Есімдікті бастауыш сыныпта оқытудың тиімді жолдары
Есімдікті бастауыш сыныпта оқытудың тиімді жолдары
Мазмұны
Кіріспе
1. Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың негізін қарастыру (немесе маңыздылығы)
1.1 Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың мақсат-міндеттері
1.2 Бастауыш сыныпта білім берудің тиімді жолдары (немесе Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың тиімді жолдары)
2. Мектеп бағдарламасында есімдіктің берілуі
2.1 Есімдіктің 4-сыныпқа арналған қазақ тілі оқулығында берілуі.
2.2 Есімдікті бастауыш сыныпта оқытуда берілетін тапсырмалар түрлерін;
3. Практикалық бөлім. Қысқа мерзімді жоспар (4-сынып)
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Еліміз дамып, ілгері жылжи бастаған сайын оқыту үдерісіндегі мәселелер де заманауи үлгіде қалыптасатыны белгілі. Оқушыларды жас ерекшеліктеріне сай тақырыпты меңгертуде жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану - заман талабы. Осы жұмысымда бастауыш сынып оқушыларына есімдікті меңгертудің жолдары қарастырылады.
Зерттеудің мақсаты: ... ... ...
Зерттеудің міндеттері:
- мәтіннен есімдіктерді табу;
- есімдіктердің мағыналық түрлерін ажырату;
- есімдіктің түрлерін мәтіннен табу арқылы меңгерту
Зерттеу нысаны:
Зерттеу пәні:
Зерттеудің ғылыми болжамы: Сабақ барысында меңгертілген тақырып негізіндегі мәтіндерінде өнегелі ұрпақ өсіп жетілуіне жол ашу. Әрбір мәтін арқылы оқу сауаттылығын меңгертіп, өмірде өз орын табуға бағыт-бағдар көрсету.
Зерттеудің әдістері: Жұмыс мақсатына сай оқытудың бірнеше тиімді әрі заманауи үлгідегі әдіс-тәсілдері ұсынылады. (галымдарды жазу)
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: ... ... ...
Зерттеудің құрылымы: Жұмыс кіріспе бөлімнен, негізгі бөлімдегі теориялық және практикалық бөлімдермен қоса, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің нәтижесі: есімдікті оқытудың тиімді жолдарын қосымша сабақтарда, элективті курстар мен факультатив курстарында қолдануға болады. Сондай-ақ жас мамандардың қолдануларына болады.
1 1.Теориялық бөлім
Оқытуды ұйымдастырудың формаларының мәні, мазмұны және түрлері.
Әлемдік педагогикалық ойдың тарихы мен мектепте оқытудың практикасында оқытуды ұйымдастыру формалары жүйесіне берік көзқарас қалыптасты. Оқытуды жүзеге асыруда білім мен оқытуды ұйымдастыруда оны модернизациялау көзделеді. Түрлері деген ұғым латын тілінен аударғанда Forma сыртқы көрініс дегенді білдіреді, Сыртқы сызық белгілі орныққан тәртіп. Философиялық сөздікте: Түрлері ішкі мазмұнды ұйымдастыру деген анықтама береді. Яғни Түрлері ішкі байланысты білдіреді және ұйымдастыру тәсілдері, өзара құбылыс, сыртқы жағдайлармен сабақтастықта. Жоғарыда Түрлері ұғымының мәнін басшылыққа отырып, оқытудың формасына былай анықтама беруге болады: Оқыту формасы - оқу материалын меңгеруден оқушылардың өзара әрекеті. Оқыту формасы әдіспен, амалдарға, құралдарға, оқушылардың іс- әрекетіне тәуелді болады. Ресей педагогы Чередов И.М. бойынша: Педагогикалық іс- әрекетті бұл бірімен - бірі, өзара байланысты ықпалдасық, әсер етушілік белгілі бір тапсырманы орындау кезіндегі оқушылар мен мұғалімнің қарым -қатынасы деп түсіндіріледі. Оқытудың формасы - оқыту үрдісінің белгілі бір оқу материалын игеру барысындағы оқушының оқу іс- әрекетін басқару мен оқу тәсілдерін меңгерумен сабақтас. болып саналады. Сабақтың сыртқы көрінісі оқу материалының ішкі бөліктерінің басын біріктіріп және дидактикалық категория ретінде оқу үрдісін ұйымдастырудың сыртқы пішімін белгілейді, мұның өөзі оқушылардың білім сапасының көрсеткішімен өтетін уақыты және орны, оның жүзеге асырылу тәртібі секілді жағдайлармен байланысты.
Педагогикалық сөздікте: Оқуды ұйымдастыру формасы- оудың -әдіс тәсілдерін тиімді қолдануды жүзеге асыру үшін оқушыларды топтастыру деп анықтама берілген.
Г.Усмановтың Педагогика атты оқулығында: Оқытуды ұйымдастырудың формасы- бұл мұғалім мен оқушылардың оқу әрекетіне қолайлы жағдай жасау үшін арнайы ұйымдастырылған? белгілі бір тәртіппен өтілетін жұмыс деп қарастырылады.
Оқытуды ұйымдастырудың формалары-белгілі бір тәртіп пен режим негізінде жүзеге асырылатын оқыту процесін ұйымдатыру тәсілі.
Мектептердің даму тарихыда ұлы педагогтардың тұжырымдамалары және оқуды ұйымдастырудың әртүрлі формалары белгілі. Оның дамып жетілуі, қоғамның қажеттілігі мен сұранысының талап- мүдесіне қатысты.
Оқытуды тиімді ұйымдастыру мәселелерімен педагогиканың дидактика деп аталатын арнаулы саласы шұғылданады. Дидактика бұл - білім мен оқытудың теориясын жасап шығаратын, педагогика саласы. Дидактиканың негізгі проблемалары оқыту процесінің заңдылығын ашу, білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын жасап шығару болып табылады.
Оқытуды ұйымдастыру формасы ұғымының мәнін ашу үшін оқыту ұғымының педагогикалық анықтамасы на тоқтала кетейік:
Оқыту- жеке адамның қалыптасуының және бірінші кезекте, ақыл -ойы мен жалпы білімін дамытудың маңызды құралы. Оқытудың білім алудың қалған барлық басқа түрлерінен және өздігінше білім алудан мынадай айырмашылығы бар. Ол белгілі бір жүйеде және жоспар бойынша, мұғалімнің басшылығымен өтіп жатқан бағдарлы мақсатқа бағытталған процесс болып табылады. Әрбір пәнді оқыған кезде оқушылар білімнің кейбір жиынтығын меңгереді және сол саламен байланысты белгілі іскерлік пен дағдыға ие болды. Іскерлік - деп іс жүзіндегі қимыл шәкірт алған білімнің негізінде жүзеге асырылатын және жаңа білім алуға алдағы уақытта ықпал жасай алатын әрекет деп айтуға болады.
Сонымен оқытуды ұйымдастырудың формасы ұғымының мәні Оқыту және Ұйымдастыру формалары деген категориялардың жиынтығы ғана емес, олардың синтезі болып табылады.
Педагогика тарихында ұлы педагогтардың тұжырымдары және оқытуды ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері белгілі. Оның дамып, жетілуі қоғамның қажеттілігімен сұраныстың талап- мүддесіне қатысты. Оқытуды ұйымдастырудың формалары бойынша жәктеледі:
оқушыың саны мен құрамы
жұмыс орны
оқу жұмысының ұзақтығы
Оқыту процесінің әрқашанда мұғалімнің басшылығымен өтеді. Сын көзімен қарамаушылықтың нәтижесінде оқытудың әртүрлі формалары шетел педагогикасынан ауысып, мектептерде қолданылады. Біріншіден, мұғалім ролінің төмендеуі; екіншіден оқушылардың ғылым негіздерінен терең білім алуына зиянды әсер етті.
Шетел мектептерінен ауысып келген оқытуды ұйымдастырудың көптеген формалары қатты сынға алынды.
Ғалым -педагогтардың тәжірибелері бойынша оқытуды ұйымдастырудың формаларын былайша топтастырылады:
- жеке (бір ғана оқушымен жұмыс істейді);
- жеке жұптық (оқушы- оқушымен, мұғалімнің оқушымен қарым- қатынасы, жеке оқушының әзірлік үрдісіндегі қызметімен) айқындалады.
- жеке топтық: топ мектепте жұмысістейді, бірақ бір мектепте оқытылатын оқушылардың жасы әр шаманы құрайтын топ болады. (оқытудың бұл түрлі орта ғасыр мектептерінде қолданылған).
- Өзара бірлескен оқыту (аталған оқыту жүйесі Англяда пайда болған, атауы Балланкастер жүйесі).
- Саралап оқыту, оқытудың бұл түрі - оқушылардың қабілетіне қарай өтіледі. (Мангейм жүйесі).
- Бригадалық оқыту, тапсырманы бригада алады: бір сыныпта 5-6 оқушы ұйымдасады, есеп беруші - бригадир (оқытудың бұл түрі ХХ- ғасырдың 20- жылдарына тән).
- Американдық Винетка- жоспар , Грамле жоспар және т.б.
- Оқытудың микротоптық жүйесі (фронтальдық, ұжымдық жұмыс және т.б)
Мектеп практикасының тарихында оқытуды ұйымдастырудың сыныптық оқу жүйесін зерделеу және қорытынды, сабақтың орнықты ғылыми теориясын жасауды алғаш рет қолға алған А.Я. Коменскии болды.
Я.А. Коменский Ұлы дидактика (1632) атты әйгілі еңбегінде сабақтың бір мезгілде басталуы; сабақтың белгілі бір уақыттағы; сабақ арасындағы үзіліс; топтағы балалардың саны мен жас шамасының біркелкілігі; материалды оқыту қарқынының бірдейлігі; сабақты белгілі бір ұйымдастырылған түрде өткізу мұғалімнің түсіндіруіне оқушылардың назарын аудару; оқушыларға сұрақтар қою, тақырыпты игеруін бақылау сияқты талаптарды қанағаттандыратын оқу сабақтарын өткізетін топтың түрінің тиімділігін және қажетті теория жүзінде негіздеді. Сыныптық оқу аталған топтық оқытудың осындай түрі кеңіннен таралып, нығая бастады және қазірдің өзінде жетілдіру үстінде.
А.Әбілқасымованың Қазіргі заманғы сабақ атты еңбегінде Оқытуды ұйымдасырудың негіәзгі формасы сыныптық - сабақтық жүйесінің өзіне тән ерекшеліктерін көрсетеді:
жастары және дайындық деңгейлері біркелкі оқушылар бір сыныпты құрайды және мектептегі оқыту кезеңінде негізінен тұрақты құрамын сақтап қалады.
Сынып тұрақты кестеге сәйкес, бірыңғай жылдық жоспармен және бағдарламамен жұмыс істейді.
Сабақ оқудың негізгі бірлігі болып саналады.
Сабақ оқу пәніне, тақырыпқа арналады, Сондықтан сынып оқушылары сол материалмен жұмыс істейді.
Сабақта оқушылардың жұмысына мұғалім басшылық жасайды, ол аз пән бойынша оқу нәтижесін, әрбір оқушының мегеру деңгейін жекеше бағалайды және оқу жылының соңында оқушыны келесі сыныпқа көшіру туралы шешім қабылданды.
Қабілеті орташа оқушыға биімділік, және нашар оқушыға қиындықтар туғызса, жақсы оқушының қабілетінің дамуын тежейді.
Мұғалім оқытудың мазмұны, жылдамдығы, және әдістері бойынша жеке ұйымдастыру жұмыстарында оқушылардың даралық ерекшеліктерін ескеруге қиындық туғызуы;
Ересек балалар мен жасы кіші оқушылардың ұйымдсқан түрде араласуын қамтамасыз етпеуі және т.б;
Оқыту теориясын дамытуда К.Д. Ушинскийдің ролі ерекше. Ол сабақта барлық негізгі жақтарын, сабақтың әрір құрамдас мағынаға толы қызметке сай болуын, өйткені онсыз оқушының көптеген жақсы қасиеттерін дамыту мүмкін еместігін талап ете отырып, талдау жасады және шығармашылықпен жұмыс істеді.
(К.Д. Ушинский. Собр. соч., 6т, с.25)
Сабақта және оны жетілдіруге қатысты проблемаларды Ушинскиймен қатар және одан кейін де белгілі орыс педагогтары Д.А. Семенов, Н.А. Корор, М.И. Демков, Н.Ф. Каптерев және т.б. зерттеді.
1960 жылдары дидакттар және әдіскерлер сабақты ұйымдастыруды жетілдіре отырып, топтарын үлгіден бірте - бірте бас тарта бастады. Олар тақырыбы, бағдарламалардың бөлімдері бойынша өзара байланысты сабақтар жүйесін дайындауды қолға алды. Эксперименттер мен оқытудың жалпылама тәжірибесі сабақтың бұрыннан қалыптасқан теориясы мен практикасының жаңа міндеттерге сай еместігін көрсетті. Психологтар В.В. Давыдов, Л.В. Заньков., Н.А. Менчинская., Д.Б. Элкониннің зерттеулерінің арқасында балалардың психологиялық ерекшеліктері мен балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға құрылған, осы процесте теориялық білімі мен жалпылау ролін көтеретін оқытуға көшуге мүмкіндік беретіні түсінікті болды. Осы уақыттарда В.В. Давыдов, Л.В.Заньков, Н.А.Менчинский, И.А. Маркушевич К.И. Нешков, А.М. Пышколо П.М.Эрдиев және т.б. төменгі сынып оқушыларын математикадан тәжірибелі оқытуда нәтиже берген идеалары кеңінен тарай бастады.
