Тоқыма өнерінің маңызы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Астана қаласының білім басқармасы
Астана қаласы, Ғафу Қайырбеков атындағы №2 мектеп-гимназиясы

Тақырыбы: Тоқыма өнері дамуының жаңа кезеңдері.

Секция: Этнопедагогика

Авторы: 2 А сынып оқушысы, Базарбекова Адиша

Жетекшісі: Астана қаласы, Ғафу Қайырбеков атындағы №2 мектеп-гимназиясының бастауыш сынып мұғалімі: Исхан Жаниа

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
2
Негізгі теориялық бөлімі.

2.1
Тоқыма өнерінің шығу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
5
2.2
Тоқыма өнерінің маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
2.3
Жүннің түрлері мен денсаулыққа пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7

3.
Практикалық зерттеу бөлімі.

3.1
Сауалнама нәтижелері
11
3.2
Тоқыма өнерінің жаңа кезеңіне талдау
13
3.3
Менің жұмыстарым
15
3.4
Сауалнама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .
16
4.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
5.
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
19

6.
Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
20

Аннотация
Халқымыздың қолөнер мәдениеті халық тұрмысымен бірге жетіліп, біте қайнасып келе жатыр. Алуан түрлі қолөнер бұйымдары әсемдігі, өрнегі тұрмысқа мән берумен адамдарға рухани ләззат әкелген. Көз салып байыптап қараған адамға бұйымдардағы түрлі-түсті ою-өрнек, оның орналасуы адамзат дүниесінің табиғатпен біте қайнасқан сонау заманнан келе жатқан қарым-қатынасын, көңіл-күйін, жан дүниесіндегі тылсым күштердің бірлігін аңғаруға болады. Қол өнер шеберлері өз туындыларында табиғат сұлулығын, жан-жануарлар бейнесін,ою-өрнек түрлерін өздерінің өнер туындыларына арқау еткен. Өнер туындыларының бет бедеріне ширатыла түскен ғажайып өрнектер өзгеше бір тілмен ақтарыла сыр шерткендей көрінеді. Қазақ қолөнерінің түрі, сапасы, өрнегі, бояуының өмірге келуі көшпелі өмірмен тығыз байланысты. Шебердің қолынан шыққан бұйымдар күнделікті тіршілікпен қатар сол заманның ортақ қолөнер мәдениетінің баға жетпес үлгісі. Шебердің қолы ортақ деген мақал ел ішінде бекер айтылмаса керек. Нағыз шеберлікке жету үшін табандылық, іскерлік, талғампаздық, білім қажет. Шығармашылық ізденіс үстіндегі халық шеберлері тұрмысқа қажетті қолөнердің алуан түрлерін ойлап тапты. Өз ұрпағының "сегіз қырлы, бір сырлы" өнегелі, өнерлі болып өсуін мақсат еткен ата-анамыз өз бойындағы бар асыл қасиеттерін ұрпақтан ұрпаққа үйретіп келген. Бүгінгі таңда оқушылар арасында да ұлттық құндылықтарымызды дәріптеуге қызығушылық танытатын оқушыларымыздың саны артып келеді. Бұл біз үшін әрине қуаныш.
Ғасырлар бойы ұлы көшпелі мәдениетті жаратып, әлем дамуында өзгеше із қалдырған даңқты ата-бабаларымыздың басып өткен жолдары мен олардың бізге қалдырып кеткен шексіз мәдени байлығын жалғастыра зерттей түсу-ғылыми жұмысымызға қойған үлкен мақсаттардың бірі. Қазір қоғамда ғаламдану кезеңдері жүріп жатқан шақта, ата-бабаларымыздың бізге қалдырған мұраларын насихаттау біздің парызымыз деп санаймыз.
Кіріспе
Халқымыздың қолөнер мәдениеті халық тұрмысымен бірге жетіліп, біте қайнасып келе жатыр. Алуан түрлі қолөнер бұйымдары әсемдігі, өрнегі тұрмысқа мән берумен адамдарға рухани ләззат әкелген. Көз салып байыптап қараған адамға бұйымдардағы түрлі-түсті ою-өрнек, оның орналасуы адамзат дүниесінің табиғатпен біте қайнасқан сонау заманнан келе жатқан қарым-қатынасын, көңіл-күйін, жан дүниесіндегі тылсым күштердің бірлігін аңғаруға болады. Қол өнер шеберлері өз туындыларында табиғат сұлулығын, жан-жануарлар бейнесін,ою-өрнек түрлерін өздерінің өнер туындыларына арқау еткен. Өнер туындыларының бет бедеріне ширатыла түскен ғажайып өрнектер өзгеше бір тілмен ақтарыла сыр шерткендей көрінеді. Қазақ қолөнерінің түрі, сапасы, өрнегі, бояуының өмірге келуі көшпелі өмірмен тығыз байланысты. Шебердің қолынан шыққан бұйымдар күнделікті тіршілікпен қатар сол заманның ортақ қолөнер мәдениетінің баға жетпес үлгісі. Шебердің қолы ортақ деген мақал ел ішінде бекер айтылмаса керек. Нағыз шеберлікке жету үшін табандылық, іскерлік, талғампаздық, білім қажет. Шығармашылық ізденіс үстіндегі халық шеберлері тұрмысқа қажетті қолөнердің алуан түрлерін ойлап тапты. Өз ұрпағының "сегіз қырлы, бір сырлы"өнегелі, өнерлі болып өсуін мақсат еткен ата-анамыз өз бойындағы бар асыл қасиеттерін ұрпақтан ұрпаққа үйретіп келген.
Тоқу өнері - қазақ халқының ежелден келе жатқан қолөнер саласының бірі. Бұл тамаша өнер қазіргі заманда жалғасын тауып, көрші халықтардың өнер шығармашылықтарымен толысып, дамып, әсемдігімен, көркемдігімен көз тартып, эстетикалық талғамда өркендей бермек.
Ғасырлар бойы ұлы көшпелі мәдениетті жаратып, әлем дамуында өзгеше із қалдырған даңқты ата-бабаларымыздың басып өткен жолдары мен олардың бізге қалдырып кеткен шексіз мәдени байлығын жалғастыра зерттей түсу-ғылыми жұмысымызға қойған үлкен мақсаттардың бірі. Қазір қоғамда ғаламдану кезеңдері жүріп жатқан шақта, ата-бабаларымыздың бізге қалдырған мұраларын насихаттау біздің парызымыз деп санаймыз. Жұмысымызды зерттей келе алдымызға мынадай мақсат қойдық:
Жұмысымыздың мақсаты:

