Адамгершілік тәрбие механизмі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ
Орал жоғары гуманитарлық-экономикалықколледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесі
Орындаған: 1239a топ студенті Нұрлыбай.Д.М
Тексерген: Арнайы пән оқытушысы Гайнеденова. С.М
Орал 2024 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Адамгершілік тәрбие механизмі мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 4
Адамгершілік тәрбиенің амалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Адамгершілікке тәрбиелеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-9
Ұжымшылдыққа тәрбиелеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10-11
Мектепалды балалардың адамгершілік-құқықтық тәрбиесі ... ... ... ... ... 12-14
Адамгершілік нормаларды игеру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..15-16
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17 -18
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Кіріспе
Адамгершілік тәрбие - балаларды адамзаттың және нақты қоғамның рухани байлықтарына араластырудың мақсатты бағытталған процесс. Уақыт өте келе бала адамдардың қоғамда қабылдаған жүріс-тұрыс пен өзара әрекеттестіктің нормаларын және ережелерін бірте-бірте меңгереді, өзара әрекеттестіктің, адамдарға, табиғатқа, өзіне деген қарым-қатынастың тәсілдері мен формаларын иеленеді. Адамгершілік тәрбиенің нәтижесіне жеке тұлға бойында адамгершілік қасиеттердің белгілі бір жиынтығының көрініс табуы жатады. Бұл қасиеттер қаншалықты берік қалыптасса, тұлғада қоғамда қабылданған рухани қағидалар бойынша аз мөлшерде кемшіліктер байқалса, қоршаған ортада оның адамгершілік бағасы соншалықты жоғары болады.
Әрине, тұлғаның және оның адамгершілік ортасының қалыптасу процесі жас ерекшелік шеңберімен шектелмейді. Ол жалғасады және өмір бойы өзгереді. Бірақ онсыз адам адамзат қоғамында қызмет ете алмайтын негіз бар. Сондықтан да балаға жолбасшы жіп беру үшін, бұл негіздерді ерте үйрету керек.
Курстық жұмыстың өзектілігі:
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің маңыздылығы;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің қыр-сыры;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің болашаққа қатысы;
Курстық жұмыстың мақсаты:
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесіне сипаттама беру;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің міндеттеріне анықтама беру;
Мектепалды балалардың адамгершілік-құқықтық тәрбиесі түсіндіру;
Адамгершілік тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін таратпа материалдар арқылы талдау жасау, педагогикалық жағдаяттарды (есептерді) шешу арқылы меңгеру, тәжірибелік жаттығулар жүргізу.
Курстық жұмыстың міндеті:
Балалардың үй-ішіне, жақындарына, құрбы-достарына, жалпы адамдарға, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеу;
Адамгершілік ережелеріне сай балалардың мінез-құлқын, ұйымдасқан тәртібін, мәдениеттілігін, жақсы әдеті мен дағдысын қалыптастыру;
Балалардың адамгершілік түсініктері мен қасиеттерін тәрбиелеу.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
3
1.1.Адамгершілік тәрбие механизмі
Білімдер мен қасиеттер, оларды практикалық қолданыста - әрекеттерде, мінез-құлқында қажеттілікті туғыздырады. Әрекеттер мен мінез-құлқы қалыптасып жатқан қасиеттің мықтылығын тексеруге және растауға мүмкіндік беретін, кері байланыс функциясын өздеріне алады.
Сөйтіп, адамгершілік тәрбиелеу механизмі көрінеді: (білімдері және ойлары) + (себептер) + (сезімдер және қарым-қатынастар) + (икемділіктер және әдеттер) + (әрекеттер және мінез-құлқы) = адамгершілік қасиеті. . Бұл механизмде объективті сипаты бар. Жеке тұлғаның қандай да болсын (адамгершілік немесе адамгершіліксіз) қасиеттің қалыптасуында ол әрқашанда көрінеді.
Адамгершілік тәрбие механизмнің басты ерекшелігі - өзара алмасымдылық қағидаттың жоқтығы. Демек, механизмнің әр компоненті маңызды және шығарылуы немесе басқамен ауыстырылуы мүмкін емес.
Егер біз мейірімділікті адамгершілік қасиет ретінде қалыптастырып, балаға мейірімділіктің не екендігі туралы түсінікті үйретуді шешсеу, онда не болады? Онда бұл қасиетке оң қатынасты тудырмаймыз және мейірімді болуға деген ұмтылысты жоямыз. Мейірімділіктіорнатуғажағдайжасамай мыз.
Адамгершілік тәрбиесінің міндеттері:
Кейбір жылдары ұжымшылдық тәрбие ең маңызды болса, басқа жылдар - отансүйгіштік. Қазіргі уақытта іскерлік қасиеттер, пысықтылық және т.б. маңызды болды. Әр жолы қоғаммен құрастырылған мұрат мектеп алды балалық шаққа экстраполяциялды (ауысты), себебі Барлығы балалық шақтан басталады сөйлемі журналистік, көсемсөз ғана емес, онда терең ғылыми маңызы мен дәлелі бар.
Сонымен, адамгершілік тәрбиелеу мақсаттарының екінші тобы, қоғамға нақты талапты қасиеттері бар адамдар қажет екендігін көрсетеді.
Біздің қоғам дамуының қазіргі кезеңде мағыналы блоктарды тұжырымдауда айтарлықтай өзгерістер болған жоқ. Олар шындығымен адамгершіліктің барлық аспектілерін өзіне игеріп алады. Бірақта әр блоктың нақты толықтауы және оның мағынасы, әрине өзгереді, анықталады. Осылайша, бүгін ұжымшылдық тәрбиенің қажеттілігі қазіргі адамды адамгершілік қасиет ретінде күмәндікке салады, еңбек тәрбие мақсаты шығарылмайды, отансүйгіштік және интернационалдық тәрәбиеге көзқарасы өзгерді. Бірақта, тұлғаның адамгершілік құрамында бұл тараптардың орындары бар, сондықтан оларды шығаруға болмайды.
4
2.Адамгершілік тәрбиенің амалдары
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу құралдарын бірнеше топтарға біріктіруге болады.
Көркем әдебиет, бейнелеу өнері, музыка, кино, диафильмдер және басқа құралдарды көркем құралдар тобына біріктіруге болады. Бұл топ адамгершілік тәрбиелеу мақсаттарын шешкенде өте маңызды, себебі танылатын моральдық құбылыстарға эмоционалдық түске мүмкіндік береді. Көптеген зерттеулер (Н.С. Карпинская, Л. Н. Стрелкова, А. М. Виноградова) көрсетеді: балалар өздері оқыған ертегілерді, өлеңдерді, әңгімелерді, кітабтарға суреттемелерді қарап (В. А. Елисеева, Г.Н. Пантелеев) жанды, эмоционалды және сенгіштікпен қабылдайды. Балаға суретшілердің жұмыстары қатты әсер етеді, егерде олар әлемді шынды бейнелесе және мектеп алды балаға түсінікті болса. Балаларда моральдық елестіру мен сезімдерді тәрбиелеуді қалыптастырғанда көркемдік құралдар өте тиімді.
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу құралы боп табиғат болады. Табиғат балаларда ізгілік сезімдерді туғызуға мүмкіндік береді, әлсіздерге, көмекке мұқтаж адамдарға қамын ойластырады, оларды қорғайды, балада өзіне сенімділікті қалыптастыруды жәрдемдеседі. Балалардың адамгершілік өрісіне табиғаттың әсері көп қырлы және тиісті педагогикалық ұйымдастыруда сезім мен тәртіпті тәрбиелеуде маңызды құралы болады.
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбие құралы боп балалардың жеке әрекеттері табылады: ойын, еңбек, оқу, көркемдік әрекет. Тәрбие құралы функциясын орындағанда, әрекеттің әр түрінде ерекшелігі бар, бірақ та осы құрал - тап мұндай қызмет - ең алдымен тәжірибелік адамгершілік тәртіпке тәрбиелегенде қажет.
Бұл құралдар тобында тілдесуге ерекше орын беріледі, егер 121 де оны психологтардан кейін (М. И.Лисина, А. Г. Рузская) әрекет түрі деп есептейді. Тілдесу адамгершілік тәрбие құралы ретінде мораль және сезімдерді тәрбиелеу мен қарымқатынастар туралы елестірулерді түзету мақсаттарын барлығынан жақсы орындайды.
Бала өмірсүріп жатқан барлық ахуалы адамгершілік тәрбие құралы бола алады: ахуал ақкөңілділік, махаббаттық, адамгершілік және қатыгездік, азғындық пен қанықтырылуы мүмкін. Баланы айналадағы жағдай сезімдерді, ойларды, мінезқұлқыны тәрбиелеудің құралы болады, яғни ол адамгершілік тәрбиенің барлық механизмдерің жандандырады және белгілі адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға әсерін тигізеді.
Тәрбиелеу құралдарын таңдау жетекші мақсаттарға, тәрбиешілердің жастарына, олардың жалпы және интеллектуалды даму деңгейіне, адамгершілік қасиеттерінің даму кезендеріне (тек қасиетті қалыптастыра бастаймыз, немесе бекітеміз, немесе қайта тәрбиелейміз) байланысты.
Адамгершілік тәрбиенің әдістері:
Белгілі болғандай, дәлме-дәл әдістермен және тәрбие тәсілдерімен үйлестіргенде құрал пайдалы болады.
5
Педагогикада тәрбие әдістемелерді жітеуге бірнеше баптары бар жалпы және
мектеп педагогикасында; В.Г.Нечаева, В.И.Логинова -- мектеп алды педагогикасында). Зерттеушілер әдістерді жіктеуге арналған бір негіздемені анықтайды. Осылай ша, академик Лихачев Б.Т. педагогикалық процестің бүтінді логикасына, сондай-ақ адамгершілік тәрбие және өз-өзін тәрбиелеу мақсаттарын шешуде оны ұйымдастыру логикасына сүйенеді. Осы негіздемеге сәйкес ол әдістерді үш топқа бөледі: тәрбиешілік ұжымды ұйымдастыру және өздік ұйымдастыру әдістері (ұжымдық келешек, ұжымдық ойын, жарыс, бірыңғай талаптар); сенімді өзара әрекеттік әдістер (сыйлау әдісі, педагогикалық талаптар, сендіру, талқылау, жанжалдық жағдайлар); әсер ету әдістері (түсіндіру, шиеленісті жою, арманды өзекті қылу, сана-сезімге, сезімге, бостандыққа және әрекетке айналысу).
В.Г. Нечаева мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу әдістердің екі топты белгілейді: қоғамдық тәртіптің тәжірибесің 122 ұйымдастыру (әдеттендіру әдісі, әрекетті көрсету, бойжеткендердің немесе басқа балалардың мысалдыры, әрекетті ұйымдастыру әдісі); мектеп алды балаларда адамгершілік түсініктерді, ой-пікірлерді, бағаларды қалыптастыру (әңгімелер, көркем шығармаларды оқу, суреттерді, суреттемелерді қарау және талқылау). Біріншіде де, екіншіде де автор сендіру әдісіне жағымды мысалды, мадақтауды және жазалауды жатқызады.
В.И. Логинова ұсынған жіктеу, В.Г. Нечаева негізінде салынған: адамгершілік тәрбие механизмді жандандыруда - бірақ ол толықты. Автор барлық әдістерді үш топқа біріктіруді ұсынады: адамгершілік мінез-құлықты қалыптастыру әдістері (әдеттендіру, жаттығу, әрекетті басқару); адамгершілік санасезімін қалыптастыру (түсіндіру түрінде сендіру, нандыру, әңгіме); сезімдерді мен қарым-қатынасты ынталандыру әдістері (мысал, мадақтау, жазалау).
Адамгершілік тәрбие әдістерін жіктеуге арналған басқа да негіздерді таңдауға мүмкін, дегенмен оның механизміне сәйкес болғаны абзал.
Әдістер қандай да жақсы болғанымен, олар тек белгілі жағдайларда нәтижелі қорытынды береді:
■ Кез келген әдіс (әдістер тобы) баланы кемітпейтін, оның құқығын бұзбайтын адамгершілікті болу керек. Бұл кез келген жастағы бөбек, мектеп алды, мектептегі балаларға қатысты.
■ Әдіс нақты, мәнді болу керек, ол логикалық аяқталуын талап етеді. Кейбір кезде тәрбиешілер мен ата-аналар сый уәде беру әдісін қолданады, ол нақты екендігін ойланбай. Уәделерін орындамайды. Баланың адамгершілік дамуында қандай нәтиже алуға болады? Немесе, қайсы жиі болады, жазалау ретінде қауіп-қатер қолданады. (Өз бетінше жаман және әрекет нәтижелерін сезіп қою әдісімен ешқандай ештеңесі жоқ). Ата-аналар ешқашан да шынайы жасамайтынмен балаларды қорқытады: Тыңдамасан, орманға апарып, қасқырларға жеуге тастап кетем!). Басында бұндай қорқытулар нәтиже беру мүмкін, бірақта бала аз-аздап, бұл сөздердің артында еш нірсе жоқ екендігін игеріп алып, тыңдамауды жалғастырады. Адамгершіліктәрбиедеәрәдіссалмақты, маңызды болу керек.