Сабақ теориясы мен практикасының жағдайын дәлірек анықтау үшін қазіргі бастауыш мектептің өзіндік келбеті бәрінен бұрын оқушыларды оқыту толыққанды қызметін және оқуға сұранысы мен ынтасын топтастыруға бағытталуы тиіс бұрынғыша тек қана пәнді білімді, оқу, жазу және есептеу білімі мен дағдысын меңгерумен шектелмеуі тиіс. Осыған орай, оқытудың барлық мазмұны, әдістері, құралдары сабақты оқыту процесін ұйымдастыру осы мақсаттарға жетуге ғана бағытталуы тиіс.
Оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру процесінде оқытудың мазмұнын, әдістерін және құралдарын дамытуға бағытты күшейтудің әсерінен сабақ әдістерінің проблемасы өткір тұрды. Осы уақыттарда педагогтардың, психологтардың жүргізген белгілі эксперименттік зерттеулерінің арқасында бұрын қалыптасқан сабақ әдістемесі, оның мазмұны және ұйымдастыруы оқушыларды оқытудың жаңа талаптары мен міндеттеріне сай еместігі анықталады.
Сонымен жоғарыда аталған оқыту жұмысын ұйымдастырудың формаларының артықшылықтары мен кемшіліктерін келесі 3- сызбанұсқа арқылы көрсетуге болады.
Жоғарыда көрсетілген оқу жұмысын ұйымдастыру формаларын оқу процесінде пайдалану бастауыш сыныптарда өте тиімді. Сондай -ақ бастауыш сыныпта оқушылардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруда және танымдық іс -әрекетін дамытуда оқытудың басқа да формаларын пайдалану ерекше мәнге ие болып саналады. Осыған байланысты келесмі тақырыпта оқу -тәрбие процесінде оқытудың түрлі формаларын пайдалану бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамыту факторы ретінде қарастырылады.
1.2 Оқытуды ұйымдастырудың түрлі формалары - бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамытудың негізгі факторы.
Біздің елімізде жеті жылдық жалпы білім беруді (1949) енгізгенге дейін бастауыш мектеп өз бетінше тұйықталған, оқшауланған күйде болды. Көптеген балалар бастауыш сыныпты бітірісімен білім алуды аяқтап, алған білімдерімен шынайы өмірге араласты. Тек аз ғана бөлігі білім алуды немесе кәсіптік оқуды жалғастырды. Ол кезде бастауыш мектеп өзінің әлеуметтік міндетін атқарды - балаларды практикалық өмірге дайындады. Оның өз түлектерін қажетті практикалық біліммен, оқу, жазу және есептеу дағдысымен, машықтарымен қаруландыруы өте орынды еді.
Бастауыш білім берудің бір кездердегі мұндай жалпы мақсатты әлеуметтік сұранысқа толығымен сәйкес келді және оқытудың өзіндік мазмұнын, әдістерін және ұйымдастыру формаларын талап етті. Ол кездегі оқу бағдарламалары мен жоспарларына географиялық, математикалық және бастауыш мектепті бітірісімен бірден өндіріске баратын оқушыларға қажетті басқа шарттарды пропедевтикалық таныстыру енгізілген. Бұл фактілерді оқушылар саналы игеруі мүмкін. Сондықтан да сабақтар, қолданылатын оқыту әдістері тапсырманы белгілі үлгі бойынша орындауға бағытталды және оқушының атқарушылық, өндірушілік (репродуктивті) қызметінің басымдығын анықтады. Бұл кезеңдерде бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын пайдалану білімді дайын түрде игеруге бағытталды.
Д.Б.Эльконин осы кезеңдердегі бастауыш мектептердегі оқытудың принциптері мен тәсілдерін талдай келе, оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларында білімді игеру мынадай үш буыннан тұрады деп атап көрсетті:
1) мұғалім өмір шындығының қандай да бір саласы туралы мәлімет береді және түсіндіреді, ал оқушы оны қабылдай отырып, өзінің даму деңгейіне сәйкес түсінуге және есте сақтауға тырысады;
2) мұғалім бірнеше біртектес міндеттер ұсынады, кейде шешімінің үлгісін көрсетеді, ал оқушы осы үлгіні қабылдайды немесе қарапайым міндеттерді шешуге білімін өз бетінше қолдануға тырысады, яғни көптеген біртектес жаттығуларды атқару арқылы білімін, білігін және дағдысын бекітеді.
19 - 20 жылдары мектептерді құлдырататын сенімсіз педагогикалық тұжырымдамаларға орай "жобалар әдісі" деген атты икемденген оқыту формасы пайда болды. Оқушылар ауылшаруашылығы өндірісіне, сондай-ақ тұрмыстық еңбекке қатысты тапсырмаларды орындауы тиіс болды. Мысалы, белгілі бір тауық санына сәйкес тауыққора жобалауға тапсырма беріледі. Оқытудың осы формасын жасаушылардың ойынша, балалар сызбаларды, есептеулерді жасау процесінде математикадан, ана тілінен, физикадан, химиядан, сызудан, суреттен, еңбектен және басқа да пәндерден кешенді білім алды. Оқытуды ұйымдастырудың бұл формасы үзіп-жұлма, кездейсоқ білім алуға алып келді, әрине, кейбір жекелеген оқу сабақтарын пәнаралық байланыстарды, ынта мен ықыласты арттыру мақсатында осылай жүргізу тиімді болса да, ол оқу пәнінің мазмұнына, жүйелілігіне, ғылымилығына кері әсер етті.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық іс-әрекеті ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Оны психология ғылымының көрнекті өкілдерінің бірі Л.С.Выготский де зерттей отырып, оқыту мен дамудың арақатынасы мәселесін шешудің өзіндік тәсілдерін ұсынды:
- оқыту мен даму бір-біріне тәуелсіз екі түрлі процесс;
- оқыту кемелденуге негізделеді, оқыту мен даму процесінде пайда болатын мүмкіндіктерді пайдаланады;
- оқыту мен даму екі түрлі салыстырмалы процесс;
- оқыту дамудан кейін жүріп отыруы мүмкін, сонымен қатар дамуды алға жылжыта отырып, оның алдында болуы да мүмкін.
Баланы оқыту мен дамытудың арақатынасы мәселесінің шешімін түрлі зерттеушілер әртүрлі тәсілдермен іздестіреді:
- Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдов оқытудың мазмұнының өзгерісін іздестіру керек деп есептеді;
- Н.А.Менчинская, Д.И.Богоявленская, Е.А.Кабанова, Миллер білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеру тиімділігі ақыл - ой іс-әрекетінің тәсілдерін жетілдірудің көмегімен арттыруға болады деп дәлелдеді;
- Б.Г.Ананьев, А.А.Любинская оқытудың түрлі әдістерінің арту жағдайын зерттеуге мән береді;
- Л.В.Занков оқытудың дамытушылық әдістеріне ен бірінші, оқыту процесінің өзін жетілдіру арқылы қол жекізуге болады деп тұжырымдайды;
- П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланың ой-өрісінің дамуына ақыл-ой әрекетінің кезеңді қалыптастырудың әсерін зерттеді;
- Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин оқытудың дамытушылық әсері педагогикалық әрекеттер мазмұнында проблемалы оқытудың рөлін арттырғанда ғана артатынын дәлелдейді.
Психологиялық және педагогикалық теорияларды қорытындылау негізінде, осы ұғымдардың әрқайсысы жөніндегі түсінік нақтылана түсті. Жалпы қолданысқа төмендегі түсініктер енгізілді:
- даму бұл организмнің жүйке жүйесінің психикасының, тұлғаның сандық және сапалық өзгерістерінің көрінісі;
- оқыту - қоғамның - тарихи тәжірибені мақсатты жүргізу, білімді, іскерлікті және дағдыны меңгерудің ұйымдастыру процесі.
Оқыту мен тәрбие беру мазмұны бойынша терең ұлттық, көпқырлы дәстүрлі, ұлттық психологияны сипаттайды. Оқытудың дәстүрлі жүйесіндегі басты рөлді білім беру, мұғалімнің іс-әрекеті атқарады. Оны Я.А.Коменский, И.Песталоцци, И.Гербарт секілді педагогтардың тұжырымдамасы және немістің классикалық гимназиясының дидактикасы құрайды.
Бүгінгі ұстаздардың білім беру жолы тек сабақпен шектелмейді. Ол әртүрлі қосымша сабақ, өз бетінше білімін жетілдіру, ақпарат құралдары арқылы оқу т.б. Осылардың нәтижесінде сабақтың көп түрі жүйесі қалыптасуда.
1.3 оқытудың маңыздылығы ... ... ... ...
Мәтіннен есімдік сөздерін анықтаудың мәні зор. Есімдік пен оның мағыналық түрлерін меңгертуде оқушыларға зат есім, сын есім мен сан есімнің орнына жұмсалатын орынбасар сөз екеніне түсінік беру. Орынбасар сөзінің мағынасын аша отырып, есімдіктің қызметіне, жасалуына тоқталу. Оның сұрақтарын айта отырып, мысалдар келтірту. Жалпы есімдік ұғымын ашып алған соң оның мағыналық түрлеріне меңгерткен жөн. Ендеше, әрқайсысына жеке тоқталып өтсем.
Есімдіктің алғашқы түрі - жіктеу есімдігі зат есімдерше түрленіп, заттық ұғым беретінін атап өткен дұрыс. Жіктеу есімдігі үш жақта және жекеше-көпше түрде жіктелетінін де ескерту. Қарапайым мысалдар келтіре отырып, дәлелдеу. Нұсқау, меңзеу мағынасында жұмсалатын есімдік түрін бұл, сол, анау, осы, әне, міне сөздері арқылы меңгерту. Жауап алу мағынасында қойылатын барлық сұрақтар сұрау есімдігіне жатады. Жалпылау мен жинақтау ұғымын білдіретін де сөздер барын, оған барлығы, жалпы, барша, бүкіл т.б. сөздері жататынын мысал келтірте отырып дәлелдеу. Бір ғана өз, еш түбір сөздері арқылы да есімдіктің өздік пен болымсыздық сияқты мағыналық түрлері жасалатынын айту. Белгісіздік ұғымын білдіретін сөздерді оқушыларға айтқыза отырып, оған жататын сөздерді тізіп айтқызу. Осылайша есімдіктің мағыналық түрлерінен хабардар болған оқушының әрі қарайғы қызметімен таныса алады.
1.3
2.
2.1 Бастауыш сыныпта білім берудің тиімді жолдары
Жалпы бастауыш сынып оқушыларын тақырыпты меңгертуде мұғалімнің
жетектеуші сұрақтары арқылы өздігінен білім алуға бағыттаймын. Бұл тәсілді әр сабақта жаңа тақырыпты меңгертуде қолданамын. Мәселен, мәтін арқылы ережені анықтау, сызбаға ережелердің жасалу жолдарын бөліп жаз, салыстыр, керегін түртіп ал деген сияқты әдіс-тәсілдерді қолданған өте тиімді. Бұндай тиімділік оқушының оқулықтағы тақырып пен өзінің айтқан ақпаратын салыстыра, толықтыра отырып игеруі. Әрине бұл жерде мұғалім қалыс қалды деген сөз емес. Қазіргі жаһанданған заманда оқушылардың білімденулеріне аса мән берілгені анық. Тақырыпты оқушыға шайнап беру уақытша алынған біліммен тең. Білім алушы әр сабақта талаптанып, еңбекпен жетуі керек. Сол себепті оқушылардың өздері еңбектене отырып, ізденген білім нәрі бойына сіңімді таралатынын байқап жүрмін. Міне, өздігінен білім алудағы тиімділік деген осы болмақ. Сондай-ақ тиімділікті жүзеге асырудағы басқа да тәсілдерімен бөліспекшімін.
Ресурстарды, көрнекіліктерді қолданудың тиімділігі неде? Оқушылардың психологиялық қабылдау жағы әр түрлі дамиды. Кейбір оқушылар құлақпен есту арқылы қабылдайтын құйма құлақтар болады, ал кей оқушылар көзбен көріп, есіне сақтап алатындары бар. Осы жайтты ескере отырып, көрнекіліктерді сабақта қолданған тиімді болады. Мысалы, есімдіктің мағыналық түрлерін, жасалу жолдары мен мысалдарын кестеге түсіріп, тақырыпты меңгерту барысында оқушыға көрсетсе, оқушы бірден есіне сақтап, қабылдап алады. Осы тәсіл жаңа тақырыпты меңгерту кезінде ғана қолданылмай, оқушыға сол кестені ережелер жинағы ретінде әр оқушының қолына беріп қойғанда нәтижесін береді. Оқушы бұл кестені тек мектепте ғана емес, үй жұмысын орындау барысында да пайдалана алады. Осылайша көзбен қабылдаған білім, ойға келіп түйінделеді. Ойдағы білім бойына сіңіп, мәңгі есте сақтауына септігін тигізеді.