Халқымыздың ұмытылып бара жатқан мәдени мұрасы - тоқыма өнерін жаңғырту және халқымыздың ежелден келе жатқан көне де, ізгі дәстүрі арқылы қазіргі заманымызға лайықты сәндік қолөнерді дамыту.
Міндеттері:
oo Қазақ халқының тоқыма өнері тарихымен танысу;
oo Ұмытылып бара жатқан қолөнер түрін жаңғырту;
oo Тоқыма жіппен жұмыс жасау технологияларын үйрену;
Өзектілігі: Қазіргі таңда ұмыт бола бастаған өнер түрін болашақ ұрпаққа дәріптеу.

Зерттеу объектісі: Ата-аналар, оқушылары.

Күтілетін нәтиже:
Егер тоқу өнерін ұмыт қалдырмай бір-бірімізге үйретіп отырсақ, ұмыт бола бастаған қолөнеріміздің заман талабына сай түрлерін жасап шығаруға мүмкіндік мол болар еді.

Зерттеу әдістері: Тоқыма өнеркәсібіне саяхат, сұрақ-жауап, ғаламтор мәліметтері мен видеороликтер.

2.1
Тоқыма өнерінің шығу тарихы
Атақты саяхатшы және тоқушы Энни Постер тоқу өнері XVI ғасырда басталды деп мәлімдейді. Дат Лиза Полуиден бұл өнердің пайда болуының бірден үш теориясын алға тартты. Біріншілен, тоқу Арабияда пайда болып, кейін шығыстан Тибетке, Батыстан Испанияға, ал одан басқа Еуропа елдеріне таралған. Екінші нұсқа бойынша, Оңтүстік Американың алғашқы тайпаларының өкілдері алғаш рет ілгекті қолдарына алып, онымен зергерлік бұйымдар жасады. Үшінші нұсқада трикатажды көптеген қолданбалы өнер түрлерін жасаушылар, Қытайлықтар ойлап тапты делінген.
Тоқыма ХІХ ғасырда тамбурлы кесте түрлерінің бірі ретінде пайда болды деген нұсқа бар. Алғашқы тоқылған ілгектер тығынмен жасалған қарабайыр иілген инелер және күмістен, болаттан немесе піл сүйегінен жасалған қымбат заттар болуы мүмкін. Әрине, бай ханымдардың қымбат тоқылған ілмектері олардың жұмыс жасауы үшін олардың сүйкімді ақ қаламдарына назар аудару үшін жасалынбаған.

1845-1849 жылдардағы Ирландиядағы аштық кезінде аш адамдарға көмек көрсету формаларының бірі оларға тоқылған шілтерге тапсырыс беру болды. Дәстүр Ирландияның шілтерін тоқу өнерінің өнертабысын 1846 жылы осы техникада бұйымдар жасауға арналған алғашқы кітабын шығарған Мадмуазель Риего де ла Бланчардьерге жатқызады.

Ресейде тоқу өнері 19 ғасырдың аяғында пайда болды. Ине шеберлері негізінен шілтер тоқуға, тоқу мен крест тігістерінен алған өрнектерге маманданған.

