Түр - түс атауларының лингвистикалық тұрғыдан зерттелуі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Нұр-мүбарак египет ислам мәдениеті университеті
Тілдер және гуманитарлық пәндер факультеті
Шетел филологиясы және аударма ісі кафедрасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

АБАЙ ҚҰНАНБАЙҰЛЫНЫҢ ӨЛЕҢДЕРІНДЕГІ
"ТҮР-ТҮС" КОНЦЕПТІСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ
АРАБ ЖӘНЕ АҒЫЛШЫН ТІЛДЕРІНДЕГІ АУДАРМАЛАРЫ

Серік Ұлар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6В02301 - Шетел филологиясы(араб-ағылшын)
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Теориялық аспектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Түр-түс атауларын ғылыми зерттеу бағыттары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
"Түс" концептісінің анықтамасы және маңызы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Түс концептісінің философиялық және психологиялық тұрғыда зерттелуі
2. Абай Құнанбайұлының өлеңдеріндегі "Түс" концептісінің талдауы
2.1 Абай Құнанбайұлының өлеңдері және негізгі идеялары
2.2Абай өлеңдеріндегі "Түс" концептісінің көрінісі
2.3 Талдауға алынатын өлеңдердің таңдаулы тізімі
3. Араб және ағылшын тілдеріндегі аудармаларды талдау
3.1 Араб тіліне аударылған өлеңдерге талдау
3.2 Ағылшын тіліне аударылған өлеңдерге талдау
3.3 Түпнұсқамен салыстырмалы талдау
3.4 Аудармалардағы "Түс" концептісінің сақталуы және трансформациясы
3.5 Тілдік және мәдени ерекшеліктерді есепке ала отырып, аудармалардың талдауы
3.6 Аудармалардағы "Түс" концептісінің бейімделуі және интерпретациясы
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

КІРІСПЕ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы: Абай Құнанбайұлының өлеңдеріндегі "Түс" концептісі және Араб - ағылшын тілдеріндегі аудармаларды талдау
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Түр-түс атауларының ғылыми зерттеуі, әсіресе қазақ, ағылшын, және араб тілдерінде, тіл білімінде өзекті мәселе болып табылады. Бұл бағыттар әртүрлі тілдік жүйелерде түс концептілерінің қалай қалыптасқанын, олардың мәдениетаралық ерекшеліктерін және ұқсастықтарын зерттеуге мүмкіндік береді.

Тақырыптың зерттелу деңгейі және дереккөздері.
Зерттеу жұмысының нысаны мен пәні.
Зерттеудің әдістемелік негізі.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.
Зерттеу жұмысының құрылымы және көлемі

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
I Бөлім. Теориялық аспектілері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Түр-түс атауларын ғылыми зерттеу бағыттары
Түр-түс атаулары тіл білімінде, этнолингвистика мен лингвомәдениеттануда үлкен рөл атқарады. Олар ұзақ тарихи дамудың нәтижесінде пайда болып, әр халықтың рухани, мәдени өмірімен, эстетикалық талғамымен, ұлттық психологиясымен тығыз байланысты. Егер екі тілде әртүрлі таңбалар болса, түс коннотациясын аудару мүмкін емес, өйткені түс басқа тілге аударылған кезде "мүлдем басқа мағынаға ие болуы мүмкін." , мысалы; ағылшын тілінде біреудің көк түсте екенін сипаттау оның қайғылы немесе депрессияға ұшырағанын білдіреді, бірақ Германияда көк болу мас болу дегенді білдіреді. Алайда, араб тілінде көк деп сипатталған жау өте айлакер адам ретінде қарастырылады. Сондықтан түстердің мағыналарын бірнеше тілді немесе тілді үйренетін студенттерге үйрету қажет мәдениет. Лионс "Мамшагта"(1999:3) келтірілгендей : "қазір түрлі-түсті терминдерді тілдер бойынша сөзбе-сөз аудару жиі мүмкін емес екендігі белгілі болды". Жасыл түс әртүрлі мәдениеттермен әртүрлі жолдармен байланысты; Ислам өзінің идеологиясының символы ретінде жасыл туды пайдаланады, Алайда Қытай Жасыл түсті сатқындықтың символы ретінде пайдаланады; "Егер әйелі күйеуіне опасыздық жасаса, ол жасыл қалпақ киеді дейді."
Сонымен қатар, Horizonti (2006: 114) Ирландиядағы жасыл түс сәттіліктің символы екенін және Жапония мен Вьетнамда "жасыл" түсін білдіретін жеке сөз жоқ екенін түсіндіреді. Сонымен қатар, ол жақында іскерлік коммуникациялар өздерінің жарнамалары мен өнімдеріндегі мәдени түс мағынасына назар аударатынын өзгертеді. Түр-түс атауларының зерттелуі көптеген ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан, олардың ішінде Ньютон, Гете, Освальд сияқты тұлғалар бар. Араб тіліндегі түс атауларын зерттеген ғалымдардан Хасан Эт-аль, Аль-Адайлеһ, Мамшаг сынды ғалымдар бар. Түркі тілдерінде түр-түс атауларының зерттелуіне Кононов, Севортян, Шербак және тағы басқалар үлес қосқан.
Көрнекі бейнелер ретінде түстер маңызды , бірақ әдеби жанрларда түстер қолданылған контекстке байланысты басқа мағыналарды беру үшін пайдаланылды. Мысалы, қызыл түс махаббат, нәпсіқұмарлық, ашу немесе зорлық-зомбылық сияқты күшті эмоциялармен байланысты болды. Сары түс бақыт, оптимизм және жылулық, жасыл түс денсаулық, жаңару және қайта туылу дегенді білдіреді. Көк түс тыныштық және үйлесімділік сияқты жағымды мағыналарға ие , сондай-ақ суық және депрессия сияқты теріс мәндер де береді. Қара зұлымдықты, жамандықты және оған қарама-қайшылықты жеткізді, ақ түс әдетте бейбітшілік пен жақсылықпен, сондай-ақ эмоциялардың болмауымен байланысты болды. Кейбір мәдениеттерде ақ аза тұтумен байланысты болды. Алтын түс сәттілік пен жоғары мәртебенің белгісі болды, бірақ әдетте түс белгілері контекстке байланысты.
Фитян мен Азкутия (2017, 930-938 ББ.) түстің адамдарға психологиялық әсерін әр түрлі тұрғыдан зерттеу керек деп мәлімдеген. Психология мен мәдениетке негізделген теориялар түстерді әртүрлі көзқарастардан зерттеді. Ежелгі уақытта Аристотель мен Леонардо да Винчи түстерді зерттеуге үлес қосқан. Бұл жай ғана визуалды бейнелеу емес еді. Олардың пікірінше, түстер адамның қабылдауына, сезіміне және өзін-өзі көрсетуіне әсер етеді.

Түр-түс атауларының лингвистикалық тұрғыдан зерттелуі:
Түр-түс атауларының лингвистикалық зерттелуі - тіл білімінің ең көне және бірегей салаларының бірі. Бұл бағыт, бастапқыда түс теориясы мен практикасының қажеттілігіне байланысты дамыған. Алайда, кейінірек түс тілдік категория ретінде қарастырыла бастады, бұл оның морфологиялық, семантикалық және синтаксистік қасиеттерін ашуды талап етті.
Түр-түс атауларының ғылыми зерттеуі, әсіресе тілдік деңгейде, түрлі мәдени контексттердегі түс ұғымдарының қолданылу аясын және олардың мәдени маңызын түсіндіруде маңызды рөл атқарады. Бұл сала әртүрлі тілдердегі түр-түс атауларының мағыналарын, пайдалану контексттерін және түр-түстердің мәдениетаралық символикасын зерттейді. Осы орайда, түр-түс атауларының лингвистикалық тұрғыдан зерттелуі бірнеше негізгі бағыттарға бөлінеді:

1. Лингвомәдени зерттеулер: Түр-түс атауларының әртүрлі мәдениеттердегі символикалық маңыздарын анықтайды. Мысалы, қызыл түс Қытай мәдениетінде бақыт пен сәттілікті білдірсе, батыс мәдениеттерінде махаббат пен қауіптің белгісі болуы мүмкін.
2. Лингвистикалық салыстырмалы зерттеулер: Әртүрлі тілдердегі түр-түс атауларының қолданылуын және мағыналық айырмашылықтарын салыстырады. Мысалы, кейбір тілдерде белгілі бір түске арналған сөздер басқа тілдерде болмауы мүмкін, бұл мәдени контексттердің әртүрлілігін көрсетеді.
3. Когнитивті лингвистика: Түс концептілерінің тілде қалай қалыптасатынын және адамның миында қалай өңделетінін зерттейді. Бұл зерттеулер түс ұғымдарының қалай метафора және метонимия арқылы бейнеленетінін қарастырады.
4. Семиотика және семантика: Түр-түс атауларының тілдегі белгілі бір мәдени және психологиялық мағыналарын анықтау. Бұл бағытта зерттеулер түр-түстердің қоғамдық және жеке санадағы маңызын түсіндіруге көмектеседі.
Түр-түс атауларының қазақ тіліндегі зерттелуі:
Қазақ тілінде түр-түс атауларының зерттелуі, әсіресе лингвомәдени және лингвосемиотикалық тұрғыдан ерекше маңызды. Түс атаулары қазақ халқының дүниетанымында, әдет-ғұрптарында, поэзиясында және нақыл сөздерінде кеңінен қолданылады, олардың мәдени кодтары мен символикасын ашады. Қазақ тіліндегі түр-түс атауларының зерттелуі, негізінен, морфология, семантика және фразеология салаларында жүргізіледі. Қазақ тіліндегі түр-түс атаулары көбіне сын есімдер ретінде зерттеледі, бұл олардың сипаттамалық функцияларына баса назар аударылады дегенді білдіреді. Қазақ тіл білімінде, Ә. Қайдаров, З. Ахтамбердиева, Өмірбеков авторлығымен жарық көрген Сырға толы түр мен түс (1986ж.), Түр-түстердің тілдегі көрінісі (1992 ж.) атты еңбегінде түр-түс атаулары мүлдем басқа тұрғыдан қарастырылып, оның табиғатына тән ерекшеліктері өзге қырынан көрсетілген. Мұның біріншісінде түсті физикалық табиғаты тұрғысынан қарастырса , екіншісі түр-түске жүйелілік құрлымдық сипатта тілдік талдау жасауға бағытталған.
Cоңғы уақыттарда да түр-түс сыңарлы фразеологизмдерді әр қырынан қарастырған ғылыми жұмыстар аз емес: Ұ.Серікбаева , М.Нұржігітова , Ф.Ахметжанова т.б.. Әсіресе, түр-түс топонимиеалық атаулар құрамында және атау ретінде қалыптасуының этимологиялық жағынан зерттелуі Е.Қойшыбаев, А.Әбдірахманов, А.Махмутов еңбектерінде үлкен жетістіктенге жеткен. Халық әдеби тілінің зерттелуінде де түс сыңарлы күрделі атаулар мен сөз тіркестері құрамында жан-жақты қарастырылады (Р.Сыздықова, Е.Жұбанова, т.б.), ақын-жазушылар шығармаларының тіліне қатысты жұмыстардан (Р.Сыздықова, Е.Жанпейісов, т.б.), лингвистикалық, этимологиялық, лингвомәдени тұрғыдан талдау жасалған еңбектерден де (І.Кеңесбаев, Т.Қоңыров, Н.Нұрмағамбетов, т.б.) түр-түске қатысты құнды пікірлерді көптеп келтіруге болады. Ш.Жарқынбекованың Языковая концептуализация цвета в казахском и русском языках атты докторлық диссертациясы екі тілдегі түстік феномендерді салыстыра отырып әмбебап және мәдени мәні бар нышандарының, лингвомәдени түсініктемесін анықтауға арналған .
Түр-түс атауларының ағылшын тілінде зерттелуі:
Түр-түс туралы ең алғаш зерттеген Англия ғалымы W. Gladstone. Ол көне Грецияның Илияда және Оддссей екі тарихи эпосындағы түр-түстерді суреттеген сӛздерді салғастыру арқылы кӛне Грек тілінде не бары бірнеше түр-түс атауы ғана бар екендігін, олардың мағыналарының күңгірттігін айқындады Ағылшын тіліндегі түр-түс атауларының зерттелуі көбінесе тілдік көріністер мен фразеологиялық тіркестердегі түстердің қолданылу аясына назар аударады. Түстердің метафоралық және символикалық мағыналары ағылшын тілінде кеңінен зерттеледі, мұнда түс атаулары адамның эмоцияларын, психологиялық күйлерін және мәдениеттік концептілерді білдіреді. Мысалы, "қара" және "ақ" түстерінің символикасы әртүрлі мәдени контексттерде қалай түсіндірілетінін зерттеу ағылшын тілінде өте маңызды болып табылады. 20 ғасырдың ортасында Америкалық антропоцентрицт Б. Берлин (B. Berlin) мен лингвист П. Кей (P. Kay ) --Basic Colour Terms: Their Universality and Evolution‖ (1969) атты еңбегінде әлемдегі 98 тілдегі негізгі түр-түс жүйесін зерттеп, барлық тілдердегі негізгі түр-түс атаулары 11 түстен құралатындығын, 11 негізгі түр-түс атауының тілдің ұқсамаған кезеңінде қатаң өзгеру тәртібі болатындығы туралы пайымдауын ұсынды .
Түр-түс атауларының араб тілінде зерттелуі:
Араб тілінде түр-түс атауларының зерттелуі, әсіресе Құран Кәрім мен классикалық әдебиетте түстердің пайдаланылуына баса назар аударады. Түстердің араб мәдениетіндегі символикасы мен мағынасын тереңірек түсіну үшін, түстердің тілдік көріністері мен олардың мәдени контексттердегі қолданылуын зерттеу маңызды болып табылады. Араб тілінде түс атауларының лексикалық байлығы, олардың құрандағы және поэзиядағы қолданылуы зерттеушілердің назарын аударады.
Хасан және басқада ғалымдар (2011) араб мәдениеті мен ағылшын тілінде түстердің қолданылуын зерттейді. Олар алты түсті терминнің этимологиялық мағынасына бағытталған. Сонымен қатар, олар үш түрлі мән береді: негізгі, кеңейтілген және қосымша. Олар түс схемасын кеңейту адамдардың өз тәжірибесін түсінуімен ынталандырылады деген қорытындыға келеді. Моттакизаде мен Хатрих (2014, 131-150 ББ.) ақ түс қараңғылықтан туындайтын үмітті бейнелейтінін және адалдық пен сенімділікті, кінәсіздік пен шынайылықты білдіретінін түсіндірді. Исламға дейінгі араб поэзиясында ақ түс ең көп таралған түстердің бірі болып саналды және әйелдердің сұлулығымен, қылыштар мен қалқандардың әсемдігімен байланысты болды. Қара түс қайғы, азап пен өлімнің, белгісізден қорқудың және жасыруға бейімділіктің символы болды. Бұл көңілсіздік пен пессимизмнің символы болды. Хамдан (2008, Б. 62) түстің қанықтылығы немесе онымен байланысты түс терминдеріне баса назар аудару символдық және декларативті тілде кең таралғанын түсіндірді. Тілдің бұл ауқымы түстердің табиғатына, адамның түстерге деген көзқарасына және осы түстердің әлемде кең таралуына байланысты болды. Олардың жарық пен көлеңкеде көрінуінен басқа, жалпы тілдік мәлімдемелер сияқты, бұл мәлімдемелердің семантикасы семантика немесе басқа қатынастар тұрғысынан не болуы мүмкін екендігі анықталды. Халифаның айтуы бойынша (халифа, 1992, 7-44 ББ.), сары түс негізгі, жылы түс болды, ол күшті мәнге ие және әсер етуші және сәтті назар аудартушы түс. Сары түс интеллекттің өткірлігін көрсетеді. Халифа жасыл - жаңаруды, өсуді және бос әурешілік пен жастыққа толы күндерді бейнелейтін құнарлы табиғаттың түсі деп тұжырымдады. Ол сондай-ақ қорғаныспен және өзін-өзі сақтаумен байланысты болды, өйткені ол позитивке қарағанда негативке жақын және модерациямен сипатталады.
Вежбицкая (1990, 99-150 ББ.) " адам тәжірибесінің әмбебаптығына" байланысты түс тұжырымдамаларын қарастырды. Түс сезімі сыртқы әлемде емес, мида пайда болады. Бұл сезімдердің табиғаты адам биологиясымен анықталған болуы мүмкін және олар жалпы тіршілік ету ортасында бір нәрсеге жобаланған (Кумар, 2020; Джабин және басқалар., 2022). Қажы мен Мумтахан (б.з. 1390 ж., 88-бет) көк түс релаксация сезімін тудырады және толқудан айырмашылығы бар деп мәлімдеді. Бұл жайлылық пен тыныштық сезімін тудырады және адам ағзасына әсер етеді, бұл олардың сезімдер мен эмоциялардың тұрақтылығын тудыратын химиялық зат шығаруына себеп болды. Ашық түстер бақытты, ал қараңғы түстер қайғы - қасіретті білдіреді. Бұл суретшінің өмірлік сюжеттері мен эмоцияларын білдіретін бейнелер тәрізді.
Әл-Адайлех (Al-Adaileh, 2012) Иорданиялық Араб түс терминдерінің лингвистикалық мақсатта қолданылуын зерттейді. Араб түс терминдерінің коннотациялары түс өрнектерінің ортофемистік, эвфемистік немесе дисфемистік екендігіне қарай бағаланады. Ол түстердің көптігі бар деген қорытындыға келеді.
Араб әдебиетіндегі түс атаулары:
Классикалық араб әдебиетінде түс атаулары өлеңдерде және әңгімелерде эмоцияларды, кейіпкерлердің ішкі жай-күйін және табиғат көріністерін бейнелеуде қолданылады. Араб мәдениетінде түс концепциясы адамдардың күнделікті өмірінен бастап, әдебиет пен өнерге дейінгі кең ауқымды қолданыстарға ие. Мысалы, араб тіліндегі түс атаулары тек қана көру сезімін білдірмей, сонымен қатар әлеуметтік мән-жайлар мен эмоцияларды жеткізуге көмектеседі. Мұнда біз араб тіліндегі негізгі түс атауларының мағынасы мен олардың күнделікті өмірде қалай қолданылатынын қарастырамыз.
1. Ақ түс (أبيض - Abyad)
Ақ түс араб мәдениетінде көптеген оң мағыналарды білдіреді, ол тазалық, бейкүнәлік және рухани тыныштықтың символы ретінде кеңінен қолданылады. Діни контекстте ақ түс хадж кезінде мұсылмандардың киетін киімдерінде басым, бұл олардың рухани тазалығын бейнелейді. Сондай-ақ, ақ түс өлім мен қайғы рәсімдерінде де пайдаланылады, мұның өзі оның тазалық пен мәңгіліктің символы ретінде қаралатынын көрсетеді.
Ол сондай-ақ діни рәсімдерде және қайғы рәсімдерінде кеңінен қолданылады. Мысалы:
- "اليد البيضاء" (Alyad Albyda') деген тіркес "ақ қол" дегенді білдіреді, бұл адамның сауапты және көмекші екенін аңғартады.
- Ақ көйлек (الثوب الأبيض - Ath-Thawb Al-Abyad): Хадж жасау кезінде мұсылмандар ақ көйлектер киеді, бұл олардың рухани тазалығын және құлшылыққа дайындығын білдіреді.
- Ақ кебін (الكفن الأبيض - Al-Kafan Al-Abyad): Өлім кезінде мұсылмандарды ақ кебінге орайды, бұл жаназа рәсімдерінде тазалық пен қасиеттілікті бейнелейді.
- Ақ байрақ (الراية البيضاء - Al-Raya Al-Bayda'): Бейбітшіліктің және тапсырушылықтың халықаралық символы ретінде қолданылады.
- Ақ кітап (الكتاب الأبيض - Al-Kitab Al-Abyad): Ресми құжаттар немесе мемлекеттік саясат туралы есептер.
- Ақ күлкі (البسمة البيضاء - Al-Basmah Al-Bayda'): Шынайы және бейкүнә күлкі.
- Ақ таң (الفجر الأبيض - Al-Fajr Al-Abyad): Таң атқанда аспандағы ақшыл шапақ, жаңа бастауларды білдіреді.
Ақ түстің мәдени мағынасы:
Ақ түс араб мәдениетінде оң және жағымды оқиғалармен байланыстырылады, мысалы, тойлар мен мейрамдар. Ол өмірдің жаңа басталуын, жаңаруды және жақсылықты білдіреді. Осы оң ассоциацияларға қарамастан, кейбір контексттерде ақ түс қайғыны және жоғалтуды білдіруі мүмкін, мәселен, жаназа рәсімдерінде қолданылады.
2. Қара түс (أسود - Aswad)
Қара түс көбінесе жамандықты, қайғыны және жауыздықты білдіреді. Бұл түс жиі "қара күн" немесе "қара жүрек" сияқты терминдерде кездеседі, олар сәйкесінше қиын күндерді немесе мейірімсіз адамдарды білдіреді.

Араб мәдениетінде қара түс әдетте қайғы, қаралық және белгісіздікті білдіреді. Ол сондай-ақ күштілік пен құпиялылықтың символы ретінде қарастырылады. Діни ритуалдарда және мәдени дәстүрлерде қара түс өте маңызды рөл атқарады.
- "علامة سوداء" (`Alamah Sawda') - "қара белгі", бұл теріс іс-әрекеттерді көрсетеді.
- "قائمة سوداء" (Alqa'imah Assawda') - "қара тізім", бұл тыйым салынған немесе қауіпті мәселелер мен адамдардың тізімін білдіреді.
- Қара жамылғы (الحجاب الأسود - Al-Hijab Al-Aswad): Қара жамылғы әйелдердің киімінде көп кездеседі, бұл олардың сыртқы әлемнен оқшаулануын және өзін-өзі сақтауын білдіреді.
- Қара ту (الراية السوداء - Al-Raya Al-Sawda'): Тарихи тұрғыда, қара тулар көп жағдайда соғыс және күрестің символы ретінде қолданылған.
- Қара күн (اليوم الأسود - Al-Yawm Al-Aswad):Қиын, бақытсыз күнді білдіреді.
- Қара алтын (الذهب الأسود - Adh-Dhahab Al-Aswad): Мұнай, оның экономикалық маңызына сілтеме жасайды.
- Қара жүрек (القلب الأسود - Al-Qalb Al-Aswad): Жамандық пен сұмдықты білдіреді.

Қара түстің мәдени мағынасы:
Қара түс араб мәдениетінде кейде қайғы мен азаны білдірсе де, күштілік пен беделдің белгісі ретінде де қарастырылады. Мысалы, қара аттар әдетте күш пен батылдықтың символы болып табылады. Сонымен қатар, қара киім көп жағдайда ресми іс-шараларда және маңызды кездесулерде киіледі, бұл оның салмақтылығын және орнықтылығын көрсетеді.
Қара түс, сонымен қатар, көзден таса жерлерде және құпия ритуалдарда қолданылуы мүмкін, бұл оның құпиялылық пен ғибадаттың символы ретінде қызмет ететінін білдіреді. Мысалы, қара маталарды қасиетті орындарды жабу үшін пайдалану мүмкін, бұл құрмет пен құдайға деген сыйластықты көрсетеді.
3. Қызыл түс (أحمر - Ahmar)
Араб мәдениетінде қызыл түс қуат, қызу сезімдер, қауіп және махаббатты бейнелейді. Бұл түс көбінесе діни мейрамдарда, ұлттық тойларда және отбасылық мерекелерде кеңінен қолданылады. Қызыл түс сондай-ақ қан мен өмір күшінің символы ретінде қарастырылады және ол белгілі бір дәстүрлі киім элементтерінде жиі кездеседі.
Қызыл түстің қолданылуының кейбір мысалдары:
- Қызыл Гүлдер (الورود الحمراء - Al-Wurud Al-Hamra'): Махаббатты және романтикалық мағынаны білдіреді, көбінесе махаббат жариялау кезінде пайдаланылады.
- Қызыл Шырақ (المصباح الأحمر - Al-Misbah Al-Ahmar): Қауіпті және ескерту белгісі ретінде қолданылады, мысалы, теңізде және жол белгілерінде.
Қызыл түстің мәдени мағынасы:
Қызыл түс араб әдебиетінде және өнерінде қуатты эмоциялық әсер етуші ретінде қолданылады. Ол көбінесе күшті эмоцияларды, соның ішінде махаббат, қызулық және қорқынышты білдіру үшін қолданылады.
Сөз тіркестеріндегі қызыл түс:
- Қызыл күн (اليوم الأحمر - Al-Yawm Al-Ahmar): Өте маңызды немесе тарихи күнді білдіреді, көбінесе маңызды оқиғалармен байланысты.
- Қызыл жүрек (القلب الأحمر - Al-Qalb Al-Ahmar): Қызу махаббатты және құмарлықты бейнелейді, жиі романтикалық әдебиетте кездеседі.
- Қызыл от (النار الحمراء - Al-Nar Al-Hamra'): Қуат пен энергияны, сондай-ақ қауіпті жағдайларды білдіреді.
- Қызыл туды көтеру (رفع العلم الأحمر - Raf` Al-`Alam Al-Ahmar): Ескерту немесе дабыл қағу, көбінесе аскери немесе стратегиялық контексттерде қолданылады.
Қызыл түс, сондай-ақ, кейбір аймақтарда жергілікті дәстүрлер мен салт-дәстүрлерде маңызды рөл атқарады, мысалы, үйлену тойларында және басқа да мерекелік іс-шараларда. Бұл түс өзінің белсенді және қызу мағыналары арқылы көптеген мәдениеттерде үлкен ықпал етеді.
4. Жасыл түс (أخضر - Akhdar)
Жасыл түс араб мәдениетінде өмір, жаңару және табиғаттың символы ретінде қарастырылады. Исламда жасыл түс діни маңызға ие, ол жәннат пен бейбітшіліктің символы ретінде пайдаланылады. Сондай-ақ, ол кейбір мәдениеттерде берекет пен өсімді білдіреді. Жасыл түс жиі діни киімдерде және мешіттердің безендіруінде кездеседі, мұның өзі оның қасиетті мәнін көрсетеді.
Жасыл түстің қолданылуының кейбір мысалдары:
- Жасыл байрақтар (الأعلام الخضراء - Al-A'lam Al-Khudra): Ислам әлемінде жасыл байрақтар жиі қолданылады, олар бейбітшілікті және діни маңызды символдарды білдіреді.
- Жасыл шатыр (الشَّطْرَة الخَضْرَاء - Ash-Shatrah Al-Khudra'): Мұхаммед пайғамбардың мединадағы мешітінің жасыл шатыры, қасиеттілікті және діни маңыздылықты білдіреді.
- Жасыл бақ (الحديقة الخضراء - Al-Hadiqa Al-Khadra'): Өсімдіктерге толы, өмір мен жаңарудың белгісі.
- Жасыл жолақ (الشريط الأخضر - Ash-Sharit Al-Akhdar): Қоршаған ортаны қорғауға және жасыл аймақтарды дамытуға бағытталған жобалар.
- Жасыл шам (الشمعة الخضراء - Ash-Shama' Al-Khadra'): Жаңа бастамалар мен үміттерді білдіреді, кейде мерекелік безендіруде қолданылады.
Жасыл түстің мәдени маңызы әртүрлі болғанымен, оның негізгі байланыстары өмір мен өсімге, сондай-ақ діни символдық маңызға бағытталған. Бұл түс жиі оң энергияны және табиғаттың қайта жаңғыруын бейнелейді, бұл оның араб әдебиетінде және өнерінде жиі пайдаланылуының себебі болып табылады.
5. Сары Түс (أصفر - Asfar)
Араб мәдениетінде сары түс әртүрлі мағынада қолданылады. Ол күн сәулесін, алтынды, күзгі жапырақтарды бейнелейді, сонымен қатар, кейде ауру мен қызғаншақтық сияқты теріс мағыналарға ие болуы мүмкін. Сары түс, негізінен, араб шөлдері, күз, күн және алтынмен байланысты. Араб өлеңдерінде және мақал-мәтелдерде сары түстің бұл күрделі мағыналары жиі пайдаланылады.
Сары түстің қолданылуының кейбір мысалдары:
- Сары Гүлдер (الزهور الصفراء - Az-Zuhur As-Safra'): Жаңару мен бақытты білдіреді, көктемнің келуін символдайды.
- Сары Алтын (الذهب الأصفر - Adh-Dhahab Al-Asfar): Байлық пен асылдықтың белгісі ретінде қолданылады.
Сөз тіркестеріндегі сары түс:
- Сары Бет (وجه أصفر - Wajh Asfar): Бұл тіркес адамның ауруын немесе қорқынышын бейнелейді.
- Сары Күн (يوم أصفر - Yawm Asfar): Бұл ауыр немесе қиын күнді білдіреді, кейде қайғылы оқиғаларды сипаттау үшін қолданылады.
- Сары Көздер (عيون صفراء - 'Uyun Safra'): Қызғаншақтық пен қызғанышты білдіреді, әдетте басқалардың жетістіктеріне көзқарасы бар адамды сипаттайды.
- Сары Жапырақтар (أوراق صفراء - Awraq Safra'): Өмірдің өтпелілігін және күз мезгілінің келуін бейнелейді.
Сары түс, әдетте, араб поэзиясында және халық әндерінде кеңінен қолданылады, оларда бұл түс жиі өмірдің ағымын және уақыттың өткіншілігін бейнелейді. Сондай-ақ, сары түс кейде мәдени рәсімдерде қолданылып, әсіресе жаңа бастауды, жаңаруды және бақытты символдайды. Бұл түс қайғылы жағдайларда да, жаңа бастауларда да пайдаланылуы мүмкін, бұл оның мәдениетаралық мағыналарының ауқымдылығын көрсетеді.

6. Көк Түс (أزرق - Azraq)
Араб мәдениетінде көк түс тыныштықты, тереңдікті және бейбітшілікті білдіреді. Бұл түс аспан мен теңізді еске түсіреді, сондықтан ол әлемнің шексіздігін және мүмкіндіктердің молдығын бейнелейді. Көк түс сондай-ақ діни символизмге ие, әсіресе Исламда, онда ол кейбір қасиетті киімдер мен декорларда пайдаланылады.
Көк түстің қолданылуының кейбір мысалдары:
- Көк мешіт (المسجد الأزرق - Al-Masjid Al-Azraq): Көк түсті мешіттер аспанмен байланысты руханилықты және бейбітшілікті символдайды.
- Көк жамылғы (الحجاب الأزرق - Al-Hijab Al-Azraq): Көк жамылғы кию арқылы әйелдер рухани тыныштық пен тазалықты көрсетеді.
Сөз тіркестеріндегі көк түс:
- "دمه أزرق" (Dammuh Azraq) - "оның қаны көк", бұл асылзаттылықты білдіреді.
- "عيونه زرقاء" (`Uyounuh Zarqa) - "көк көзді", бұл көбінесе зиянды қызғаншақ адамдарды сипаттайды.
- Көк көздер (عيون زرقاء - 'Uyun Zarqaa'): Көк көздер сұлулық пен сирек кездесетін ерекшелікті бейнелейді, бұл көбінесе араб әдебиетінде махаббат объектісінің сипаттамасы ретінде пайдаланылады.
- Көк аспан (سماء زرقاء - Samaa' Zarqaa'): Бейбітшілік пен шексіз мүмкіндіктерді білдіреді.
- Көк теңіз (بحر أزرق - Bahr Azraq): Үлкендікті және тереңдікті сипаттайды, әдетте жазушылар мен ақындар үшін шабыт көзі болып табылады.
- Көк жүрек (قلب أزرق - Qalb Azraq): Сирек кездесетін терең эмоциялық қатынастарды білдіреді.
Көк түс араб поэзиясында және өнерінде жиі қолданылады, онда ол тыныштықты, рухани тереңдікті және сырлылықты бейнелейді. Бұл түс сонымен қатар тазалықты және салқындықты, сондай-ақ мәңгілікті және аспанға деген үмітті символдайды. Көк түс көбінесе бейбітшілік пен үмітті білдіру үшін таңдалады, сондықтан ол қасиетті киімдер мен мешіттерді безендіруде жиі қолданылады. .

Құран Кәрімдегі түс атаулары:
Құран Кәрім - Ислам дінінің қасиетті кітабы, ол адамзатқа Алла Тағаланың сөзі ретінде түсінікті және терең мағыналы тілде жеткізілген. Бұл кітаптағы әрбір сөз, аят және сүре, бір-бірімен тығыз байланысты терең мағынадағы, білім мен ғибраттың қайнар көзі болып табылады. Құрандағы түстердің семиотикасы мен мағынасы да осы қасиетті текстің ажырамас бөлігі. Бұл түстер тек көру қабілеттерін қанағаттандырумен шектелмей, олар арқылы адамдарға өмір сүрудің, дүниетанымның және діни түсініктердің кең ауқымы ашылады. Құран араб тілі мен мәдениеті арасындағы қиылысу нүктесінің негізгі көріністерінің бірі болып табылады. Осылайша, Құран бірнеше тақырыптар мен тақырыптарды қамтиды, олар оқуға немесе тыңдауға жазылушыларға ауызша енгізіледі. Араб мәдениеті мен діни әдебиетінің репрезентативті көрінісі ретінде құран дискурсында 35 жерде (аяттарда) сегіз түрлі-түсті терминдер айтылады. Алайда, Құранның аккредиттелген түсіндірмелері түс терминдерін көрнекі белгілерді жүзеге асыру ретінде емес, мағыналық көріністер ретінде танылады. Тиісінше, осы көрнекі белгілерді семиотикалық тұрғыдан зерттеу түс терминдерін лингвистикалық тұрғыдан қалай түсіндіруге және визуалды байланыс жүйесі ретінде түсіндіруге болатынын көрсетеді. Құрандағы түстердің белгіленуі мен коннотациясы туралы алдыңғы зерттеулердің көпшілігі түс терминдерін, олардың мағыналары мен коннотацияларын семантикалық талдауға бағытталған ("Әл-Муразақа", 2010; "Таха және Абдель-Азим", 2012; "Таха", 2012; "Хафаджи", 2012 Қараңыз).; "Әл-Доми", 2015; "Әл-Бзур", 2015). Бірде-бір зерттеу Де Соссюр немесе Пирс енгізген модельдер мен тәсілдерге негізделген түс белгілерін талдауға семиотикалық тәсілдерді қолданбаған. Құранда сегіз түс (алты негізгі және екі негізгі емес) кездеседі және олар 35 аятта 36 рет айтылады. Түстер пайда болатын контексттердің салыстырмалы түрде көп болуы зерттеушілерді осы түстердің қалай түсіндірілетінін және Олардың құран дискурсының болжамды хабарын жеткізудегі белгілер жүйесі ретіндегі рөлі қандай екенін зерттеуге итермелеуі керек.
Түр-түс атауларының Құрандағы зерттелуі - бұл тек филологиялық немесе лингвистикалық зерттеу емес, сонымен қатар түстердің мәдени және діни символдарының маңызын түсінудің маңызды элементі. Әр түс, Құран Кәрімде өзіндік орны бар, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.