Көп ұғымды аз, қысқа жеткізу тәсілі де өз нәтижесін беріп жүргенін аңғаруға болады. Ұзақ мәтіндерде берілетін ақпаратты қысқартып, тезис түрінде жазуға бастауыштан буыннан бастап-ақ дағдыландырған дұрыс деп ойлаймын. Оқушы орта буын сыныптарына келген кезде эссе жазу, шығарма жазу, шығармаға мәтін құрау сияқты тапсырма түрлері күрделене береді. Шығармашылық тұрғыда орындай отырып, мұғалімнің көздеген мақсатына жетудің оңай тәсілдерінің бірі. Есімдіктің мағыналық түрлерінің әрқайсысына берілген анықтама мен түсініктерді толық жазбай, негізгісін бөліп алып, өзінің түсінгенін өз сөзімен жазғанда тақырып оңай меңгеріледі.
Келесі бір тәсіл - сәйкестендіру әдісі. Берілген есімдіктің барлық мағыналық түрлерін жазып, екінші бағанрға оның сұрағын немесе анықтамасын (яғни жасалу жолын) жазып, сәйкестігін, дұрыс жауабын анықтату.
Сонымен қатар оқушыларға шығармашылық тапсырмаларды міндетті түрде беріп отырған абзал. Шығармашылық тапсырма оқушының ой-өрісін дамытып, сыни тұрғыда өз көзқарасын білдіруге машықтанады. Меңгерген есімдіктің мағыналық түрлерін одан әрі бекіту мақсатында ертегі құрастыру тапсырмасын берген өте орынды. Соңғы сабақтардың бірінде шығармашылық тапсырма ретінде Ертегі құрастырайық айдарымен тапсырманы орындаты. Оқушыларға есімдіктің жеті түрін жеті батыр немесе жеті ата, т.б. оқушының қиялына қарай тапсырма түрін орындату баланың қызығушылығы артады. Ойын баласы жас ерекшелігіне сай ертегі жанрын жақсы көреді. Олар бұл жанрды жақсы қабылдайды. Осылайша бала қиялын жаңа тақырыппен сәйкестендіре отырып меңгерткен өте тиімді жолдардың бірі болмақ.
https:stud.kzreferatshow83079# &gid=1&pid=19 жалғастыру
2.2 Жалпы білім беретін мектептің 4-сыныбына арналған оқулықтың (Қазақ тілі. Жалпы білім беретін мектептің 4-сыныбына арналған оқулық. 2 бөлімді Ә.Е.Жумабаев, Г.И.Уайсов,, Г.Т.Сәдуақас. Алматы: Атамұра, 2019. - 144 бет.) 55-бетінде есімдік туралы тақырып берілген. Оқулықта Есімдіктер: мен, сен, біз, сіз, ол, өзі, бұл, сол, кім, қанша, қайда, ешкім, әркім, ешқашан, әрқайсысы т.б. деп берілген. Ал оқулықтың 57-бетінде Мен, сен, ол сөздері жіктеу есімдіктері деп аталады. Жіктеу есімдіктері жіктеледі, септеледі делінген. Оқулықтың 60, 62-беттерінде жіктеу есімдігінің септелуі туралы жазылған. Ол беттерде жаттығуда мысал ретінде жіктеу есімдігінің түрлерін алып септеген және сұрақтары келтірілген. Жеті септіктің сұрақтары жазылып, мысал ретінде мен, сен, ол, біз, Сәуле сөздері алынған. Бұл - теориялық білімді меңгертуде берілген ақпарат. Оқулықтың осы беттерінде төмендегіше тапсырмалар берілген екен:
- жаңылтпаштан есімдікті тауып, сұрақ қою;
- берілген есімдіктерден сөйлем құрау;
- есімдіктің жазылуын есте сақтау (мұнда біріккен сөздердің жасалуын есте сақтау керектігі айтылған);
- түсіп қалған сөздің орнына есімдік түрін қою;
- қарамен жазылған сөзге сұрақ қойып, қай сөз табының орнына жұмсалатынын айтқызу;
- сұрау мәтінде берілген есімдікті табу;
- септелген есімдікті салыстыру (мысалы, мен, маған);
- жіктеу есімдігін септеу.
Жоғарыдағы тапсырмалар тек есімдікке қатысты алынған тапсырмалар. Оқулықтағы тапсырмаларды орындау барысында есімдіктің жіктеу және сұрау мағыналық түрі беріледі. Ал ережеде есімдіктің барлық мағыналық түрлеріне мысалдар келтірілген. Алайда, тапсырма берілмеген. Осындай мәселеден сабақ өту барысында есімдіктің барлық мағыналық түрлері мысал арқылы көрсетілсе, тапсырмалар берілуі керек деген тұжырымға келдім. Демек, есімдіктің жіктеу мен сұрау түрінен басқа түрлеріне тапсырмалар құрастыру қажеттігі туындайды. Тақырыпты меңгертуге берілген сағат санын қамти отырып, есімдіктің қалған мағыналық түрлеріне тапсырмалар құрастырып, сол көлемге кіріктіру керек.
Есімдікті бастауыш сыныпта тиімді оқытуда мынадай тапсырмалар түрлерін енгізуге болады:
Анықтағыш құрату. Есімдіктің мағыналық атауларын бір
бағанға қойып, ал мағыналық түрлеріне жататын сөздерді екінші бағанға қойып жазғызу. Осылайша, әрқайсысына жататын сөздерді жаттап, еске сақтап алады.
Есімдіктің мағыналық түрлері
Есімдікке жататын сөздер
Жіктеу
Мен, сен, біз, ол, олар
Сілтеу
Анау, осы, мыне, мынау
Сұрау
Қанша? Неше? Қалай? Қай?
Өздік
Өзім, өзіміз, өзге
Жалпылау
Түгел, барша, барлық
Болымсыздық
Ешқашан, ешқайда, ешқашан
Белгісіздік
Кейбір, әлдекім, бірнеше
Жоғарыдағы кестені түрлендіріп, сәйкестігін тапқызу.
Анау, осы, мыне, мынау
Кейбір, әлдекім, бірнеше
Қанша? Неше? Қалай? Қай?
Түгел, барша, барлық
Өзім, өзіміз, өзге
Ешқашан, ешқайда, ешқашан
Мен, сен, біз, ол, олар
Жіктеу
Сілтеу
Сұрау
Өздік
Жалпылау
Болымсыздық
Белгісіздік
4-сынып оқулығында берілгендей, оқушылар сөздерді септей алады.
Жоғарыдағы есімдіктің мағыналық түрлерін септеу тапсырмасын беру өз бетінше орындалатын жұмыс түрлерінің бірі. Белгілі сөздерді талдайды. Оқушылардың ықтимал жауаптары төмендегіше болмақ:
Атау септік: барша, әлдекім, өзі
Ілік септік: баршаның, әлдекімнің, өзінің
Барыс септік: баршаға, әлдекімге, өзіне
Табыс септік: баршаны, әлдекімді, өзін
Жатыс септік: баршада, әлдекімде, өзінде
Шығыс септік: баршадан, әлдекімнен, өзінен
Көмектес септік: баршамен, әлдекіммен, өзімен
Мәтін беріп, сол мәтіннің ішіндегі есімдіктің түрін ажыратып, қай септікте тұрғанын белгілейді. Оқушының жұмысы дәлел ретінде келтірілген.
4) Оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге құрылған тапсырмалардың тиімді түрінің бірі - тест тапсырмасын құрату. 3 сұрақтан, үш нұсқандан құралған тест тапсырмасын оқушылардың өздеріне құрату.
5) Қарапайым әрі жиі орындалатын тапсырмалардың бірі - мәтінмен жұмыс. Жоғары сыныптарда да мәтінмен жұмыс жасалады. Оқу сауаттылығын арттыру тапсырмасы да мәтінмен жұмыс түрінен басталады. Мәтіннен есімдіктің түрін ажытару, сондай-ақ мәтіннен есімдіктің мағыналық түрлерінің астын сыз сияқты тапсырмалар түрлерін алған орынды. 4-сынып оқулығындағы мына бір мәтіндерге тапсырма құрастырсақ (оқулықтағы мәтінді алудағы себеп: оқулық материалын қамту және есімдік тақырыбына бөлінген сағат санына байланысты жоспардан тыс артық сағат өткізбеген жөн):
Тапсырма:
-
-
-
Бүркіт - өте қауқарлы құс. Ол бүрген кезде түлкінің омыртқасын опырып жібереді. Ал адам қолға үйретіп, баулыған бүркіт қасқырды да тайсалмай алады. Бүркіт қоян, тиін, құр, кейде тырнаға да түседі. Су бүркіті балықты қорек етеді. Бүркіттің түрі көп .
Бүркіттер тек адамнан ғана зардап шегіп келеді. 1917-1922 жылдары Америкада 15 мың 745 бүркіт адам қолынан өлген. Осындай озбырлықтың салдарынан бүркіттердің тұқымы азая бастаған соң, қазір барлық елдерде бүркіттерді қорғау туралы арнаулы заң шығарылды. Біздің елімізде бүркіттерге ешқандай қастандық жасалынбайды.
6) Әдістемелік нұсқау хатқа енгізілген өзгерістердің бірі - мазмұндама, шығарма, диктант жұмыстарын кіріктіру. Осыған орай, диктанттың түрлерін, қысқаша нұсқаларын бастауыш сыныптан бастап енгізе беруге болады. Сабақты бекіту кезеңінде сөздік диктант түрін алу тиімді.
7)
8)
Жаңаша оқыту барысында қолданылған жоғарыдағы білім берудің тиімді тапсырмалардың әрқайсысын орындап болған соң дескриптор беріп отырған жөн. Бұл оқушылардың әр тапсырманы орындағандағы бағалау критерийін біліп отыруына өте маңызды.
2.3 Сабақ жоспары арқылы есімдікті меңгерту (???сынып)
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
https:adilet.zan.kzkazdocsV220 0029767 (бағдарлама)
https:stud.kzreferatshow83079 (бастауышты окытудын тиымды жолдары)
Қосымша
ӘНХ (
Сабақты жоспарлау бұл тиімді оқыту және білім алушылардың оқу
мақсаттарына жетуі үшін қажетті педагогикалық практиканың ажырамас бөлігі
болып табылады.
Орта білім беру ұйымдарындағы сабақтарды жоспарлау нормативтік
құқықтық актілермен реттеледі: Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту, орта,
арнайы, қосымша, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру
ұйымдары педагогтерінің жүргізуі үшін міндетті құжаттардың тізбесін және
олардың нысандарын бекіту туралы (ҚР БҒМ 2020 жылғы 6 сәуірдегі №130
бұйрығы, ҚР Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 17 наурыздағы № 68
бұйрығымен енгізілген өзгерістермен https:adilet.zan.kzkazdocsV200 0020317).
Жоғарыда аталған нормативтік құқықтық актілерге сәйкес мұғалімдер
сабақты жоспарлауда екі құжатты жүргізеді:
1. Пәндер бойынша орта мерзімді (күнтізбелік-тақырыптық) жоспар.
2. Қысқа мерзімді (сабақ) жоспар.
Екі жоспар да қағаз түрінде де, электронды түрде де жүргізілуі мүмкін
(word, pdf).
1. Пәндер бойынша орта мерзімді (күнтізбелік-тақырыптық) жоспар
Педагог оқу жылы басталғанға дейін бір рет пәндер бойынша орта мерзімді
(күнтізбелік-тақырыптық) жоспар әзірлейді. №130 бұйрыққа сәйкес орта
мерзімді жоспарда мынадай міндетті тармақтар болуы тиіс:
- бөлім ортақ тақырыптар;
- сабақтың тақырыбы;
- оқыту мақсаттары;
- сағаттар саны;
- өткізу мерзімдері және ескертпе.
Қорытынды
Егеменді еліміздің елу мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен жылжу қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп, жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлеуметтік деңгейде білім беру мазмұнына жаңаша қарау- басты міндеттердің бірі. Қазіргі кезде жалпы білім беретін мектептерде оқытудың түрлі формаларының пайдалануы оқытудың әдіс -тәсілдерінің жаңаруы бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жыға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында Қазіргі жалпы білі беретін мектептегі оқытудың мазмұны фактологиялық күйінде қалып отыр, пәндік тәсілге негізделген мемлекеттік стандарттар моральдық тұрғыдан ескірген. Мектепте оқушының өмірлік жолын, мүдделері мен болашағын таңдауға нақты дәлелдемелер берілмейді. Орта білім берудің мақсаты- жылдағы өзгеріп отыратын дүние жағдай қатарына алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардыңнегізінде еркін бағдарлай білуге, өзін -өзі іске асыруға, өзін -өзі дамытуға. өздігімен дұрыс адамгершілік тұрғыда шешім қабылдауда білуге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру- делінген. Сондықтан, бастауыш сыныпта оқытылатын пәндер мазмұнына жаңаша көзқараспен қарауды талап етеді. Соңғы педагогикалық психологиялық әдістермен еңбектерге талдау жасау бізге мынадай бағыттардың мәнін айқындауға мүмкіндік береді:
оқытуда білім мазмұнының көлемі баланың психологиялық және дене дамуына және шамасына сай келуі;
бастауыш білім беру сатысындағы балалардың жас ерекшелігі даму заңдылықтарына, ерекшелігіне, мүмкәіндігіне сай келуі;
білім беру және оқытудың нәтжесі өмір сұраныстарына сәйкес келуі;
Сабақты оқу -танымдық, коммунакативтік, практикалық, шығармашылық әрекеттік сипатта жүргізу арқылы оқушыларға білік, дағдыны меңгерту:
бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын (саяхат, оқушылардың өз бетінше жұмысы, факультатив сабақтар және т.б.) тиімді етіп таңдай білу;
бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын тиімді етіп таңдай білу- оқушылардың танымдық, шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту факторы екендігін білу қажет.
Жұмыстың бірінші тарауында бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың ғылыми- теориялық негіздері туралы мәселелер қамтыған. Онда:
- оқытуды ұйымдастырудың формаларының мәні, мазмұны, және түрлер;
оқытуды ұйымдастырудың түрлі формалары-бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамытудың кейінгі факторы;
Оқу- тәрбие процесінде бастауыш сынып оқушыларының жас және дара ерекшеліктерін есепке алу мүмкіндіктері жан- жақты қарастырылған
Ал жұмыстың ІІ тарауы- бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың әдістемелік негіздері мәселесіне арналады. Онда:
бүгінгі таңда бастауыш сыныпта оқытудың формаларын пайдаланудың ерекшеліктері;
Бастауыш сыныпта ана тілі, математика, табиғаттану пәндерін оқытуда саяхат, үйдегі оқу жұмысы, өз бетінше оқу жұмысы сабақтарын ұйымдастырудың әдістемелік ерекшеліктері озық педагогикалық тәжірибелерге сүйене отырып, сабақтар талдамасын ұсынған.
Сонымен, жалпы білім беретін мектептің бастауыш буынында оқытуды ұйымдастыруды түрлі формаларын оңтайлы пайдалана білу- мұғалімнің дидактикалық қабілетін одан әрі шыңдай түсері анық.
2-параграф. Оқу мақсаттарының жүйесі
12. Бағдарламада оқу мақсаттары кодтық белгімен белгіленген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім және бөлімшенің ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. 3.2.1.1. кодында: "3" - сынып, "2.1" - бөлім мен бөлімше, "1" - оқу мақсатының реттік нөмірі.
13. Оқу мақсаттарының жүйесі:
1) "Тыңдалым" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Тыңдалым және айтылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша оқу мақсаттары
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1.1 Шығарманың мазмұнын түсіну
2.1.1.1
шығарманың мазмұны бойынша берілген сұрақтарға жауап беру
3.1.1.1
шығарманың маңызды тұстарын анықтау үшін ашық сұрақтар қою және жауап беру
4.1.1.1
шығарманың мазмұнын толық түсіну, кейбір тұстарын нақтылау, оқиғаның себеп-салдарын анықтау үшін сұрақтар қою және жауап беру
1.2 Шығарманы мазмұндау
2.1.2.1*
шығарманың мазмұнын дайын жоспар бойынша немесе өз сөзімен мазмұндау, үзіндісін мазмұндау, сахналау
3.1.2.1*
шығарманың мазмұнын бірлесе құрастырған жоспар бойынша немесе өз сөзімен толық, таңдауына қарай мазмұндау, сахналау
4.1.2.1*
шығарма мазмұнын түрлі баяндау тәсілдерін
(І немесе ІІІ жаққа өзгертіп, жағдаяттар қосып, оқиғаларды өрбітіп) қолданып, шығарманы қысқаша, толық, ішінара мазмұндау
1.3 Шығармада
ғы оқиғаны болжау
2.1.3.1
шығарманың тақырыбы мен үзіндісіне (бастапқы бөліміне) сүйеніп, оқиғаның соңын болжау
3.1.3.1
шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне, ондағы оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжау
4.1.3.1
шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі негізінде сюжеттің дамуын болжау, оның себебін түсіндіру
1.4 Тыңдарманның назарын аударту
2.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
3.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, нақыл сөздерді, вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
4.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, өлең жолдарын, нақыл сөздерді, шешендік сөздерді және вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
3.1.4. 2
сөйлеу барысында иллюстрациялар, көрнекіліктер, фотосуреттер қолдану
4.1.4.2
сөйлеу барысында иллюстрациялар, көрнекіліктер, фотосуреттер қолдану, презентация, видеоролик жасау
1.5 Тыңдалған шығарма бойынша пікір білдіру
2.1.5.1
өз ойы мен сезімін тірек сөздерді пайдалана отырып жеткізу
3.1.5.1
өз ойы мен сезімін көркем-бейнелі сөздерді қолдана отырып жеткізу
4.1.5.1
өз ойы мен сезімін, көзқарасын өмірде болған, өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
Жүктеу
2) Оқылым
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Оқылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша
оқу мақсаттары:
2.1
Оқу түрлерін қолдану
2.2.1.1
шығарманы дауыстап дұрыс әрі түсініп оқу, рөлге бөліп, мәнерлеп оқу
3.2.1.1
шығарманы дауыстап түсініп, рөлге бөліп, мәнерлеп, теріп оқу
4.2.1.1
шығарманы дауыстап түсініп, рөлге бөліп, мәнерлеп оқу, теріп оқу, шапшаң оқу
2.2.1.2
шығарманы іштей оқып, ондағы қажетті ақпараттарды белгілеп оқу
3.2.1.2
шығарманы іштей саналы түрде түсініп, көз жүгіртіп, шолып, түртіп алып, қажетті ақпаратты тауып, белгі қойып,сын тұрғысынан бағалап оқу
4.2.1.2*
шығарманы іштей көз жүгіртіп, шолып, түртіп алып, сұрақтар қоя отырып, қажетті ақпаратты тауып, белгі қойып оқу, талдау жасап оқу, сын тұрғысынан бағалап оқу
2.2 Шығарманың мазмұны бойынша сұрақтар қою және жауап
беру
2.2.2.1
мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою және оның жауабын шығармадан таба білу
3.2.2.1
қолдануға (практикалық) және бағалауға негізделген сұрақтар қою және жауап беру
4.2.2.1
шығарманы қайта құруға, интерпретациялауға және бағалауға негізделген сұрақтар қою және жауап беру
2.3 Шығарманың тақырыбы мен ондағы негізгі ойды анықтау
2.2.3.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың тақырыбы және негізгі ойды анықтау
3.2.3.1
шығарманың тақырыбын анықтау және негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін, сөйлемді табу
4.2.3.1 шығарманың тақырыбы және негізгі ойды анықтау, автордың ойын мәтін деректерінен келтіре отырып дәлелдеу
2.4
Әдеби шығарманың жанрын анықтау
2.2.4.1
мақал-мәтел, жұмбақ, ертегі, тұрмыс-салт жырлары, әңгіме, өлеңнің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
3.2.4.1
өлең, мысал, нақыл сөз, аңыз, бата, әңгіменің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
4.2.4.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры, фантастикалық әңгімелердің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
2.5 Шығарманың композициясын анықтау
2.2.5.1
мұғалімнің көмегімен көркем шығармадағы оқиғаның басталуын, дамуы мен аяқталуын анықтау
3.2.5.1
көркем шығармадағы оқиғаның басталуын, дамуын және аяқталуын анықтау
4.2.5.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың композициялық құрылымын (сюжеттің басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі) анықтау
2.6 Кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалау
2.2.6.1
кейіпкердің сыртқы келбетін сипаттау, мінез-құлқы мен іс-әрекетін бағалау
3.2.6.1
кейіпкердің портретін сипаттау, оның іс-әрекеті мен мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен тауып, бағалау
4.2.6.1
кейіпкердің, кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен тауып, салыстырып бағалау
2.7
Әдеби көркемдеуіш құралдардың қолданысын анықтау
2.2.7.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы көркемдеуіш құралдарды (теңеу, кейіптеу) табу
2.2.7.2
мұғалімнің көмегімен көркем шығарма үзіндісін басқа үлгідегі (иллюстрация, мультфильм) нұсқасымен салыстыру
3.2.7.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдеуіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
3.2.7.2 мұғалімнің көмегімен көркем шығарма үзіндісін басқа үлгідегі (иллюстрация, музыка (күй), мультфильм) нұсқасымен салыстыру
4.2.7.1 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет, аллитерация, әсірелеу) табу және оларды қолдану
4.2.7.2 көркем шығарманы басқа үлгідегі (иллюстрация, музыка (күй), мультфильм, кинофильм) нұсқасымен салыстыру
2.8
Көркем шығарма элементтерін салыстыру
2.2.8.1
мұғалімнің көмегімен сюжеттің дамуындағы өзгерістерді анықтау
3.2.8.1
эпизодтарды салыстыру, сюжеттің дамуындағы өзгерістерді анықтау
4.2.8.1
эпизодтар мен оқиғалардың негізінде жатқан маңызды тұстарын талдау және салыстыру
Жүктеу
3) жазылым:
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Жазылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша
оқу мақсаттары:
3.1 Шығарманың жоспарын құру
2.3.1.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы бөліктерге бөліп, жоспар құру
3.3.1.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы логикалық бөліктерге бөліп, әр бөлікке ат қойып, жоспар құру
4.3.1.1 оқылған шығармадағы оқиға жүйесін анықтап, оны бөліктерге бөлу, әр бөлікке ат қойып, жоспар құру
3.2 Шығарманың түрлі жанры бойынша шығармашылық жұмыс жазу
2.3.2.1* мұғалім көмегімен үлгі бойынша шағын ертегілер, жұмбақтар жазу немесе дайын ұйқастарды қатыстырып шумақтар, санамақтар құрастыру
3.3.2.1* шығарма кейіпкеріне хат, ертегі (кейіпкер қосу, соңын өзгерту), өлең (төрт жолды), әңгіме (оқығаны, көргені бойынша) жазу
4.3.2.1 таныс мәтінге жаңа кейіпкерлер қосу, жаңа сюжеттер енгізу, өлең (төрт жолды) жазу
3.3 Шығармашылық жұмыстарды түрлі формада ұсыну
2.3.3.1
мұғалімнің көмегімен сурет, каллиграмма, аппликация, фотосуреттер пайдаланып, шығармашылық жұмыс жазу
3.3.3.1
шығармашылық жұмысын сурет, сценарий түрінде ұсыну
4.3.3.1
шығармашылық жұмысын сызба, диафильм, презентация түрінде ұсыну
3.4
Қатені табу және түзету
2.3.4.1
мұғалімнің көмегімен орфографиялық, пунктуациялық, стилистикалық қателерді табу және түзету
3.3.4.1
көмегімен шығарманың құрылымын, стилін жетілдіру, өз бетінше орфографиялық, пунктуациялық қателерді табу және түзету
4.3.4.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың құрылымын, стилін жетілдіру, өз бетінше сын тұрғысынан бағалау және лексикалық, орфографиялық, пунктуациялық қателерді тауып түзету
Жүктеу
14. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
3-параграф. Бастауыш білім беру деңгейінің 2-4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспар (оқыту қазақ тілінде)
1) 2-сынып:
Ортақ тақырып
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрі)
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Оқу мақсаттары **
1-тоқсан
1. Өзім туралы
2. Менің отбасым және достарым
Тыңдалым және айтылым
1.1Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну
2.1.1.1 тыңдаған материал бойынша түсінбеген сөздерін белгілеу, мәтін мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға жауап беру
1.3 Түрлі жағдаяттарда сөйлеу мәдениетін сақтау
2.1.3.1 күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарға байланысты сөйлеу мәдениетін сақтап, диалогке қатысу
1.4 Берілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе
1. Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың негізін қарастыру (немесе маңыздылығы)
1.1 Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың мақсат-міндеттері
1.2 Бастауыш сыныпта білім берудің тиімді жолдары (немесе Бастауыш сыныпта есімдікті оқытудың тиімді жолдары)
2. Мектеп бағдарламасында есімдіктің берілуі
2.1 Есімдіктің 4-сыныпқа арналған қазақ тілі оқулығында берілуі.
2.2 Есімдікті бастауыш сыныпта оқытуда берілетін тапсырмалар түрлерін;
3. Практикалық бөлім. Қысқа мерзімді жоспар (4-сынып)
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Қосымша
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Еліміз дамып, ілгері жылжи бастаған сайын оқыту үдерісіндегі мәселелер де заманауи үлгіде қалыптасатыны белгілі. Оқушыларды жас ерекшеліктеріне сай тақырыпты меңгертуде жаңа әдіс-тәсілдерді қолдану - заман талабы. Осы жұмысымда бастауыш сынып оқушыларына есімдікті меңгертудің жолдары қарастырылады.
Зерттеудің мақсаты: ... ... ...
Зерттеудің міндеттері:
- мәтіннен есімдіктерді табу;
- есімдіктердің мағыналық түрлерін ажырату;
- есімдіктің түрлерін мәтіннен табу арқылы меңгерту
Зерттеу нысаны:
Зерттеу пәні:
Зерттеудің ғылыми болжамы: Сабақ барысында меңгертілген тақырып негізіндегі мәтіндерінде өнегелі ұрпақ өсіп жетілуіне жол ашу. Әрбір мәтін арқылы оқу сауаттылығын меңгертіп, өмірде өз орын табуға бағыт-бағдар көрсету.
Зерттеудің әдістері: Жұмыс мақсатына сай оқытудың бірнеше тиімді әрі заманауи үлгідегі әдіс-тәсілдері ұсынылады. (галымдарды жазу)
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: ... ... ...
Зерттеудің құрылымы: Жұмыс кіріспе бөлімнен, негізгі бөлімдегі теориялық және практикалық бөлімдермен қоса, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Зерттеудің нәтижесі: есімдікті оқытудың тиімді жолдарын қосымша сабақтарда, элективті курстар мен факультатив курстарында қолдануға болады. Сондай-ақ жас мамандардың қолдануларына болады.
1 1.Теориялық бөлім
Оқытуды ұйымдастырудың формаларының мәні, мазмұны және түрлері.
Әлемдік педагогикалық ойдың тарихы мен мектепте оқытудың практикасында оқытуды ұйымдастыру формалары жүйесіне берік көзқарас қалыптасты. Оқытуды жүзеге асыруда білім мен оқытуды ұйымдастыруда оны модернизациялау көзделеді. Түрлері деген ұғым латын тілінен аударғанда Forma сыртқы көрініс дегенді білдіреді, Сыртқы сызық белгілі орныққан тәртіп. Философиялық сөздікте: Түрлері ішкі мазмұнды ұйымдастыру деген анықтама береді. Яғни Түрлері ішкі байланысты білдіреді және ұйымдастыру тәсілдері, өзара құбылыс, сыртқы жағдайлармен сабақтастықта. Жоғарыда Түрлері ұғымының мәнін басшылыққа отырып, оқытудың формасына былай анықтама беруге болады: Оқыту формасы - оқу материалын меңгеруден оқушылардың өзара әрекеті. Оқыту формасы әдіспен, амалдарға, құралдарға, оқушылардың іс- әрекетіне тәуелді болады. Ресей педагогы Чередов И.М. бойынша: Педагогикалық іс- әрекетті бұл бірімен - бірі, өзара байланысты ықпалдасық, әсер етушілік белгілі бір тапсырманы орындау кезіндегі оқушылар мен мұғалімнің қарым -қатынасы деп түсіндіріледі. Оқытудың формасы - оқыту үрдісінің белгілі бір оқу материалын игеру барысындағы оқушының оқу іс- әрекетін басқару мен оқу тәсілдерін меңгерумен сабақтас. болып саналады. Сабақтың сыртқы көрінісі оқу материалының ішкі бөліктерінің басын біріктіріп және дидактикалық категория ретінде оқу үрдісін ұйымдастырудың сыртқы пішімін белгілейді, мұның өөзі оқушылардың білім сапасының көрсеткішімен өтетін уақыты және орны, оның жүзеге асырылу тәртібі секілді жағдайлармен байланысты.
Педагогикалық сөздікте: Оқуды ұйымдастыру формасы- оудың -әдіс тәсілдерін тиімді қолдануды жүзеге асыру үшін оқушыларды топтастыру деп анықтама берілген.
Г.Усмановтың Педагогика атты оқулығында: Оқытуды ұйымдастырудың формасы- бұл мұғалім мен оқушылардың оқу әрекетіне қолайлы жағдай жасау үшін арнайы ұйымдастырылған? белгілі бір тәртіппен өтілетін жұмыс деп қарастырылады.
Оқытуды ұйымдастырудың формалары-белгілі бір тәртіп пен режим негізінде жүзеге асырылатын оқыту процесін ұйымдатыру тәсілі.
Мектептердің даму тарихыда ұлы педагогтардың тұжырымдамалары және оқуды ұйымдастырудың әртүрлі формалары белгілі. Оның дамып жетілуі, қоғамның қажеттілігі мен сұранысының талап- мүдесіне қатысты.
Оқытуды тиімді ұйымдастыру мәселелерімен педагогиканың дидактика деп аталатын арнаулы саласы шұғылданады. Дидактика бұл - білім мен оқытудың теориясын жасап шығаратын, педагогика саласы. Дидактиканың негізгі проблемалары оқыту процесінің заңдылығын ашу, білімнің мазмұнын анықтау, оқытудың барынша тиімді әдістері мен ұйымдастыру формаларын жасап шығару болып табылады.
Оқытуды ұйымдастыру формасы ұғымының мәнін ашу үшін оқыту ұғымының педагогикалық анықтамасы на тоқтала кетейік:
Оқыту- жеке адамның қалыптасуының және бірінші кезекте, ақыл -ойы мен жалпы білімін дамытудың маңызды құралы. Оқытудың білім алудың қалған барлық басқа түрлерінен және өздігінше білім алудан мынадай айырмашылығы бар. Ол белгілі бір жүйеде және жоспар бойынша, мұғалімнің басшылығымен өтіп жатқан бағдарлы мақсатқа бағытталған процесс болып табылады. Әрбір пәнді оқыған кезде оқушылар білімнің кейбір жиынтығын меңгереді және сол саламен байланысты белгілі іскерлік пен дағдыға ие болды. Іскерлік - деп іс жүзіндегі қимыл шәкірт алған білімнің негізінде жүзеге асырылатын және жаңа білім алуға алдағы уақытта ықпал жасай алатын әрекет деп айтуға болады.
Сонымен оқытуды ұйымдастырудың формасы ұғымының мәні Оқыту және Ұйымдастыру формалары деген категориялардың жиынтығы ғана емес, олардың синтезі болып табылады.
Педагогика тарихында ұлы педагогтардың тұжырымдары және оқытуды ұйымдастырудың әртүрлі тәсілдері белгілі. Оның дамып, жетілуі қоғамның қажеттілігімен сұраныстың талап- мүддесіне қатысты. Оқытуды ұйымдастырудың формалары бойынша жәктеледі:
оқушыың саны мен құрамы
жұмыс орны
оқу жұмысының ұзақтығы
Оқыту процесінің әрқашанда мұғалімнің басшылығымен өтеді. Сын көзімен қарамаушылықтың нәтижесінде оқытудың әртүрлі формалары шетел педагогикасынан ауысып, мектептерде қолданылады. Біріншіден, мұғалім ролінің төмендеуі; екіншіден оқушылардың ғылым негіздерінен терең білім алуына зиянды әсер етті.
Шетел мектептерінен ауысып келген оқытуды ұйымдастырудың көптеген формалары қатты сынға алынды.
Ғалым -педагогтардың тәжірибелері бойынша оқытуды ұйымдастырудың формаларын былайша топтастырылады:
- жеке (бір ғана оқушымен жұмыс істейді);
- жеке жұптық (оқушы- оқушымен, мұғалімнің оқушымен қарым- қатынасы, жеке оқушының әзірлік үрдісіндегі қызметімен) айқындалады.
- жеке топтық: топ мектепте жұмысістейді, бірақ бір мектепте оқытылатын оқушылардың жасы әр шаманы құрайтын топ болады. (оқытудың бұл түрлі орта ғасыр мектептерінде қолданылған).
- Өзара бірлескен оқыту (аталған оқыту жүйесі Англяда пайда болған, атауы Балланкастер жүйесі).
- Саралап оқыту, оқытудың бұл түрі - оқушылардың қабілетіне қарай өтіледі. (Мангейм жүйесі).
- Бригадалық оқыту, тапсырманы бригада алады: бір сыныпта 5-6 оқушы ұйымдасады, есеп беруші - бригадир (оқытудың бұл түрі ХХ- ғасырдың 20- жылдарына тән).
- Американдық Винетка- жоспар , Грамле жоспар және т.б.
- Оқытудың микротоптық жүйесі (фронтальдық, ұжымдық жұмыс және т.б)
Мектеп практикасының тарихында оқытуды ұйымдастырудың сыныптық оқу жүйесін зерделеу және қорытынды, сабақтың орнықты ғылыми теориясын жасауды алғаш рет қолға алған А.Я. Коменскии болды.
Я.А. Коменский Ұлы дидактика (1632) атты әйгілі еңбегінде сабақтың бір мезгілде басталуы; сабақтың белгілі бір уақыттағы; сабақ арасындағы үзіліс; топтағы балалардың саны мен жас шамасының біркелкілігі; материалды оқыту қарқынының бірдейлігі; сабақты белгілі бір ұйымдастырылған түрде өткізу мұғалімнің түсіндіруіне оқушылардың назарын аудару; оқушыларға сұрақтар қою, тақырыпты игеруін бақылау сияқты талаптарды қанағаттандыратын оқу сабақтарын өткізетін топтың түрінің тиімділігін және қажетті теория жүзінде негіздеді. Сыныптық оқу аталған топтық оқытудың осындай түрі кеңіннен таралып, нығая бастады және қазірдің өзінде жетілдіру үстінде.
А.Әбілқасымованың Қазіргі заманғы сабақ атты еңбегінде Оқытуды ұйымдасырудың негіәзгі формасы сыныптық - сабақтық жүйесінің өзіне тән ерекшеліктерін көрсетеді:
жастары және дайындық деңгейлері біркелкі оқушылар бір сыныпты құрайды және мектептегі оқыту кезеңінде негізінен тұрақты құрамын сақтап қалады.
Сынып тұрақты кестеге сәйкес, бірыңғай жылдық жоспармен және бағдарламамен жұмыс істейді.
Сабақ оқудың негізгі бірлігі болып саналады.
Сабақ оқу пәніне, тақырыпқа арналады, Сондықтан сынып оқушылары сол материалмен жұмыс істейді.
Сабақта оқушылардың жұмысына мұғалім басшылық жасайды, ол аз пән бойынша оқу нәтижесін, әрбір оқушының мегеру деңгейін жекеше бағалайды және оқу жылының соңында оқушыны келесі сыныпқа көшіру туралы шешім қабылданды.
Қабілеті орташа оқушыға биімділік, және нашар оқушыға қиындықтар туғызса, жақсы оқушының қабілетінің дамуын тежейді.
Мұғалім оқытудың мазмұны, жылдамдығы, және әдістері бойынша жеке ұйымдастыру жұмыстарында оқушылардың даралық ерекшеліктерін ескеруге қиындық туғызуы;
Ересек балалар мен жасы кіші оқушылардың ұйымдсқан түрде араласуын қамтамасыз етпеуі және т.б;
Оқыту теориясын дамытуда К.Д. Ушинскийдің ролі ерекше. Ол сабақта барлық негізгі жақтарын, сабақтың әрір құрамдас мағынаға толы қызметке сай болуын, өйткені онсыз оқушының көптеген жақсы қасиеттерін дамыту мүмкін еместігін талап ете отырып, талдау жасады және шығармашылықпен жұмыс істеді.
(К.Д. Ушинский. Собр. соч., 6т, с.25)
Сабақта және оны жетілдіруге қатысты проблемаларды Ушинскиймен қатар және одан кейін де белгілі орыс педагогтары Д.А. Семенов, Н.А. Корор, М.И. Демков, Н.Ф. Каптерев және т.б. зерттеді.
1960 жылдары дидакттар және әдіскерлер сабақты ұйымдастыруды жетілдіре отырып, топтарын үлгіден бірте - бірте бас тарта бастады. Олар тақырыбы, бағдарламалардың бөлімдері бойынша өзара байланысты сабақтар жүйесін дайындауды қолға алды. Эксперименттер мен оқытудың жалпылама тәжірибесі сабақтың бұрыннан қалыптасқан теориясы мен практикасының жаңа міндеттерге сай еместігін көрсетті. Психологтар В.В. Давыдов, Л.В. Заньков., Н.А. Менчинская., Д.Б. Элкониннің зерттеулерінің арқасында балалардың психологиялық ерекшеліктері мен балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға құрылған, осы процесте теориялық білімі мен жалпылау ролін көтеретін оқытуға көшуге мүмкіндік беретіні түсінікті болды. Осы уақыттарда В.В. Давыдов, Л.В.Заньков, Н.А.Менчинский, И.А. Маркушевич К.И. Нешков, А.М. Пышколо П.М.Эрдиев және т.б. төменгі сынып оқушыларын математикадан тәжірибелі оқытуда нәтиже берген идеалары кеңінен тарай бастады.