Қазіргі уақытта тоқылған тоқу өнері ғасырлар бойы шыңдалған, өзектілігін жоғалтқан жоқ. Машина тоқу қолмен тоқуды біртіндеп ауыстырады деген сенімге қарамастан, қолөнер танымал болып келеді. Айтуынша, тоқу тоқылғаннан гөрі қызықты әрі тартымды көрінеді. Оқыту оңайырақ, бұл сізге ең жақсы шеберліктің шын мәнінде бірегей өнімдерін жасауға мүмкіндік береді. Тігін машинасы ойлап табылғанға дейін киім тігу ұзақ уақытты қажет етеді. Шеберлер қолмен кесіп, тігіп, кесте тігеді. Тігіншілердің негізгі құралдары инелер (сүйек, ағаш, металл), бөрік және ілмектер болды. Тігін машиналары нағыз жетістікке айналды және көптеген адамдардың жұмысын жеңілдетті.
Қорыта айтқанда,

Алдағы бөлімімді тоқыма өнерінің маңызы туралы қызықты мәліметтерге ізденгім келді.

2.2 Тоқыма өнерінің маңызы

Тоқу өнері - қазақ халқының ежелден келе жатқан, ең алғаш киімі мен үй жабдығының негізі болған қадірменді өнер. Бұл тамаша өнер қазіргі талап тілектер тұрғысынан жалғастырып, тұрмыспен бірге ұласа дамып, одан сайын жетіліп, адамдарды сұлулыққа, әсемділікке жетелеуде. Адамдардың тұрмыс хәлдері үнемі өрлеуіне сай олардың мәдени тұрмыстық тілектері өсе түсуде. Сондықтан да әр адам киген киімінің қазіргі сән үлгісіне сәйкес бола отырып, қайталанбас әсем ерекшелігін, даралығын таныта білуге тырысады. Міне, осыған орай бізге көмекке келген өнердің бірі - тоқыма. Тоқымамен айналысқанда адам жеке басына аса қажет нәрсені жасау үшін тоқымайды: осы тоқу үстіндегі түрлі түсті бояулар әлемінің үйлесімділігін, алуан түрлі сән үлгілерін таңдап, түрлі тоқу әдістерін меңгеруі адамның талғамын, шеберлігін, ой-өрісін жетілдіріп, көркемдікті сезіну қабілетін дамытады. Соған орай, тоқу өнері басқа да істер сияқты үйренуді, ізденуді қажет етеді.
Тоқыма өнері негізгі ұстанымдарды заман талабына сәйкестендіруді, оның көкейтестігін анықтайды. Оқушы білімін жетілдіріп ақыл-ой санасын дамытуға игі әсер етеді, рухани мәдениетті меңгеруге, адамгершілік және көркемдік тәрбиенің тиімді жолын ашуға жағдай туғызады. Қазақ қолөнершілері тоқу ісіне көбінесе жүннен иірілген жіптерді пайдаланған. Алдағы бөлімде жүннің түрлері мен қасиеттері, жүннен жасалатын жіптің түрлерін зерттеуге бағыттаймын.
Қорыта келгенде, Тоқу өнері ең керемет, сән әлемінің бір көрінісі деп ойлаймын. Сондықтан зерттеудегі біздің мақсатымыз - ұмытылып бара жатқан салт-дәстүрлерімізді жас жеткіншектердің бойына сіңіру.

2.3 Жүннің түрлері мен денсаулыққа пайдасы:

Жүн - жануарлардан алынатын табиғи материал. Оны қазақ халқы мыңдаған жылдар бұрын іске асырған. Қой , ешкі, қоян, түйе жүндерінен жіп иіріп мата өндіруге, тоқыма, кілем, алаша тоқуға қолданған. Қой жүні - күзем және жабағы жүніне бөлінеді. Қойдың қозысынан алынған жүнді қозы жүн деп атайды. Қой жүнін қырқып алған соң, оны жуып кептіреді де, сабауға дайындайды. үліктерден жүн өнімін алу барысы
Көшпелі тұрмыста төрт түлік малдың жүні белгілі бір уақытта қырқу, жүндеу, қылшықтау әдістері арқылы алынады.

Қой мен ешкіні қырқу алдында белгілі бір мезгілде тоғытылып, үстіндегі жүні кептірілген соң ғана қырқады. Өйткені, тоғытылмаған ылғал жүнді қырқу қиындық туғызған. А.И. Добросмыслов қойдың жылына екі мәрте - жазғытұрым (мамыр айлары) және күзде (қыркүйек айлары) қырқылатынын айтады. Сонымен қатар, көктемде мамыражай болғанда қырқылған қой жүні - жабағы жүн, күзгі қырқымдағы жүн - күзем жүн деп аталатындығын атап өтеді. Жабағы жүннің қырқылуы оның теріден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.