Киізден өрнек салып тігілген қоржын

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Ф.7.04-01

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРҒЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

Мәдениет және өнер факультет
Бейнелеу өнері және дизайн кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Қазақтың зергерлік өнері және қол өнердің ежелгі түрлері.
пәні:Кәсіби дизайнның элементтері мен үрдістері - IІ
мамандығы БББ:6В02170 - Сән дизайны
Орындаған Жәміл Ұлжалғас Салдарбекқызы _Тобы_МӨ 20-13к1_
(Студенттің аты жөні)

Жетекші; Мұратбаева Ғ. магистр, оқытушы
(Оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы)
Жоба қорғалды
бағалаумен ____________
(Бағалау, күні)
_____ _____________

Нормобақылау
аға оқытушы__Ағаділова Ж.М.
(лауазымы, аты - жөні, қолы)

Комиссия
магистр, оқытушы, Доскараева Ж.Е.
(лауазымы, аты - жөні, қолы)

аға оқытушы Абуова М.А.
(лауазымы, аты-жөні, қолы)

Шымкент - 2024
Ф.7.04-02

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРҒЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

Мәдениет және өнер______факультет
Бейнелеу өнері және дизайн____кафедрасы

ТҮСІНДІРМЕ ЖАЗБА
курстық жобаға

тақырыбы: Ұлттық нақыштағы ерлер қоржынын зерттеу.
пәні:Кәсіби дизайнның элементтері мен үрдістері - І
мамандығы БББ:_6В02170 - Сән дизайны
Орындаған Жәміл Ұлжалғас Салдарбекқызы _Тобы МӨ 20-13к1_
(Студенттің аты-жөні)

Жетекші Мұратбаева Ғ. магистр, оқытушы
(Оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы)

Жоба қорғалды
бағалаумен ____________
(Бағалау, күні)
_____ ______________
Нормобақылау
аға оқытушы__Ағаділова Ж.М.
(лауазымы, аты - жөні, қолы)
Комиссия
магистр, оқытушы, Доскараева Ж.Е.
(лауазымы, аты - жөні, қолы)

Аға оқытушы Абуова М.
(лауазымы, аты - жөні, қолы)

Ф.7.04-03
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРҒЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
_Бейнелеу өнері және дизайн __кафедрасы

Бекітемін

Каф.меңгерушісі
_________ ф.ғ.к. Болысбаев Д.С

________________ 20__ж.

№____Тапсырма
Кәсіби дизайнның элементтері мен үрдістері - IІ пәні бойынша курстық жұмысты (жобаны) орындауға

Студент Жәміл Ұлжалғас Салдарбекқызы _Топ МӨ 20-13к1_
Жұмыс тақырыбы (жоба) Ұлттық нақыштағы ерлер қоржынын зерттеу.

Берілген мәліметтер:________________________ _____________________________

№
Курстық жұмыстың мазмұны жобаның түсіндірме жазбасының мазмұны
Орындалу
мерзімі

Бөлімдер бойынша парақтардың шамамен саны
1
Кіріспе
11.09.23ж
1
2
Негізгі бөлім.
Аналитикалық шолу
25.09.23ж
3
3
Ұғымды тұжырымдау
10.10.23ж
3
4
Функционалды жоспарлау бөлімі
20.10.23ж
8
5
Қорытынды
01.11.23ж
1
6
Қолданылған әдебиеттер
15.11.23ж
1
7
Қосымша
24.11.23ж
2

№
Графикалық бөліктің мазмұны
Орындалу мерзімі
Парақтар саны
Формат
1
Эскиз
24.11.23ж
1
А3
2
3D Max модельдеу
24.11.23ж
3
А4
Ұсынылған әдебиеттер:
1.Нурфейзова Н. Б. Қазақстанның зергерлік өнері Central Asia Monitor. - 2008. - 11-17 шілде. 7-бет.
2.Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы :
Тапсырманың берілген күні: 08.09.23.
Жұмысты (жобаны) қорғау күні: 14.12.23.
Жұмыстың (жобаның) жетекшісі: магистр, оқытушы Мұратбаева Ғ
(лауазымы, қолы, Т. А. Ә.)
Тапсырманы орындауға қабылданды:________________________
(күні, студенттің қолы)

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51 ТАРИХИ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.1 Қазақтың ұлттық нақыштағы өрнегі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
1.2 Ұлттық нақыштағы қоржын түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2 НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 2
2.1 Қазақи сөмке және қоржын ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

КІРІСПЕ

Көшпелі қазақ халқының үй тұрмысында пайдаланған бұйымдары көшіп-қонып жүруге өте ыңғайлы болған. Мәселен, қоржын сол қолөнер бұйымдарының бірі. Қоржын жүннен иірілген жіптен тоқылады. Қоржынның түрлері де көп. Мысалы, түкті кілем, тықыр кілем, яғни кілем тоқу әдісімен тоқылған қоржындар және алаша тоқу әдісімен тоқылған қоржындар үй тұрмысында жиі пайдаланылған. Тағы бір түрі - қалың киізден тігілген қоржындар жаз айында сусынды салқын күйінде сақтауға, қыста ас-ауқаттың мұздап кетпеуіне арналған.
Қоржынды түйенің өркешіне, аттың екі қапталына асып алуға өте ыңғайлы етіп жасаған. Көшпелі халқымыз қыс қыстауға, жаз жайлауға көшкенде ішетін ас-ауқатын алып жүруіне ең ыңғайлысы қоржын болған.
Қоржын тек үй тұрмысында ғана емес, қазақтың той-томалағында да ерекше рөл атқарған. Құдалықта қоржын ашу деген салт бар. Баланың сүндет тойында нағашы жұрты балаға атап әкелген тайға жабуымен бірге қоржын салып әкелу ата-бабадан келе жатқан ізгі дәстүрлердің бірі.
Ұлттық мұраны, қазақтың қолөнер кәсібін дәріптеу музей қызметкерлерінің қастерлі борышы. Бәйдібек ауданындағы сәулет-көркем музейінде қоржынның бірнеше түрі бар. Түкті кілем, тықыр кілем, алаша тоқу әдісімен тоқылған қоржындардың нағыз шеберлердің қолынан шыққанын ою-өрнектерінен-ақ байқауға болады. Музейге келушілер біздегі көне жәдігерлер қатарындағы қоржындарды қызыға тамашалайды.
Курстық жұмыстың тақырыбы: Ұлттық нақыштағы ерлер қоржынын зерттеу.
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі, Ұлттық киімнің бояуын,түсін өзгерткенмен түрін, пішінін өзгерту дұрыс емес. Бұл біздің қазақ ұлтына тән ерекшеліктегі ою-өрнек, кие қасиет. Осы
киіммен халқымыз тарихи дәуір өткізген, досы, қасы да таныған. Ғасырдан
ғасырға дамыған ою-өрнек тілінен шеберлер ойын да, көңіл күйін де, уақыт
жағдайларын да жеткізе білген. Әр шебер өзі жасаған ою-өрнегінің қандай ою
түріне ұқсайтынын, қандай ат лайық екендігін және ою-өрнекті қай затқа қалай
пайдалану керектігін дәл де нақты білген. Әрбір күрделі оюдың өсімдік тамыры
іспеттес түбі, түбірі, діңі, тамыры болады. Бұл менің өз ұғымым.
Түбірінен бастап өрбіп жайылып, ерекшеленеді, бір-бірімен астасады,
сәнді шеңбер жасай отырып табақ тектес күрделі ою құрайды. Табақ ою
түрі - жиегіне су жүргізіп ішіне алуан түрлі ою салу. Қазақ халқының
тұрмысындағы көп қолданылатын оюдың атасы қошқар мүйіз өрнектері сан
алуан. Өте ұсақ түрлері зергерлік, кестелік, сүйек, мүйіз сияқты нәзік істерде
қолданылса, ірі түрлері сырмақ, кілем, текемет, түскиіз, алаша, сәулет өнеріне,
тұрмыстық заттарға кең қолданылады. Ою-өрнек тұрмыстық заттармен қатар
құлпытастарға да салымды. Ер адамға құлпытас тұрғызылса, найза, айбалта,
ұсталықпен айналысса, құрал-сайман суреттері қашалған. Ал әйелдерге құлпытас тұрғызылса, алқа, сырға сияқты күміс әшекейлер, үкілі сәукеле тағы да басқа заттар бейнеленген.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері, Қазақ халқы өнерлі халық болғандықтан, өнерін жоғалтпай өзінің ісін,
өмірін жалғастыратын шеберлі өнерлі ұрпақ тәрбиелеп өсірген. Ал қазіргі күнде жастарды өнерге, шеберлікке үйрету, ұлттық тәрбие беру технология пән
мұғалімдеріне жүктелген.Халқымыздың сарқылмас бай қазынасы, рухани
мұрасы болып табылатын қазақ қолданбалы өнеріне деген алғашқы негізі,
ұлттық мәдени құндылықтарға баулу ісі мектептегі бейнелеу өнері пәнінен
басталатыны белгілі.Осы тұрғыдан бейнелеу өнері пәнін мектепте оқытудың
негізгі мақсаты қоршаған орта әсемдігін көру, сезіну, қабылдау қасиеттерін
қалыптастыру, эстетикалық талғамын, шығармашылық қабілетін жетілдіру,
көркемдік қаракеттерді өз бетімен орындауға үйрету болып табылады. Қазіргі
таңда мектеп оқушыларын еңбекке тәрбиесіне баулу арқылы өз ұлтымыздың
ұлттық қолөнеріне үйрету - оқу тәрбие үрдісінің өзекті мәселелерінің бірі
болып келеді. Қолөнерге оқушыларды баулу өз елін, жерін, халқын сүю, салтдәстүрін бағалай білуге үйретеді.
Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы, Қазақ қолөнер көркем мәдениеттің бір бөлігі болып табылады.Бұл өнер ежелгі дәуірден бастап бүгінгі күнге дейін тұрмыста қолданып келеді.Қазақтың ұлттық өнерімен таныстыру негізінде бала айналадағы дүниенің қимылқозғалыстарының алуан түрлі реңін түсінеді.Балалардың өнер туындыларымен бірге үнемі байланыста болуы рухани-өнегелік,эмоционалдық-сезімд ік дамуының және шығармашылық мүмкіндіктерінің қалыптасуының негізгі тірегі болып келеді. Оқушылар бейнелеу өнері,ән-күй; құрастыру және қол еңбегі,көркем әдебиет сабағында және ертеңгілік-тер мен ойын-сауықтар барысында халқымыздың ұлттық өнерімен танысып,көркем талғамын,өзіндік дүниетанымын қалыптастырады. Қазақстандағы мектеп оқушыларының көркем мәдениетін қалыптастыруда ұлттық өнердің ерекшеліктері мынадай міндеттерді алға қояды: -- қолданбалы және бейнелеу өнерінің мәнерлеу тілін меңгеру арқылы қоршаған ортаға эстетикалық қатынасты қалыптастыру; -- қоршаған ортаны эстетикалық тұрғыда бағалауға қажетті білім қалыптастыру; -- бейнелеу өнері сабақтарында оқушының шығармашылық қарекеттерінің потенциалын жетілдіру; -оқушылардың ұлттық өнерге деген мақтаныш сезімі мен елжандылығын қалыптастыру.Оқушыларға халық шеберлері-ағаш шебері, ұста,зергер,тоқымашы,кестеші,өрмек тоқушы т.б.таныстыра отырып, олардың қолынан жасалған бұйымдар туралы мағлұмат беру балалардың білім деңгейлерін жетілдіре түседі.
Зерттеу обьектісі мен әдістері, Қол өнеріндегі мүлтіксіздіктің шегінен көрінетін әшекейлердің, алтын-күміспен күптеген алқа, шолпы, бойтұмар, сырға, білезік, сақина-жүзіктердің болғаны қазақ халқының әсемдікке құштарлығын кӛрсетеді. Мұның ӛзі дәстүрлі киімнің табиғатындағы екі жақтылықты-тұрмыс қажеті мен сымбатты болу қамын аңғартады. Сондықтан, бүгінгі таңда дәстүрлі киім-кешек этностың тіршілікқамы жүйесінің негізгі компоненттерінің бірі. 6 Ұлттық киімдерді дайындау және әр түрлі киім ассортименттерінде ұлттық элементтерді пайдалану қаншама жылдардың зерттеу мәселелерінің бірі болып табылады. Әсіресе, Қазақстанның тәуелсіздікке қол жеткізуіне орай, ұлттық мәдениетті қайта өркендету қолға алған жағдайда ұлттық киімдерді тарихи түп-тамырына сәйкес, сондай-ақ бүгінгі сән бағытының даму талаптарына сай тігу қажеттілігінің арта түсуінде.
Практикалық маңыздылығы, Қазіргі кезде сол ұлттық қол өнерді жас ұрпақтың бойына дарытын, үйрететін мектептерде жүргізілетін еңбек пәні. Олай болса Ата көрген оқ жонар, ана көрген тон пішер" деген халық даналығын басшылыққа алып, жас ұрпақты тәрбиелеуде, дамытуда, қалыптастыруда халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан тәрбие құралдарын (тіл, дін, өнер, үлгі-өнеге) орнымен пайдалану бүгінгі күн үшін де өте маңызды. Балалар ағаш шебері ағаштан түйін түйетінің,ұста темірден жасалатын бұйымдарды соғатынын,зергер әшекей бұйымдарды жасайтынын,тігінші киім тігетініні жөнінде мағлұмат алып,ұлттық бұымдардын жасалу ерекшеліктерімен танысады. Еңбек арқылы адамның денесі, көзқарасы, эстетикалық және ақыл - ой деңгейі дамып, жетіледі, еңбектің мәні және құндылығы арта түседі. Балалар мен жастардың еңбек тәрбиесі ежелден - ақ ата - ана парызы, бүкіл халық міндеті болды.Қайсыбір қолөнер шеберін алсақта олар өздерінің жасаған бұйымдарын түрлі ою-өрнектерімен әшекелейді.Әдемілік пен әсемдікке құштарлық адамзатқа тән. Көркем бұйымдар мен зәулім ғимараттар -- көз қуанышы

1 ТАРИХИ БӨЛІМ

Қазақтың ұлт киімдерінің түрлері мен атаулары көп: кейде ұлы жүз, орта
жүз, кіші жүз үлгілері деп, кейде әлгі жүздер ішіндегі рулардың аттарымен де
айырып айтылады. Мысалы, арғын тымақ, найман тымақ, қызай бөрік, ноғай
бөрік т. с. с. Кейде географиялық мекен атына қарай да ерекше мәнер үлгіге
бөлінеді. -- қоңырат үлгісі, жетісу үлгісі, арқаның үлгісі және т. б. Мұндай
бөліп атау киімдердің кеңдігі, ықшамдылығы, бойға қонымдылығы және
әшекейлеу мәнерлерінің ерекшеліктеріне қарай да ажыратылады.
Мысалға, шапан үлгісін алайық. Ұлы жүздің шапандары көбінесе жолақты,
сырмалы, етек-жеңдері ұзын, ашық жағалы келеді. Оңтүстік елі өзбек, тәжік,
ұйғыр халықтарымен көршілес, көпшілік кәсібі бақ өсіріп, егін салу
болғандықтан бұлардың киім үлгісімен тігілу мәнеріне осы жағдайлар ықпал
еткен. Орта жүздің шапандары көбінесе бір беткей матадан, сырусыз, сирек
қабылып, етектері шалғайлы, жеңдері кең, жағалары шолақ ойма немесе
түймелі болып келеді. Өйткені орта жүз қалаға жақын, орыс, татар
халықтарымен аралас-құралас отырады. Кіші жүздің шапандары да
шалғайлы, жеңдері ұзын және кең, жүн тартқан, бидайлаған қалың, қайырма
жағалы болып келеді. Осындай ара-тұра айырмашылықтары бола тұра,
солардың бәріне бірдей ортақ, ұлттық мәнер мен қазақша атаулары бар. Үш
жүздің қайсысында болса да шапанға шабу қояды және оны барлық жерде
шабу деп атайды. Жеңтүптері кең келеді де, оны жеңтүп, ойынды,
қолтырмаш деп атайды. Үш жүздің қайсысы болса да шалбарға ау қояды,
қолтыққа қолтырмаш салады. Қазақ киімдерінің ең ықшамды кішірек түрлері
орта жүз бен ұлы жүзде, ал ең мол, үлкен үлгілері кіші жүз жақтан кездеседі.
Қазақ киімдері іштік, сырттық, сулық, бір киер делініп төрт топқа
бөлінеді. Іштік киімдерге -- көйлек, дамбал, желетке, қамзол, кәзекей,
сырттық киімдерге -- шапан, күпі, тон, шидем, сулық киімдерге -- шекпен,
қаптал шапан, брезент, кебенек, кенеп, сырттық жатады. Бір киер киім деп
қымбат маталардан әшекейлеп тігілген, той-думандарға, жиын-топтарға
барғанда, жат елге сапар шыққанда киетін сәнді киімдерді атаған. Қазақтың
таныған жерде бой сыйлы, танымаған жерде тон сыйлы дейтін мәтелі де
осыны аңғартады. Қазақ салтында ер жігіт егеске түсерде, соғысқа барарда
киімдерінің ең жақсы көрнектісін киетін
Еркек киімдерінің ең қымбаттысы -- аң терісінен істелген ішіктер. Олар
аң түрлерінің атына сәйкес бұлғын ішік, жанат ішік, түлкі ішік, қасқыр ішік,
күзен ішік болып бірнеше түрге бөлінген. Аң терісінен тігілген ішіктердің
сыртын шұға, мауыт, үш ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.