Сабақ теориясы мен практикасының жағдайын дәлірек анықтау үшін қазіргі бастауыш мектептің өзіндік келбеті бәрінен бұрын оқушыларды оқыту толыққанды қызметін және оқуға сұранысы мен ынтасын топтастыруға бағытталуы тиіс бұрынғыша тек қана пәнді білімді, оқу, жазу және есептеу білімі мен дағдысын меңгерумен шектелмеуі тиіс. Осыған орай, оқытудың барлық мазмұны, әдістері, құралдары сабақты оқыту процесін ұйымдастыру осы мақсаттарға жетуге ғана бағытталуы тиіс.
Оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру процесінде оқытудың мазмұнын, әдістерін және құралдарын дамытуға бағытты күшейтудің әсерінен сабақ әдістерінің проблемасы өткір тұрды. Осы уақыттарда педагогтардың, психологтардың жүргізген белгілі эксперименттік зерттеулерінің арқасында бұрын қалыптасқан сабақ әдістемесі, оның мазмұны және ұйымдастыруы оқушыларды оқытудың жаңа талаптары мен міндеттеріне сай еместігі анықталады.
Сонымен жоғарыда аталған оқыту жұмысын ұйымдастырудың формаларының артықшылықтары мен кемшіліктерін келесі 3- сызбанұсқа арқылы көрсетуге болады.
Жоғарыда көрсетілген оқу жұмысын ұйымдастыру формаларын оқу процесінде пайдалану бастауыш сыныптарда өте тиімді. Сондай -ақ бастауыш сыныпта оқушылардың тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруда және танымдық іс -әрекетін дамытуда оқытудың басқа да формаларын пайдалану ерекше мәнге ие болып саналады. Осыған байланысты келесмі тақырыпта оқу -тәрбие процесінде оқытудың түрлі формаларын пайдалану бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамыту факторы ретінде қарастырылады.
1.2 Оқытуды ұйымдастырудың түрлі формалары - бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамытудың негізгі факторы.
Біздің елімізде жеті жылдық жалпы білім беруді (1949) енгізгенге дейін бастауыш мектеп өз бетінше тұйықталған, оқшауланған күйде болды. Көптеген балалар бастауыш сыныпты бітірісімен білім алуды аяқтап, алған білімдерімен шынайы өмірге араласты. Тек аз ғана бөлігі білім алуды немесе кәсіптік оқуды жалғастырды. Ол кезде бастауыш мектеп өзінің әлеуметтік міндетін атқарды - балаларды практикалық өмірге дайындады. Оның өз түлектерін қажетті практикалық біліммен, оқу, жазу және есептеу дағдысымен, машықтарымен қаруландыруы өте орынды еді.
Бастауыш білім берудің бір кездердегі мұндай жалпы мақсатты әлеуметтік сұранысқа толығымен сәйкес келді және оқытудың өзіндік мазмұнын, әдістерін және ұйымдастыру формаларын талап етті. Ол кездегі оқу бағдарламалары мен жоспарларына географиялық, математикалық және бастауыш мектепті бітірісімен бірден өндіріске баратын оқушыларға қажетті басқа шарттарды пропедевтикалық таныстыру енгізілген. Бұл фактілерді оқушылар саналы игеруі мүмкін. Сондықтан да сабақтар, қолданылатын оқыту әдістері тапсырманы белгілі үлгі бойынша орындауға бағытталды және оқушының атқарушылық, өндірушілік (репродуктивті) қызметінің басымдығын анықтады. Бұл кезеңдерде бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын пайдалану білімді дайын түрде игеруге бағытталды.
Д.Б.Эльконин осы кезеңдердегі бастауыш мектептердегі оқытудың принциптері мен тәсілдерін талдай келе, оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларында білімді игеру мынадай үш буыннан тұрады деп атап көрсетті:
1) мұғалім өмір шындығының қандай да бір саласы туралы мәлімет береді және түсіндіреді, ал оқушы оны қабылдай отырып, өзінің даму деңгейіне сәйкес түсінуге және есте сақтауға тырысады;
2) мұғалім бірнеше біртектес міндеттер ұсынады, кейде шешімінің үлгісін көрсетеді, ал оқушы осы үлгіні қабылдайды немесе қарапайым міндеттерді шешуге білімін өз бетінше қолдануға тырысады, яғни көптеген біртектес жаттығуларды атқару арқылы білімін, білігін және дағдысын бекітеді.
19 - 20 жылдары мектептерді құлдырататын сенімсіз педагогикалық тұжырымдамаларға орай "жобалар әдісі" деген атты икемденген оқыту формасы пайда болды. Оқушылар ауылшаруашылығы өндірісіне, сондай-ақ тұрмыстық еңбекке қатысты тапсырмаларды орындауы тиіс болды. Мысалы, белгілі бір тауық санына сәйкес тауыққора жобалауға тапсырма беріледі. Оқытудың осы формасын жасаушылардың ойынша, балалар сызбаларды, есептеулерді жасау процесінде математикадан, ана тілінен, физикадан, химиядан, сызудан, суреттен, еңбектен және басқа да пәндерден кешенді білім алды. Оқытуды ұйымдастырудың бұл формасы үзіп-жұлма, кездейсоқ білім алуға алып келді, әрине, кейбір жекелеген оқу сабақтарын пәнаралық байланыстарды, ынта мен ықыласты арттыру мақсатында осылай жүргізу тиімді болса да, ол оқу пәнінің мазмұнына, жүйелілігіне, ғылымилығына кері әсер етті.
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық іс-әрекеті ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Оны психология ғылымының көрнекті өкілдерінің бірі Л.С.Выготский де зерттей отырып, оқыту мен дамудың арақатынасы мәселесін шешудің өзіндік тәсілдерін ұсынды:
- оқыту мен даму бір-біріне тәуелсіз екі түрлі процесс;
- оқыту кемелденуге негізделеді, оқыту мен даму процесінде пайда болатын мүмкіндіктерді пайдаланады;
- оқыту мен даму екі түрлі салыстырмалы процесс;
- оқыту дамудан кейін жүріп отыруы мүмкін, сонымен қатар дамуды алға жылжыта отырып, оның алдында болуы да мүмкін.
Баланы оқыту мен дамытудың арақатынасы мәселесінің шешімін түрлі зерттеушілер әртүрлі тәсілдермен іздестіреді:
- Д.Б.Эльконин мен В.В.Давыдов оқытудың мазмұнының өзгерісін іздестіру керек деп есептеді;
- Н.А.Менчинская, Д.И.Богоявленская, Е.А.Кабанова, Миллер білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеру тиімділігі ақыл - ой іс-әрекетінің тәсілдерін жетілдірудің көмегімен арттыруға болады деп дәлелдеді;
- Б.Г.Ананьев, А.А.Любинская оқытудың түрлі әдістерінің арту жағдайын зерттеуге мән береді;
- Л.В.Занков оқытудың дамытушылық әдістеріне ен бірінші, оқыту процесінің өзін жетілдіру арқылы қол жекізуге болады деп тұжырымдайды;
- П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина баланың ой-өрісінің дамуына ақыл-ой әрекетінің кезеңді қалыптастырудың әсерін зерттеді;
- Т.В.Кудрявцев, А.М.Матюшкин оқытудың дамытушылық әсері педагогикалық әрекеттер мазмұнында проблемалы оқытудың рөлін арттырғанда ғана артатынын дәлелдейді.
Психологиялық және педагогикалық теорияларды қорытындылау негізінде, осы ұғымдардың әрқайсысы жөніндегі түсінік нақтылана түсті. Жалпы қолданысқа төмендегі түсініктер енгізілді:
- даму бұл организмнің жүйке жүйесінің психикасының, тұлғаның сандық және сапалық өзгерістерінің көрінісі;
- оқыту - қоғамның - тарихи тәжірибені мақсатты жүргізу, білімді, іскерлікті және дағдыны меңгерудің ұйымдастыру процесі.
Оқыту мен тәрбие беру мазмұны бойынша терең ұлттық, көпқырлы дәстүрлі, ұлттық психологияны сипаттайды. Оқытудың дәстүрлі жүйесіндегі басты рөлді білім беру, мұғалімнің іс-әрекеті атқарады. Оны Я.А.Коменский, И.Песталоцци, И.Гербарт секілді педагогтардың тұжырымдамасы және немістің классикалық гимназиясының дидактикасы құрайды.
Бүгінгі ұстаздардың білім беру жолы тек сабақпен шектелмейді. Ол әртүрлі қосымша сабақ, өз бетінше білімін жетілдіру, ақпарат құралдары арқылы оқу т.б. Осылардың нәтижесінде сабақтың көп түрі жүйесі қалыптасуда.
1.3 оқытудың маңыздылығы ... ... ... ...
Мәтіннен есімдік сөздерін анықтаудың мәні зор. Есімдік пен оның мағыналық түрлерін меңгертуде оқушыларға зат есім, сын есім мен сан есімнің орнына жұмсалатын орынбасар сөз екеніне түсінік беру. Орынбасар сөзінің мағынасын аша отырып, есімдіктің қызметіне, жасалуына тоқталу. Оның сұрақтарын айта отырып, мысалдар келтірту. Жалпы есімдік ұғымын ашып алған соң оның мағыналық түрлеріне меңгерткен жөн. Ендеше, әрқайсысына жеке тоқталып өтсем.
Есімдіктің алғашқы түрі - жіктеу есімдігі зат есімдерше түрленіп, заттық ұғым беретінін атап өткен дұрыс. Жіктеу есімдігі үш жақта және жекеше-көпше түрде жіктелетінін де ескерту. Қарапайым мысалдар келтіре отырып, дәлелдеу. Нұсқау, меңзеу мағынасында жұмсалатын есімдік түрін бұл, сол, анау, осы, әне, міне сөздері арқылы меңгерту. Жауап алу мағынасында қойылатын барлық сұрақтар сұрау есімдігіне жатады. Жалпылау мен жинақтау ұғымын білдіретін де сөздер барын, оған барлығы, жалпы, барша, бүкіл т.б. сөздері жататынын мысал келтірте отырып дәлелдеу. Бір ғана өз, еш түбір сөздері арқылы да есімдіктің өздік пен болымсыздық сияқты мағыналық түрлері жасалатынын айту. Белгісіздік ұғымын білдіретін сөздерді оқушыларға айтқыза отырып, оған жататын сөздерді тізіп айтқызу. Осылайша есімдіктің мағыналық түрлерінен хабардар болған оқушының әрі қарайғы қызметімен таныса алады.
1.3
2.
2.1 Бастауыш сыныпта білім берудің тиімді жолдары
Жалпы бастауыш сынып оқушыларын тақырыпты меңгертуде мұғалімнің
жетектеуші сұрақтары арқылы өздігінен білім алуға бағыттаймын. Бұл тәсілді әр сабақта жаңа тақырыпты меңгертуде қолданамын. Мәселен, мәтін арқылы ережені анықтау, сызбаға ережелердің жасалу жолдарын бөліп жаз, салыстыр, керегін түртіп ал деген сияқты әдіс-тәсілдерді қолданған өте тиімді. Бұндай тиімділік оқушының оқулықтағы тақырып пен өзінің айтқан ақпаратын салыстыра, толықтыра отырып игеруі. Әрине бұл жерде мұғалім қалыс қалды деген сөз емес. Қазіргі жаһанданған заманда оқушылардың білімденулеріне аса мән берілгені анық. Тақырыпты оқушыға шайнап беру уақытша алынған біліммен тең. Білім алушы әр сабақта талаптанып, еңбекпен жетуі керек. Сол себепті оқушылардың өздері еңбектене отырып, ізденген білім нәрі бойына сіңімді таралатынын байқап жүрмін. Міне, өздігінен білім алудағы тиімділік деген осы болмақ. Сондай-ақ тиімділікті жүзеге асырудағы басқа да тәсілдерімен бөліспекшімін.
Ресурстарды, көрнекіліктерді қолданудың тиімділігі неде? Оқушылардың психологиялық қабылдау жағы әр түрлі дамиды. Кейбір оқушылар құлақпен есту арқылы қабылдайтын құйма құлақтар болады, ал кей оқушылар көзбен көріп, есіне сақтап алатындары бар. Осы жайтты ескере отырып, көрнекіліктерді сабақта қолданған тиімді болады. Мысалы, есімдіктің мағыналық түрлерін, жасалу жолдары мен мысалдарын кестеге түсіріп, тақырыпты меңгерту барысында оқушыға көрсетсе, оқушы бірден есіне сақтап, қабылдап алады. Осы тәсіл жаңа тақырыпты меңгерту кезінде ғана қолданылмай, оқушыға сол кестені ережелер жинағы ретінде әр оқушының қолына беріп қойғанда нәтижесін береді. Оқушы бұл кестені тек мектепте ғана емес, үй жұмысын орындау барысында да пайдалана алады. Осылайша көзбен қабылдаған білім, ойға келіп түйінделеді. Ойдағы білім бойына сіңіп, мәңгі есте сақтауына септігін тигізеді.
Көп ұғымды аз, қысқа жеткізу тәсілі де өз нәтижесін беріп жүргенін аңғаруға болады. Ұзақ мәтіндерде берілетін ақпаратты қысқартып, тезис түрінде жазуға бастауыштан буыннан бастап-ақ дағдыландырған дұрыс деп ойлаймын. Оқушы орта буын сыныптарына келген кезде эссе жазу, шығарма жазу, шығармаға мәтін құрау сияқты тапсырма түрлері күрделене береді. Шығармашылық тұрғыда орындай отырып, мұғалімнің көздеген мақсатына жетудің оңай тәсілдерінің бірі. Есімдіктің мағыналық түрлерінің әрқайсысына берілген анықтама мен түсініктерді толық жазбай, негізгісін бөліп алып, өзінің түсінгенін өз сөзімен жазғанда тақырып оңай меңгеріледі.
Келесі бір тәсіл - сәйкестендіру әдісі. Берілген есімдіктің барлық мағыналық түрлерін жазып, екінші бағанрға оның сұрағын немесе анықтамасын (яғни жасалу жолын) жазып, сәйкестігін, дұрыс жауабын анықтату.
Сонымен қатар оқушыларға шығармашылық тапсырмаларды міндетті түрде беріп отырған абзал. Шығармашылық тапсырма оқушының ой-өрісін дамытып, сыни тұрғыда өз көзқарасын білдіруге машықтанады. Меңгерген есімдіктің мағыналық түрлерін одан әрі бекіту мақсатында ертегі құрастыру тапсырмасын берген өте орынды. Соңғы сабақтардың бірінде шығармашылық тапсырма ретінде Ертегі құрастырайық айдарымен тапсырманы орындаты. Оқушыларға есімдіктің жеті түрін жеті батыр немесе жеті ата, т.б. оқушының қиялына қарай тапсырма түрін орындату баланың қызығушылығы артады. Ойын баласы жас ерекшелігіне сай ертегі жанрын жақсы көреді. Олар бұл жанрды жақсы қабылдайды. Осылайша бала қиялын жаңа тақырыппен сәйкестендіре отырып меңгерткен өте тиімді жолдардың бірі болмақ.
https:stud.kzreferatshow83079# &gid=1&pid=19 жалғастыру
2.2 Жалпы білім беретін мектептің 4-сыныбына арналған оқулықтың (Қазақ тілі. Жалпы білім беретін мектептің 4-сыныбына арналған оқулық. 2 бөлімді Ә.Е.Жумабаев, Г.И.Уайсов,, Г.Т.Сәдуақас. Алматы: Атамұра, 2019. - 144 бет.) 55-бетінде есімдік туралы тақырып берілген. Оқулықта Есімдіктер: мен, сен, біз, сіз, ол, өзі, бұл, сол, кім, қанша, қайда, ешкім, әркім, ешқашан, әрқайсысы т.б. деп берілген. Ал оқулықтың 57-бетінде Мен, сен, ол сөздері жіктеу есімдіктері деп аталады. Жіктеу есімдіктері жіктеледі, септеледі делінген. Оқулықтың 60, 62-беттерінде жіктеу есімдігінің септелуі туралы жазылған. Ол беттерде жаттығуда мысал ретінде жіктеу есімдігінің түрлерін алып септеген және сұрақтары келтірілген. Жеті септіктің сұрақтары жазылып, мысал ретінде мен, сен, ол, біз, Сәуле сөздері алынған. Бұл - теориялық білімді меңгертуде берілген ақпарат. Оқулықтың осы беттерінде төмендегіше тапсырмалар берілген екен:
- жаңылтпаштан есімдікті тауып, сұрақ қою;
- берілген есімдіктерден сөйлем құрау;
- есімдіктің жазылуын есте сақтау (мұнда біріккен сөздердің жасалуын есте сақтау керектігі айтылған);
- түсіп қалған сөздің орнына есімдік түрін қою;
- қарамен жазылған сөзге сұрақ қойып, қай сөз табының орнына жұмсалатынын айтқызу;
- сұрау мәтінде берілген есімдікті табу;
- септелген есімдікті салыстыру (мысалы, мен, маған);
- жіктеу есімдігін септеу.
Жоғарыдағы тапсырмалар тек есімдікке қатысты алынған тапсырмалар. Оқулықтағы тапсырмаларды орындау барысында есімдіктің жіктеу және сұрау мағыналық түрі беріледі. Ал ережеде есімдіктің барлық мағыналық түрлеріне мысалдар келтірілген. Алайда, тапсырма берілмеген. Осындай мәселеден сабақ өту барысында есімдіктің барлық мағыналық түрлері мысал арқылы көрсетілсе, тапсырмалар берілуі керек деген тұжырымға келдім. Демек, есімдіктің жіктеу мен сұрау түрінен басқа түрлеріне тапсырмалар құрастыру қажеттігі туындайды. Тақырыпты меңгертуге берілген сағат санын қамти отырып, есімдіктің қалған мағыналық түрлеріне тапсырмалар құрастырып, сол көлемге кіріктіру керек.
Есімдікті бастауыш сыныпта тиімді оқытуда мынадай тапсырмалар түрлерін енгізуге болады:
Анықтағыш құрату. Есімдіктің мағыналық атауларын бір
бағанға қойып, ал мағыналық түрлеріне жататын сөздерді екінші бағанға қойып жазғызу. Осылайша, әрқайсысына жататын сөздерді жаттап, еске сақтап алады.
Есімдіктің мағыналық түрлері
Есімдікке жататын сөздер
Жіктеу
Мен, сен, біз, ол, олар
Сілтеу
Анау, осы, мыне, мынау
Сұрау
Қанша? Неше? Қалай? Қай?
Өздік
Өзім, өзіміз, өзге
Жалпылау
Түгел, барша, барлық
Болымсыздық
Ешқашан, ешқайда, ешқашан
Белгісіздік
Кейбір, әлдекім, бірнеше
Жоғарыдағы кестені түрлендіріп, сәйкестігін тапқызу.
Анау, осы, мыне, мынау
Кейбір, әлдекім, бірнеше
Қанша? Неше? Қалай? Қай?
Түгел, барша, барлық
Өзім, өзіміз, өзге
Ешқашан, ешқайда, ешқашан
Мен, сен, біз, ол, олар
Жіктеу
Сілтеу
Сұрау
Өздік
Жалпылау
Болымсыздық
Белгісіздік
4-сынып оқулығында берілгендей, оқушылар сөздерді септей алады.
Жоғарыдағы есімдіктің мағыналық түрлерін септеу тапсырмасын беру өз бетінше орындалатын жұмыс түрлерінің бірі. Белгілі сөздерді талдайды. Оқушылардың ықтимал жауаптары төмендегіше болмақ:
Атау септік: барша, әлдекім, өзі
Ілік септік: баршаның, әлдекімнің, өзінің
Барыс септік: баршаға, әлдекімге, өзіне
Табыс септік: баршаны, әлдекімді, өзін
Жатыс септік: баршада, әлдекімде, өзінде
Шығыс септік: баршадан, әлдекімнен, өзінен
Көмектес септік: баршамен, әлдекіммен, өзімен
Мәтін беріп, сол мәтіннің ішіндегі есімдіктің түрін ажыратып, қай септікте тұрғанын белгілейді. Оқушының жұмысы дәлел ретінде келтірілген.
4) Оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге құрылған тапсырмалардың тиімді түрінің бірі - тест тапсырмасын құрату. 3 сұрақтан, үш нұсқандан құралған тест тапсырмасын оқушылардың өздеріне құрату.
5) Қарапайым әрі жиі орындалатын тапсырмалардың бірі - мәтінмен жұмыс. Жоғары сыныптарда да мәтінмен жұмыс жасалады. Оқу сауаттылығын арттыру тапсырмасы да мәтінмен жұмыс түрінен басталады. Мәтіннен есімдіктің түрін ажытару, сондай-ақ мәтіннен есімдіктің мағыналық түрлерінің астын сыз сияқты тапсырмалар түрлерін алған орынды. 4-сынып оқулығындағы мына бір мәтіндерге тапсырма құрастырсақ (оқулықтағы мәтінді алудағы себеп: оқулық материалын қамту және есімдік тақырыбына бөлінген сағат санына байланысты жоспардан тыс артық сағат өткізбеген жөн):
Тапсырма:
-
-
-
Бүркіт - өте қауқарлы құс. Ол бүрген кезде түлкінің омыртқасын опырып жібереді. Ал адам қолға үйретіп, баулыған бүркіт қасқырды да тайсалмай алады. Бүркіт қоян, тиін, құр, кейде тырнаға да түседі. Су бүркіті балықты қорек етеді. Бүркіттің түрі көп .
Бүркіттер тек адамнан ғана зардап шегіп келеді. 1917-1922 жылдары Америкада 15 мың 745 бүркіт адам қолынан өлген. Осындай озбырлықтың салдарынан бүркіттердің тұқымы азая бастаған соң, қазір барлық елдерде бүркіттерді қорғау туралы арнаулы заң шығарылды. Біздің елімізде бүркіттерге ешқандай қастандық жасалынбайды.
6) Әдістемелік нұсқау хатқа енгізілген өзгерістердің бірі - мазмұндама, шығарма, диктант жұмыстарын кіріктіру. Осыған орай, диктанттың түрлерін, қысқаша нұсқаларын бастауыш сыныптан бастап енгізе беруге болады. Сабақты бекіту кезеңінде сөздік диктант түрін алу тиімді.
7)
8)
Жаңаша оқыту барысында қолданылған жоғарыдағы білім берудің тиімді тапсырмалардың әрқайсысын орындап болған соң дескриптор беріп отырған жөн. Бұл оқушылардың әр тапсырманы орындағандағы бағалау критерийін біліп отыруына өте маңызды.
2.3 Сабақ жоспары арқылы есімдікті меңгерту (???сынып)
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
https:adilet.zan.kzkazdocsV220 0029767 (бағдарлама)
https:stud.kzreferatshow83079 (бастауышты окытудын тиымды жолдары)
Қосымша
ӘНХ (
Сабақты жоспарлау бұл тиімді оқыту және білім алушылардың оқу
мақсаттарына жетуі үшін қажетті педагогикалық практиканың ажырамас бөлігі
болып табылады.
Орта білім беру ұйымдарындағы сабақтарды жоспарлау нормативтік
құқықтық актілермен реттеледі: Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту, орта,
арнайы, қосымша, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру
ұйымдары педагогтерінің жүргізуі үшін міндетті құжаттардың тізбесін және
олардың нысандарын бекіту туралы (ҚР БҒМ 2020 жылғы 6 сәуірдегі №130
бұйрығы, ҚР Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 17 наурыздағы № 68
бұйрығымен енгізілген өзгерістермен https:adilet.zan.kzkazdocsV200 0020317).
Жоғарыда аталған нормативтік құқықтық актілерге сәйкес мұғалімдер
сабақты жоспарлауда екі құжатты жүргізеді:
1. Пәндер бойынша орта мерзімді (күнтізбелік-тақырыптық) жоспар.
2. Қысқа мерзімді (сабақ) жоспар.
Екі жоспар да қағаз түрінде де, электронды түрде де жүргізілуі мүмкін
(word, pdf).
1. Пәндер бойынша орта мерзімді (күнтізбелік-тақырыптық) жоспар
Педагог оқу жылы басталғанға дейін бір рет пәндер бойынша орта мерзімді
(күнтізбелік-тақырыптық) жоспар әзірлейді. №130 бұйрыққа сәйкес орта
мерзімді жоспарда мынадай міндетті тармақтар болуы тиіс:
- бөлім ортақ тақырыптар;
- сабақтың тақырыбы;
- оқыту мақсаттары;
- сағаттар саны;
- өткізу мерзімдері және ескертпе.
Қорытынды
Егеменді еліміздің елу мемлекеттің қатарына қосылуға табандылықпен жылжу қоғамымыздың барлық саласында түбегейлі өзгерістер енгізіп, жаңа талаптар қойылып отыр. Соның ішінде болашақ ұрпаққа әлеуметтік деңгейде білім беру мазмұнына жаңаша қарау- басты міндеттердің бірі. Қазіргі кезде жалпы білім беретін мектептерде оқытудың түрлі формаларының пайдалануы оқытудың әдіс -тәсілдерінің жаңаруы бәсекелестікке қабілеті мол, шығармашылық бағытта еңбектенетін, ой қабілетімен ерекшеленетін азаматты тәрбиелеуді көздейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жыға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында Қазіргі жалпы білі беретін мектептегі оқытудың мазмұны фактологиялық күйінде қалып отыр, пәндік тәсілге негізделген мемлекеттік стандарттар моральдық тұрғыдан ескірген. Мектепте оқушының өмірлік жолын, мүдделері мен болашағын таңдауға нақты дәлелдемелер берілмейді. Орта білім берудің мақсаты- жылдағы өзгеріп отыратын дүние жағдай қатарына алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардыңнегізінде еркін бағдарлай білуге, өзін -өзі іске асыруға, өзін -өзі дамытуға. өздігімен дұрыс адамгершілік тұрғыда шешім қабылдауда білуге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыру- делінген. Сондықтан, бастауыш сыныпта оқытылатын пәндер мазмұнына жаңаша көзқараспен қарауды талап етеді. Соңғы педагогикалық психологиялық әдістермен еңбектерге талдау жасау бізге мынадай бағыттардың мәнін айқындауға мүмкіндік береді:
оқытуда білім мазмұнының көлемі баланың психологиялық және дене дамуына және шамасына сай келуі;
бастауыш білім беру сатысындағы балалардың жас ерекшелігі даму заңдылықтарына, ерекшелігіне, мүмкәіндігіне сай келуі;
білім беру және оқытудың нәтжесі өмір сұраныстарына сәйкес келуі;
Сабақты оқу -танымдық, коммунакативтік, практикалық, шығармашылық әрекеттік сипатта жүргізу арқылы оқушыларға білік, дағдыны меңгерту:
бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын (саяхат, оқушылардың өз бетінше жұмысы, факультатив сабақтар және т.б.) тиімді етіп таңдай білу;
бастауыш сыныптарда оқытудың түрлі формаларын тиімді етіп таңдай білу- оқушылардың танымдық, шығармашылық мүмкіндіктерін дамыту факторы екендігін білу қажет.
Жұмыстың бірінші тарауында бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың ғылыми- теориялық негіздері туралы мәселелер қамтыған. Онда:
- оқытуды ұйымдастырудың формаларының мәні, мазмұны, және түрлер;
оқытуды ұйымдастырудың түрлі формалары-бастауыш сынып оқушыларының танымдық әрекетін дамытудың кейінгі факторы;
Оқу- тәрбие процесінде бастауыш сынып оқушыларының жас және дара ерекшеліктерін есепке алу мүмкіндіктері жан- жақты қарастырылған
Ал жұмыстың ІІ тарауы- бастауыш сыныпта оқытуды ұйымдастырудың түрлі формаларын пайдаланудың әдістемелік негіздері мәселесіне арналады. Онда:
бүгінгі таңда бастауыш сыныпта оқытудың формаларын пайдаланудың ерекшеліктері;
Бастауыш сыныпта ана тілі, математика, табиғаттану пәндерін оқытуда саяхат, үйдегі оқу жұмысы, өз бетінше оқу жұмысы сабақтарын ұйымдастырудың әдістемелік ерекшеліктері озық педагогикалық тәжірибелерге сүйене отырып, сабақтар талдамасын ұсынған.
Сонымен, жалпы білім беретін мектептің бастауыш буынында оқытуды ұйымдастыруды түрлі формаларын оңтайлы пайдалана білу- мұғалімнің дидактикалық қабілетін одан әрі шыңдай түсері анық.
2-параграф. Оқу мақсаттарының жүйесі
12. Бағдарламада оқу мақсаттары кодтық белгімен белгіленген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім және бөлімшенің ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. 3.2.1.1. кодында: "3" - сынып, "2.1" - бөлім мен бөлімше, "1" - оқу мақсатының реттік нөмірі.
13. Оқу мақсаттарының жүйесі:
1) "Тыңдалым" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Тыңдалым және айтылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша оқу мақсаттары
2-сынып
3-сынып
4-сынып
1.1 Шығарманың мазмұнын түсіну
2.1.1.1
шығарманың мазмұны бойынша берілген сұрақтарға жауап беру
3.1.1.1
шығарманың маңызды тұстарын анықтау үшін ашық сұрақтар қою және жауап беру
4.1.1.1
шығарманың мазмұнын толық түсіну, кейбір тұстарын нақтылау, оқиғаның себеп-салдарын анықтау үшін сұрақтар қою және жауап беру
1.2 Шығарманы мазмұндау
2.1.2.1*
шығарманың мазмұнын дайын жоспар бойынша немесе өз сөзімен мазмұндау, үзіндісін мазмұндау, сахналау
3.1.2.1*
шығарманың мазмұнын бірлесе құрастырған жоспар бойынша немесе өз сөзімен толық, таңдауына қарай мазмұндау, сахналау
4.1.2.1*
шығарма мазмұнын түрлі баяндау тәсілдерін
(І немесе ІІІ жаққа өзгертіп, жағдаяттар қосып, оқиғаларды өрбітіп) қолданып, шығарманы қысқаша, толық, ішінара мазмұндау
1.3 Шығармада
ғы оқиғаны болжау
2.1.3.1
шығарманың тақырыбы мен үзіндісіне (бастапқы бөліміне) сүйеніп, оқиғаның соңын болжау
3.1.3.1
шығармадағы кейіпкерлердің мінез-құлқы мен іс-әрекетіне, ондағы оқиғаларға сүйеніп, сюжеттің дамуын болжау
4.1.3.1
шығарманың тақырыбы және қорытынды бөлімі негізінде сюжеттің дамуын болжау, оның себебін түсіндіру
1.4 Тыңдарманның назарын аударту
2.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
3.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, нақыл сөздерді, вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
4.1.4.1
сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді, өлең жолдарын, нақыл сөздерді, шешендік сөздерді және вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
3.1.4. 2
сөйлеу барысында иллюстрациялар, көрнекіліктер, фотосуреттер қолдану
4.1.4.2
сөйлеу барысында иллюстрациялар, көрнекіліктер, фотосуреттер қолдану, презентация, видеоролик жасау
1.5 Тыңдалған шығарма бойынша пікір білдіру
2.1.5.1
өз ойы мен сезімін тірек сөздерді пайдалана отырып жеткізу
3.1.5.1
өз ойы мен сезімін көркем-бейнелі сөздерді қолдана отырып жеткізу
4.1.5.1
өз ойы мен сезімін, көзқарасын өмірде болған, өзге шығармадағы ұқсас оқиғалармен салыстыра отырып білдіру
Жүктеу
2) Оқылым
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Оқылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша
оқу мақсаттары:
2.1
Оқу түрлерін қолдану
2.2.1.1
шығарманы дауыстап дұрыс әрі түсініп оқу, рөлге бөліп, мәнерлеп оқу
3.2.1.1
шығарманы дауыстап түсініп, рөлге бөліп, мәнерлеп, теріп оқу
4.2.1.1
шығарманы дауыстап түсініп, рөлге бөліп, мәнерлеп оқу, теріп оқу, шапшаң оқу
2.2.1.2
шығарманы іштей оқып, ондағы қажетті ақпараттарды белгілеп оқу
3.2.1.2
шығарманы іштей саналы түрде түсініп, көз жүгіртіп, шолып, түртіп алып, қажетті ақпаратты тауып, белгі қойып,сын тұрғысынан бағалап оқу
4.2.1.2*
шығарманы іштей көз жүгіртіп, шолып, түртіп алып, сұрақтар қоя отырып, қажетті ақпаратты тауып, белгі қойып оқу, талдау жасап оқу, сын тұрғысынан бағалап оқу
2.2 Шығарманың мазмұны бойынша сұрақтар қою және жауап
беру
2.2.2.1
мұғалім көмегімен қарапайым және нақтылау сұрақтарын қою және оның жауабын шығармадан таба білу
3.2.2.1
қолдануға (практикалық) және бағалауға негізделген сұрақтар қою және жауап беру
4.2.2.1
шығарманы қайта құруға, интерпретациялауға және бағалауға негізделген сұрақтар қою және жауап беру
2.3 Шығарманың тақырыбы мен ондағы негізгі ойды анықтау
2.2.3.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың тақырыбы және негізгі ойды анықтау
3.2.3.1
шығарманың тақырыбын анықтау және негізгі ойды білдіріп тұрған мәтін бөлігін, сөйлемді табу
4.2.3.1 шығарманың тақырыбы және негізгі ойды анықтау, автордың ойын мәтін деректерінен келтіре отырып дәлелдеу
2.4
Әдеби шығарманың жанрын анықтау
2.2.4.1
мақал-мәтел, жұмбақ, ертегі, тұрмыс-салт жырлары, әңгіме, өлеңнің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
3.2.4.1
өлең, мысал, нақыл сөз, аңыз, бата, әңгіменің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
4.2.4.1 аңыз, шешендік сөз, батырлар жыры, фантастикалық әңгімелердің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
2.5 Шығарманың композициясын анықтау
2.2.5.1
мұғалімнің көмегімен көркем шығармадағы оқиғаның басталуын, дамуы мен аяқталуын анықтау
3.2.5.1
көркем шығармадағы оқиғаның басталуын, дамуын және аяқталуын анықтау
4.2.5.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың композициялық құрылымын (сюжеттің басталуы, дамуы, шиеленісуі, шарықтау шегі, шешімі) анықтау
2.6 Кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалау
2.2.6.1
кейіпкердің сыртқы келбетін сипаттау, мінез-құлқы мен іс-әрекетін бағалау
3.2.6.1
кейіпкердің портретін сипаттау, оның іс-әрекеті мен мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен тауып, бағалау
4.2.6.1
кейіпкердің, кейіпкерлердің іс-әрекеті, мінез-құлқының өзгеру себептерін мәтіннен тауып, салыстырып бағалау
2.7
Әдеби көркемдеуіш құралдардың қолданысын анықтау
2.2.7.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы көркемдеуіш құралдарды (теңеу, кейіптеу) табу
2.2.7.2
мұғалімнің көмегімен көркем шығарма үзіндісін басқа үлгідегі (иллюстрация, мультфильм) нұсқасымен салыстыру
3.2.7.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдеуіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
3.2.7.2 мұғалімнің көмегімен көркем шығарма үзіндісін басқа үлгідегі (иллюстрация, музыка (күй), мультфильм) нұсқасымен салыстыру
4.2.7.1 шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, кейіптеу, эпитет, аллитерация, әсірелеу) табу және оларды қолдану
4.2.7.2 көркем шығарманы басқа үлгідегі (иллюстрация, музыка (күй), мультфильм, кинофильм) нұсқасымен салыстыру
2.8
Көркем шығарма элементтерін салыстыру
2.2.8.1
мұғалімнің көмегімен сюжеттің дамуындағы өзгерістерді анықтау
3.2.8.1
эпизодтарды салыстыру, сюжеттің дамуындағы өзгерістерді анықтау
4.2.8.1
эпизодтар мен оқиғалардың негізінде жатқан маңызды тұстарын талдау және салыстыру
Жүктеу
3) жазылым:
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Жазылым бөлімі (сөйлеу әрекетінің түрі) бойынша
оқу мақсаттары:
3.1 Шығарманың жоспарын құру
2.3.1.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы бөліктерге бөліп, жоспар құру
3.3.1.1 мұғалім көмегімен оқылған шығарманы логикалық бөліктерге бөліп, әр бөлікке ат қойып, жоспар құру
4.3.1.1 оқылған шығармадағы оқиға жүйесін анықтап, оны бөліктерге бөлу, әр бөлікке ат қойып, жоспар құру
3.2 Шығарманың түрлі жанры бойынша шығармашылық жұмыс жазу
2.3.2.1* мұғалім көмегімен үлгі бойынша шағын ертегілер, жұмбақтар жазу немесе дайын ұйқастарды қатыстырып шумақтар, санамақтар құрастыру
3.3.2.1* шығарма кейіпкеріне хат, ертегі (кейіпкер қосу, соңын өзгерту), өлең (төрт жолды), әңгіме (оқығаны, көргені бойынша) жазу
4.3.2.1 таныс мәтінге жаңа кейіпкерлер қосу, жаңа сюжеттер енгізу, өлең (төрт жолды) жазу
3.3 Шығармашылық жұмыстарды түрлі формада ұсыну
2.3.3.1
мұғалімнің көмегімен сурет, каллиграмма, аппликация, фотосуреттер пайдаланып, шығармашылық жұмыс жазу
3.3.3.1
шығармашылық жұмысын сурет, сценарий түрінде ұсыну
4.3.3.1
шығармашылық жұмысын сызба, диафильм, презентация түрінде ұсыну
3.4
Қатені табу және түзету
2.3.4.1
мұғалімнің көмегімен орфографиялық, пунктуациялық, стилистикалық қателерді табу және түзету
3.3.4.1
көмегімен шығарманың құрылымын, стилін жетілдіру, өз бетінше орфографиялық, пунктуациялық қателерді табу және түзету
4.3.4.1
мұғалімнің көмегімен шығарманың құрылымын, стилін жетілдіру, өз бетінше сын тұрғысынан бағалау және лексикалық, орфографиялық, пунктуациялық қателерді тауып түзету
Жүктеу
14. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
3-параграф. Бастауыш білім беру деңгейінің 2-4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспар (оқыту қазақ тілінде)
1) 2-сынып:
Ортақ тақырып
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрі)
Бөлімше (түйінді дағдылар)
Оқу мақсаттары **
1-тоқсан
1. Өзім туралы
2. Менің отбасым және достарым
Тыңдалым және айтылым
1.1Тыңдалған материалдың мазмұнын түсіну
2.1.1.1 тыңдаған материал бойынша түсінбеген сөздерін белгілеу, мәтін мазмұны бойынша қойылған сұрақтарға жауап беру
1.3 Түрлі жағдаяттарда сөйлеу мәдениетін сақтау
2.1.3.1 күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарға байланысты сөйлеу мәдениетін сақтап, диалогке қатысу
1.4 Берілген ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz