Шетел тілдеріне оқытудың құралдары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

1-қосымша
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Алматы облыстық білім басқармасыММ
Есік гуманитарлық - экономикалық колледжіМКҚК

Курстық жұмыс

412а тобы
Мамандық: 0111000 - " Негізгі орта білім беру "
Біліктілігі:0111083- Шет тілі пәнінің мұғалімі"
Пәні:Шетел тілін оқыту әдістемесі
Тақырыбы: Ағылшын тілінде ауызша сөйлеуге үйрету жолдары

Орындаған:Қалиева Ә.М
Жетекші:Жаркимбеков Н.С
Шетел тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы

Есік, 2024 жыл

2- қосымша
МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
I. ТАРАУ АУЫЗША ТІЛ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ҚҰРАЛЫ
1.1 Шетел тілдеріне оқытудың мәні мен негіздері 5
1.2 Шетел тілдерін оқыту принциптері мен әдістері 6
II.ТАРАУ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ АУЫЗША СӨЗГЕ ҮЙРЕТУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Ағылшын тілінде ауызекі сөйлеуді қалыптастырудың маңызы 11
2.2 Лексикалық дағдылардың қалыптасуы 13
2.3 Ағылшын тілінде ауызша сөйлеуге үйренудің тиімді жолдары 14
III.ТАРАУ ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1 Ағылшын тілін оқытудың тәжірибе ретінде қолданылуы 23
3.2 Шет тілін оқытудағы негізгі принциптерді тәжірибе жүзінде қолдану және оның нәтижелері 29
IV.ҚОРЫТЫНДЫ 31
V. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 32
ҚОСЫМША 33

КІРІСПЕ
Шетел тілін, оның ішінде ағылшын тілін оқып-үйрену бүгінгі күні үлкен қажеттілік туғызып отыр. Әрбір оқушы - ертеңгі жас маман, қазіргі заман талабына сай ағылшын тілін меңгеруді алдына мақсат етіп отыратыны бізге белгілі. Себебі, қазіргі заманда ағылшын тілі XXI ғасырдың, халықаралық бизнес, қазіргі ғылым мен технологиялар тілі мәртебесіне ие болды. Ағылшын тілі - бүгінде халықаралық қатынастың, ғылым мен техниканың, бизнес пен журналистиканың барлық салаларында кеңінен қолданылып келе жатқан тілдердің қатарына жатады. Сол себептен ағылшын тілі - халықаралық тіл дейміз. Бүгінгі күні зерттеушілер ағылшын тілінде сөйлеушілердің саны 1,2-1,5 млрд арасында деп тұжырымдайды. Ағылшын тілі - жер бетіндегі ең көп қолданылатын тіл. Ағылшын тілі әлемнің 75 елінде ерекше орын алады, ал 19 елде ол мемлекеттік тіл болып табылады. ХХ ғ. 60 жылдардан бастап ағылшын тілі кеңінен тарала бастады. Ағылшын тілі БҰҰ, ЮНЕСКО, Бүкіл әлемдік Денсаулық сақтау ұйымы сияқты және басқа да көптеген халықаралық ұйымдардың ресми тілі болып табылады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Ауызша тіл тыңдаушылардың болғанынқалайды. Сөйлеуші мен тыңдаушы бірін-бірі естіп қана қоймайды, ауызша тіл айтылған ойдың қалай қабылдануына тікелей тәуелді болады. Ауызша сөйлеу тілінің құрылымы сауатты түзілген болуы керек. Айтылған ойдың мағынасы қарапайым, әрі қысқа беріліп, көрермендердің тез, әрі оңай қабылдауларына мүмкіндік жасалуы тиіс. Демек, бастауыш мектеп оқушыларына ауызша сөйлеуді үйрету мен қатар, сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу. Оқытудың әртүрлі әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, психо-физиологиялық ерекшеліктерді ескеру арқылы ауызша сөйлеу тілін үйрету қажет.
Зерттеу нысаны: Бастауыш сынып оқушылары, сөйлеу тілі (шет тілі: ағылшын)
Зерттеу пәні: ағылшын тілі, шетел тілін оқыту әдістемесі
Зерттеу жұмысының мақсаты: Әрқашанда дұрыс, нақты, айқын, түсінікті сөйлеу маңыздылығын, ойды нақты жеткізе білу және сөйлеу объектісіне деген қатынасыңды бейнелі және эмоциялық бояумен білдіруді үйрету жолдары. Оқушының сөйлеу шеберлігін дамытып, дұрыс сөйлеуге кажетті машықтарды үйренуге, сөйлеу мәдениетін жетілдіру мүмкіндік қарастыру.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- ауызша сөйге үйретудің маңыздылығы, мақсат-міндеттері;
-ауызша сөз түрлері;
- монолог және диалог сөзге үйрету;
-ағылшын тілін оқытуда ауызша сөйлеуге үйретудің жолдары.
Жұмыстың мақсаты. Шетел тілі сабағында ауызша сөйлеуге үйретудің маңыздылығын айқындау; - Ауызша сөйлеуге үйретуде қолданылатын әдістер мен технологияларды айқындау; - Ауызша сөйлеуді дамыту үшін орындалған іс-тәжрибелік жұмыстар нәтижесін айқындау; - Оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын дамытудың әдістемесін жасау және оның тиімділігін тексеру.Егер оқушылардың сөйлеу дағдысында әдістер мен технологиялар тиімді пайдаланылса, онда оқушылардың оқу мотивациясы мен сөйлеу дағдысы қалыптасып, шығармашылықпен әрекет жасау дағдылары дамиды. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында Шетел тілін оқытудың басты мақсаты -- оқушыларға шетел тілінде қарым-қатынас жасауды базалық деңгейде игерту деп көрсетілген. Өйткені қазіргі нарық жағдайында шетел тілін, оның ішінде ағылшын тілін меңгеру, шетел тілінде сөйлей білу өмірдің өзекті мəселесіне айналды. Сондықтан өсіп келе жатқан ұрпаққа шетел тілін оқытуда əр түрлі əдістемелік жаңа тəсілдерді түрлендіре, күрделендіре түсу қажеттілігі туындап отыр. Ағылшын тілі -- əлемдегі тілдер арасынан көркемдігі мен бейнелілігі, тазалығы мен сөздік құрамының молдығы жөнінен дамыған тілдердің бірі. Ауызша сөйлеу адам арасындағы қарым- қатынасты атқарады. Ағылшын тілінде сөйлеуді үйрету үшін қолданылатын оқыту əдісінің мазмұны оқушының тілдік қарым-қатынаста жинаған білімінің, қалыптасқан дағдысының, игерген шеберлігінің жиынтығына байланысты. Сөйлеуге үйрету мoнолог жəне диалог түрінде жүзеге асырылады. Мoнолог жəне диалог түрінде сөйлеу іскерлігі, біліктілігі қарым-қатынас əрекетінің, ақпараттық, регулятивтік, əдептік жəне сезімдік-бақылау сияқты атқаратын қызметіне байланысты анықталады. Негізгі орта білім деңгейіне арналған шетел тілі курсы жалпы орта білім деңгейінде оқыту дайындығына бағытталған, яғни ол шетел тілін меңгерудің жалпы еуропалық А1 деңгейіне сəйкестірілген. Шетел тілі сабағында ойын, сұрақ-жауап, өлең сөздерін толықтыру, суретке қарап мəтін құру, карточкаларды қолдану арқылы ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыруға болады.
Зерттеу жұмысының негізгі дерек көздері -- философия, психология, лингвистика, педагогикалық еңбектер, əдістемелік еңбектер, озат педагогтардың іс-тəжірибелері. Зерттеу əдістері ретінде бақылау, мұғалімдердің жұмыс тəжірибесін зерттеу, талдау мен қорыту, сөйлеу тілін дамыту, оқушылардың ауызша жауаптары мен жазба жұмыстарын талдау əдістері пайдаланылды. Кейінгі кезде мультимедиалық, гипер мəтіндік, желілік жəне коммуникациялық ақпараттық технологиялардың пайда болуы шетел тілін тиімді оқыту үшін үлкен мүмкіндіктерге жол ашты. Мультимедиалық технологиялар мəтіндік құжаттарға, графикалық суреттер, дыбыс жəне бейне- көріністерін пайдалануға мүмкіндік береді
I.ТАРАУ АУЫЗША ТІЛ ҚАРЫМ - ҚАТЫНАС ҚҰРАЛЫ
Шетел тілдеріне оқытудың мәні мен негіздері

Шетел тілдеріне оқытудың қазіргі теориясы мен практикасындағы оқыту мазмұнының категориясының болмыс пен компоненттік құрамына қатысты әр түрлі көзқарастар. Оқыту мазмұнының басты компонеттері, салалары және сөйлеу тақырыптары, тіл үйренушінің коммуникативтік танымдық қызығушылығына қатысты жағдаяттар таңдау, функционалдық бағытқа сәйкес нақты түрде таңдап алынған тілдік және және сөйлеу, соның ішінде лингвоелтану жәен елтану материалдары, сөйлеу дағдылары, сөйлеу және коммуникативтік біліктілік, сонымен қатар танымдық оқу әркетінің мәдениетін қамтамасыз етуші жалпы оқу дағдылары мен біліктіліктері және арнайы дағдылар мен біліктіліктер.Әдістеме педагогика ғылымымен, психология, лингвистка ғылымдарымен тығыз байланысты.
Педагогика - жас ұрпақты оқыту және тәрбиелеу жөніндегі ғылым. Педагогика ғылымында оқыту және оның әдістері негізгі қағида болып табылады. Шет тілін оқытуды үйрену үйрену үшін педагогиканы білу шарт. Педагогиканың бір саласы дидактика деп аталады. Дидактика мектепте оқытудың негізгі жолдарын зерттейді.
Әдістер - дидактиктердің айтуы бойынша, белгілі бір тақырыпты оқытудың жолдары.
Шет тілін оқыту, математиканы, тарихты оқыту әдістемелері сияқты дидактиканың негізгі қағидаларын қолданады және оны байытады.
Мысалы: көрсету принципі тұңғыш рет шет тілін әдістемесінде қолданылды.
Қазір ол дидактиканың негізгі принциптерінің біріне айналды және басқа да пәндерді оқытуда қолданылады.
Шет тілін оқыту дегеніміз - оқушыларда, тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдысымен біліктілік қалыптастыру. Егер біз дағды мен біліктіліктің психологиялық мәнін түсінбесек, онда біз оларды қалыптастыра алмаймыз.
Шет тілін оқытуда психологяиның негізгі қағидаларын сөйлеу әрекетіне байланыстыра отырып пайдалану қажет.
Көрнекті психолог Н.И.Жинкин сөйлеу әрекетін зерттейә келіп, сөздер мен оларды мидың кинетикалық орталығы арқылы жүзеге асатының айтты. Мұғалім оқушыны тілге үйрету барысында, тыңдау мен сөйлеудің бар мүмкіндіктерін жасау керек. Екінші тілде сөйлеу дегеніміз - жаңа таңбалы білім алудың жаңа жолдарын игеру деген сөз. Осы жаңа жолды жасау тілді үйренуде маңызды орын алады.
Шет тілін үйренуде оқушының есте сақтау қабілетінің маңызы зор. Соңдықтан, мұғалім жаңа тақырыпты есте сақтау, есте ұзақ сақтау жолдарын білу керек. Есте сақтау қабілетінде ерікті, еріксіз болады. Бұл проблеманы зерттеген ғалым П.К.Зинченко еріксіз есте сақтау қабілеті бір нәрсені қайталап жаттағанда емес, керісінше осы нәрсе туралы белгілі бір қиындықтарды, мәселелерді талдағанда ғана іске қосылатының айтады. Ол үшін мынадай тәжірибе енгізілген. А тобындағы студенттерге жаттауға сөздер тізімі берілген. Ал Б тобындағы студенттерге сөздер берілмей, оларға ағылшын тілінде мәтін берілген және сөздермен жұмыстың түрлері мен сұрақтары берілген. Келесі сабақта екі топ студенттері бақылау жұмысын жазған, эксперимент Б тобы студенттерінің сөздері есте жақсы сақталғаның көрсетті.
Психология ғылымы әдістемеге көп көмек көрсетеді. Шет тілін үйренуде ана тілінің орны мен оның шет тілін үйрену кездеріндегі қызметі, әр түрлі дағды мен біліктілік түрлерінің сәйкес келуі, жаңа тақырыпқа арналған әдістер мен тәсілдерді таңдай білу, т.б. психология ғылымының негіздерін білу қажет.
Әдістеме ғылымы жүйке жүйесі физиологиясы ғылымымен де байланысты. Атақты орыс ғалымы Павловтың айтуынша адамның жоғары жүйке жүйесінің қызметі-сөйлеу және ойлау, жүйке жүйесінің ерекше қызметі. Бұл қызмет түрі тк адамда ғана дамыған. Павловтың тероиясы бойынша, дабылдар адамның сезу мүшелері арқылы келіп түседі. Адамның әрекетінің бір түрі - сөйлеу әрекеті.

Шетел тілдерін оқыту принциптері мен әдістері

Оқыту принциптері ұғымының болмысы. Әдістемелік принциптер (жалпы және жекелеген). Жалпыдидактикалық және әдістемелік принциптердің өзара әрекеті. Жалпыдидактикалық және және әдістемелік принциптердің болмысы мен құрамын анықтаудың әр түрлі әдістері.
Әдіс ұғымының болмысы. Бұл терминнің әр түрлі мағынасы:
1.Әдіс - оқытудың біртұтас жүйесі (стратегиясы).
2.Әдіс - мұғалім мен оқушының өзара әрекетін жүзеге асыру тәсілі.
Шетел тілдеріне оқыту әдістері: демонстрация (көрсету) әдісі, түсіндіру, жаттығу. Жаттығу әдісі ең басты әдістерінің бірі. Шетел тілдеріне оқытудың қазіргі әдістемесіндегі жаттығудың типтері мен түрлеріне классификация жасау мәселесі.
Әдістің құрамдас компоненті- тәсіл. Жаңа (инновациялық) педагогикалық технологиялар ұғымы және олардың жалпы сипаттамасы.
Шетел тілдеріне оқытудың құралдары
Оқытудың басты және көмекші құралдары. Оқулық- оқытудың басты құралы. Жаңа ұрпақ оқулықтары мен оқу әдістемелік кешендеріне қойылатын талаптар. Электрондық оқулықтар. Шет елдерде басылып шыққан оқулықтарды бейімдеу мәселесі. Электрондық техникалық оқыту құралдары және олардың дидактикалық мүмкіндіктері (интернет, мультимедиялық құралдар, қашықтан оқыту).
Жеке тұлғаға бағытталған амал- білім берудің жаңа философиясын жүзеге асыру.
Шетел тілінде мәдениетаралық қарым-қатынасқа үйрету құралдары.Дыбыстарды дұрыс айтуға үйретУ
Шетел тілінде қарым-қатынас жасау біліктілігін меңгерудегі есту-айту және ритмикалық екпіндік дағдылардың рөлі. Есту-айту және ритмикалық екпіндік дағдыларды қалыптастыру маұсаттары мен міндеттері. Фонетикалық материалды сұрыптау және әдістемелік тұрғыдан ұйымдастыру. Дыбыстарды айту дағдыларын қалыптасуының басты этаптары.
Сөздің лексикалық жағына үйрету
Шетел тілінде қарым-қатынас жасай білудегі лексикалық дағдылардың рөлі. Шетел тілі лексикасын үйретудің басты мақсаты. Активтік , рецептивтік және потенциальдық сөздік ұғымдары. Активтік және рецептивтік минимум үшін лексикалық біліктерді сұрыптау принциптері. Лексикалық дағдыларды қалыптастыру этаптары. Лексикалық бірліктерді таныстыру мен семантизациялау әдістері мен тәсілдері. Потенциальдық сөздікті қалыптастыру тәсілдері.
Грамматикалық тұрғыдан сөйлемдерді дұрыс құрап сөйлеуге үйрету.
Шетел тілінде қарым-қатынас жасауды меңгерудегі грамматиканың рөлі мен орны. Грамматикалық материалды коммуникативтік тұрғыдан сұрыптау. Қарым-қатынастың ауызша және жазбаша формалары үшін грамматикалық материалдарды сұрыптау принциптері. Шетел тілінің грамматикасын оқудың мақсаты. Грамматикалық дағдылардың қалыптасу этаптары. Грамматикалық дағдылардың қалыптасу деңгейін тексеру әдістері мен тәсілдері.
Тыңдап түсінуге үйрету.
Тыңдап түсіну- сөз әрекетінің түрі. Тыңдап түсінудің сөз әрекетінің басқа түрлерімен байланысы. Тыңдап түсіну- оқытудың әрі мақсаты, әрі құралы. Аудиомәтінмен жұмыс істеу әдістемесі.Тыңдап түсінуге үйретуге қолданылатын аудио-визуалдық құралдар.Тыңдап түсіну біліктілігін тексеру нысанасы, бағалау өлшемдері мен параметрлері.
Қарым-қатынастың диалогтық және полилогтық сөйлеу формаларына үйрету.
Қарым-қатынастың диалогтық сөйлеу формасы ұғымының болмысы. Диалогтық сөйлеудің лингвопсихологиялық сиппатамасы. Диалогтың құрылысы. Диалогтық тұтастық- диалог түрінде сөйлеуге үйрету бірлігі.Диалогтық тұтастықтың басты түрлері. Диалогтардың фунциональдық түрлері.
Қарым-қатынастың полилогтық сөйлеу формасы ұғымының болмысы. Полилогтың құрылысы. Қарым-қатынастың диалогтық және полилогтық түріне үйрету баоысында қолданылатын ойындар технологиясының рөлі мен түрлері. Тексеру нысаны мен тәсілдері.
Қарым-қатынастың монологтық формасына үйрету.
Монолог түрлері (монолог-суреттеу, монолог-хабарлама, монолог-әңгіме, монолог-әңгімелеу, монолог-рассуждение). Монолог түрінде сөйлеудің психологиялық лингвистикалық сиппатамасы. Мәтін- монологтүрінде сөйлеуге үйретудің бірлігі. Қарым-қатынастың монологтық сөйлеу түріне үйретудің әдістемесі. Тексеру нысаны мен тәсілдері.
Қарым-қатынастың жанама түрі ретінде оқуға үйрету.
Оқу - сөз әрекетінің бір түрі. Оқудың сөз әрекетінің басқы түрлерімен байланысы. Оқудың екі жағы- 1. Техникалық жағы- көрінетін сигналдарды мағыналық бірліктерге айналдыру. 2. Мағыналық жағы- мәтінді аяқталған сөйлеу айтылымы ретінде түсіну.
Оқу техникасына үйрету. Оқу дағдыларын қалыптастыруға және жетілдіруге арналған жаттығулар. Оқу түрлерінің типологиясына қатысты әр түрлі көзқарас. Коммуникативтік әрекеттің бір түрі ретінде, оқудың ерекшеліктерін ескере отырып, оның түрлеріне жасалған жаңа классификация- танысу оқу, зерттей оқу, қарап шығу, іздене оқу.
Оқудың әр түріне арналған мәтіндерді сұрыптау өлшемдері. Оқудың әр түріне үйрету. Түсіну деңгейінің мәселесі. Оқу біліктілігінің қалыптасу деңгейін тексеру нысаны және бағалау өлшемдері мен параметрлері.
Жазу және жазбаша сөзге үйрету.
Жазу және жазбаша сөз ұғымдары.Жазудың психофизиологиялық сипаттамасы. Графикалық және орфографиялық дағдыларды қалыптастыруға арналған жаттығулар, қарым-қатынастың жазбаша формасының түрлері. Қарым-қатынастың жазбаша формасына үйрету әдістемесі. Жазу және жазба сөзге үйретуде қолданылатын техникалық құралдар. Оқушылардың жазбаша жұмыстарындағы қателерді түзету әдістемесі. Жазу және жазба сөз біліктілігін тексерудің нысаны мен бағалау өлшемдері.
Тексерудің қызметтері, түрлері және формалары.
Шетел тілдерін оқыту процесін жетілдірудегі білімді, дағдылар мен біліктерді тексеру мен есепке алудың рөлі. Тексерудің қызметтері, түрлері және формалары. Ағымдағы және қорытынды тексеруді ұйымдастыру. Тексерудің тесттік формасы. Тесттер классификациясы. Тексерудің тесттік формасының артықшылықтары мен кемшіліктері. Өзін-өзі тексерудің және өзін-өзі бағалауды ұйымдастыру әдістемесі. Портфолио- өзін-өзі тексерудің құралы.
Оқу процесін жоспарлау және ұйымдастыру.
Оқу процесін ұйымдастырудағы жоспарлаудың маңызы. Жоспарлауға қойылатын талаптар. Жоспарлар түрлері және оларды құрастыруға қойылатын талаптар. Мемлекеттік білім беру стандарты және шетел тілдерінің бағдармалары. Шетел тілі сабақтарының түрлері. Сабақ-шетел тілінен дәріс ұйымдастырудың басты формасы. Шетел тілі сабақтарына қойылатын талаптар. Сабақтар типологиясы мәселелері. Оқушылардың шетел тілінен өзіндік жұмысы.

Шетел тілдері мұғалімінің маңызды кәсіби біліктілігі мен сапасы.

Кәсіби шеберлік-мұғалімнің кәсіби білімі мен сабақ беру тәжірибесінің, оның шығармашылық және жеке тұлғалық сапаларының мөзара байланысы. Педагогикалық қарым-қатынастың стильдері. Қарым-қатынастың әр түрлі формалары- жеке тұлғалық (индивидуалдық), топтық, ұжымдық. Қазақстан Республикасының шетел тілдерінен білім беруді дамыту концепциясы- Қазақстан Республикасындағы шетел тілдерінен білім беруді жетілдірудің теориялық- әдістемелік және практикалық негізі.
Көбінесе БОӘ (Белсенді оқыту әдістемелерін) тәжірибеде қолдана отырып, мұғалім келесі мәселелерге тап болады: іс-шараларды өткізу көп уақытты қажет етеді, мұғалімнің қарқынды дайындығы қажет; жиі қатысушылардың тежелуімен байланысты проблемалар бар; жоғары шығындар, шектеулітым көп қатысушылар.
Сонымен қатар, оқытудың белсенді әдістерінің өзі кейде оқушының оқу процесіне қатысуға құлықсыздығын жеңе алмайды. Кейбір оқушылар үшін белсенді әдістер олардың оқу процесі туралы әдеттегі түсінігін бұзатын нәрсе болып көрінеді, сәйкесінше қандай да бір ішкі жайсыздықты тудырады. Әртүрлі пікірлерді тыңдағанымен, сөйлеуші топта психологиялық тұрғыдан басым болып, сөйлеуде бір адамның пікірі басым болуы мүмкін, сәйкесінше топтық жұмыс орын алмауы мүмкін . Кейбір оқушылар үшін белсенді әдістерді қолданатын топтық жұмыс жемісті болмайтыны осыдан да болуы мүмкін.
Мұғалім интерактивті әдістерді дұрыс меңгермесе, онда оқу процесі кәдімгі анархияға айналуы мүмкін.
Екінші жағынан, мұғалім қажетті қосымша дайындықтан қорықпаса және сабақтың дәстүрлі шеңберінен шықса , белсенді оқыту технологиясының барлық қарастырылған әдістерінің артықшылығына көз жеткізеді. Бұл әдістерді орынды қолдану оқудың дамытушылық әсерін айтарлықтай арттырады, қарқынды ізденіс атмосферасын қалыптастырады, оқушылар мен мұғалімдерде көптеген жағымды эмоциялар мен тәжірибелер әкеледі.
БОӘ қолданатын ағылшын тілі сабағындағы мұғалімнің орны оқушылардың іс-әрекетін сабақ мақсатына жетуге бағыттаумен шектеледі, өйткені белсенді тәсілдер және интерактивті тапсырмалар оқушылар орындайтын жаттығулар болып табылады. Мұғалім тек сол әдіс-тәсілдерді әзірлеуші және іске асырушы болып табылады.
Сонымен, шет тілін белсенді оқыту оқушылардың оқу-тәрбие процесіндегі белсенділігіне басымдық беруге бағытталған.Қазіргі білім беру жүйесіне сай мұғалімнің минималды ықпалымен оқушының өз бетінше ізденіп, білім алуына жағдай жасайды. Оқыту мен тәрбиелеумен қатар, оқу процесінде қызықты әдіс-тәсілдерді қолдану оқушыларда жоғарыда аталып өткен дағдыларды қалыптастырып қана қоймай , әрине әрбір сабақты қызықты өткізуге септігін тигізіп, берілген пәнді білім алушының ұнатуына және оны жақсы игеруіне алып келеді.
Тәжірибе көрсеткендей, стандартты емес нәрсе әсіресе есте қалады! Белсенді әдістер қызықсыз және таныс сабақтарды сұйылтуға және оларды қызықты және мазмұнды етуге мүмкіндік береді. Белсенді әдістер мен жаңа заманауи технологиялар өз бетінше өмірде сенімді сезінуге, жаңа жағдайларға тез бейімделуге және күрделі мәселелердің оңтайлы шешімдерін табуға мүмкіндік беретін заманауи білім, дағдылар мен қасиеттердің қажетті жиынтығына ие түлекті дайындауға мүмкіндік береді

II. ТАРАУ АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕ АУЫЗША СӨЗГЕ ҮЙРЕТУ ЖОЛДАРЫ
Ағылшын тілінде ауызекі сөйлеуді қалыптастырудың маңызы
Тіл - қарым-қатынас құралы. Тіл сөйлеу арқылы жүзеге асады, сөйлеу арқылы ғана дамып, өмір сүреді. Біз шет тілін оқыту туралы айтқанда, оны ең алдымен қатынас құралы ретінде оқимыз.
Сөйлеудің негізгі мағынасы адамның әлеммен қарым-қатынасы адам санасында көрініс табатын ой. Сөйлеудің негізгі объектісі адамның шыншыл өмірмен байланысы. Биляев ойынша шет тілін игеру яғни басқа тәсілдермен және жолдармен санадағы ойды шығару. Сөйлеудің құрылымына тоқталатын болсақ оны психологтар былай көрсетеді. Сөйлеуді адамдар бірдеңені айту қажеттілігі туған кезде қолданады. Ағылшын тілін оқытудың алғашқы сатыларында оқушыларда ағылшын тілінде өз ойын жеткізу қажеттілігі туады. Ол қарым-қатынас жасап отырған қимыл іс-әрекет негізінде көрінеді. Мысалы бірдеңені жеткізу, сұраққа жауап беру, өтінішті орындау сондай-ақ қаламды әперу, есікті ашу, тақтаны сүрту т.б. Бұл жағдайлардың негізгі мақсаты күтілетін қорытынды. Бұл бөлімде сөйлеу мынадай қызметтерді ғана атқарады. Атап айтсақ не үшін, неге және не айту керек. Сөйлеуді қалай жүзеге асыру сөйлеудің 2-ші бөлімін де яғни аналитика-синтетикалық бөліміне қатысты. Бұл бөлімінде тіл арқылы ойды жүзеге асыру процесі жүреді. Ағылшын тілінде ойды жеткізу кезінде оқушы естегі сөздерді теріп (анализ) оны ойды жеткізу үшін сөйлеу бүтініне қосу керек (синтез). Сөзді жадыда сақтау үшін оларды белгілі бір нәрсемен қатысты жүйелеу керек. Олар парадигматикалық және синтагматикалық бола алады. Сөйлеудің осы екі түрі көп болса оқушының сөйлей алу қабілеті жоғары болады.
Парадигматикалық байланыс негізінде сөздерді әртүрлі белгісіне қарап есте сақтай алады. жазу кезіндегі бірдей дыбысталу two-too one-won, see-sea мағына жақындығына байланысты Мысалы: small-little мағынасының қарама-қарсылығына байланысты answer-ask Cөйлеу кезінде синтагматикалық байланыста үлкен роль атқарады. Яғни басқа сөздермен сәйкес келу негізінде мысалы order деген сөз келесі сөз тіркестерінде қолданылады. order-something (order dinner, order breakfast, a new coat etc ) order to do something (order to stand up, to close the door, to stay in bed)
give an order to do something (to stand up, to stay after classes) Осы сөздердің таңдалынып алынуына сөйлеушілер арасындағы қарым- қатынас лексикалық сөздік қорлары қатысты құралдарды таңдап алу процесінде мынадай жағдайлар іске асады. күнделікті қолданылатын ағылшын тіліндегі бірліктер
Good afternoon, thank you my name is, I am on duty, may I come in. Сөздердің орнын ауыстыру және құрылымын өзгерту. Мысалы: My name is деген дайын тіркестен name is бірлігі өзгеріссіз қалып my түрін his, her немесе my sister's деп ауыстыруға болады. Осы құрылымды өзгерту кезінде біріншіден ойлау тікелей мен арқылы жүзеге асып 2-ші жағдайда грамматикалық құрылымы іске асады. Шет тілін оқытудың қиындығы осында. Адам ойын жеткізер кезінде оны бірінші ойлап алады ал ол ана тілінде іске асады. Сөйлеу құрылымының 3-ші бөлігі ойды жүзеге асыру бөлімі: Сөйлеу аудирование, оқу және жазумен тығыз байланыста. Аудирование мен сөйлеу ойды ауызша жеткізу ретінде бір-бірімен тығыз байланысты. Сөйлеу бұл тікелей оқумен байланысты. Яғни сөйлеу мен дауыстап оқудың қарым қатынасын дәлелдеп жату артық. Сөйлеу жазумен де байланысты. Мысалы оқушы жазу үстінде өз ойынан сыбырлап айтып отырады. Сөйлеу монологтық және диалогтық түрде жүзеге асырылады. Ол методикалық мақсат негізінде де жүзеге асады яғни әрбір сөйлеу формаларының лингвистикалық ерекшелітерін көрсету негізінде. Монологтық ойлауға ойды толық жеткізу және бір-бірімен байланысты болу деген мінездеме тән. Диалогтық сөйлеу сөйлеу клишелерін және элиптикалық сөйлемдерді қолдану негізінде жүзеге асады. Мысалы сөйлеу практикасында жалпы сұрақтарға иә, жоқ деген қысқа жауап ала аламыз. Оқушылар көбінесе бұндай жауапқа қанағаттанбай толық жауап сұрайды. Мысалы is it tuesday today деген сұраққа yes,it is немесе yes it is already tuesday today деп жауап беруге болады. Альтернативтік сұрақтарға жауап ретінде мынандай мысалдар келтіре аламыз. Yes ,it is an English book or Russian one сұрағына it is a Russian one немесе a Russian one деген жауап ала аламыз. Арнайы сұрақтарға мынадай жауап ала аламыз what is red. The flower is who will go to the cinema. My brother will. деген сияқты жауап алуға болады.
Монологтық сөйлеуге хабарлау деген мінездеме бере аламыз. Оларға мынандай мысалдар көрсете аламыз. Мысалы оқушылар қайда оқимыз немесе бүгін қай күн деген сөздерді ағылшынша жеткізе алу қажет. Ағылшын тілің оқыту кезінде оқушылар сөйлеуге ұмытылады. Тіпті оқушылардың лексикалық сөздік қорлары минималды дәрежеде болса да олар тілдің коммуникатививтік қызметін сезіне бастайды. Ағылшын тілін оқытудың алғашқы жылдарында оқушыға сұрақтарды қою, оған жауап беру т.б сияқты ұсақ сөйлеу бірліктерін оқытушы сұрайды. Сөйлеу кезінде оқушы кем дегенде үш сөйле монологтық сөйлеуге сөйлеу дайындықсыз іске асады, яғни тілдің тіл материалының көлемі бес сөйлемнен кем болмау керек. Оқытудың екінші жылында диалогтық сөйлеу кезінде әңгімені жүргізе алу қабілеттілігі болу керек, ол сұрақ пен жауап, ұсыныс, бұйыру негізінде жүзеге асады. Ол тікелей тілдік мәтіннің бағдарламасына қатысты болу керек және ол 4 сөйлемнен кем болмауы қажет. Кейбір монологтық сөйлеу күрделірек яғни оның көлемі 7 сөйлемнен жоғары болу керек.Ауызша сөйлеу шет тілін үйретудің маңызды құралы. Сөйлеу - сабақтың маңызды бөлігі.Ауызша сөйлеу-оқушылардың мәтінді тыңдау мен оқу кезіндегі оқылған материалды тексеру құралы.

3- қосымша
Лексикалық дағдылардың қалыптасуы
Оқушылардың лексикамен танысуы тыңдау арқылы жүзеге асады. Оқушылар сөзді тыңдап, олардың қалай дыбысталатынын және қандай мағына беретінін, қандай сөзбен тіркесетінін меңгереді. Оқушылардың сөзді меңгеруге жаттығулары сөйлеу арқылы жүзеге асады. Жаттығу мұғалімнің немесе диктордың сөзді айтуымен басталады. Сөзде жаңа дыбыстар болса ең алдымен осы қиындық шешіледі, ал егер болмаса балалар сөзді 2-3 рет хормен және жеке қайталайды. Әр оқушының меңгерілетін сөзді дұрыс айтуына көңіл бөліну керек. Сөздің көп қайталанып айтылуы, оқушылардың сөздік қорының көбеюі мен есте сақтау қабілетінің жақсаруына, керек сөзді сөйлеуде қолдануға мүмкіндік береді. Жаттығулардың саны сөздердің қиыншылықтарына қарай анықталады. Кей жағдайларда мұғалімдер сөздің оқушыға қаншалықты қиын екеніне көңіл бөлмей, әр түрлі қиыншылықтағы сөздерді үйретуде бірдей уақыт жұмсайды. Жаңа сөз тіркестерін құрудағы лексикалық дағдылардың қалыптасуы өте маңызды. Оқушылар ағылшын тілінің ережелеріне сәйкес сөздерді тіркестіріп білу керек. Бұндай жаттығулар өте пайдалы әрі мұғалімнің бақылауы арқылы жүргізіледі. Мысалы, good weather - fine weather, strong rain (snow) - heavy rain (snow). Лексикалық ауыстыру есте қалған сөзді таңдап алумен және оны сөйлеу тізбегіне қосумен байланысты. Мысалы, оқушыларға what we eat тақырыбында сөйлеуге тапсырма берілді. Оларға үлгі беріледі : We eat pears.
1-кесте
P1
- We eat apples.
P2
- We eat plums.
P3
- We eat cucumbers.
P4
- We eat potatoes.
P5
- We eat bread.
P6
- We eat bread and butter.

Бұндай тапсырма оқушыларға Тамақ тақырыбындағы сөздерді естеріне түсінуге мүмкіндік береді. Лексикалық бірлесуде оқушыларға белгілі бір тақырыпта меңгерілген сөздің басқа бір тақырыптағы сөзбен сәйкес келуін қамтамасыз етеді. Мысалы, жеміс-жидектердің атымен оқушылар жыл мезгілдері тақырыбында,әсіресе күзді сиппаттауда танысады. Бұл сөздерді оқушылар екінші бір тақырыппен бірлестіре отырып қолдана алады, мысалы,тамақ туралы айтқанда, сауда-саттық, үйге қалай көмектеседі немесе саяхатқа шығарда не алып шығады және т.б. Лексикалық дағдының қалыптасуында орындалатын жаттығудың нақтылығы мен дұрыстығы қадағаланады.

Ағылшын тілінде ауызша сөйлеуге үйренудің тиімді жолдары
Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында Шетел тілін оқытудың басты мақсаты -- оқушыларға шетел тілінде қарым-қатынас жасауды базалық деңгейде игерту деп көрсетілген [1]. Өйткені қазіргі нарық жағдайында шетел тілін, оның ішінде ағылшын тілін меңгеру, шетел тілінде сөйлей білу өмірдің өзекті мəселесіне айналды. Сондықтан өсіп келе жатқан ұрпаққа шетел тілін оқытуда əр түрлі əдістемелік жаңа тəсілдерді түрлендіре, күрделендіре түсу қажеттілігі туындап отыр.
Ағылшын тілі -- əлемдегі тілдер арасынан көркемдігі мен бейнелілігі, тазалығы мен сөздік құрамының молдығы жөнінен дамыған тілдердің бірі. Ауызша сөйлеу адам арасындағы қарым- қатынасты атқарады. Ағылшын тілінде сөйлеуді үйрету үшін қолданылатын оқыту əдісінің мазмұны оқушының тілдік қарым-қатынаста жинаған білімінің, қалыптасқан дағдысының, игерген шеберлігінің жиынтығына байланысты. Сөйлеуге үйрету мoнолог жəне диалог түрінде жүзеге асырылады. Мoнолог жəне диалог түрінде сөйлеу іскерлігі, біліктілігі қарым-қатынас əрекетінің, ақпараттық, регулятивтік, əдептік жəне сезімдік-бақылау сияқты атқаратын қызметіне байланысты анықталады.
Негізгі орта білім деңгейіне арналған шетел тілі курсы жалпы орта білім деңгейінде оқыту дайындығына бағытталған, яғни ол шетел тілін меңгерудің жалпы еуропалық А1 деңгейіне сəйкестірілген.
Шетел тілі сабағында ойын, сұрақ-жауап, өлең сөздерін толықтыру, суретке қарап мəтін құру, карточкаларды қолдану арқылы ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыруға болады.
Зерттеу жұмысының негізгі дереккөздері -- философия, психология, лингвистика, педагоги- калық еңбектер, əдістемелік еңбектер, озат педагогтардың іс-тəжірибелері.
Зерттеу əдістері ретінде бақылау, мұғалімдердің жұмыс тəжірибесін зерттеу, талдау мен қорыту, сөйлеу тілін дамыту, оқушылардың ауызша жауаптары мен жазба жұмыстарын талдау əдістері пайдаланылды.
Кейінгі кезде мультимедиалық, гипермəтіндік, желілік жəне коммуникациялық ақпараттық технологиялардың пайда болуы шетел тілін тиімді оқыту үшін үлкен мүмкіндіктерге жол ашты. Мультимедиалық технологиялар мəтіндік құжаттарға, графикалық суреттер, дыбыс жəне бейне- көріністерін пайдалануға мүмкіндік береді [2].
Ағылшын тілі сабағында оқушылардың тілін дамыту, білім-білік дағдыларын қалыптастыру, сөйлеуге деген қызығушылығын, белсенділігін арттыру мақсатында қолданылатын əдістерге төмендегілерді жатқызуға болады:
1. Ауызша əдіс -- теория жəне фактіге негізделген білімді қалыптастыруда, үй тапсырмасын жəне жаңа сабақты пысықтауда, ережелерді қайталауда пайдаланылады.
2. Көрнекі əдіс -- бақылау қабілетін дамыту, оқылатын мəселеге ықыласын көтеру жəне оқу материалының мазмұнын көрнекілік арқылы түсіндіруде қолданылады.
3. Практикалық əдіс -- практикалық іскерлік пен əдетті дамыту үшін жəне тақырып мазмұнына сəйкес практикалық жұмыстарды жүргізу үшін түсіндірілген материалды оқушылардың қаншалықты меңгергенін бақылау үшін пайдаланылады.
4. Ойын əдісі -- оқушының сабаққа деген қызығушылығын оятып, белсенділіктерін арттыра түседі, сонымен қатар оқушылардың сөйлеу-білік дағдыларын қалыптастырады.
Аталған əдістерді пайдалана отырып, түрлі тапсырмалар мен жаттығуларды, теориялық мəселелер мен қағидаларды оқушыға меңгерту тиімді болып табылады [3].
Ауызша сөйлеуге үйретудің, біріншіден, белгілі бір көлемде диалогты түрде жəне монологты түрде сөйлеудің арасында айтарлықтай формасы жағынан да, мазмұны жағынан да қандай да бір байланыстың болуы; екіншіден, оқушының өзіне тиісті пəнді жетік меңгеруімен; үшіншіден, қандай да бір мəтін материалдары мен ауызша сөйлеуде едəуір байланысты болуы. Оқудың бірінші кезеңінде іштей оқуға көңіл бөлу керек [4]. Сонымен қатар оқушылардың ағылшын тілінде ауызекі сөйлеу қабілеттерін дамыту бағытында түрлі іс-əрекет ұйымдастыруға болады. Шетел тілі пəні бойынша оқушы ереже мен ұғымдар анықтамасын тек жаттап алғаннан гөрі, оларды іс жүзінде саналы түрде қолдана алуы қажет [5]. Түрлі тапсырмалар мен жаттығулар арқылы теориялық білімді шыңдауға болады. Мысалы, белгілі бір мəтін бойынша жұмыс істеу үшін мына жаттығуларды беруге болады:
* Мəтінді қатесіз, дауыс ырғағын сақтай отырып оқу.
* Мазмұнын түсіну.
* Тірек-сызба сөздері арқылы баяндау.
* Мазмұнын түсінуі бойынша сурет салып, суреттеу [6].
Келесі жаттығу түрі сөйлеуге үйрету. Диалогты сөйлеуде оқушылар сұрақ-жауап, өтініш айту, нұсқау беру жəне тағы басқа жұмыстары ретінде қарапайым іс-əрекеттерді жасай алуы тиіс. Балалар бөлік элементтерден жаңа, тұтас жағдай құрай алуы керек. Оқушылар жалпы арнаулы сұрақтарды қоя алуы, əр түрлі сұрақтарға жауап бере алуы, өтініш, бір нəрсемен келісетінін немесе келіспейтіндігін білдіре алуы керек. Оқушылардың сөйлеу қарқынын өсіру қажет жəне əр оқушы сөйлегенде екі репликадан айтуы тиіс. Қазіргі кезеңде пəн мұғалімдерінің кеңінен қолданып жүрген тілдік жаттығуларының біріне Warming up жаттығуы жатады [7 - 9].
Warming up жаттығуы. Do you know?
What`s near the Capitol? What`s near the Houses of Parliament? What would you like to see in Wash- ington D.C.? What would you like to see in London?
Тілдік жаттығудың мақсаты -- сабаққа деген бетбұрыс туғызу. Тілдік жаттығу барысындағы мұғалімнің жылы дауысы, сұрақтардың алдын ала ойластырылып тапсырмалардың дұрыс жоспарлануы мұғалім мен оқушының арасындағы жақсы қарым-қатынас туғызып, алдағы сабақтың нəтижесін жоғарлата түседі. Əдетте оқып болғаннан соң түсінік айтылады жəне жаттығулар жасалады. Сөйлей алудың əдістерімен қорытындыланады. Əңгімелесу балалардың логикалық ойлауын, тілдің қалыптасуына, қорытынды жасауға көмектеседі. Оқушылардың ағылшынша сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін сөйлеудің дұрыс үлгісін көрсету керек. Оқушының сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін: сөзді, сөз тіркестерін дұрыс айтуға үйрету, мəтінді, өлең сөздерді айтқанда дауыстың анық болуын қадағалау, сұрақтарға жауап беру, дұрыс сөйлеуге үйрету, сұрақ қоя білу мен əңгімені бастау, жалғастыру, аяқтай білу қабілетін қалыптастыру сияқты жұмыстар қатар жүргізіледі. Сондай-ақ берілген мəтіннің мазмұнын айту мен сөйлеу үлгілерін сауатты түрде құрастыра білуге, диалог арқылы сұхбаттасу сияқты жұмыстар кеңінен жүргізіледі. Осындай жұмыс кең түрде жүрген тұста оқушының сөйлеу ерекшелігі күннен күнге дамып, жан-жақты артып отырады. Ал бұл оқушының сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін: оқушы меңгерген лексикалық материалдар бойынша талқылауға қатысып, мəтін бойынша түсінгенін еркін жеткізе білуге дағдыланады. Қойылған сұрақтарға тез жəне нақты жауап беру жəне сурет бойынша əңгіме құрастыру, əр түрлі жағдаяттарға байланысты сұрақ қоя білу мен схема бойынша сөйлемдер құрастырып айту жұмыстары басты рөл атқарады [10 - 12].
Оқу біліктілігін меңгеру мақсатында ортадан жоғары деңгейде жұмысты күрделендіріп, көптеген жұмыстарды іске асыруға мүмкіндік туады. Сондықтан ауызша сөйлеуді меңгеруде мəтінмен жұмыстың да маңызы зор. Мəтінді ауызша мазмұндау үшін тіл үйренушілерді жазбаша сұрақтарға жауап беруге дағдыландыру, жоспар құруға, сондай-ақ белгілі бір суретке тақырып қоя білуге, сол суретке қарап сөйлем құрауға, өздерінің ойларын, қызықты іс-əрекеттерін əңгімелеуге үйрету, жаңа технологиялар жəне тəсілдерді қолдана отырып, ауызша сөйлеу дағдыларын дамыту əдістері қолданылады.
Көлемді мəтінді оқып қана қоймай, көру арқылы мазмұнын түсініп мəтіннің мазмұны бойынша түсінгенін айта білу. Сондай-ақ өз бетімен əңгіме құрап, мəтінге байланысты қанатты сөздерді, мақал-мəтелдерді пайдалану арқылы сөйлеуге дағдыландыру. Бұқаралық, ақпараттық хабарларды оқып түсіну (газет, журнал материалдары, теледидар хабары) мен талқылауда белсенділік танытып, біліктілікті жоғарылату жұмыстары басшылыққа алынады [13 - 15].
Сөйлеу дағдысын қалыптастыру үшін, оқыған үзінділері бойынша негізгі кейіпкерлерге сипаттама беру, роман, эсселердің тақырыбын, идеясын талқылау, пікірсайыс, дебат барысында өз ойын əдеби тілде еркін жеткізе білуге дағдыландыру басты мақсат болып табылады (1-кесте).
Кесте № 1.Төмендегі мəтінді мысал ретінде алуға болады [10; 55]:
My friend Bill is a geologist. He does not stay in town in spring and summer. He goes on expeditions. There he lives in a tent and cooks his own meals. He thinks he is a very good cook and when he comes back to town he tries to teach his wife and mother in low the art of cooking. He tells everybody that canned meat and porridge are the best dishes. His wife in his opinion spends too much time on cooking. So he does not let her stay in the kitchen. Neither his wife nor his mother in low contradicts him, for he never stays long at home. When he lives his children are sorry to part with him but they are glad that grandmother will cook their meals again.
Соңғы кезде көп қолданылып келе жатқан жұмыс түрінің бірі -- Brainstroming əдісі, яғни суреттеліп берілген белгілерді қолдану арқылы біртұтас əңгіме құрастыру, оны əңгімелеп айту болып табылады (2-кесте).
Кесте № 2. Brainstorming 2 əдісі.
Бұл əдісті ағылшын тілі сабағында қолдануға болады:
* Describe the way something is said: whisper, cry, shout, yell, mumble,
* Think of as many things as you can that are
* How many methods of travel can you think of?
* What if you were caught in an avalanche?
* What if tobacco wasn't brought to Europe?
Сабақта Интернеттен алынған əндермен қоса, əн туралы қызғылықты қысқаша деректер, əннің нотасын жəне фразаларды қолдануға болады. Əннің мəтінін қағазға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.