Кәсіби бағдар беру әдістемесі
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті КЕ АҚ
Ұстаз институты
Биология кафедрасы
КУРСТЫҚ Жұмыс
Тақырыбы: Биология бойынша кәсіби бағдар беру әдістемесі
Білімгер: Жанділда Қарақат Тобы:Б-21-1 ___________________
аты-жөні қолы
Жетекші: Биология кафедрасының аға оқытушысы Абжапарова А
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ ________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж.
бағасы_____________
жазбаша
Комиссия мүшелері:__________________________ _ _______________
аты-жөні қолы
___________________________ _ _______________
аты-жөні қолы
Тараз 2023
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
I Кәсіби бағдар беру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1 Кәсіби бағдардың мәні және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1.2 Кәсіби бағдар жұмысының негізгі қағидаттары, мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
II Биология сабағында кәсіптік бағдар беру жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. 12
2.1 Кәсіптік бағдар беру түсінігі мен кәсіби өзін-өзі анықтаудың күрделілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
III Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... .
3.1 11 сынып биология курсында сыныпта сабақ өткізу әдістемесі ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .26
КІРІСПЕ
Жұмыстың мақсаты :
* оқу профилін және болашақ кәсіби қызмет саласын таңдау барысында оқушыларға кәсіптік бағдар беру.
* оқушылардың еңбекке саналы көзқарасын қалыптастыру, өз мүмкіндіктеріне, қабілетіне сәйкес және еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, қызмет саласын таңдау еркіндігі жағдайында кәсіби өзін-өзі анықтау.
Зерттеу нысаны : сабақтағы және сабақтан тыс дидактикалық ойындарды сабақ үдерісінде қолдану.
Зерттеу әдісі: Биология бойынша кәсіби бағдар беруді қолданудағы бақылау іс-әрекеті.
Жұмыстың міндеттері:
Жұмыстың практикалық маңызы: биология пәнін оқытуда дидактикалық ойындардың сабақ барысында және сабақтан тыс қолданудағы тиімділігін анықтау
Еліміз егемендік алғаннан бергі жылдарда білім беру саласында, оның ішінде орта білім беруде көптеген реформалар жүргізіліп, жана талаптар қойылып жатыр.
Биологиядан білім беруді жетілдірудін, дамытудың ең басты нысандары - онын міндетін, максатын анықтай отыру. Ғылыми турғыдан білім беру жүйесінің біртүтастыгын калыптастыру. Жас өспірімдердіц танымдық денгейін дамыту барысында теориясын, методологиясын, формасы мен әдістерінін арасындағы байланыстарын ашып көрсете білу. Сондыктан методологиялык негізсіз биологияны жеке пән ретінде баска білім салаларымен байланыссыз калыптастыруға болмайды.
Оку тәрбие беру үдерісінде пәннің мақсатын, мазмұнын дұрыс құруда және қолайлы, тиімді формалары мен одіс-тәсілдерін үйренуде басты көмекті методологиядан іздсу керек. Қүрылымын, оку үдерісін логикалык жүйемсн үйымдастыруда методологиның маңызы зор. Ал методиканың мақсаты - методологияның кемегімен теориялық кағидаларды, заңдылыктарды, практика жүзінде іске асыру әдістерін қолдана білу.
Жас ұрпактарға биологиялық білім беруді үйрету дегеніміз - дүниедегі тірі ағзалардыц тіршілігін, оміріиің кыр-сырын түсіндірудегі ең басты міндет. Биологияны жан-жақты зерттеп, оқыпбіліп, табиғатта болатын үдерістерді түеінуге және биосфераны сактауға мүмкіндік туғыза отырып, адамзат баласы дамуының басты шарты деп түсіну керек.
Табиғатпен тең кұкыкты карым-қатыиас, адам мен биосфера арасындағы эволюция міндетті түрде болатын үдеріс. Осы түрғыдаи биология жаратылыстану ғылымы ішіндегі кешбасшысы деп айтуға болады. Бүгінгі таңдағы басты моселе мектеп оқушыларына биология пәнінеи білім бсрудс биология ғылымының жетістіктерін, маңызын үйрстуді түбсгейлі қолға алуымыз керек.
Оқушылардың интеллектуалды әлеуетін котсруді іске асыруда және казіргі өркениетке, мәдениетке сай білім бсруге жүмылдыруда әрбір мүғалім үздіксіз ғылыми шығармашылык іздеиісте болуы тиіс. Тағы да көціл қойылатын мәселелердің бірі - биологияның мәдениет жүйесіндегі орны. Қазіргі биологиялық білім беру жүйесі коғамдағы мәдениеттің дамуын бейнелеуге батытталуы тиіс.Биологиядан білім берудегі дағдарыстың басты әсері қоғамның дамуындағы жаһандық моселелердің нәтижесінде өркениеттенудің тығырыкка тірелуінің салдары деп айтуға болады. Оғаи соңғы уакыттагы экологиялық дағдарыс, коғамдағы урбаиизациялаиу кезіндегі адамның салауатты омір сүруініи төмендеуі, ғылым мен техниканың дамуына байланысты табиғатқа жасалып жатқан үстсмдік, адам, қоғам, табигат арасындағы байланыстың бүзылуы адамзат бойындағы рухани багалықтың жоғалуына жатады.
Бүгінгі таңдағы басты талап - биологиядан білім беру жүйесіи кайта карай, оку бағыт-бағдарын өркениетті коғамиың дениетін дамытуға карай қалыптастыруды жолға коя білу. Мәдениет деген түсініктің мәні - адамның тіршілік барысындағы жалпы іс-әрекет жонс кызметінің технологиясы, былайша айтқанда, материалдық-практикалық, әлеуметтік жәнс рухани қасиеттері. Биологиялық білім берудің бағыт-бағдарын мәдени даму жағына карай бүру. Дүниенің біртүтастығын танып білу тек мәдени жүйеде ғана іске асады. Осы айтылғандардың көптеген оку пәндерінің ішіндегі мэдениет жүйесін ойдағыдай іске асыруға қызмет аткарушы пондердің бірі биология болып табылады. Бүл пән жаратылыстану мен коғамдық ғылыми пәндердің арасында орын алады. Биология мәдениет жүйесінде техникаиың даму жетістіктерін биосфера денесіндегі ісік ауруы есебінде қарамайды, ксрісінше, коғам мен табиғат арасындағы үдеріс ретінде түсіндіреді. Сонымен бірге биология ғылымы немесе тіршілік жайлы ғылым адамзаттын
дамуына жоне экологиялық ойлау стилін баска жаратылыстану ғылымдарына енгізіп, танымдылык жолдарын, әдіс-тәсілдерін түсіндіре отырып, жаңа идеялардың тууына эсер етеді.
Биологиялык білім берудегі срекшс айта кетуге тиісті мәселелердің бірі жас үрпактын дүниетанымдык козқарасынын калыптасуындағы рөлі жеке түлғаныц өмірдегі бағдарын, оның идеалы, сенімі, кызығушылығы, күндылығын анықтауға әссрін тигізеді, адамның міпсз-қүлкының даму бағытына себепті болады.
Дүниетанымдық бағытта биологиядан білім берудің басты талаптарына:
- бір кезеңнен екінші кезецге көтерілу барысында биологиялык шындыкты терең үйрсте отырып, биологиялык пәннің көзкарасындағы біртүтастыкты үйрету;
- басты теориялар мен концепциялардын мазмүнындағы қүбылыстарды белгілі бір деңгейде суреттеп, әдістемелік түрғыдан түсіндіру жатады.
Биологияны окыту әдістемесі пәні - педогогика ғылымының бір саласы. Оның зерттеу объектісі - жас үрпактарға жалпы биологиялык білім бсру.
Ал биологияны окыту әдістсмесі пәнінің басты міндеті - оқушыларга орта мсктеп деңгейінде биологиянын жеке-жеке салаларыиан (Биология тірі ағзалар, Биология тірі ағзалардыи көптүрлілігі, Биология. Адам. Жалпы биология) максатын, әдіс-тәсілдерін, формаларын аныктан отырыи. білім және тәрбие беру.
Бүл оку күралы биология мамандыктарында білім алушы бакалавр, магистранттарға арналып, авторлардын бұдан бүрынғы (1998 ж.) жарық көрген енбектерініц негізінде заманаун окыту технологиясынан тиісті мәліметтсрді келтіре отырып, данындалған.
I Кәсіби бағдар беру әдістемесі
1.1 Кәсіби бағдардың мәні және мазмұны
Әрбір он жыл сайын әлемде тың жаңа мамандықтар пайда болады. 21-ғасырда жаңа мамандықтардың пайда болуы жаппай жұмыссыздықпен, бос орындардың тапшылығымен, жаңа технологиялардың қарқынды дамуымен және де жаһандық компьютерлендірумен тікелей байланысты. Осы орайда қазақстандық қоғамның қазургі даму жағдайында мектеп оқушыларының кәсіби бағдары өзекті мәселелердің біріне айналды.
Жалпы орта білім берудің мақсаты: кең ауқымды дағдыларды дамыту негізінде білім алушылардың жоғары оқу орындарында білімін жалғастыруы және кәсіби өзін-өзі анықтауы үшін академиялық дайындығын қамтамасыз етуге қолайлы білім беру кеңістігін жасау болып табылады, яғни:
1) білімді функционалдықпен және шығармашылықпен қолдану;
2) сын тұрғысынан ойлау;
3) зерттеу жұмыстарын жүргізу;
4) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану;
5) коммуникацияның түрлі тәсілдерін қолдану;
6) топта және жеке жұмыс жасау білігі;
7) мәселелерді шешуі және шешім қабылдау.
Жалпы орта білім берудің негізгі міндеттері:
oo бітірушілерге олардың мүдделері мен қабілеттеріне сәйкес кәсіби өзін-өзі анықтауына көмектесу;
oo бітірушілерге өмір бойы білім алуын жалғастыруға оң көзқарасының, өмірде мансаптық өсуі мен танымдық процесін реттеуге даярлығының қалыптасуына көмектесу болып табылады (МЖМС).