6
■ Әдісті қолдануға арналған алдын ала жағдайлар, құралдар дайын болу керек. Мысалы, тәрбиеші балаларды заттарға, 123 ойыншықтарға ұқыпты қарауға
үйретеді, ол үшін бірлескен әрекетті ұйымдастыру әдісін қолданғысы келеді - ойыншықтарды жөндеу шеберхансын ұйымдастыру. Осы жағдайда, ол балалар жұмыс жасай алатын материалдарды дайындау міндетті;
■ Әдіс барлық балаларға және кез келген жағдайда біртипті, бір үлгіде қолданбау керек. Егер бұл шартты сақталмаса, сендіру әдісі нақылға айналады және керекті нәтижені әкелмейді;
■ Тәрбилеу әдістерді әдепті қолдану қажет. Тәрбиеленуші оны тәрбиелеп жатқаның сезбеу керек. Жанамалық әсер ету - балаға ұқыпты қарауды білетін педагогтың үлкен өнері;
■ Әдістерді таңдағанда, қалыптасатын қасиеттің қиыңдық деңгейін ескеру керек; Әдістерді жобалағанда, таңдағанда нақты балаға әсер ету нәтижелердің мүмкіндіктерін күні бұрын білу маңызыды. Егер тәрбиеші табыста сенімді болмаса немесе өте қатты реакцияны алдын ала сезсе - таңдаған әдістен бас тарту керек;
■ Адамгершілік тәрбие әдістерін қолдану шыдамдықпен төзімділікті талап етеді. Іс мектеп алды жастағы балаға тиісті болғанда, әп-сәттік және тұрақты нәтижеге сенуге болмайды. Қолдаңған әдістерді шыдамды қайталау және жаңаларын жинақтау керек. Нәтижеге бірден жетпейтінгін және ойлаған түрде немесе сапада болиайтынын түсінікпен қарау керек;
■ Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеуде баланы әрекет тәсілдерге үйрететін тәжірибелік әдістер басымды болу керек. Егер тек сезімге, жағымды мінез-құлқы маңыздылығына түсінсе және сол тәртіб тәсілдеріне үйретпесе, қалаған нәтиже болмайды. Осылайша, еліктеуге арналған үлгі ретінде ересек мысалында жақсы танымал әдіске қарайық. Осы әдістің әсеріне бақылауды ұйымдастырусыз, сондай-ақ баланың мінез-құлқы тәжірибесіне сенуге болмайды. Ересектердің өз-өзімен жағымды әрекеттері балаға сондай-ақ әрекеттерге кепілдік бермейді;
■ Әдістер бөлектеніп емес кешенді, өзара байланысты қолданады. Әдістерді таңдауға арналған негіздер, оларды кешенді қолдануы жөн, жетекші тәрбие мақсаттар және балалардың жасы әсер етеді.
7
3. Адамгершілікке тәрбиелеу
Адамның адамгершілік тәрбиесінің негізі мен көрсеткіші болып адамдарға, табиғатқа, өз-өзіне оның қарым-қатынас сипаты болады. Адамгершілік жағынан бұл байланыс жан ашарпен, уайымдаумен, бауырмалдықпен, жақсылықпен - эмпатиямен көрсетіледі. Барлық осы көрсеткіштер мектеп алды жастағы балаларда қалыптасу мүмкін деген зерттеулер көрсетті. Олардың қалыптасу негізінде басқаны түсініп білу, басқаның алаңдауын өзіне алу жатады. А.В. Запорожец басқаны түсіне білуі баланың ішкі психикалық белсенділіктін жаңа түрі деп атады.
Адамгершілік сезімдер мен қарым-қатынастарды тәрбиелеу мәселесі әжептәуір нақты және әртүрлі ұстанымдардан отандық мектепалды педагогикада зерттелді. Баланың ересектерге, құрдастарға, үлкен және кіші жастағы балаларға қатынасы қарастырылды; жанұя мен метеп алды мекеме жағдайда адамгершілік қатынастар тәрбиенің құралдары (көркем әдебиет, ойын, сабақтар, еңбек) зерттелді. Мәселелерді өңдеуде Л. А. Пеньевской, А. М. Виноградовой, И. С. Деминой, Л. П. Князевой, Л. П. Стрелковой, А. Д. Кошелевой, И.В.Княжиной, Т.В.Черник және т.б. зерттеулері елеулі үлес қосты.
Тәжірибеде зерттеулер не берді? Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қараулары туралы балаларға қолайлы білімдердің мазмұндары анықталды. Мектепалды жастың әртүрлі кезеңдердегі балаларда бұндай өзара әрекеттердің қалыптасу әдістемесі анықталды. Әдістеменің негізінде адамгершілік тәрбие механизмі жатыр, бірақта механизм компонентерінің реттілігі балалардың жасына байланысты өзгереді.
Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қатынасы жас шақтан қалыптаса бастайды. Әдістегі басты бағыт - балаға арналған махаббатты, мейірімді көрсету, жиі түрде мейірімді сөздерді 126 қолдану, сипалау, адамдарға көрсеткен әр ақкөңілдікке (күлгеніне, ойыншығын бергеніне) баланы мадақтау, жанашарлықты, ықыласты білдіру тәсілдеріне үйрету (жылап жатқанды басынан сипау, алғыс айту, қоштасу, амандасу және т.б.). Үлкендер мен сәбилер жөнінде жамандық ойлаушылыққа балаға рұқсат бермеу керек және де бұл әрекеттерді жағымды бағамен бекітуге болмайды (сәби анасының бетінен ұрады, ол оған қуанады және күледі). Осы жаста ересектің бағасыны бала өте зерек, ол осы баға арқылы өз тәртібің дұрыс екендігің байқап қарайды және қайсы жағымды реакция, ал қайсы - жағымсызды шақырғаның тез игереді.
Мектеп алды кіші жаста баланың әлеуметтік тәжірибесі көптеген бір-реттік жағымды әрекеттермен толғаны маңызды. Бала әлі жеке қорытынды жасауға қабілетті емес, бірақта үлкендердің бағалары арқылы аз-аздап қайсы жақсы және қайсы жаман екенің түсіне бастайды. Сонымен, кіші жастағы балаларда адамдар мен табиғатқа адамгершілік тәрбиенің жетекші әдістері боп ересектердің үлгілері мен бала жағымды тәртібке жаттығатын педагогикалық жағдайларды ұйымдастыру жатады. Аталған әдістердің әсері ересектер бағасы мен олардың мадақтарымен қүшейеді.
Мектеп алды кіші жастағы адамгершілік қатынастырды тәрбиелеу құралдары
8
боп тәртіптің жағымды тәсілі және де фольклор шығармалары бар ересек адболады. Кіші мектеп алдылармен жұмыс түрі - жеке сабақ.
Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қатынасты тәрбиелеудің келесі кезеңі - әдеттегідей ол 4-5 жаспен сәйкес кезең - балада адамгершілік құндылықтарды аз-аздап сезіну болады. Ол, балалық жаста жинаған жеке тәжірибесін оп-оңай қорытындылай алады. Ересектерге, сәбилерге, табиғатқа дұрыс қатынас көрсетудің сипаты мен тәсілдері туралы ойлар бекітіледі. Кіші топтағыдай, басты болып ересетермен бірлесе әрекрет жасау, ересектердің тәсінік берулері, тәртіп тәрбиесін ұйымдастыру қалады. Осы кезеңде, тәрбиеші басқа адаммен эмоциялық күйін көрсету тәсілдеріне балалардың көңілдерін аударады (Суреттегі балаларға қарашы, олардың қайсы көңілді, қайсы көңілсіз екенін айтшы. Қалай ойлайсың, ол неге уайымдап тұр? Қалай оны алдандыру керек?).
Тәжірибелік жағдайларға қосымша ретінде, балалардың өміріңде пайда болатын ауызша қисынды мақсаттарды шешуге үйретуге болады (Егерде далада жылап тұрған бөбекті көрсең, сен не істер едің?). Осы жаста жағдайларды ауызшы шешу өте пайдалы: балаға мақсатты елестеу, қауіпсіз нұсқада шешуге ерік береді; өз өмірлік тәжірибесі және де басқа да көздер негізінде мінез-құлқы тәсілін таңдап алады; елестеуді және ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Балалар көркем шығармалардың моралін жылдам түрде қабылдайды, кітаптар және қойылымдар кейіпкерлердің істерін бағалай алады. Шынымен, жаман және жақсы кейіпкерлер өз ұстанымын анық және бір мағыналы жеткізулері балаға маңызды. Балаларда әдемі және жақсы ұғымдар өте жақын - әдемі кейіпкер жаман бола алмайды.
Уайымдау, адамдарға адмгершілік қарым-қатынасты көрсету ретінде өзінің дамуында әртүрлі сатыларды өтеді: уайымдау-жан ашарлық (Оған жаман, мен оны аяймын), уайымдау-өзің бекіту (Оған жаман, мен олай қаламаймын), және ақырында, уайымдау-әрекет (Оған жаман, мен оған көмектескім келеді).
Егерде балалар мектеп алды орта жаста уайымдау-өзің бекіту сатысыңда болса және анда-санда шынды уайымғаәрекетке қабілеттілігін көрсетсе, педагогикалық жұмысты жемісті деп есептеуге болады.
Тәрбиеші балалармен әдептік әңгемелерді ұйымдастырады. Әңгімелерді әр түрлерде өткізуге болады - жеке, 5-6 адамдық топпен немесе тұтастық. Әдептік әңгімелердің мазмұны болып топта балалардың арасындағы пайда болған қарымқатынастары, көркемдік шығармалардың өнегесі немесе бейнелеу құралы болу мүмкін.
Әрбір әдепті әңгімеге біртұтас талаптар қойылады: балалардың өмірлік тәжжірибеге сүйеніштері; жасқа сәйкестігі және жастан жасқа мақсаттарды қиындату; талқыланған жағдайлардың нақтылығы; таңдау және қайшылық жағдайлардың бар болуы; келесі әрекетпен және мінез-құлқы тәжірибемен байланысы; топтағы нақты балаларға қатысты мәселелерді талқылағанда ырғақ пен қаіпсіздікті сақтау; асықпау, қорытындылар мен жалпылаулармен көмектесу, оларды өз бетімен істеуге үйрету.
9
4. Ұжымшылдыққа тәрбиелеу
Гуманизм, әртүрлі басқа адамгершілік қасиеті ретінде, бұл жөнінде тек басқаларға пайда болу мүмкін. Әйтпесе онда, осы қасиетте мағынасы жоқ. Адам адамдар арасында өмір сүреді және оның адамгершілігі олардың арасындағы қарымқатынастарда және солар үшін ғана көрінеді. Осымен адамгершілік тұлғаның басқа да жақтарынан ерекшеленеді. Мысалы, адам өте білімді, көп білу, қолынан көп келетін болуы мүмкін. Бұл байлығы өзіне пайдалы, тануда өз талабын қанағаттандырады. Адамның білімділік дамуы өзінде тұйықталады және шексіз жалғасу мүмкін. Дегенмен адамда өз білімдерімен бөлісу қажеттілігі пайда болады. Оның білімдері басқаларға керек болғанына ол рақаттанады және басқалармен бөлісуге арналған одан да көп білу ықыласы пайда болады Осылайша зияткерлік өріске адамгершілік... кіреді және біріншіге жеке маңыздылықты, жеке мағынаны береді. Адамның өмірсүру барлық өрістерінде осындай. Адам, адамзат қоғамынан тыс өмірсүріп дами алмайды. Бұл ретте ол басқа адамдардың жанында қызмет жасай алады. Өзінің дамуына және тұлғаның гүлденуіне арналған оған бұл қарымқатынастар: жақсы, ақ пейілді, ұжымдылық қарым-қатынастын болғаны қажет. Сондықтан, бүгін күмәндіктер пайда болғанда балалардың арасында ұжымдылық қарым-қатынасты тәрбиелеуді керек пе, ал әр біреуінде - ұжымдылық, тұлғаның қасиеті ретінде осылайша тұлғаны әдетті әлеуметтену барысы күмәндікке қойылады.
Дегенмен, коллективизмді тәрбиелеу мәселесі дұрыс шешілмеген жағдайда баланың дамып келе жатқан тұлғасына айтарлықтай әсер ететін қайшылықтардан тұрады. Қарамақайшылықтардың мәні - ұжым жеке басына кедергі келтіруі мүмкін. Басқа жағынан, егер адам ұжымның мүдделерін есепке алмаса, онда оның даралығы дамуы мүмкін, бірақ жанжал жағдайлары пайда болады. Демек, мұғалімнің шеберлігі мен даналығы жеке тұлғаның да, ұжымның да дамуына мүмкіндік беретін алтын ортаны табу қабілетінен тұрады.
Ересектердің ұжымы және балалар ұжымы ұғымдары бірдейлік емес. Бұл тек қатысушылардың жасында ғана емес, сонымен қатар ұжым орындайтын қызметте. Балалар ұжымның 132 басты және жалғыз функциясы - тәрбиелеу функциясы: балалар өз мақсаттары, мазмұны мен ұйымдастару түрлері бойынша олардың әрқайсы тұлғасын қалыптастыруға бағытталған.
Мектепке дейінгі балаларға қатысты ... жалғасы
Орал жоғары гуманитарлық-экономикалықколледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесі
Орындаған: 1239a топ студенті Нұрлыбай.Д.М
Тексерген: Арнайы пән оқытушысы Гайнеденова. С.М
Орал 2024 жыл
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Адамгершілік тәрбие механизмі мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 4
Адамгершілік тәрбиенің амалдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Адамгершілікке тәрбиелеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-9
Ұжымшылдыққа тәрбиелеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10-11
Мектепалды балалардың адамгершілік-құқықтық тәрбиесі ... ... ... ... ... 12-14
Адамгершілік нормаларды игеру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..15-16
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17 -18
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Кіріспе
Адамгершілік тәрбие - балаларды адамзаттың және нақты қоғамның рухани байлықтарына араластырудың мақсатты бағытталған процесс. Уақыт өте келе бала адамдардың қоғамда қабылдаған жүріс-тұрыс пен өзара әрекеттестіктің нормаларын және ережелерін бірте-бірте меңгереді, өзара әрекеттестіктің, адамдарға, табиғатқа, өзіне деген қарым-қатынастың тәсілдері мен формаларын иеленеді. Адамгершілік тәрбиенің нәтижесіне жеке тұлға бойында адамгершілік қасиеттердің белгілі бір жиынтығының көрініс табуы жатады. Бұл қасиеттер қаншалықты берік қалыптасса, тұлғада қоғамда қабылданған рухани қағидалар бойынша аз мөлшерде кемшіліктер байқалса, қоршаған ортада оның адамгершілік бағасы соншалықты жоғары болады.
Әрине, тұлғаның және оның адамгершілік ортасының қалыптасу процесі жас ерекшелік шеңберімен шектелмейді. Ол жалғасады және өмір бойы өзгереді. Бірақ онсыз адам адамзат қоғамында қызмет ете алмайтын негіз бар. Сондықтан да балаға жолбасшы жіп беру үшін, бұл негіздерді ерте үйрету керек.
Курстық жұмыстың өзектілігі:
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің маңыздылығы;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің қыр-сыры;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің болашаққа қатысы;
Курстық жұмыстың мақсаты:
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесіне сипаттама беру;
Мектепке дейінгі жастағы адамгершілік тәрбиесінің міндеттеріне анықтама беру;
Мектепалды балалардың адамгершілік-құқықтық тәрбиесі түсіндіру;
Адамгершілік тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін таратпа материалдар арқылы талдау жасау, педагогикалық жағдаяттарды (есептерді) шешу арқылы меңгеру, тәжірибелік жаттығулар жүргізу.
Курстық жұмыстың міндеті:
Балалардың үй-ішіне, жақындарына, құрбы-достарына, жалпы адамдарға, Отанға деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеу;
Адамгершілік ережелеріне сай балалардың мінез-құлқын, ұйымдасқан тәртібін, мәдениеттілігін, жақсы әдеті мен дағдысын қалыптастыру;
Балалардың адамгершілік түсініктері мен қасиеттерін тәрбиелеу.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
3
1.1.Адамгершілік тәрбие механизмі
Білімдер мен қасиеттер, оларды практикалық қолданыста - әрекеттерде, мінез-құлқында қажеттілікті туғыздырады. Әрекеттер мен мінез-құлқы қалыптасып жатқан қасиеттің мықтылығын тексеруге және растауға мүмкіндік беретін, кері байланыс функциясын өздеріне алады.
Сөйтіп, адамгершілік тәрбиелеу механизмі көрінеді: (білімдері және ойлары) + (себептер) + (сезімдер және қарым-қатынастар) + (икемділіктер және әдеттер) + (әрекеттер және мінез-құлқы) = адамгершілік қасиеті. . Бұл механизмде объективті сипаты бар. Жеке тұлғаның қандай да болсын (адамгершілік немесе адамгершіліксіз) қасиеттің қалыптасуында ол әрқашанда көрінеді.
Адамгершілік тәрбие механизмнің басты ерекшелігі - өзара алмасымдылық қағидаттың жоқтығы. Демек, механизмнің әр компоненті маңызды және шығарылуы немесе басқамен ауыстырылуы мүмкін емес.
Егер біз мейірімділікті адамгершілік қасиет ретінде қалыптастырып, балаға мейірімділіктің не екендігі туралы түсінікті үйретуді шешсеу, онда не болады? Онда бұл қасиетке оң қатынасты тудырмаймыз және мейірімді болуға деген ұмтылысты жоямыз. Мейірімділіктіорнатуғажағдайжасамай мыз.
Адамгершілік тәрбиесінің міндеттері:
Кейбір жылдары ұжымшылдық тәрбие ең маңызды болса, басқа жылдар - отансүйгіштік. Қазіргі уақытта іскерлік қасиеттер, пысықтылық және т.б. маңызды болды. Әр жолы қоғаммен құрастырылған мұрат мектеп алды балалық шаққа экстраполяциялды (ауысты), себебі Барлығы балалық шақтан басталады сөйлемі журналистік, көсемсөз ғана емес, онда терең ғылыми маңызы мен дәлелі бар.
Сонымен, адамгершілік тәрбиелеу мақсаттарының екінші тобы, қоғамға нақты талапты қасиеттері бар адамдар қажет екендігін көрсетеді.
Біздің қоғам дамуының қазіргі кезеңде мағыналы блоктарды тұжырымдауда айтарлықтай өзгерістер болған жоқ. Олар шындығымен адамгершіліктің барлық аспектілерін өзіне игеріп алады. Бірақта әр блоктың нақты толықтауы және оның мағынасы, әрине өзгереді, анықталады. Осылайша, бүгін ұжымшылдық тәрбиенің қажеттілігі қазіргі адамды адамгершілік қасиет ретінде күмәндікке салады, еңбек тәрбие мақсаты шығарылмайды, отансүйгіштік және интернационалдық тәрәбиеге көзқарасы өзгерді. Бірақта, тұлғаның адамгершілік құрамында бұл тараптардың орындары бар, сондықтан оларды шығаруға болмайды.
4
2.Адамгершілік тәрбиенің амалдары
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу құралдарын бірнеше топтарға біріктіруге болады.
Көркем әдебиет, бейнелеу өнері, музыка, кино, диафильмдер және басқа құралдарды көркем құралдар тобына біріктіруге болады. Бұл топ адамгершілік тәрбиелеу мақсаттарын шешкенде өте маңызды, себебі танылатын моральдық құбылыстарға эмоционалдық түске мүмкіндік береді. Көптеген зерттеулер (Н.С. Карпинская, Л. Н. Стрелкова, А. М. Виноградова) көрсетеді: балалар өздері оқыған ертегілерді, өлеңдерді, әңгімелерді, кітабтарға суреттемелерді қарап (В. А. Елисеева, Г.Н. Пантелеев) жанды, эмоционалды және сенгіштікпен қабылдайды. Балаға суретшілердің жұмыстары қатты әсер етеді, егерде олар әлемді шынды бейнелесе және мектеп алды балаға түсінікті болса. Балаларда моральдық елестіру мен сезімдерді тәрбиелеуді қалыптастырғанда көркемдік құралдар өте тиімді.
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу құралы боп табиғат болады. Табиғат балаларда ізгілік сезімдерді туғызуға мүмкіндік береді, әлсіздерге, көмекке мұқтаж адамдарға қамын ойластырады, оларды қорғайды, балада өзіне сенімділікті қалыптастыруды жәрдемдеседі. Балалардың адамгершілік өрісіне табиғаттың әсері көп қырлы және тиісті педагогикалық ұйымдастыруда сезім мен тәртіпті тәрбиелеуде маңызды құралы болады.
Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбие құралы боп балалардың жеке әрекеттері табылады: ойын, еңбек, оқу, көркемдік әрекет. Тәрбие құралы функциясын орындағанда, әрекеттің әр түрінде ерекшелігі бар, бірақ та осы құрал - тап мұндай қызмет - ең алдымен тәжірибелік адамгершілік тәртіпке тәрбиелегенде қажет.
Бұл құралдар тобында тілдесуге ерекше орын беріледі, егер 121 де оны психологтардан кейін (М. И.Лисина, А. Г. Рузская) әрекет түрі деп есептейді. Тілдесу адамгершілік тәрбие құралы ретінде мораль және сезімдерді тәрбиелеу мен қарымқатынастар туралы елестірулерді түзету мақсаттарын барлығынан жақсы орындайды.
Бала өмірсүріп жатқан барлық ахуалы адамгершілік тәрбие құралы бола алады: ахуал ақкөңілділік, махаббаттық, адамгершілік және қатыгездік, азғындық пен қанықтырылуы мүмкін. Баланы айналадағы жағдай сезімдерді, ойларды, мінезқұлқыны тәрбиелеудің құралы болады, яғни ол адамгершілік тәрбиенің барлық механизмдерің жандандырады және белгілі адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруға әсерін тигізеді.
Тәрбиелеу құралдарын таңдау жетекші мақсаттарға, тәрбиешілердің жастарына, олардың жалпы және интеллектуалды даму деңгейіне, адамгершілік қасиеттерінің даму кезендеріне (тек қасиетті қалыптастыра бастаймыз, немесе бекітеміз, немесе қайта тәрбиелейміз) байланысты.
Адамгершілік тәрбиенің әдістері:
Белгілі болғандай, дәлме-дәл әдістермен және тәрбие тәсілдерімен үйлестіргенде құрал пайдалы болады.
5
Педагогикада тәрбие әдістемелерді жітеуге бірнеше баптары бар жалпы және
мектеп педагогикасында; В.Г.Нечаева, В.И.Логинова -- мектеп алды педагогикасында). Зерттеушілер әдістерді жіктеуге арналған бір негіздемені анықтайды. Осылай ша, академик Лихачев Б.Т. педагогикалық процестің бүтінді логикасына, сондай-ақ адамгершілік тәрбие және өз-өзін тәрбиелеу мақсаттарын шешуде оны ұйымдастыру логикасына сүйенеді. Осы негіздемеге сәйкес ол әдістерді үш топқа бөледі: тәрбиешілік ұжымды ұйымдастыру және өздік ұйымдастыру әдістері (ұжымдық келешек, ұжымдық ойын, жарыс, бірыңғай талаптар); сенімді өзара әрекеттік әдістер (сыйлау әдісі, педагогикалық талаптар, сендіру, талқылау, жанжалдық жағдайлар); әсер ету әдістері (түсіндіру, шиеленісті жою, арманды өзекті қылу, сана-сезімге, сезімге, бостандыққа және әрекетке айналысу).
В.Г. Нечаева мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеу әдістердің екі топты белгілейді: қоғамдық тәртіптің тәжірибесің 122 ұйымдастыру (әдеттендіру әдісі, әрекетті көрсету, бойжеткендердің немесе басқа балалардың мысалдыры, әрекетті ұйымдастыру әдісі); мектеп алды балаларда адамгершілік түсініктерді, ой-пікірлерді, бағаларды қалыптастыру (әңгімелер, көркем шығармаларды оқу, суреттерді, суреттемелерді қарау және талқылау). Біріншіде де, екіншіде де автор сендіру әдісіне жағымды мысалды, мадақтауды және жазалауды жатқызады.
В.И. Логинова ұсынған жіктеу, В.Г. Нечаева негізінде салынған: адамгершілік тәрбие механизмді жандандыруда - бірақ ол толықты. Автор барлық әдістерді үш топқа біріктіруді ұсынады: адамгершілік мінез-құлықты қалыптастыру әдістері (әдеттендіру, жаттығу, әрекетті басқару); адамгершілік санасезімін қалыптастыру (түсіндіру түрінде сендіру, нандыру, әңгіме); сезімдерді мен қарым-қатынасты ынталандыру әдістері (мысал, мадақтау, жазалау).
Адамгершілік тәрбие әдістерін жіктеуге арналған басқа да негіздерді таңдауға мүмкін, дегенмен оның механизміне сәйкес болғаны абзал.
Әдістер қандай да жақсы болғанымен, олар тек белгілі жағдайларда нәтижелі қорытынды береді:
■ Кез келген әдіс (әдістер тобы) баланы кемітпейтін, оның құқығын бұзбайтын адамгершілікті болу керек. Бұл кез келген жастағы бөбек, мектеп алды, мектептегі балаларға қатысты.
■ Әдіс нақты, мәнді болу керек, ол логикалық аяқталуын талап етеді. Кейбір кезде тәрбиешілер мен ата-аналар сый уәде беру әдісін қолданады, ол нақты екендігін ойланбай. Уәделерін орындамайды. Баланың адамгершілік дамуында қандай нәтиже алуға болады? Немесе, қайсы жиі болады, жазалау ретінде қауіп-қатер қолданады. (Өз бетінше жаман және әрекет нәтижелерін сезіп қою әдісімен ешқандай ештеңесі жоқ). Ата-аналар ешқашан да шынайы жасамайтынмен балаларды қорқытады: Тыңдамасан, орманға апарып, қасқырларға жеуге тастап кетем!). Басында бұндай қорқытулар нәтиже беру мүмкін, бірақта бала аз-аздап, бұл сөздердің артында еш нірсе жоқ екендігін игеріп алып, тыңдамауды жалғастырады. Адамгершіліктәрбиедеәрәдіссалмақты, маңызды болу керек.
6
■ Әдісті қолдануға арналған алдын ала жағдайлар, құралдар дайын болу керек. Мысалы, тәрбиеші балаларды заттарға, 123 ойыншықтарға ұқыпты қарауға
үйретеді, ол үшін бірлескен әрекетті ұйымдастыру әдісін қолданғысы келеді - ойыншықтарды жөндеу шеберхансын ұйымдастыру. Осы жағдайда, ол балалар жұмыс жасай алатын материалдарды дайындау міндетті;
■ Әдіс барлық балаларға және кез келген жағдайда біртипті, бір үлгіде қолданбау керек. Егер бұл шартты сақталмаса, сендіру әдісі нақылға айналады және керекті нәтижені әкелмейді;
■ Тәрбилеу әдістерді әдепті қолдану қажет. Тәрбиеленуші оны тәрбиелеп жатқаның сезбеу керек. Жанамалық әсер ету - балаға ұқыпты қарауды білетін педагогтың үлкен өнері;
■ Әдістерді таңдағанда, қалыптасатын қасиеттің қиыңдық деңгейін ескеру керек; Әдістерді жобалағанда, таңдағанда нақты балаға әсер ету нәтижелердің мүмкіндіктерін күні бұрын білу маңызыды. Егер тәрбиеші табыста сенімді болмаса немесе өте қатты реакцияны алдын ала сезсе - таңдаған әдістен бас тарту керек;
■ Адамгершілік тәрбие әдістерін қолдану шыдамдықпен төзімділікті талап етеді. Іс мектеп алды жастағы балаға тиісті болғанда, әп-сәттік және тұрақты нәтижеге сенуге болмайды. Қолдаңған әдістерді шыдамды қайталау және жаңаларын жинақтау керек. Нәтижеге бірден жетпейтінгін және ойлаған түрде немесе сапада болиайтынын түсінікпен қарау керек;
■ Мектеп алды балаларды адамгершілік тәрбиелеуде баланы әрекет тәсілдерге үйрететін тәжірибелік әдістер басымды болу керек. Егер тек сезімге, жағымды мінез-құлқы маңыздылығына түсінсе және сол тәртіб тәсілдеріне үйретпесе, қалаған нәтиже болмайды. Осылайша, еліктеуге арналған үлгі ретінде ересек мысалында жақсы танымал әдіске қарайық. Осы әдістің әсеріне бақылауды ұйымдастырусыз, сондай-ақ баланың мінез-құлқы тәжірибесіне сенуге болмайды. Ересектердің өз-өзімен жағымды әрекеттері балаға сондай-ақ әрекеттерге кепілдік бермейді;
■ Әдістер бөлектеніп емес кешенді, өзара байланысты қолданады. Әдістерді таңдауға арналған негіздер, оларды кешенді қолдануы жөн, жетекші тәрбие мақсаттар және балалардың жасы әсер етеді.
7
3. Адамгершілікке тәрбиелеу
Адамның адамгершілік тәрбиесінің негізі мен көрсеткіші болып адамдарға, табиғатқа, өз-өзіне оның қарым-қатынас сипаты болады. Адамгершілік жағынан бұл байланыс жан ашарпен, уайымдаумен, бауырмалдықпен, жақсылықпен - эмпатиямен көрсетіледі. Барлық осы көрсеткіштер мектеп алды жастағы балаларда қалыптасу мүмкін деген зерттеулер көрсетті. Олардың қалыптасу негізінде басқаны түсініп білу, басқаның алаңдауын өзіне алу жатады. А.В. Запорожец басқаны түсіне білуі баланың ішкі психикалық белсенділіктін жаңа түрі деп атады.
Адамгершілік сезімдер мен қарым-қатынастарды тәрбиелеу мәселесі әжептәуір нақты және әртүрлі ұстанымдардан отандық мектепалды педагогикада зерттелді. Баланың ересектерге, құрдастарға, үлкен және кіші жастағы балаларға қатынасы қарастырылды; жанұя мен метеп алды мекеме жағдайда адамгершілік қатынастар тәрбиенің құралдары (көркем әдебиет, ойын, сабақтар, еңбек) зерттелді. Мәселелерді өңдеуде Л. А. Пеньевской, А. М. Виноградовой, И. С. Деминой, Л. П. Князевой, Л. П. Стрелковой, А. Д. Кошелевой, И.В.Княжиной, Т.В.Черник және т.б. зерттеулері елеулі үлес қосты.
Тәжірибеде зерттеулер не берді? Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қараулары туралы балаларға қолайлы білімдердің мазмұндары анықталды. Мектепалды жастың әртүрлі кезеңдердегі балаларда бұндай өзара әрекеттердің қалыптасу әдістемесі анықталды. Әдістеменің негізінде адамгершілік тәрбие механизмі жатыр, бірақта механизм компонентерінің реттілігі балалардың жасына байланысты өзгереді.
Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қатынасы жас шақтан қалыптаса бастайды. Әдістегі басты бағыт - балаға арналған махаббатты, мейірімді көрсету, жиі түрде мейірімді сөздерді 126 қолдану, сипалау, адамдарға көрсеткен әр ақкөңілдікке (күлгеніне, ойыншығын бергеніне) баланы мадақтау, жанашарлықты, ықыласты білдіру тәсілдеріне үйрету (жылап жатқанды басынан сипау, алғыс айту, қоштасу, амандасу және т.б.). Үлкендер мен сәбилер жөнінде жамандық ойлаушылыққа балаға рұқсат бермеу керек және де бұл әрекеттерді жағымды бағамен бекітуге болмайды (сәби анасының бетінен ұрады, ол оған қуанады және күледі). Осы жаста ересектің бағасыны бала өте зерек, ол осы баға арқылы өз тәртібің дұрыс екендігің байқап қарайды және қайсы жағымды реакция, ал қайсы - жағымсызды шақырғаның тез игереді.
Мектеп алды кіші жаста баланың әлеуметтік тәжірибесі көптеген бір-реттік жағымды әрекеттермен толғаны маңызды. Бала әлі жеке қорытынды жасауға қабілетті емес, бірақта үлкендердің бағалары арқылы аз-аздап қайсы жақсы және қайсы жаман екенің түсіне бастайды. Сонымен, кіші жастағы балаларда адамдар мен табиғатқа адамгершілік тәрбиенің жетекші әдістері боп ересектердің үлгілері мен бала жағымды тәртібке жаттығатын педагогикалық жағдайларды ұйымдастыру жатады. Аталған әдістердің әсері ересектер бағасы мен олардың мадақтарымен қүшейеді.
Мектеп алды кіші жастағы адамгершілік қатынастырды тәрбиелеу құралдары
8
боп тәртіптің жағымды тәсілі және де фольклор шығармалары бар ересек адболады. Кіші мектеп алдылармен жұмыс түрі - жеке сабақ.
Адамдар мен табиғатқа адамгершілік қатынасты тәрбиелеудің келесі кезеңі - әдеттегідей ол 4-5 жаспен сәйкес кезең - балада адамгершілік құндылықтарды аз-аздап сезіну болады. Ол, балалық жаста жинаған жеке тәжірибесін оп-оңай қорытындылай алады. Ересектерге, сәбилерге, табиғатқа дұрыс қатынас көрсетудің сипаты мен тәсілдері туралы ойлар бекітіледі. Кіші топтағыдай, басты болып ересетермен бірлесе әрекрет жасау, ересектердің тәсінік берулері, тәртіп тәрбиесін ұйымдастыру қалады. Осы кезеңде, тәрбиеші басқа адаммен эмоциялық күйін көрсету тәсілдеріне балалардың көңілдерін аударады (Суреттегі балаларға қарашы, олардың қайсы көңілді, қайсы көңілсіз екенін айтшы. Қалай ойлайсың, ол неге уайымдап тұр? Қалай оны алдандыру керек?).
Тәжірибелік жағдайларға қосымша ретінде, балалардың өміріңде пайда болатын ауызша қисынды мақсаттарды шешуге үйретуге болады (Егерде далада жылап тұрған бөбекті көрсең, сен не істер едің?). Осы жаста жағдайларды ауызшы шешу өте пайдалы: балаға мақсатты елестеу, қауіпсіз нұсқада шешуге ерік береді; өз өмірлік тәжірибесі және де басқа да көздер негізінде мінез-құлқы тәсілін таңдап алады; елестеуді және ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Балалар көркем шығармалардың моралін жылдам түрде қабылдайды, кітаптар және қойылымдар кейіпкерлердің істерін бағалай алады. Шынымен, жаман және жақсы кейіпкерлер өз ұстанымын анық және бір мағыналы жеткізулері балаға маңызды. Балаларда әдемі және жақсы ұғымдар өте жақын - әдемі кейіпкер жаман бола алмайды.
Уайымдау, адамдарға адмгершілік қарым-қатынасты көрсету ретінде өзінің дамуында әртүрлі сатыларды өтеді: уайымдау-жан ашарлық (Оған жаман, мен оны аяймын), уайымдау-өзің бекіту (Оған жаман, мен олай қаламаймын), және ақырында, уайымдау-әрекет (Оған жаман, мен оған көмектескім келеді).
Егерде балалар мектеп алды орта жаста уайымдау-өзің бекіту сатысыңда болса және анда-санда шынды уайымғаәрекетке қабілеттілігін көрсетсе, педагогикалық жұмысты жемісті деп есептеуге болады.
Тәрбиеші балалармен әдептік әңгемелерді ұйымдастырады. Әңгімелерді әр түрлерде өткізуге болады - жеке, 5-6 адамдық топпен немесе тұтастық. Әдептік әңгімелердің мазмұны болып топта балалардың арасындағы пайда болған қарымқатынастары, көркемдік шығармалардың өнегесі немесе бейнелеу құралы болу мүмкін.
Әрбір әдепті әңгімеге біртұтас талаптар қойылады: балалардың өмірлік тәжжірибеге сүйеніштері; жасқа сәйкестігі және жастан жасқа мақсаттарды қиындату; талқыланған жағдайлардың нақтылығы; таңдау және қайшылық жағдайлардың бар болуы; келесі әрекетпен және мінез-құлқы тәжірибемен байланысы; топтағы нақты балаларға қатысты мәселелерді талқылағанда ырғақ пен қаіпсіздікті сақтау; асықпау, қорытындылар мен жалпылаулармен көмектесу, оларды өз бетімен істеуге үйрету.
9
4. Ұжымшылдыққа тәрбиелеу
Гуманизм, әртүрлі басқа адамгершілік қасиеті ретінде, бұл жөнінде тек басқаларға пайда болу мүмкін. Әйтпесе онда, осы қасиетте мағынасы жоқ. Адам адамдар арасында өмір сүреді және оның адамгершілігі олардың арасындағы қарымқатынастарда және солар үшін ғана көрінеді. Осымен адамгершілік тұлғаның басқа да жақтарынан ерекшеленеді. Мысалы, адам өте білімді, көп білу, қолынан көп келетін болуы мүмкін. Бұл байлығы өзіне пайдалы, тануда өз талабын қанағаттандырады. Адамның білімділік дамуы өзінде тұйықталады және шексіз жалғасу мүмкін. Дегенмен адамда өз білімдерімен бөлісу қажеттілігі пайда болады. Оның білімдері басқаларға керек болғанына ол рақаттанады және басқалармен бөлісуге арналған одан да көп білу ықыласы пайда болады Осылайша зияткерлік өріске адамгершілік... кіреді және біріншіге жеке маңыздылықты, жеке мағынаны береді. Адамның өмірсүру барлық өрістерінде осындай. Адам, адамзат қоғамынан тыс өмірсүріп дами алмайды. Бұл ретте ол басқа адамдардың жанында қызмет жасай алады. Өзінің дамуына және тұлғаның гүлденуіне арналған оған бұл қарымқатынастар: жақсы, ақ пейілді, ұжымдылық қарым-қатынастын болғаны қажет. Сондықтан, бүгін күмәндіктер пайда болғанда балалардың арасында ұжымдылық қарым-қатынасты тәрбиелеуді керек пе, ал әр біреуінде - ұжымдылық, тұлғаның қасиеті ретінде осылайша тұлғаны әдетті әлеуметтену барысы күмәндікке қойылады.
Дегенмен, коллективизмді тәрбиелеу мәселесі дұрыс шешілмеген жағдайда баланың дамып келе жатқан тұлғасына айтарлықтай әсер ететін қайшылықтардан тұрады. Қарамақайшылықтардың мәні - ұжым жеке басына кедергі келтіруі мүмкін. Басқа жағынан, егер адам ұжымның мүдделерін есепке алмаса, онда оның даралығы дамуы мүмкін, бірақ жанжал жағдайлары пайда болады. Демек, мұғалімнің шеберлігі мен даналығы жеке тұлғаның да, ұжымның да дамуына мүмкіндік беретін алтын ортаны табу қабілетінен тұрады.
Ересектердің ұжымы және балалар ұжымы ұғымдары бірдейлік емес. Бұл тек қатысушылардың жасында ғана емес, сонымен қатар ұжым орындайтын қызметте. Балалар ұжымның 132 басты және жалғыз функциясы - тәрбиелеу функциясы: балалар өз мақсаттары, мазмұны мен ұйымдастару түрлері бойынша олардың әрқайсы тұлғасын қалыптастыруға бағытталған.
Мектепке дейінгі балаларға қатысты ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz