төккен күннің арасы жаз және қыс мезгілдеріне байланысты 135 немесе 149, 5 миллион шакырым. Еrep осы аталмыш арақашықтық кездейсоқтықтың әсерінен аз мөлшерде азайса, тоңып, мұз болып қатып қалатынымызды немесе аз мөлшерде көбейсе күйіп-жанып кетерімізді бір мезет ойладык па? Ойланып, Жер мен Күннің арасындағы осы ыңғайлы арақашықтықты белгілеп, оны ғасырлар бойы бұлжытпай ұстап тұрған құдіретті күшті тани алдық па?

Аспандағы әрбір дененің өзіне тән белгілі, тұрақты айналу орбитасы, козғалу жылдамдығы бар. Мысалы, Жер шары сағатына 1670 шақырым жылдамдықпен өз-өзін ай- налса, Күнді сағатына 108 000 шақырым жылдамдықпен айналады. Егер осындай жылдамдықпен жүретін көлік жасалған жағдайда жалпы дүниенің шеңберін 22 минутта айналып шығуға болады екен. Көрсетіліп отырған бұл сан- дар тек Жер шары үшін, ал Күн жүйесінің жылдамдығы мүлде таң қаларлық. Ғарыштық (космоста) жүйелердің көлемі ұлғайған сайын қозғалу жылдамдықтары да арта түседі. Күн жүйесінің Құс жолы галактикасы орталығын айналудағы жылдамдығы сағатына тұп-тура 720 000 шақырым. Ал, шамамен кұрамында 200 милли- ард жұлдызды камтитын осы Құс жолы галактикасының ғарыштағы жылдамдық мөлшері сағатына 950 000 шақырым³. Мұндай бір-бірімен тығыз байланыстағы әрі өте жоғары жылдамдықтағы жүйелердің соғысып, қақтығысуы әбден мүмкін бола тұра ғарышта ешбір акауға куә болмадық. Иә, миллиардтаған жылдар бойы

[22:49, 23. 03. 2024] Amangeldi: жылдамдықтарындағы тұрақты мөлшер еш өзгерместен жалғасуда. Мысалы, біз автокөлікпен сағатына 200 шақырым жылдамдыкпен келе жатып, окыс тоқтатсак, терезе әйнегін быт-шыт кып сыртка тесіп шығарымыз анық. Ал енді біздің сенімді бесігіміз Жер шары бір мезет оқыс тоқтамай-ақ қойсын, тұрақты жылдамдығын аз ғана азайтса, жер бетіндегі күллі зат атаулы ғарышка тарыдай шашылып кетер еді. Демек, миллиард жыл- дар бойы Жер анамызды және басқа да жұлдыздарды бір мезет токтатпастан, әрқайсысын өзіндік тұрақты жылдамдыктарымен айналдырып, тербетіп тұрған Ұлы Жаратушы болуға тиіс. Егер мұның бәрін кездейсок жүзеге асып жатыр десек, неге біз тағы да сол сенімсіз кездейсоқтықтың әсерінен Жер анамыздың токтап немесе жылдамдығында кідіріп қалуынан еш корыкпастан, уа- йымдамастан, үстінде жайбарақат жүрміз?

Бейтаныс бір адам қолындағы механикалык жүйемен істейтін кол сағатын бізге таныстыру барысында: «Өз-өзінен, кездейсоқтықтың әсерінен, яғни, жердің астындағы минералдар өз-өзінен еріп, темірге айналып, одан жіңішке есепті ішіндегі әр түрлі кертік-кертік құралдары, көрсеткіш сандары және бетіндегі әйнегі өз- өзінен жасалып, іске қосылып пайда болды» десе, сенер ме едік? Әрине, сенбес едік. Ал енді жай бір уақытты ғана көрсететін кішкентай қол сағаттың өз-өзінен, кездейсок пайда болғанына сенбейміз де, жүйе жағынан сағатпен салыстыруға мүлдем келмейтін мына керемет ұшы-қиыры жок шексіз әлемнін өз-өзінен пайда болғанына қалай сенбекпіз?

Аспан әлемі үнемі кеңеюде

Ең жақын бес-алты галактикадан басқа барлык галак- тикалар бізден өз қашықтықтарына сай жылдамдықпен тоқтамастан ұзақтап жатқанын 1922 жылы астроном Хабл (Hubble) зерттеп тапқан болатын. Оның айтуына қарағанда, жарық жылдамдығымен есептегенде бізден миллион жылдай қашықтықта орналасқан бір жұлдыз бізден жылына 168 км жылдамдықпен, екі миллион жыл ұзақтағы жұлдыз екі есе жылдамдықпен, үш миллион жыл ұзақтықтағы үш есе жылдамдықпен токтамастан алыстауда.

Иә, 1922 жылы ғана зерттеп білінген «Big-bang>>> Үлкен жарылыс» заңын Құран осыдан 1400 жыл бұрын, яғни астрономия ғылымы дамымаған, телескоп сияқты құралдар болмаған ғасырда: «Аспанды құдіретімізбен біз жараттық және оларды үнемі кеңейтудеміз» (Зарият/47) деп анық айтып кетуі күмәнсіз толғанған ақыл иесін Құранға бас идірері сөзсіз.

ҚҰРАННЫҢ ҒАЙЫП ХАБАРЛАРЫН

ҚАМТУЫ

Ислам ғалымдары Құранның ғайып хабарларын қамтуын оның Аллаһ сөзі екендігіне бір мұғжиза ретінде кабылдаған. Жалпы ғалымдар осы ғайып хабарын өткен шақ және болашақ етіп екіге бөліп, ғылыми зерттеулер жасаған. Десек те кейбір ғалымдар осы тақырыпты үшке бөліп талдаған 27. Біз де осы көзқарасты қисынды санағандықтан үшке бөліп қарастырамыз.

1. Өткенге қатысты ғайып хабарлары.

2. Болашаққа тиісті ғайып хабарлары.

3. Илаһи ақиқаттар, әлем, болмыс пен ақырет әлеміне байланысты ғайып хабарлары.

ӨТКЕНГЕ ҚАТЫСТЫ ҒАЙЫП ХАБАРЛАРЫ

Құран умми һәм сенімді хазіреті Мұхаммедтің (с. а. с. ) тілімен хазіреті Адамнан бастап, өзінің түскен ғасырына дейінгі көптеген пайғамбарлармен үмбеттеріне қатысты оқиғаларды ашық баян еткен. Әрі Құран өзінен бұрынғы Тәурат, Інжіл секілді кітаптардағы бұзылмаған ақиқаттарды айқындап, адамдардың колдарымен бұрмаланып, бір-біріне карама-қайшылыққа түскен жерлерін дұрыстап, ұмытылған оқиғаларды қайта жарыққа шығарған. Ендеше, Құран өткен кітаптардың ақиқаттарын растаушы һәм бұрмаланғандарын түзетуші. Алайда осы ақиқаттарды ашу ақли жолмен білінетін нәрсе емес. Хазіреті Мұхаммед (с. а. с. ) өткенді зерттейтіндей хат таныған адам емес. Оның өткен кі- таптардан алмағандығын жоғарыда баяндап өткенбіз.

Мәңгі мұғжиза

Құран өткен шақтағы оқиғаларды көріп тұрғандай айқын баян етуде. Өйткені, ол ұзақ бір оқиғаның ең маңызды тұсы мен мәйегін алып, мақсатына кіріспе еткен. Ендеше, Құранның бір оқиғаны осыншалықты әрі қысқа, әрі нұска баян етуінен оның өткеннің бәрін көретіндігін аңғарамыз. Мысалы, «Жүсіп» сүресін оқып отырсаңыз, оның бастан кешкендерін бейне бір экран- нан байқап тұрғандай сезінесіз. Тіпті, дауыстарының өзі құлакка келіп жатқандай болады. Бірақ бұл әлбетте Құранның өзіне тән стилі мен араб тілін терең меңгергенде ғана білінбек. Онымен қоса Құранға шын ықыласпен жақындап, рухына бойлағанда ғана сезіл- мек. Алайда қазіргі бұрмаланған Тәурат пен Інжіл тәрізді өткен кітаптарда дәл бұлай баяндау стилі жоқ. Ешбір адам көрмеген нәрсесін бейне бір көргендей бүге-шүгесіне дейін айқын баян ете алмайды. Әсіресе, ақылдан тыс ғайыпқа қатысты оқиғаларды мүлдем баян ете алмақ емес. Ол тұрмақ, асқан зерттеуші де үйінде отырып, ойша Африканың қалың орманында ғұмыр кешкен тайпаның түр-түстерін, салт-дәстүрлерін, мінез-құлқын айқындап, ғылыми жұмыс жасай ал- майды. Алайда сіз Құранға жетік болсаңыз, Адам ата- дан бері қарай ғұмыр кешкен қоғамдардың барлык өміріне қанық болар едіңіз. Тіпті, ол қоғамдардың бір-бірін психологиялық айырмашылықтарына дейін айқындағанына таңданысыңызды жасыра алмас едіңіз. Осыдан барып, сіз Құранның хазіреті Мұхаммедтің (с. а. с. ) өз сөзі еместігіне тағы да сене түсер едіңіз. Өйткені, сонау өткенді құдды бейнетаспаға жазғандай етіп баяндау, олардың өмірлеріне бүге-шүгесіне дейін қанық Біреудің ғана қолынан келмек. Ол Біреу - күллі заман мен сол заман-керуеннің жолаушыларының

[22:53, 23. 03. 2024] Amangeldi: Иесі болмақ ләзім. Ендеше, Құран - өткенді көріп, баян еткен заман мен мекеннің Жаратушысы Аллаһ Тағаланың сөзі. Құранда «(Мұхаммед) міне бұл саган Біз уахи етіп отырған ғайып хабарлары. Олардың қайсысы Мәриямға ие боламыз деп жеребе тастаған кезде, сен қастарында жоқ едің. Сондай-ақ олар таласқан сәтте де алдарында емес едің» 128 дейді. Осы аятта «қастарында жоқ едің, алдарында емес едің» деп екі окиғадан да хабарсыздығын баян етуі хазіреті Пайғамбардың ғайыпты біле алмайтындығын, әсірece, ғайыпты ақылмен біле алмайтындығын меңзеуі. Ен- деше, осы оқиғаны қашанда қасында, алдында болған заманның тізгінін ұстаған Ұлы Жаратушы баян еткен деген сөз. Басқа сүредегі Нұх пайғамбар жайлы хабарда «Міне, бұлар Біздің саған уахи арқылы білдірген ғайып хабарлары. Бұдан бұрын оны сен де, елің де білмейтін еді» 129 дейді. «Қасас» сүресінде хазіреті Мұса хақында баян еткен соң «Біз Мұсаға әмір бергенде, сен батыс тарапта емес едің. Сондай-ақ көріп тұрғандардан да емес едің. Алайда қаншама нәсілдер жараттық. Олар- дан кейін қаншама өмір өтті. Сен Мәдян елімен бірге болып, аяттарымызды оқыған да емессің. Бірақ ол ха- барларды жолдаушы Бізбіз. Біз Мұсаға дауыстаған кез- де, Тұр жақта емес едің. Бірақ сенен бұрын ескертуші пайгамбар келмеген бір елді ескертуің үшін Раббыңның бір шарапаты ретінде сол жерде болған жайтты саган білдірдік. Мүмкін ойланып, ғибрат алар» 130 дей- ді. Аталмыш аяттарға көз салсақ, Хақ тағаланың гайыптан білдірген хабарларын сол заманның ешбірі

«Әли Имран», 3\44

білмегендігін аңғарамыз. Егер бұл хабарлар бұрынғы кітаптардан алынғанда, сөзсіз христиан мен еврейлер дауласып, сынар еді. Алайда олар осы аяттарды есті- генмен сырттай жөнсіз сын таққанмен, Аллаһ Елшісі- мен жүзбе-жүз кездесіп, Құрандағы ғайып хабарларын жоққа шығара алмаған. Дауласа қоярдай, көптеген ғайып хабарлары олардың кітаптарында жоқ еді. Тіп- ті, олардың кейбірі Құрандағы хабарлардың бұрынғы кітаптармен сәйкеспегендігін айтып, жоққа шығармақ болғанда Құран олардан өз сөздерін дәлелдеулерін та- лап етіп: «Егер сөздерің жөн болса, онда Тәуратты әкеліп оқыңдар» деген. Ақыры олар үнсіз қалған. Әһли кітаптан иманға келгендер болса, имандары одан сайын арта түскен.

Құран ежелгі заман адамдарының хал-ахуалынан баян етіп қана қоймай, Ұлы Жаратушыға иман етпей, карсы шыққандардыңақыры немен біткенін көріп, ғибрат алмақ мақсатымен олардың тарихи жерлерін зерттеуге шакырып: «Жер бетін аралап, күнәһарлардың ақыры қалай болғанын көріңдер» 133 дейді. Әлемнің түкпір- түкпірінде бұрынғы халықтардың ғаламат сарайлар са- лып, дүниеге батып, жіберілген пайғамбарларды теріс- ке шығарып, акырында өздері Қаhhap 154 Жаратушынын қаһарына ұшырап, жермен-жексен болған мекендер аз емес. Демек, тарихтың тереңінде қалған елдерді зертте- уге ат салысқан тарихшылар да Құранды негізгі қайнар көз етіп алуға мәжбүр. Мысалы, қазіргі зерттеушілер

[22:55, 23. 03. 2024] Amangeldi: Нұх пайғамбардың кемесінің қайда тоқтағаны хақында әр түрлі көзқараста болғанмен, әлі нақты пікірге келе алған жоқ. Негізінде, Құранға көз салсақ, оның кемесі бір емес, бірнеше кеме болғаны байқалады. Және басқа да тарихи деректер келешекте толығырақ ашылғанда аңғарып, оныңпен- де сөзі бола алмайтындығын тағы бір рет ұғынып, Ұлы Жаратушыға илана тағзым етер. Иә, аятта айтылғандай жер бетін аралап, өткен заманның мұрағаттарын ашып, ондағы қоғамдардың қаншалық өркениеттілікті бастан кешіргендеріне талдау жасау ләзім. Бірақ мұның бәрі өмір сүріп жатқан қоғамға ой тастау мақсатындағы ғибрат болуы керек. Тек қана, мәдениеттілік тұрғыдан қарамаған абзал. Болмаса, олардың таңғалдырған мәдениетімен бірге күйреп, қалың қасіреті де сол қоғамға келуі әбден мүмкін.

БОЛАШАҚҚА ҚАТЫСТЫ ҒАЙЫП

ХАБАРЛАРЫ

Құрандағы келешекте болатын жайттарды баян ет- кен аяттар - Құранның Ұлы Жаратушының сөзі екен- дігіне айқын дәлел. Өйткені, келешекті заман мен ме- кеннен тыс Хақ Тағала ғана білмек. Құрандағы ғайып ха- барлары тұтас ақиқаттар. Оның болашаққа байланысты айтқан хабарлары мерзімі жеткенде тура келіп отырған. Бұдан кейін де туған айдай ілгері заман көгінен көрініп, қияметке дейін Құранды растай бермек. Біз оның мы- салы ретінде бірнешеуіне ғана тоқталайық. Алдымен «Рұм» сүресінің 2-6 шы аяттарымен басталық:

«РУМ» СҮРЕСІНІҢ ХАБАРЛАРЫ

«Римдіктер ең жақын бір жерде жеңіліске ұшырады. Бірақ олар осы жеңілістен кейін бірнеше

(үш пен тоғыз арасы) жылдан кейін сөзсіз жеңіске жетеді. Бұрын да кейін де жарлық Аллаһ Тағаланыкі. Сол күні мұсылмандар Аллаһтың жәрдемімен қуаныш пен шаттыққа кенеледі. Аллаһ қалағанына жәрдем етеді. Ол аса құдіретті де рақымды. Бұл Аллаһтың берген уәдесі. Аллаһ берген уәдесін бұзбақ емес. Бірақ адамдардың басым көпшілігі бұл шындықты білмей- ді».

Бұл оқиға 613 жылы болған. Рим мен Сасанидтер им- периясы бір-бірімен соғысып, Рим империясы жеңіліп, әбден кансыраған. Сасанидтер империясы жеңумен тынбай, Римнің қол астындағы Палестина, Сирия, Еги- пет, Ирак пен Анатолияны басып алды. Ирандықтар басып алған жерлерін канды қырғынға айналдырған. Әсіресе, Кудусты басып алғанда, барлық шіркеулер мен діни гимараттарды жермен-жексен етті. Сасанид- терге косылған жиырма алты мың еврей алпыс мыңнан астам христианды қанға бояған. Сасанидтердің патша сарайы отыз мыңнан астам адамның кесілген басына толған. Сасанидтер басып алған жерлерінің бәріне отка табынатын пұтханалар жасап, христиандардың жеріне зороастризм дінін жайды. Шығыс Рим империясынын осы жеңілгенін пайдаланып, қол астындағы көптеген аймақтар бас көтеріп, Африкадағы өлкелер мен Еуропа жағындағы аймақтар тіпті Ыстанбұлға жақын қалалар да Римнің қармағынан шықпақ болып, ақырында мұраттарына жеткен. Қысқасы, Рим империясы он иығымен жерге құлаған еді. Рим императоры са райын тастап қашпақ та болған. Иран империясы болса, әбден дандайсып, онымен былайша келісім шарт жасауды ұсынды: «Рим императоры Сасанидтердің барлык талаптарын орындайды. Мың жүк алтын, мың жүк күміс, мың жүк жібек, мың жылқы, мың әйел береді». Басқа шарасы қалмаған Рим императоры өзін корлаған осы шарттарды қабылдауға мәжбүр болып, келісім шартқа қол койып, өкілдерін жібереді. Өкілдер Иран патшасының алдына барғанда ол: «Бұл жеткілікті емес. Императордың өзі алдыма аяқ-қолдарын шынжырлап келіп, крестке асылған құдайын тастап, от пен күнге та- бынуы керек», - деп одан сайын паңданады. Міне, алып Рим империясы Сасанидтерден жеңіліп қана қоймай, әбден қорланған еді. Олардың мына жеңілісінен кейін, бірнеше жылда өзіне-өзі келіп, жеңетіні былай тұрсын, үміттенудің өзі қисынсыз жайт еді. Рим көп ұзамай-ақ есін жинап, ескі қуатын қайта жиюы мүмкін дейтіндей, Рим императорында ешбір қауқар қалмаған болатын. Римдіктердің осы жеңілген хабарын естіген меккелік пұтқа табынушылар қатты қуанып, мұсылмандарға: «Сендер мен христиандар әһли кітапсыңдар. Біз бен ирандықтар бірміз. Біздің бауырлар сендердің бауырларыңды жермен-жексен етті» деген еді.

Римнің осындай бір қилы заманында Аллаһ Тағала Елшісіне ғайыптан аталмыш аятты түсірген. Құран айтқандай, осы жылдар ішінде Римдіктер қайта есін жи нап, Сасанидтерді ойсырата жеңіп, алынған жерлерін қайта алды. Құрандағы «бірнеше жыл» сөзі «бид» деп берілген. Оның мағынасы Пайғамбарымыз айтқандай «үш жыл мен тоғыз жыл арасы». Хазіреті Пайғамбар ишарат еткендей тоғыз жылдан кейін Римдіктер жеңіске жетеді.

Негізінде осы аяттарда бір емес бірнеше ғайып ха- бары бар. Біріншіден Рим империясының Сасанидтер-

уды ұсынды: «Рим императоры Сасанидтердің барлык талаптарын орындайды. Мың жүк алтын, мың жүк күміс, мың жүк жібек, мың жылқы, мың әйел береді». Басқа шарасы қалмаған Рим императоры өзін корлаған осы шарттарды қабылдауға мәжбүр болып, келісім шартқа қол койып, өкілдерін жібереді. Өкілдер Иран патшасының алдына барғанда ол: «Бұл жеткілікті емес. Императордың өзі алдыма аяқ-қолдарын шынжырлап келіп, крестке асылған құдайын тастап, от пен күнге та- бынуы керек», - деп одан сайын паңданады. Міне, алып Рим империясы Сасанидтерден жеңіліп қана қоймай, әбден қорланған еді. Олардың мына жеңілісінен кейін, бірнеше жылда өзіне-өзі келіп, жеңетіні былай тұрсын, үміттенудің өзі қисынсыз жайт еді. Рим көп ұзамай-ақ есін жинап, ескі қуатын қайта жиюы мүмкін дейтіндей, Рим императорында ешбір қауқар қалмаған болатын. Римдіктердің осы жеңілген хабарын естіген меккелік пұтқа табынушылар қатты қуанып, мұсылмандарға: «Сендер мен христиандар әһли кітапсыңдар. Біз бен ирандықтар бірміз. Біздің бауырлар сендердің бауырларыңды жермен-жексен етті» деген еді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.