Жоғары нормативтік-құқықтық құжаттарға жасалған шолудан кәсіби білім беру сапасын жетілдіру және қоғамдық сұраныстарға жауап беретін маман даярлау проблемасы үлкен мәнге ие екендігін көруге болады.
Кәсіби бағдар алғаш рет жеке ұғым ретінде 20-ғасырдың басында Америка Құрама Штаттарында пайда болды. Кәсіби бағдар мәселесінің негізін қалаушы 1908 жылы Бостонда Мамандық таңдау бюросын құрған және мамандық таңдауға ғылыми тәсілді қолданған американдық зерттеуші Френк Парсонс. Парсонстің Мамандық таңдау атты еңбегі оның дүниеден өткеннен кейін 1909 жылы жарыққа шығып, американдық профориентаторлардың басты құралына айналды. Талант-бағдарланған тәсілдеме (talent-matching approach) термині мен ерекшелік-фактор тұжырымдамасы осы авторға тиесілі (Толстогузов С.Н., 2015).
Кәсіби бағдар - білім алушының кәсіби қызығушылығына, жеке қабілеттері мен психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес білім алудағы және кәсіби саладағы мүмкіндіктерді, мамандықты және оқу орнын еркін әрі саналы түрде таңдау құқықтарын іске асыруда ақпарат беру және консультациялық көмек көрсету.
Кәсіби бағдарлау:
1) кәсіби ағарту - әртүрлі мамандықтардың әлеуметтік-экономикалық және психофизиологиялық ерекшеліктері туралы адамның белгілі білім (ақпарат) жиынтығымен қарулануы; олардың бірін дұрыс таңдау шарттары туралы; адамның кәсіби және қоғамдық қызмет түрлеріне оң көзқарасын тәрбиелеу; уәжделген кәсіби ұмтылысын қалыптастыру. Кәсіби ағарту екі элементті құрайтын ақпараттан тұрады: кәсіби насихат және кәсіби үгіт - қажетті мамандықтар туралы адамға мәліметтерді хабарлау және сол мамандықтарды игеру шарттары мен тәсілдері туралы ақпараттандыру, республикаға, өңірлерге қажетті әлеуметтік маңызы бар әрі тапшы мамандықтарды насихаттау;
2) кәсіби диагностика - кәсіби бағдар тестілер әдістемесін қолданып адамның тұлғалық ерекшелігіне немесе таңдауына жақын келетін мамандықтарға сәйкестігін анықтау мақсатында оның тұлғасын, қызығушылығын, қабілетін, бейімділігін зерделеу;
3) кәсіби консультация - қоғам сұранысы мен жеке тұлғалық қасиеттерінің мүмкіндіктеріне сай мамандық таңдауда, кәсіби мансапты жоспарлауда көрсетуге негізделген кәсіби бағдар жүйесінің құрамдас бөлігі; адамның дара ерекшеліктерін ұзақ зерделеу негізінде кәсіби өзіндік анықталуын дамыту бойынша адам қызметін мақсатты басқару. Кәсіби консультация кеңес алушының зияткерлік, физикалық, психологиялық ерекшеліктерін, жалпы және кәсіби дайындық пен қызығушылықтарын, бейімділіктері мен қабілеттерін, қандай да бір мамандық бойынша қызметкерге қойылатын медициналық және психологиялық талаптарды, мамандыққа қоғамдағы сұранысты, мамандық бойынша оқыту мен жұмысқа орналастыру мүмкіндіктерін ескере отырып жүргізіледі;
4) кәсіби іріктеу - нақты еңбек түріне адамның жарамдылығын (сәйкестігін) анықтау;
5) кәсіби жарамдылық - еңбектің қолайлы тиімділігіне қол жеткізу үшін қажетті зияткерлік, физикалық, психологиялық қасиеттер, сондай-ақ арнайы құзыреттіліктердің жиынтығы. Мысалы, әскери қызметке соғыс және бейбіт жағдайында қажетті құзыреттіліктер әртүрлі. Сонымен қатар кәсіби жарамдылық ұғымына еңбек процесін және оның нәтижелерін бағалауда адамның өзіндік уайымдарының қанағаттануы жатады. Нақты бір қызмет бойынша кәсіби жарамдылық белгілі бір психологиялық, психофизиологиялық, антропологиялық, медициналық және басқа өлшемдерге байланысты негізделеді. Кәсіби жарамдылық деңгейін анықтау үшін әртүрлі диагностикалық құралдар қолданылады: жетістік тестілері, кәсіби маңызды психофизиологиялық және психологиялық қызметтерді тестілеу, мотивацияны, құндылық бағдарды зерделеу тестілері т.б. Кәсіби жарамдылық деңгейін анықтау тек қабілетті зерттеу тестілерімен шектелмеуі қажет.
6) кәсіби бейімделу - адамның өндіріске, жаңа әлеуметтік ортаға, еңбек шарттары мен нақты мамандық ерекшеліктеріне бейімделудің белсенді процесі арқылы іске асырылады.
Оқушылардың кәсіби бағдар мәселесіндегі ерекше орын білім алушының үнемі мектепте айналысатын оқу-тәрбие процесіне тиесілі. Оқу процесіндегі кәсіби бағдар - оқушыларға оқу процесі барысында мамандықтар туралы кеңес беру және оларды ақпараттандыру. Мектеп оқушыларының қызығушылықтары мен икемділіктерінің деңгейі нақты оқу әрекетіне тікелей тәуелді. Жалпы білім беретін пәндердің оқу материалының мазмұны кәсіби бағдар беру мақсатында қолданылуы мүмкін. Мұғалім оқушыларға пән бойынша білім беруде мамандықты табысты игеруге қажетті білімді түсіндіреді. Мектеп оқушылары биология, химия, физика, тарих, қоғамтану, әдебиет пәндері бойынша сабақтар барысында мамандықтар туралы негізгі ақпараттармен, еңбек ету жағдайымен, қоғамдағы орнымен, маңыздылығымен танысады. Әр оқу пәні мектеп оқушыларына кәсіби бағдар беру міндетін шешуде сол пән шеңберіндегі мүмкіндіктер мен құралдарды қолданатыны түсінікті жайт. Егер физиканы, химияны, биологияны оқытуда пәндердің оқу материалы мазмұнымен қатар мамандықтардың сипатын ашуға бағытталса, қоғамтану, әдебиет, экономиканы оқытуда адамның таңдаған мамандығы бойынша өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін жүзеге асыру мен өзін-өзі таныту мүмкіндіктері, еңбек, өндіріс, еңбекақыны ұйымдастыру секілді мәселелерге басымдылық беріледі. Осы және басқа да ұғымдарды оқу пәндерімен қатар түсіндіру оқушының кәсіби өзін-өзі анықтауына тікелей қатысы бар және кәсіби бағдар мәселесін шешуге көмектеседі.
Бұл ретте әрбір оқу пәнінің шеңберінде кәсіби бағдар, мамандық туралы берілетін ақпаратты іріктеуде сол пәннің мазмұндық және пәндік ерекшелігін ескеру өте маңызды болып табылады.
Мектепте оқылатын жекелеген кейбір пәндер барысында кәсіби бағдар туралы мәлімет беруді қолайсыз деп санайтын жағдайлар да кездеседі. Мұндай пәндер қатарына математиканы жиі жатқызады. Дегенменде бұл мұғалімнің оқу материалын өмір құбылысымен байланыстыра алу шеберлігімен байланысты.
Мұғалім оқушылардың кәсіби бағдарын қалыптастыруда жетекші рөл атқарады: оқушылардың болашақ кәсіби қызметіне, мамандығына психологиялық дайындық, кез келген мамандықты таңдауға қажетті жауапкершілік пен еңбекті құрметтеу сезімдерін тәрбиелеу. (А.Я.Журкина, 2014).
Кәсіби өзін-өзі айқындау - жеке тұлғаның кәсіби қызметке деген көзқарасын қалыптастыру процесі мен тұлғалық және әлеуметтік-кәсіби қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы жүзеге асыру тәсілі; қоғамда қалыптасқан кәсіби іс-әрекет критерийлеріне қатысты өзін анықтау.
Кәсіби өзін-өзі айқындау - бұл адамның өмір мен еңбек жолын қамтиды сондықтан да өмірде өзін-өзі айқындаудың маңызды құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады, яғни қоғамның әлеуметтік құрылымында белгілі бір орынды иелену, сол немесе басқа әлеуметтік топқа ену, белгілі бір өмір салтын, еңбек ету саласын және нақты мамандықты таңдау. Бұл тұрғыда тұлғаның кәсіби өзін-өзі айқындауы әлеуметтік, адамгершілік, отбасылық өзін-өзі айқындау мәселелерімен мәндес қарастырылады.
Кәсіби өзін-өзі айқындаудың теориялық негізі тұлғаның өзін-өзі айқындауының жалпы процесімен, тұлға әрекетіне ішкі шарттары арқылы сыртқы жанама әсерлердің, осы қадамға жоғары өзіндік жауапкершілікпен таңдау жасап өзін-өзі шектеумен, тұлғаның кәсіби қалыптасуымен, өзін тұлға ретінде жүзеге асыратын және оның тұлғалық қасиеттерінің бейнесі ретінде көрініс тапқан қауымға қатынасы бойынша адамның белсенді ұстанымымен т.б. өзара байланысты.
Кәсіби өзін-өзі айқындау - көпқырлы процесс. Келесі тәсілдер арқылы жүзеге асыру арқылы қолданылады: әлеуметтік тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау тұлғаның алдына қоғам тарапынан қойылған міндеттер ретінде қарастырылады; әлеуметтік-психологиялық тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау қоғам қажеттіліктері мен тұлғаның жеке қалауының келісімі бойынша кезең - кезеңмен шешім қабылдау процесі ретінде қарастырылады; дифференциалды-психологиялық тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау кәсіби іс-әрекеттің бөлігі болып табылатын өмірдің дара стилін қалыптастыру процесі ретінде қарастырылады.
Жастардың кәсіби өзін-өзі айқындауы өзара байланысты кезеңдерден тұрады:
1. Мектепке дейінгі кезең - балаларда адамдардың еңбегіне және олардың айналысатын әрекетіне деген жағымды қатынасының көрінісі. Демек, балада кәсіби әлемге деген қатынасы, кәсіби әлемге қарым-қатынас, алғашқы еңбек білігі оған қол жетімді қызмет түрлерінде қалыптастырудан басталады.
2. Бастауыш сыныптарда (пропедевтический) - кіші мектеп жасындағы оқушыларының еңбекке деген адал ниетін оятады, еңбектің адам және қоғам өміріндегі рөлін, түсінеді, ата-аналарының мамандықтарына қызығушылықтарын білдіреді т.б. Осының барлығына балалардың танымдық, ойын, еңбек, қоғамға пайдалы қызметтің алуан түрлеріне қатысуы ықпал етеді.
3. Негізгі мектептің бірінші сатысы (V - VII сыныптар) - жеткіншектерде кәсіби ниеттер пайда болады, олар мамандық таңдауға байланысты өз мүдделерін, қабілеттері мен қоғамдық құндылықтарын бірте-бірте түсіне бастайды. Осының барлығы жетекші танымдық және еңбек әрекеттерінде жүзеге асады.
4. Негізгі мектептің екінші кезеңі (VIII - IX сыныптар) - бұл кезеңде мектеп оқушыларының кәсіби сана-сезімі дамиды, оларда мамандық таңдаудың тұлғалық мәні пайда болады, өз идеялары мен нақты мүмкіндіктерін болашақ қызмет саласын таңдаудың қоғамдық мақсаттарымен байланыстырады; бұл кезеңде оқушыларды белсенді танымдық және еңбек әрекетіне баулиды, оларға мамандық таңдаудың ғылыми негіздерін зерделеуге, диагностика мен өзін-өзі диагностикалау әдістерін меңгеруге қолдау көрсетеді.
5. Жалпы орта білім беру мекемелерінде оқу (мектеп, гимназия, лицей) - жекелеген оқу пәндерін тереңдетіп оқыту негізінде кәсіби бағдарлау жүзеге асырылады, кәсіби маңызды қасиеттердің қалыптасуына назар аударылады; оқушыларға өзін-өзі дамытуға және таңдаған кәсіби қызметіне өздігінен дайындалуға көмек көрсетіледі.
6. Мамандықты меңгеру - бұл колледждерде және жоғары оқу орындарында оқу процесі; осы кезеңде кәсіби мамандарды даярлау аяқталады.
7. Кәсіби іс-әрекет - біліктілікті арттыру, сондай-ақ басқа кәсіби қызметке қайта бағдарлау. (В.И.Коваль, Т.А.Родионова, 2014).
1.2. Кәсіби бағдар жұмысының негізгі қағидаттары, мақсаты мен міндеттері
Мектептегі кәсіби бағдар жұмысына барлық ұжым болып кіріскенде және бірқатар қағидаттарды ұстанғанда ғана тиімді болатынын ескеру маңызды:
1. Жүйелелік және сабақтастық - кәсіби бағдар жұмысы тек жоғары сынып оқушыларына ғана жүргізілуімен шектелмеуі тиіс. Бұл бастауыш сыныптан басталып мектепті бітіргенше үздіксіз әрі жүйелі түрде жүргізілуі тиіс.
2. Оқушылардың жас ерекшелігіне, олардығ мамандыққа және еңбекке деген қызығушылықтарының қалыптасуы мен сабақ үлгерімінің деңгейіне, өмірлік жоспарлары мен құндылық бағдарларының айырмашылықтарына сай саралау және даралау.
3. Оқушылар мен олардың ата-аналары арасында жүргізілетін кәсіби бағдар беру жұмысының жаппай, топтық және жеке формаларының оңтайлы үйлестіру.
4. Мектептің, отбасының, кәсіби оқу орындарының, жастарға кәсіби бағдар беру орталықтарының, қоғамдықкәсіби жастар ұйымдарының, әлеуметтік серіктестердің өзара байланысы.
5. Кәсіби бағдар жұмысының өңір және елдегі еңбек нарығымен байланысы (қоғамдағы маман қажеттілігімен табиғи бірлігі).
Мектептегі кәсіби бағдар жұмысының мақсаттары:
1. Оқушылардың еңбекке деген саналы қатынасын, тұлғалық ерекшеліктерін, қабілеттері мен қызығушылықтарын және өңір мен елдегі еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, қызмет саласын таңдау еркіндігі шеңберінде кәсіби өзін-өзі айқындауын қалыптастыру.
2. Оқушыларға кәсіби бағдар беруде болашақ мамандығы мен оқыту бейінін таңдауға, сонымен қатар болашақ кәсіби мансабын жоспарлауға қолдау көрсету.
Кәсіби бағдар жұмысының негізгі міндеттері:
1. Оқушыларды оқыту бейіні бойынша бөлу үшін олардың бейімділіктері, қабілеттері, қызығушылықтары туралы объективті мәліметтер жинау;
2. Элективті курс сабақтары мен тәрбие жұмысында қолданылатын оқытудың кешенді және дәстүрлі емес формалары мен әдістері есебінен бейіндік оқытудың вариативтілігінің кең ауқымын қамтамасыз ету;
3. Жұмысқа орналасу қиындығын болжауға оңай болатын кейбір оқушылар топтарына яғни, түзету мектептері мен сынып оқушыларына қолдау көрсету;
4. Жоғары сыныптар арасында қосымша және кәсіби білім беру мекемелерімен, өңірлік кәсіпорындармен ынтымақтастықтың икемді жүйесін әзірлеу;
5. Ата-аналарды мектеп оқушыларының бойында өмірдің әртүрлі салаларына деген өмірлік қызығушылықтарын кеңейту, басым қызығушылықтарын қалыптастыру мен кәсіби бағдар беру жұмысына жұмылдыру;
6. Өңірлік еңбек нарығында жоғары қажеттілікке ие мамандықтарды насихаттау үшін кәсіби бағдар және еңбек нарығы саласындағы ұйымдарымен ынтымақтастық.
II Биология сабағында кәсіптік бағдар беру жұмысы
Мамандық таңдау - адамның жас кезінде жасайтын негізгі өмірлік таңдауларының бірі, өйткені мамандық таңдау кезінде ол өмір жолын таңдайды.
Кәсіби бағдар ұғымы - бұл мектеп оқушыларының белгілі бір мамандыққа бағдарлануы. Сонымен қатар, кәсіптік бағдар беру көбінесе өмірге қадам басқан адамға мамандықты ғылыми түрде таңдауға көмектесетін іс-әрекеттер жүйесі немесе кәсіптік бағдар беруді дамыту және оқушыларға кәсіби өзін-өзі анықтау сәтінде көмектесу мақсатындағы оқу-тәрбие жұмысының жүйесі ретінде түсініледі. Мамандық (латын тілінен professionalio - ресми түрде анықталған кәсіп, мамандық, profiteor - өз кәсібімді жариялаймын) - белгілі бір дайындықты қажет ететін және өмір сүру көзі болып табылатын еңбек қызметі, кәсіп түрі. Бірқатар ғылымдарда бағдар термині қолданылады. Сонымен бірге ол қандай да бір түрде орналасу орнын анықтаумен және қозғалыс бағытын таңдаумен байланысты. Тура мағынада - қоршаған ортаны түсіну қабілеті, астарлы мағынада - белгілі бір бағыттағы ғылыми, қоғамдық және басқа да әрекеттердің бағыты.
Мүдделерге, қабілеттерге, денсаулық мүмкіндіктеріне, құндылықтарына және сайып келгенде, мамандық кандидаттың жеке басына қойылатын талаптарға сәйкес келетіндей дұрыс таңдау жасау маңызды. Белгілі бір мамандықты таңдау жолы көп жағдайда мектеп оқушыларының оқу пәндеріне деген қызығушылығын дамыту арқылы өтеді. Биологияға қызығушылық, ең алдымен, осы пәннің практикалық маңыздылығымен анықталады. Ал кәсіби қызығушылықты дамытудың негізгі жолдарының бірі - қызықты, белсенді оқыту. Биологияға қызығушылығы бар оқушылар оны болашақ мамандығының негізіне айналдырып, осы ғылымға байланысты қандай мамандықтар бар екенін біліп, тиісті оқу орындарына түсуге дайындалады. Әдетте, бұл, ең алдымен, олардың бұл пәндерді үлкен ынтамен және белсенділікпен оқуынан көрінеді. Олай болса, оқыту үдерісіндегі кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні оқушыларға негізгі оқу материалын терең және берік меңгеруге көмектесу, ақпаратты өз бетінше алуға үйрету, алған білімдерін әртүрлі практикалық мәселелерді шешуде пайдалануға үйрету болып табылады.
Кәсіптік бағдар беру жұмысының маңызды мазмұндық құрамдастарының бірі кәсіби білім беру болып табылады. Ол оқушыларға биология саласындағы әр түрлі мамандықтар, олардың өзіндік ерекшеліктері, қоғам үшін маңызы, кадрлардың қажеттіліктері, кәсіби іс-әрекет жағдайлары, жеке тұлғаның психофизиологиялық қасиеттеріне мамандықтың қоятын талаптары, білім алудың әдістері мен жолдары туралы ақпарат беруді көздейді. мамандық. Бұл салада мектеп оқушыларын қарапайым кәсіптік дағдылармен қаруландыру жұмыстары да бар.
Кәсіптік білім беру биологияға байланысты мамандықтар туралы әңгіме немесе әңгімелесу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін; практикалық жұмыстарды қолдану, еңбек және кәсіптік операциялар объектілерін көрсету. Мектеп оқушыларының биология ғылымының қолданбалы аспектілерін қозғайтын шығармашылық жұмыстарын орындауы практикалық қызмет саласы ретінде биологияға қызығушылықтың дамуына ықпал етеді және кәсіби өзін-өзі анықтау процесіне әсер етеді. Ойын әдістерінің маңызы зор - кәсіптік бағдар беру рөлдік ойындар мен жаттығулар.
Биология - бұл тіршілік туралы ғылым. Бүгінгі күні биологиялық зерттеулер мен биотехнология өркендеген сайын, биологияның күшті прогрессі бүкіл жер бетінде сезілуде. Кәсіби биологтар, саясаткерлер, бизнесмендер және қарапайым адамдар (кәсіптеріне қарамастан) биологияға үміт артады: экологиялық дағдарысты жеңу, гендік инженерияның болашағы және т.б. Демек, кәсіп - белгілі бір жұмыс түрімен айналысатын адамдар тобын сипаттайтын белгі. Мамандық таңдау тек жұмыс таңдау ғана емес, сонымен бірге белгілі бір адамдар тобына қабылдану, оның этикалық нормаларын, ережелерін, принциптерін, құндылықтары мен өмір салтын қабылдауды білдіреді.
Педагогикалық үдерісте бағдарлама тақырыптарын оқу кезінде кәсіптік бағдар беру жұмысын келесі әдістер мен формалар арқылы қолдануға болады: 1. Оқытылатын материалға байланысты мамандықтар туралы әңгімелесу, мысалы:
- Гүлді өсімдіктермен жалпы танысу (7-сынып) тақырыбында өсімдіктердің адам өміріндегі маңызын аша отырып, мектеп оқушыларын фармацевт және шөп дизайнері мамандықтарымен таныстыруға болады. Оқушылардың дәрілік өсімдіктер туралы білімдерін кеңейту мақсатында, фармацевт жұмысының элементтерімен танысу үшін балаларға келесі жұмысты ұсынған жөн: дәрілік өсімдіктің атауы, медицинада қолданылуы және емдік әсері. Фитодизайнер мамандығымен танысу үшін балаларды тірі немесе кептірілген өсімдіктер мен табиғи материалдардан күзгі гүл шоғын немесе композициясын жасауға шақыруға болады. Экскурсия барысында оқушылар осы аумақта кездесетін өсімдіктермен, жануарлармен, олардың тіршілік ету жағдайларымен танысады. Сырттай өткізуге болатын бұл экскурсияда мектеп оқушылары фенолог, эколог, бақылаушы ретінде әрекет ете алады.
Жұмыс формаларын таңдау оқушылардың жас ерекшеліктеріне, сабақтың түріне және қажетті материалдың болуына байланысты. Оқытылатын тақырыпқа байланысты белгілі бір мамандықпен таныстыру жаңа материалды түсіндіру, меңгергенді бекіту немесе қорытынды сабақта жүзеге асады.
Сыныптағы оқушылардың әлеуметтенуі мен кәсіби бағдарлануының табысты болуы көп жағдайда мұғалімнің бағдарламалық материалды өмірмен байланыстыра білуіне, мектеп оқушыларының еңбекке деген оң көзқарасын қалыптастыруына, оның біліміне, оқыту әдістемесін меңгеруіне байланысты деп есептеймін. Сонымен қатар биологияны оқытуда студенттерге кәсіптік бағдар беруге бағытталған жұмыстардың нәтижелі болуы материалдың мазмұны мен оның пәнге ену ерекшеліктеріне де байланысты.
Кәсіптік бағдар беру мәселесі жоғары және соңғы сыныптарда ең өзекті болып табылады, бірақ кәсіптік бағдар беруді бастапқы сыныптарда бастау керек.
Биология курсын оқу процесінде оқушыларға қолданылатын кәсіптік бағдар берудің формалары мен әдістері өте алуан түрлі және оларды таңдау пән мұғалімінің осындай жұмыстарды жүргізуге дайындығы, аудиторияның жабдықталуы сияқты факторлармен анықталады. Оқу көрнекіліктері мен техникалық оқу құралдары және т.б. Сабақ оқытудағы оқу-тәрбие процесінің негізгі формасы болып табылады, сондықтан оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмыстарының басым бөлігі соған түседі, негізінен кәсіптік бағдар беру білім беру мен тәрбиелеу арқылы жүзеге асырылады.
Сыныпта кәсіптік бағдар беру жұмысын жоспарлағанда келесі бағыттарды есте сақтау керек:
1. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
2. Теория мен практиканың байланысын нығайту, мектеп оқушыларының бойында болашақ кәсіби іс-әрекетіне қажетті дағдыларды, дағдыларды, мінез-құлық қасиеттерін дамыту.
3. Тарихилық принципін кеңінен қолдану (Биология курсында оқушыларды еліміздегі және шетелдердегі кейбір биологиялық жаңалықтардың тарихымен таныстыру).
4. Оқытуда өлкетану принципін пайдалану (оқушыларды табиғи жағдайлармен және қазіргі заманғы жетістіктермен және жергілікті өнеркәсіптік және ауылшаруашылық кәсіпорындарының даму перспективаларымен, олардағы ерекшеліктерімен және жұмыс жағдайларымен, әртүрлі мамандардың қызметімен және т.б. таныстыру).
5. Мектеп оқушыларында пәнге тұрақты қызығушылық пен олардың болашақ мамандығын саналы түрде таңдауы үшін алған білімдері мен дағдыларының маңыздылығын түсінуге негізделген оқудың әлеуметтік маңызды мотивтерін қалыптастыру.
Оқушыларды мамандықтармен таныстыру келесі жоспар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:
1. Мамандықтың маңызы және оның жалпы өндіріс жүйесіндегі орны, материалдары және өндіріс технологиясы.
2. Осы кәсіптегі жұмысшы орындауға міндетті негізгі операциялар, тәсілдер, әрекеттер.
3. Еңбек функцияларын сапалы орындауға қажетті жалпы білім беру және арнайы білім.
4. Жұмысты орындауға қажетті жалпы еңбек және арнайы дағдылар мен дағдылар.
5. Еңбек өнімділігін арттыру үшін маңызды болып табылатын жұмысшыға, адамның жеке қасиеттеріне қойылатын талаптар; мамандықты табысты меңгеру үшін қажетті жас және денсаулық талаптары.
6. Мамандыққа дайындау жүйесі; мамандық алу жолдары; өндірістік біліктілікті арттыру шарттары.
Биология сабақтарындағы көрнекі әдістердің ішінде өндірістік процестерді бейнелейтін, олардың жалпы қоршаған орта үшін қауіпсіздігін көрсететін демонстрациялық тәжірибелер жүргізу қажет. Бұл әдістердің ішінен бейнефильмдер мен телебағдарламалардың жазбалары сияқты техникалық оқыту құралдарын пайдалануға болады; кестелерді, диаграммаларды, графиктерді, стендтерді, жинақтарды және т.б. көрсету.
Тәжірибелік әдістер сабағында кәсіптік бағдар беру жұмыстарында зертханалық жұмыстар мен модульдің алатын орны зор; танымдық есептерді модельдеуге және шешуге арналған тапсырмалар. Олар әңгімелесу арқылы оқушылардың бақылау, эксперимент, практикалық жұмыс әдістерінің үйлесімімен сипатталады. Бұл мектеп оқушыларына бірқатар практикалық және интеллектуалдық дағдыларды меңгеруге, тірі және жансыз табиғаттың процестері мен объектілері, қоғамда болып жатқан заттар мен процестер туралы нақты түсінік алуға көмектеседі. Кәсіптік бағдар беру жұмысының практикалық әдістері ең тиімді болып табылады, өйткені бұл жағдайда оқушылардың күшті жақтары тәжірибеде тексеріледі, олардың пәнге және жоспарланған мамандыққа деген танымдық қызығушылықтарының тұрақтылығы іс жүзінде тексеріледі.
Кәсіптік бағдар беру жұмысының барлық түрлерінің ішінде экскурсиялардың маңызы зор. Олар оқушыларға биологиядан білім, білік және дағдыны медицинада, өнеркәсіпте және ауыл шаруашылығында, өндірістің кез келген түрінде қолданудың маңызды бағыттарын көрсетуге, оларды әртүрлі мамандардың (медициналық, медицина қызметкері) еңбек қызметінің мазмұнымен нақты және нақты таныстыруға мүмкіндік береді. экологтар, ауыл шаруашылығы қызметкерлері және т.б.). Экскурсияда оқушыларды экскурсиялық нысан туралы да, мазмұны мен ондағы жұмыс жағдайлары туралы да тұтас түсінік алады.
Мақсаты бойынша экскурсиялар мыналарға бөлінеді:
1. Тақырыптық (нақты өндіріспен таныстыру).
2. Кешен (оқушылар табиғи немесе өндірістік объектілерді әртүрлі пәндер - биология, экология, тіршілік қауіпсіздігі, химия, физика тұрғысынан бақылайды).
3. Экономиканың әртүрлі салаларында биологияны қолданумен байланысты белгілі бір мамандықтарға бейімділік танытатын оқушылардың жекелеген топтарына арналған экскурсиялар.
Мектеп оқушыларын биологияның элективті курстарын оқуға тарту оқушылардың кәсіби білім алуына ықпал етеді. Таңдау пәндерін оқу барысында мектеп оқушылары практикалық дағдыларды меңгеріп, әртүрлі мамандықтар мен кәсіптермен танысады.
Сонымен, кәсіптік білім берудің міндеті мектеп оқушыларын мамандықтар әлемімен таныстырумен ғана шектелмейді, сонымен қатар оқушылардың кәсіби қызығушылықтарын дамыту және тереңдету, сайып келгенде, мамандыққа деген сүйіспеншілікті ояту болып табылады, сондықтан әртүрлі сыныптан тыс жұмыстардың да үлкен рөл атқарады. Оларға кәсіби бағыттағы пәндік үйірме сабақтары, шағын қызығушылық топтары, оқушылардың ғылыми қоғамдастықтары, когнитивті-мінез-құлық сипаттағы рөлдік ойындар жатады. Кәсіптік білім беруді ұйымдастыру кезінде жұмыс мазмұны оқу орнының өндірістік ортасына сәйкес келетін, яғни аймақтық ерекшеліктерді ескеретін үйірмелерді құру орынды екенін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұстаз институты
Биология кафедрасы
КУРСТЫҚ Жұмыс
Тақырыбы: Биология бойынша кәсіби бағдар беру әдістемесі
Білімгер: Жанділда Қарақат Тобы:Б-21-1 ___________________
аты-жөні қолы
Жетекші: Биология кафедрасының аға оқытушысы Абжапарова А
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ ________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж.
бағасы_____________
жазбаша
Комиссия мүшелері:__________________________ _ _______________
аты-жөні қолы
___________________________ _ _______________
аты-жөні қолы
Тараз 2023
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
I Кәсіби бағдар беру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1 Кәсіби бағдардың мәні және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
1.2 Кәсіби бағдар жұмысының негізгі қағидаттары, мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
II Биология сабағында кәсіптік бағдар беру жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. 12
2.1 Кәсіптік бағдар беру түсінігі мен кәсіби өзін-өзі анықтаудың күрделілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
III Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... .
3.1 11 сынып биология курсында сыныпта сабақ өткізу әдістемесі ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .26
КІРІСПЕ
Жұмыстың мақсаты :
* оқу профилін және болашақ кәсіби қызмет саласын таңдау барысында оқушыларға кәсіптік бағдар беру.
* оқушылардың еңбекке саналы көзқарасын қалыптастыру, өз мүмкіндіктеріне, қабілетіне сәйкес және еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, қызмет саласын таңдау еркіндігі жағдайында кәсіби өзін-өзі анықтау.
Зерттеу нысаны : сабақтағы және сабақтан тыс дидактикалық ойындарды сабақ үдерісінде қолдану.
Зерттеу әдісі: Биология бойынша кәсіби бағдар беруді қолданудағы бақылау іс-әрекеті.
Жұмыстың міндеттері:
Жұмыстың практикалық маңызы: биология пәнін оқытуда дидактикалық ойындардың сабақ барысында және сабақтан тыс қолданудағы тиімділігін анықтау
Еліміз егемендік алғаннан бергі жылдарда білім беру саласында, оның ішінде орта білім беруде көптеген реформалар жүргізіліп, жана талаптар қойылып жатыр.
Биологиядан білім беруді жетілдірудін, дамытудың ең басты нысандары - онын міндетін, максатын анықтай отыру. Ғылыми турғыдан білім беру жүйесінің біртүтастыгын калыптастыру. Жас өспірімдердіц танымдық денгейін дамыту барысында теориясын, методологиясын, формасы мен әдістерінін арасындағы байланыстарын ашып көрсете білу. Сондыктан методологиялык негізсіз биологияны жеке пән ретінде баска білім салаларымен байланыссыз калыптастыруға болмайды.
Оку тәрбие беру үдерісінде пәннің мақсатын, мазмұнын дұрыс құруда және қолайлы, тиімді формалары мен одіс-тәсілдерін үйренуде басты көмекті методологиядан іздсу керек. Қүрылымын, оку үдерісін логикалык жүйемсн үйымдастыруда методологиның маңызы зор. Ал методиканың мақсаты - методологияның кемегімен теориялық кағидаларды, заңдылыктарды, практика жүзінде іске асыру әдістерін қолдана білу.
Жас ұрпактарға биологиялық білім беруді үйрету дегеніміз - дүниедегі тірі ағзалардыц тіршілігін, оміріиің кыр-сырын түсіндірудегі ең басты міндет. Биологияны жан-жақты зерттеп, оқыпбіліп, табиғатта болатын үдерістерді түеінуге және биосфераны сактауға мүмкіндік туғыза отырып, адамзат баласы дамуының басты шарты деп түсіну керек.
Табиғатпен тең кұкыкты карым-қатыиас, адам мен биосфера арасындағы эволюция міндетті түрде болатын үдеріс. Осы түрғыдаи биология жаратылыстану ғылымы ішіндегі кешбасшысы деп айтуға болады. Бүгінгі таңдағы басты моселе мектеп оқушыларына биология пәнінеи білім бсрудс биология ғылымының жетістіктерін, маңызын үйрстуді түбсгейлі қолға алуымыз керек.
Оқушылардың интеллектуалды әлеуетін котсруді іске асыруда және казіргі өркениетке, мәдениетке сай білім бсруге жүмылдыруда әрбір мүғалім үздіксіз ғылыми шығармашылык іздеиісте болуы тиіс. Тағы да көціл қойылатын мәселелердің бірі - биологияның мәдениет жүйесіндегі орны. Қазіргі биологиялық білім беру жүйесі коғамдағы мәдениеттің дамуын бейнелеуге батытталуы тиіс.Биологиядан білім берудегі дағдарыстың басты әсері қоғамның дамуындағы жаһандық моселелердің нәтижесінде өркениеттенудің тығырыкка тірелуінің салдары деп айтуға болады. Оғаи соңғы уакыттагы экологиялық дағдарыс, коғамдағы урбаиизациялаиу кезіндегі адамның салауатты омір сүруініи төмендеуі, ғылым мен техниканың дамуына байланысты табиғатқа жасалып жатқан үстсмдік, адам, қоғам, табигат арасындағы байланыстың бүзылуы адамзат бойындағы рухани багалықтың жоғалуына жатады.
Бүгінгі таңдағы басты талап - биологиядан білім беру жүйесіи кайта карай, оку бағыт-бағдарын өркениетті коғамиың дениетін дамытуға карай қалыптастыруды жолға коя білу. Мәдениет деген түсініктің мәні - адамның тіршілік барысындағы жалпы іс-әрекет жонс кызметінің технологиясы, былайша айтқанда, материалдық-практикалық, әлеуметтік жәнс рухани қасиеттері. Биологиялық білім берудің бағыт-бағдарын мәдени даму жағына карай бүру. Дүниенің біртүтастығын танып білу тек мәдени жүйеде ғана іске асады. Осы айтылғандардың көптеген оку пәндерінің ішіндегі мэдениет жүйесін ойдағыдай іске асыруға қызмет аткарушы пондердің бірі биология болып табылады. Бүл пән жаратылыстану мен коғамдық ғылыми пәндердің арасында орын алады. Биология мәдениет жүйесінде техникаиың даму жетістіктерін биосфера денесіндегі ісік ауруы есебінде қарамайды, ксрісінше, коғам мен табиғат арасындағы үдеріс ретінде түсіндіреді. Сонымен бірге биология ғылымы немесе тіршілік жайлы ғылым адамзаттын
дамуына жоне экологиялық ойлау стилін баска жаратылыстану ғылымдарына енгізіп, танымдылык жолдарын, әдіс-тәсілдерін түсіндіре отырып, жаңа идеялардың тууына эсер етеді.
Биологиялык білім берудегі срекшс айта кетуге тиісті мәселелердің бірі жас үрпактын дүниетанымдык козқарасынын калыптасуындағы рөлі жеке түлғаныц өмірдегі бағдарын, оның идеалы, сенімі, кызығушылығы, күндылығын анықтауға әссрін тигізеді, адамның міпсз-қүлкының даму бағытына себепті болады.
Дүниетанымдық бағытта биологиядан білім берудің басты талаптарына:
- бір кезеңнен екінші кезецге көтерілу барысында биологиялык шындыкты терең үйрсте отырып, биологиялык пәннің көзкарасындағы біртүтастыкты үйрету;
- басты теориялар мен концепциялардын мазмүнындағы қүбылыстарды белгілі бір деңгейде суреттеп, әдістемелік түрғыдан түсіндіру жатады.
Биологияны окыту әдістемесі пәні - педогогика ғылымының бір саласы. Оның зерттеу объектісі - жас үрпактарға жалпы биологиялык білім бсру.
Ал биологияны окыту әдістсмесі пәнінің басты міндеті - оқушыларга орта мсктеп деңгейінде биологиянын жеке-жеке салаларыиан (Биология тірі ағзалар, Биология тірі ағзалардыи көптүрлілігі, Биология. Адам. Жалпы биология) максатын, әдіс-тәсілдерін, формаларын аныктан отырыи. білім және тәрбие беру.
Бүл оку күралы биология мамандыктарында білім алушы бакалавр, магистранттарға арналып, авторлардын бұдан бүрынғы (1998 ж.) жарық көрген енбектерініц негізінде заманаун окыту технологиясынан тиісті мәліметтсрді келтіре отырып, данындалған.
I Кәсіби бағдар беру әдістемесі
1.1 Кәсіби бағдардың мәні және мазмұны
Әрбір он жыл сайын әлемде тың жаңа мамандықтар пайда болады. 21-ғасырда жаңа мамандықтардың пайда болуы жаппай жұмыссыздықпен, бос орындардың тапшылығымен, жаңа технологиялардың қарқынды дамуымен және де жаһандық компьютерлендірумен тікелей байланысты. Осы орайда қазақстандық қоғамның қазургі даму жағдайында мектеп оқушыларының кәсіби бағдары өзекті мәселелердің біріне айналды.
Жалпы орта білім берудің мақсаты: кең ауқымды дағдыларды дамыту негізінде білім алушылардың жоғары оқу орындарында білімін жалғастыруы және кәсіби өзін-өзі анықтауы үшін академиялық дайындығын қамтамасыз етуге қолайлы білім беру кеңістігін жасау болып табылады, яғни:
1) білімді функционалдықпен және шығармашылықпен қолдану;
2) сын тұрғысынан ойлау;
3) зерттеу жұмыстарын жүргізу;
4) ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану;
5) коммуникацияның түрлі тәсілдерін қолдану;
6) топта және жеке жұмыс жасау білігі;
7) мәселелерді шешуі және шешім қабылдау.
Жалпы орта білім берудің негізгі міндеттері:
oo бітірушілерге олардың мүдделері мен қабілеттеріне сәйкес кәсіби өзін-өзі анықтауына көмектесу;
oo бітірушілерге өмір бойы білім алуын жалғастыруға оң көзқарасының, өмірде мансаптық өсуі мен танымдық процесін реттеуге даярлығының қалыптасуына көмектесу болып табылады (МЖМС).
Жоғары нормативтік-құқықтық құжаттарға жасалған шолудан кәсіби білім беру сапасын жетілдіру және қоғамдық сұраныстарға жауап беретін маман даярлау проблемасы үлкен мәнге ие екендігін көруге болады.
Кәсіби бағдар алғаш рет жеке ұғым ретінде 20-ғасырдың басында Америка Құрама Штаттарында пайда болды. Кәсіби бағдар мәселесінің негізін қалаушы 1908 жылы Бостонда Мамандық таңдау бюросын құрған және мамандық таңдауға ғылыми тәсілді қолданған американдық зерттеуші Френк Парсонс. Парсонстің Мамандық таңдау атты еңбегі оның дүниеден өткеннен кейін 1909 жылы жарыққа шығып, американдық профориентаторлардың басты құралына айналды. Талант-бағдарланған тәсілдеме (talent-matching approach) термині мен ерекшелік-фактор тұжырымдамасы осы авторға тиесілі (Толстогузов С.Н., 2015).
Кәсіби бағдар - білім алушының кәсіби қызығушылығына, жеке қабілеттері мен психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес білім алудағы және кәсіби саладағы мүмкіндіктерді, мамандықты және оқу орнын еркін әрі саналы түрде таңдау құқықтарын іске асыруда ақпарат беру және консультациялық көмек көрсету.
Кәсіби бағдарлау:
1) кәсіби ағарту - әртүрлі мамандықтардың әлеуметтік-экономикалық және психофизиологиялық ерекшеліктері туралы адамның белгілі білім (ақпарат) жиынтығымен қарулануы; олардың бірін дұрыс таңдау шарттары туралы; адамның кәсіби және қоғамдық қызмет түрлеріне оң көзқарасын тәрбиелеу; уәжделген кәсіби ұмтылысын қалыптастыру. Кәсіби ағарту екі элементті құрайтын ақпараттан тұрады: кәсіби насихат және кәсіби үгіт - қажетті мамандықтар туралы адамға мәліметтерді хабарлау және сол мамандықтарды игеру шарттары мен тәсілдері туралы ақпараттандыру, республикаға, өңірлерге қажетті әлеуметтік маңызы бар әрі тапшы мамандықтарды насихаттау;
2) кәсіби диагностика - кәсіби бағдар тестілер әдістемесін қолданып адамның тұлғалық ерекшелігіне немесе таңдауына жақын келетін мамандықтарға сәйкестігін анықтау мақсатында оның тұлғасын, қызығушылығын, қабілетін, бейімділігін зерделеу;
3) кәсіби консультация - қоғам сұранысы мен жеке тұлғалық қасиеттерінің мүмкіндіктеріне сай мамандық таңдауда, кәсіби мансапты жоспарлауда көрсетуге негізделген кәсіби бағдар жүйесінің құрамдас бөлігі; адамның дара ерекшеліктерін ұзақ зерделеу негізінде кәсіби өзіндік анықталуын дамыту бойынша адам қызметін мақсатты басқару. Кәсіби консультация кеңес алушының зияткерлік, физикалық, психологиялық ерекшеліктерін, жалпы және кәсіби дайындық пен қызығушылықтарын, бейімділіктері мен қабілеттерін, қандай да бір мамандық бойынша қызметкерге қойылатын медициналық және психологиялық талаптарды, мамандыққа қоғамдағы сұранысты, мамандық бойынша оқыту мен жұмысқа орналастыру мүмкіндіктерін ескере отырып жүргізіледі;
4) кәсіби іріктеу - нақты еңбек түріне адамның жарамдылығын (сәйкестігін) анықтау;
5) кәсіби жарамдылық - еңбектің қолайлы тиімділігіне қол жеткізу үшін қажетті зияткерлік, физикалық, психологиялық қасиеттер, сондай-ақ арнайы құзыреттіліктердің жиынтығы. Мысалы, әскери қызметке соғыс және бейбіт жағдайында қажетті құзыреттіліктер әртүрлі. Сонымен қатар кәсіби жарамдылық ұғымына еңбек процесін және оның нәтижелерін бағалауда адамның өзіндік уайымдарының қанағаттануы жатады. Нақты бір қызмет бойынша кәсіби жарамдылық белгілі бір психологиялық, психофизиологиялық, антропологиялық, медициналық және басқа өлшемдерге байланысты негізделеді. Кәсіби жарамдылық деңгейін анықтау үшін әртүрлі диагностикалық құралдар қолданылады: жетістік тестілері, кәсіби маңызды психофизиологиялық және психологиялық қызметтерді тестілеу, мотивацияны, құндылық бағдарды зерделеу тестілері т.б. Кәсіби жарамдылық деңгейін анықтау тек қабілетті зерттеу тестілерімен шектелмеуі қажет.
6) кәсіби бейімделу - адамның өндіріске, жаңа әлеуметтік ортаға, еңбек шарттары мен нақты мамандық ерекшеліктеріне бейімделудің белсенді процесі арқылы іске асырылады.
Оқушылардың кәсіби бағдар мәселесіндегі ерекше орын білім алушының үнемі мектепте айналысатын оқу-тәрбие процесіне тиесілі. Оқу процесіндегі кәсіби бағдар - оқушыларға оқу процесі барысында мамандықтар туралы кеңес беру және оларды ақпараттандыру. Мектеп оқушыларының қызығушылықтары мен икемділіктерінің деңгейі нақты оқу әрекетіне тікелей тәуелді. Жалпы білім беретін пәндердің оқу материалының мазмұны кәсіби бағдар беру мақсатында қолданылуы мүмкін. Мұғалім оқушыларға пән бойынша білім беруде мамандықты табысты игеруге қажетті білімді түсіндіреді. Мектеп оқушылары биология, химия, физика, тарих, қоғамтану, әдебиет пәндері бойынша сабақтар барысында мамандықтар туралы негізгі ақпараттармен, еңбек ету жағдайымен, қоғамдағы орнымен, маңыздылығымен танысады. Әр оқу пәні мектеп оқушыларына кәсіби бағдар беру міндетін шешуде сол пән шеңберіндегі мүмкіндіктер мен құралдарды қолданатыны түсінікті жайт. Егер физиканы, химияны, биологияны оқытуда пәндердің оқу материалы мазмұнымен қатар мамандықтардың сипатын ашуға бағытталса, қоғамтану, әдебиет, экономиканы оқытуда адамның таңдаған мамандығы бойынша өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін жүзеге асыру мен өзін-өзі таныту мүмкіндіктері, еңбек, өндіріс, еңбекақыны ұйымдастыру секілді мәселелерге басымдылық беріледі. Осы және басқа да ұғымдарды оқу пәндерімен қатар түсіндіру оқушының кәсіби өзін-өзі анықтауына тікелей қатысы бар және кәсіби бағдар мәселесін шешуге көмектеседі.
Бұл ретте әрбір оқу пәнінің шеңберінде кәсіби бағдар, мамандық туралы берілетін ақпаратты іріктеуде сол пәннің мазмұндық және пәндік ерекшелігін ескеру өте маңызды болып табылады.
Мектепте оқылатын жекелеген кейбір пәндер барысында кәсіби бағдар туралы мәлімет беруді қолайсыз деп санайтын жағдайлар да кездеседі. Мұндай пәндер қатарына математиканы жиі жатқызады. Дегенменде бұл мұғалімнің оқу материалын өмір құбылысымен байланыстыра алу шеберлігімен байланысты.
Мұғалім оқушылардың кәсіби бағдарын қалыптастыруда жетекші рөл атқарады: оқушылардың болашақ кәсіби қызметіне, мамандығына психологиялық дайындық, кез келген мамандықты таңдауға қажетті жауапкершілік пен еңбекті құрметтеу сезімдерін тәрбиелеу. (А.Я.Журкина, 2014).
Кәсіби өзін-өзі айқындау - жеке тұлғаның кәсіби қызметке деген көзқарасын қалыптастыру процесі мен тұлғалық және әлеуметтік-кәсіби қажеттіліктерін қанағаттандыру арқылы жүзеге асыру тәсілі; қоғамда қалыптасқан кәсіби іс-әрекет критерийлеріне қатысты өзін анықтау.
Кәсіби өзін-өзі айқындау - бұл адамның өмір мен еңбек жолын қамтиды сондықтан да өмірде өзін-өзі айқындаудың маңызды құрамдас бөлігі ретінде қарастырылады, яғни қоғамның әлеуметтік құрылымында белгілі бір орынды иелену, сол немесе басқа әлеуметтік топқа ену, белгілі бір өмір салтын, еңбек ету саласын және нақты мамандықты таңдау. Бұл тұрғыда тұлғаның кәсіби өзін-өзі айқындауы әлеуметтік, адамгершілік, отбасылық өзін-өзі айқындау мәселелерімен мәндес қарастырылады.
Кәсіби өзін-өзі айқындаудың теориялық негізі тұлғаның өзін-өзі айқындауының жалпы процесімен, тұлға әрекетіне ішкі шарттары арқылы сыртқы жанама әсерлердің, осы қадамға жоғары өзіндік жауапкершілікпен таңдау жасап өзін-өзі шектеумен, тұлғаның кәсіби қалыптасуымен, өзін тұлға ретінде жүзеге асыратын және оның тұлғалық қасиеттерінің бейнесі ретінде көрініс тапқан қауымға қатынасы бойынша адамның белсенді ұстанымымен т.б. өзара байланысты.
Кәсіби өзін-өзі айқындау - көпқырлы процесс. Келесі тәсілдер арқылы жүзеге асыру арқылы қолданылады: әлеуметтік тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау тұлғаның алдына қоғам тарапынан қойылған міндеттер ретінде қарастырылады; әлеуметтік-психологиялық тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау қоғам қажеттіліктері мен тұлғаның жеке қалауының келісімі бойынша кезең - кезеңмен шешім қабылдау процесі ретінде қарастырылады; дифференциалды-психологиялық тұрғыда - кәсіби өзін-өзі айқындау кәсіби іс-әрекеттің бөлігі болып табылатын өмірдің дара стилін қалыптастыру процесі ретінде қарастырылады.
Жастардың кәсіби өзін-өзі айқындауы өзара байланысты кезеңдерден тұрады:
1. Мектепке дейінгі кезең - балаларда адамдардың еңбегіне және олардың айналысатын әрекетіне деген жағымды қатынасының көрінісі. Демек, балада кәсіби әлемге деген қатынасы, кәсіби әлемге қарым-қатынас, алғашқы еңбек білігі оған қол жетімді қызмет түрлерінде қалыптастырудан басталады.
2. Бастауыш сыныптарда (пропедевтический) - кіші мектеп жасындағы оқушыларының еңбекке деген адал ниетін оятады, еңбектің адам және қоғам өміріндегі рөлін, түсінеді, ата-аналарының мамандықтарына қызығушылықтарын білдіреді т.б. Осының барлығына балалардың танымдық, ойын, еңбек, қоғамға пайдалы қызметтің алуан түрлеріне қатысуы ықпал етеді.
3. Негізгі мектептің бірінші сатысы (V - VII сыныптар) - жеткіншектерде кәсіби ниеттер пайда болады, олар мамандық таңдауға байланысты өз мүдделерін, қабілеттері мен қоғамдық құндылықтарын бірте-бірте түсіне бастайды. Осының барлығы жетекші танымдық және еңбек әрекеттерінде жүзеге асады.
4. Негізгі мектептің екінші кезеңі (VIII - IX сыныптар) - бұл кезеңде мектеп оқушыларының кәсіби сана-сезімі дамиды, оларда мамандық таңдаудың тұлғалық мәні пайда болады, өз идеялары мен нақты мүмкіндіктерін болашақ қызмет саласын таңдаудың қоғамдық мақсаттарымен байланыстырады; бұл кезеңде оқушыларды белсенді танымдық және еңбек әрекетіне баулиды, оларға мамандық таңдаудың ғылыми негіздерін зерделеуге, диагностика мен өзін-өзі диагностикалау әдістерін меңгеруге қолдау көрсетеді.
5. Жалпы орта білім беру мекемелерінде оқу (мектеп, гимназия, лицей) - жекелеген оқу пәндерін тереңдетіп оқыту негізінде кәсіби бағдарлау жүзеге асырылады, кәсіби маңызды қасиеттердің қалыптасуына назар аударылады; оқушыларға өзін-өзі дамытуға және таңдаған кәсіби қызметіне өздігінен дайындалуға көмек көрсетіледі.
6. Мамандықты меңгеру - бұл колледждерде және жоғары оқу орындарында оқу процесі; осы кезеңде кәсіби мамандарды даярлау аяқталады.
7. Кәсіби іс-әрекет - біліктілікті арттыру, сондай-ақ басқа кәсіби қызметке қайта бағдарлау. (В.И.Коваль, Т.А.Родионова, 2014).
1.2. Кәсіби бағдар жұмысының негізгі қағидаттары, мақсаты мен міндеттері
Мектептегі кәсіби бағдар жұмысына барлық ұжым болып кіріскенде және бірқатар қағидаттарды ұстанғанда ғана тиімді болатынын ескеру маңызды:
1. Жүйелелік және сабақтастық - кәсіби бағдар жұмысы тек жоғары сынып оқушыларына ғана жүргізілуімен шектелмеуі тиіс. Бұл бастауыш сыныптан басталып мектепті бітіргенше үздіксіз әрі жүйелі түрде жүргізілуі тиіс.
2. Оқушылардың жас ерекшелігіне, олардығ мамандыққа және еңбекке деген қызығушылықтарының қалыптасуы мен сабақ үлгерімінің деңгейіне, өмірлік жоспарлары мен құндылық бағдарларының айырмашылықтарына сай саралау және даралау.
3. Оқушылар мен олардың ата-аналары арасында жүргізілетін кәсіби бағдар беру жұмысының жаппай, топтық және жеке формаларының оңтайлы үйлестіру.
4. Мектептің, отбасының, кәсіби оқу орындарының, жастарға кәсіби бағдар беру орталықтарының, қоғамдықкәсіби жастар ұйымдарының, әлеуметтік серіктестердің өзара байланысы.
5. Кәсіби бағдар жұмысының өңір және елдегі еңбек нарығымен байланысы (қоғамдағы маман қажеттілігімен табиғи бірлігі).
Мектептегі кәсіби бағдар жұмысының мақсаттары:
1. Оқушылардың еңбекке деген саналы қатынасын, тұлғалық ерекшеліктерін, қабілеттері мен қызығушылықтарын және өңір мен елдегі еңбек нарығының талаптарын ескере отырып, қызмет саласын таңдау еркіндігі шеңберінде кәсіби өзін-өзі айқындауын қалыптастыру.
2. Оқушыларға кәсіби бағдар беруде болашақ мамандығы мен оқыту бейінін таңдауға, сонымен қатар болашақ кәсіби мансабын жоспарлауға қолдау көрсету.
Кәсіби бағдар жұмысының негізгі міндеттері:
1. Оқушыларды оқыту бейіні бойынша бөлу үшін олардың бейімділіктері, қабілеттері, қызығушылықтары туралы объективті мәліметтер жинау;
2. Элективті курс сабақтары мен тәрбие жұмысында қолданылатын оқытудың кешенді және дәстүрлі емес формалары мен әдістері есебінен бейіндік оқытудың вариативтілігінің кең ауқымын қамтамасыз ету;
3. Жұмысқа орналасу қиындығын болжауға оңай болатын кейбір оқушылар топтарына яғни, түзету мектептері мен сынып оқушыларына қолдау көрсету;
4. Жоғары сыныптар арасында қосымша және кәсіби білім беру мекемелерімен, өңірлік кәсіпорындармен ынтымақтастықтың икемді жүйесін әзірлеу;
5. Ата-аналарды мектеп оқушыларының бойында өмірдің әртүрлі салаларына деген өмірлік қызығушылықтарын кеңейту, басым қызығушылықтарын қалыптастыру мен кәсіби бағдар беру жұмысына жұмылдыру;
6. Өңірлік еңбек нарығында жоғары қажеттілікке ие мамандықтарды насихаттау үшін кәсіби бағдар және еңбек нарығы саласындағы ұйымдарымен ынтымақтастық.
II Биология сабағында кәсіптік бағдар беру жұмысы
Мамандық таңдау - адамның жас кезінде жасайтын негізгі өмірлік таңдауларының бірі, өйткені мамандық таңдау кезінде ол өмір жолын таңдайды.
Кәсіби бағдар ұғымы - бұл мектеп оқушыларының белгілі бір мамандыққа бағдарлануы. Сонымен қатар, кәсіптік бағдар беру көбінесе өмірге қадам басқан адамға мамандықты ғылыми түрде таңдауға көмектесетін іс-әрекеттер жүйесі немесе кәсіптік бағдар беруді дамыту және оқушыларға кәсіби өзін-өзі анықтау сәтінде көмектесу мақсатындағы оқу-тәрбие жұмысының жүйесі ретінде түсініледі. Мамандық (латын тілінен professionalio - ресми түрде анықталған кәсіп, мамандық, profiteor - өз кәсібімді жариялаймын) - белгілі бір дайындықты қажет ететін және өмір сүру көзі болып табылатын еңбек қызметі, кәсіп түрі. Бірқатар ғылымдарда бағдар термині қолданылады. Сонымен бірге ол қандай да бір түрде орналасу орнын анықтаумен және қозғалыс бағытын таңдаумен байланысты. Тура мағынада - қоршаған ортаны түсіну қабілеті, астарлы мағынада - белгілі бір бағыттағы ғылыми, қоғамдық және басқа да әрекеттердің бағыты.
Мүдделерге, қабілеттерге, денсаулық мүмкіндіктеріне, құндылықтарына және сайып келгенде, мамандық кандидаттың жеке басына қойылатын талаптарға сәйкес келетіндей дұрыс таңдау жасау маңызды. Белгілі бір мамандықты таңдау жолы көп жағдайда мектеп оқушыларының оқу пәндеріне деген қызығушылығын дамыту арқылы өтеді. Биологияға қызығушылық, ең алдымен, осы пәннің практикалық маңыздылығымен анықталады. Ал кәсіби қызығушылықты дамытудың негізгі жолдарының бірі - қызықты, белсенді оқыту. Биологияға қызығушылығы бар оқушылар оны болашақ мамандығының негізіне айналдырып, осы ғылымға байланысты қандай мамандықтар бар екенін біліп, тиісті оқу орындарына түсуге дайындалады. Әдетте, бұл, ең алдымен, олардың бұл пәндерді үлкен ынтамен және белсенділікпен оқуынан көрінеді. Олай болса, оқыту үдерісіндегі кәсіптік бағдар беру жұмысының мәні оқушыларға негізгі оқу материалын терең және берік меңгеруге көмектесу, ақпаратты өз бетінше алуға үйрету, алған білімдерін әртүрлі практикалық мәселелерді шешуде пайдалануға үйрету болып табылады.
Кәсіптік бағдар беру жұмысының маңызды мазмұндық құрамдастарының бірі кәсіби білім беру болып табылады. Ол оқушыларға биология саласындағы әр түрлі мамандықтар, олардың өзіндік ерекшеліктері, қоғам үшін маңызы, кадрлардың қажеттіліктері, кәсіби іс-әрекет жағдайлары, жеке тұлғаның психофизиологиялық қасиеттеріне мамандықтың қоятын талаптары, білім алудың әдістері мен жолдары туралы ақпарат беруді көздейді. мамандық. Бұл салада мектеп оқушыларын қарапайым кәсіптік дағдылармен қаруландыру жұмыстары да бар.
Кәсіптік білім беру биологияға байланысты мамандықтар туралы әңгіме немесе әңгімелесу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін; практикалық жұмыстарды қолдану, еңбек және кәсіптік операциялар объектілерін көрсету. Мектеп оқушыларының биология ғылымының қолданбалы аспектілерін қозғайтын шығармашылық жұмыстарын орындауы практикалық қызмет саласы ретінде биологияға қызығушылықтың дамуына ықпал етеді және кәсіби өзін-өзі анықтау процесіне әсер етеді. Ойын әдістерінің маңызы зор - кәсіптік бағдар беру рөлдік ойындар мен жаттығулар.
Биология - бұл тіршілік туралы ғылым. Бүгінгі күні биологиялық зерттеулер мен биотехнология өркендеген сайын, биологияның күшті прогрессі бүкіл жер бетінде сезілуде. Кәсіби биологтар, саясаткерлер, бизнесмендер және қарапайым адамдар (кәсіптеріне қарамастан) биологияға үміт артады: экологиялық дағдарысты жеңу, гендік инженерияның болашағы және т.б. Демек, кәсіп - белгілі бір жұмыс түрімен айналысатын адамдар тобын сипаттайтын белгі. Мамандық таңдау тек жұмыс таңдау ғана емес, сонымен бірге белгілі бір адамдар тобына қабылдану, оның этикалық нормаларын, ережелерін, принциптерін, құндылықтары мен өмір салтын қабылдауды білдіреді.
Педагогикалық үдерісте бағдарлама тақырыптарын оқу кезінде кәсіптік бағдар беру жұмысын келесі әдістер мен формалар арқылы қолдануға болады: 1. Оқытылатын материалға байланысты мамандықтар туралы әңгімелесу, мысалы:
- Гүлді өсімдіктермен жалпы танысу (7-сынып) тақырыбында өсімдіктердің адам өміріндегі маңызын аша отырып, мектеп оқушыларын фармацевт және шөп дизайнері мамандықтарымен таныстыруға болады. Оқушылардың дәрілік өсімдіктер туралы білімдерін кеңейту мақсатында, фармацевт жұмысының элементтерімен танысу үшін балаларға келесі жұмысты ұсынған жөн: дәрілік өсімдіктің атауы, медицинада қолданылуы және емдік әсері. Фитодизайнер мамандығымен танысу үшін балаларды тірі немесе кептірілген өсімдіктер мен табиғи материалдардан күзгі гүл шоғын немесе композициясын жасауға шақыруға болады. Экскурсия барысында оқушылар осы аумақта кездесетін өсімдіктермен, жануарлармен, олардың тіршілік ету жағдайларымен танысады. Сырттай өткізуге болатын бұл экскурсияда мектеп оқушылары фенолог, эколог, бақылаушы ретінде әрекет ете алады.
Жұмыс формаларын таңдау оқушылардың жас ерекшеліктеріне, сабақтың түріне және қажетті материалдың болуына байланысты. Оқытылатын тақырыпқа байланысты белгілі бір мамандықпен таныстыру жаңа материалды түсіндіру, меңгергенді бекіту немесе қорытынды сабақта жүзеге асады.
Сыныптағы оқушылардың әлеуметтенуі мен кәсіби бағдарлануының табысты болуы көп жағдайда мұғалімнің бағдарламалық материалды өмірмен байланыстыра білуіне, мектеп оқушыларының еңбекке деген оң көзқарасын қалыптастыруына, оның біліміне, оқыту әдістемесін меңгеруіне байланысты деп есептеймін. Сонымен қатар биологияны оқытуда студенттерге кәсіптік бағдар беруге бағытталған жұмыстардың нәтижелі болуы материалдың мазмұны мен оның пәнге ену ерекшеліктеріне де байланысты.
Кәсіптік бағдар беру мәселесі жоғары және соңғы сыныптарда ең өзекті болып табылады, бірақ кәсіптік бағдар беруді бастапқы сыныптарда бастау керек.
Биология курсын оқу процесінде оқушыларға қолданылатын кәсіптік бағдар берудің формалары мен әдістері өте алуан түрлі және оларды таңдау пән мұғалімінің осындай жұмыстарды жүргізуге дайындығы, аудиторияның жабдықталуы сияқты факторлармен анықталады. Оқу көрнекіліктері мен техникалық оқу құралдары және т.б. Сабақ оқытудағы оқу-тәрбие процесінің негізгі формасы болып табылады, сондықтан оқушыларға кәсіптік бағдар беру жұмыстарының басым бөлігі соған түседі, негізінен кәсіптік бағдар беру білім беру мен тәрбиелеу арқылы жүзеге асырылады.
Сыныпта кәсіптік бағдар беру жұмысын жоспарлағанда келесі бағыттарды есте сақтау керек:
1. Ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
2. Теория мен практиканың байланысын нығайту, мектеп оқушыларының бойында болашақ кәсіби іс-әрекетіне қажетті дағдыларды, дағдыларды, мінез-құлық қасиеттерін дамыту.
3. Тарихилық принципін кеңінен қолдану (Биология курсында оқушыларды еліміздегі және шетелдердегі кейбір биологиялық жаңалықтардың тарихымен таныстыру).
4. Оқытуда өлкетану принципін пайдалану (оқушыларды табиғи жағдайлармен және қазіргі заманғы жетістіктермен және жергілікті өнеркәсіптік және ауылшаруашылық кәсіпорындарының даму перспективаларымен, олардағы ерекшеліктерімен және жұмыс жағдайларымен, әртүрлі мамандардың қызметімен және т.б. таныстыру).
5. Мектеп оқушыларында пәнге тұрақты қызығушылық пен олардың болашақ мамандығын саналы түрде таңдауы үшін алған білімдері мен дағдыларының маңыздылығын түсінуге негізделген оқудың әлеуметтік маңызды мотивтерін қалыптастыру.
Оқушыларды мамандықтармен таныстыру келесі жоспар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:
1. Мамандықтың маңызы және оның жалпы өндіріс жүйесіндегі орны, материалдары және өндіріс технологиясы.
2. Осы кәсіптегі жұмысшы орындауға міндетті негізгі операциялар, тәсілдер, әрекеттер.
3. Еңбек функцияларын сапалы орындауға қажетті жалпы білім беру және арнайы білім.
4. Жұмысты орындауға қажетті жалпы еңбек және арнайы дағдылар мен дағдылар.
5. Еңбек өнімділігін арттыру үшін маңызды болып табылатын жұмысшыға, адамның жеке қасиеттеріне қойылатын талаптар; мамандықты табысты меңгеру үшін қажетті жас және денсаулық талаптары.
6. Мамандыққа дайындау жүйесі; мамандық алу жолдары; өндірістік біліктілікті арттыру шарттары.
Биология сабақтарындағы көрнекі әдістердің ішінде өндірістік процестерді бейнелейтін, олардың жалпы қоршаған орта үшін қауіпсіздігін көрсететін демонстрациялық тәжірибелер жүргізу қажет. Бұл әдістердің ішінен бейнефильмдер мен телебағдарламалардың жазбалары сияқты техникалық оқыту құралдарын пайдалануға болады; кестелерді, диаграммаларды, графиктерді, стендтерді, жинақтарды және т.б. көрсету.
Тәжірибелік әдістер сабағында кәсіптік бағдар беру жұмыстарында зертханалық жұмыстар мен модульдің алатын орны зор; танымдық есептерді модельдеуге және шешуге арналған тапсырмалар. Олар әңгімелесу арқылы оқушылардың бақылау, эксперимент, практикалық жұмыс әдістерінің үйлесімімен сипатталады. Бұл мектеп оқушыларына бірқатар практикалық және интеллектуалдық дағдыларды меңгеруге, тірі және жансыз табиғаттың процестері мен объектілері, қоғамда болып жатқан заттар мен процестер туралы нақты түсінік алуға көмектеседі. Кәсіптік бағдар беру жұмысының практикалық әдістері ең тиімді болып табылады, өйткені бұл жағдайда оқушылардың күшті жақтары тәжірибеде тексеріледі, олардың пәнге және жоспарланған мамандыққа деген танымдық қызығушылықтарының тұрақтылығы іс жүзінде тексеріледі.
Кәсіптік бағдар беру жұмысының барлық түрлерінің ішінде экскурсиялардың маңызы зор. Олар оқушыларға биологиядан білім, білік және дағдыны медицинада, өнеркәсіпте және ауыл шаруашылығында, өндірістің кез келген түрінде қолданудың маңызды бағыттарын көрсетуге, оларды әртүрлі мамандардың (медициналық, медицина қызметкері) еңбек қызметінің мазмұнымен нақты және нақты таныстыруға мүмкіндік береді. экологтар, ауыл шаруашылығы қызметкерлері және т.б.). Экскурсияда оқушыларды экскурсиялық нысан туралы да, мазмұны мен ондағы жұмыс жағдайлары туралы да тұтас түсінік алады.
Мақсаты бойынша экскурсиялар мыналарға бөлінеді:
1. Тақырыптық (нақты өндіріспен таныстыру).
2. Кешен (оқушылар табиғи немесе өндірістік объектілерді әртүрлі пәндер - биология, экология, тіршілік қауіпсіздігі, химия, физика тұрғысынан бақылайды).
3. Экономиканың әртүрлі салаларында биологияны қолданумен байланысты белгілі бір мамандықтарға бейімділік танытатын оқушылардың жекелеген топтарына арналған экскурсиялар.
Мектеп оқушыларын биологияның элективті курстарын оқуға тарту оқушылардың кәсіби білім алуына ықпал етеді. Таңдау пәндерін оқу барысында мектеп оқушылары практикалық дағдыларды меңгеріп, әртүрлі мамандықтар мен кәсіптермен танысады.
Сонымен, кәсіптік білім берудің міндеті мектеп оқушыларын мамандықтар әлемімен таныстырумен ғана шектелмейді, сонымен қатар оқушылардың кәсіби қызығушылықтарын дамыту және тереңдету, сайып келгенде, мамандыққа деген сүйіспеншілікті ояту болып табылады, сондықтан әртүрлі сыныптан тыс жұмыстардың да үлкен рөл атқарады. Оларға кәсіби бағыттағы пәндік үйірме сабақтары, шағын қызығушылық топтары, оқушылардың ғылыми қоғамдастықтары, когнитивті-мінез-құлық сипаттағы рөлдік ойындар жатады. Кәсіптік білім беруді ұйымдастыру кезінде жұмыс мазмұны оқу орнының өндірістік ортасына сәйкес келетін, яғни аймақтық ерекшеліктерді ескеретін үйірмелерді құру орынды екенін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz