ШЕТ ТІЛІ САБАҒЫНДА МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ ӘДІСТЕМЕНІ ҚОЛДАНУДЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘНІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

АСТАНА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

МЕЖДУНАРОДНЫЙ УНИВЕРСиТЕТ АСТАНА

Жақсылық Д. Б

Тілдік білім берудің ажырамас бөлігі ретінде шет тілін оқытудағы мәдениетаралық әдістеме

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Білім беру бағдарламасы 6В01701 - Шет тілі: екі шет тілі

Астана, 2024

АСТАНА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

МЕЖДУНАРОДНЫЙ УНИВЕРСиТЕТ АСТАНА

Педагогикалық институт

«Қорғауға жіберілген»

Педагогикалық институттың директоры

«__»2024ж.

Дипломдық жұмыс

Тақырыбы: “Тілдік білім берудің ажырамас бөлігі ретінде шет тілін оқытудағы мәдениетаралық әдістеме”

Білім беру бағдарламасы 6В01701 - Шет тілі: екі шет тілі

Орындаған: Жақсылық Д. Б.

Ғылыми жеткешісі: Калиева А. К.

Нормоконтролер: Бейбитова А. С.

Астана, 2024

АСТАНА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

МЕЖДУНАРОДНЫЙ УНИВЕРСиТЕТ АСТАНА

ТАПСЫРМА

дипломдық (жобаны) жұмысты орындау

Білім алушыға

(тегі, аты, әкесінің аты)

Білім беру бағдарламасы

Дипломдық жұмыстың (жобаның) тақырыбы

№ «» 20 ж. бұйрығымен бекітілген.

Бұл жұмысты (жобаны) орындаудағы негіз

(жоғары мектептің ғылыми бағыты, кәсіпорынның немесе ұйымның тапсырысы, жоба аясындағы бастамалық тақырып т. б. )

Дипломдық жұмыс (жоба) тапсырмаларының тізімі:

Ұсынылатын негізгі оқулықтар:

Тапсырманы беру күні

Ғылыми жетекші

Жоғары мектеп деканы

Тапсырманы орындауға қабылдады

Мазмұны

Кіріспе

1 ТІЛ ЖӘНЕ МӘДЕНИЕТ

1. 1 Тілдік білім берудегі мәдениетаралық әдістеменің теориялық негізі
1. 2. Шет тілдік мәдениетті оқытудағы мақсаттар және әдістемелік міндеттер
2 ШЕТ ТІЛІ САБАҒЫНДА МӘДЕНИЕТАРАЛЫҚ ӘДІСТЕМЕНІ ҚОЛДАНУДЫҢ ПРАКТИКАЛЫҚ МӘНІ
2. 1 Шет тілі сабағы арқылы шетел мәдениетіне үйрету жаттығулары мен тапсырмалардың жүйесі
2. 2 Студенттердің мәдениетаралық құзіреттілігін дамытуға арналған эксперименттік жұмыстарды жүзеге асыру

2. 3 Зерттеу жұмыстарының талдауы және әдістемелік ұсыныстар

Негізгі бөлім жұмыстарының нәтижелері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Енгізу актісі

Кіріспе

Қазіргі әлемде адамдар басқа мәдениет өкілдерімен ынтымақтасу қажеттілігіне көбірек тап болуда. Сондықтан халықаралық қарым-қатынас тілін білу адамның жетістігі мен білімі бағаланатын ажырамас аспект болып табылады. Әрине, жаңа тілді үйрену ана тілі мен ағылшын тілі арасындағы мәдени айырмашылықтарды құрметтеуге, түсінуге және қабылдауға негізделуі керек. Дәл осы зерттеу жұмысы шет тілдерін оқытудағы мәдениетаралық көзқарастың негізінде жатыр. Кез келген шет тілін практикалық меңгеру процесінде, оқытылатын тілдің мәдени ерекшеліктерін білуді, өз тілін бейімдеу дағдыларын білдіретін мәдениетаралық құзыреттілікті қалыптастыру жетекші рөлге ие болуы керек. Адамда жаңа мәдени ортаны білу ниеті және толеранттылық, патриотизм, эмпатия сияқты тұлғалық қасиеттердің болуы маңызды. Яғни, шет тілін шынайы меңгеру үшін оның лексикалық, грамматикалық, синтаксистік ерекшеліктерін ғана меңгеру жеткіліксіз. Тіл - кез келген халықтың мәдениетінің бір бөлігі. Сондықтан ағылшын тілін мәдени ерекшеліктерін зерттеумен тікелей байланыстыра оқыту қажет. Іргетасы бастауыш мектепте қаланып, білім берудің орта сатысында дамитын жоғары мәдениетаралық құзыреттілік мектеп оқушыларының болашақта қазіргі қоғамға сәтті бейімделуіне мүмкіндік береді. Сондықтан жалпы білім беретін мектеп мұғалімінің алдында оқушыларға оқу бағдарламасын меңгеруге көмектесу ғана емес, сонымен қатар басқа пікірлерді, басқа халықтардың тарихы мен мәдениетін құрметтеуге үйрету, сондай-ақ олардың қарқынды дамып келе жатқан әлемге бейімделуіне көмектесу міндеті тұр. Осы тұрғыдан алғанда, шет тілін оқытудағы мәдениетаралық тәсілдің рөлін асыра бағалау дұрыс. Бұл лингвистикалық және аймақтану құзыреттері арасындағы байланысты көрсететін мәдениетаралық көзқарас. Е. М. Верещагин, В. П. Фурманова, С. Г. Тер-Минасова және А. Н. Щукин сияқты әдіскерлер мәдениетаралық тәсілді тиімді пайдаланудың маңыздылығы туралы көбірек айтқан. Олар оқытудағы осындай тәсілдің арқасында мұғалімнің мектеп оқушыларына білім бере алатынын атап көрсетеді. Алайда, орта сатыдағы типтік оқу үрдісінде оқушыларды оқытылатын щет тілінің мәдени ерекшеліктерімен таныстыру үшін қолданылатын әдіс-тәсілдер тиімді емес екенін анықтадық.

Қазақстанда шет тілін үйрету әдістері жыл сайын жаңа деңгейге шығуда. Неше түрлі технология мен жасанды интеллекттің көмегімен жаңа тілді үйрену тиімділігі артып оған қызуғышылар саны ұлғаюда. Әрине соның нәтижесінде көп саяхаттап, шетелге оқуға түсіп тіпті жұмыс сапарымен де барушылар көбейді. Алайда олардың басым бөлігінде шетелдіктердің санасын, олардың әдет-ғұрыпын, қандай да бір іс-қимылын түсінбегендіктен теріс көзқарас қалыптасып жатқаны айқын. Оның барлығы тіл үйренер уақытта өзге тілдің мәдениеті еленбегендіктен және айтарлықтай көңіл бөлінбей қалғандықтан болады. Мектеп кезінен бастап балаларға шет тілін үйретіп жатқанда тілдің мәдени аспектілерін танып ұғуына үлес қосқанымыз оңтайлы әсер етеді. Біздің алдымызда жас ұрпақтың шет тілде жақсы сөйлеп және оның мәдени ерекшеліктерін дұрыс ұға алатын жастарды даярлау мақсаты тұр. Өйткені Шет тілін оқытудың осы аспектісі тілді мәдениетпен тығыз байланыстыруды, сонымен қатар студенттерге жаңа тілдің салт-дәстүрі, тарихы, наным сенімдері т. б. туралы білімді қалыптастыруды талап етеді. Яғни оқушыларға тек тілдік нормаларды ғана емес сол тілдің мәдени аспектілерін ескере отырып жоғары дәрежеде сөйлеуге мүмкіндік береді. Бұл ережелерді оқушыға табиғи жолмен меңгерту үшін өзінің мәдениеті мен жаңа тілдің мәдениетін салыстыра үйрену мазмұнын жаңарту керек. Ол үшін қазіргі таңда дамып келе жатқан ЖИ, жаңа технологиялар мен аутентикалық шынайы материалдарды қолдануымыз өте маңызды. Осы Шет тілінінің мәдениетін білу басқа адамдармен диалогқа еркін түсе алуға себеп болатын тұлғалық қасиеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады.

Зерттеу жұмысының мақсаты шет тілі сабағының барысында мәдениетаралық әдістемені қолданып олардың мәдениетаралық құзіреттілігін арттыру және мәдениетаралық әдістемені тілдік білім берудің маңызды бөлігі ретінде қарастыру.

Зерттеу жұмысының міндеті шет тілі сабағы кезінде мәдениет ұғымын оқыту арқылы шет тілді қолдану мазмұнын ашып көрсету. Бұл эффективті түрде жүзеге асу үшін алдыңғы қатардағы технологиялар мен аутентикалық материалдарды қолдану.

Зерттеу жұмысының нысаны мектеп оқушыларының мәдениетаралық құзіреттілігін нығайту арқылы тілді үйрену процессі.

Зерттеу жұмысының пәні мәдениетаралық әдістемені үйрету мақсатында мектеп оқушыларының шет тілі сабақтарына эффективті материалдарды кіріктіру.

Бұл зерттеу жұмысының Ғылыми жаңалығы мектептер тілдік білім берудегі мәдени аспектіні өте аз қамтитыны айқындалды, және оның қиындықтары мен оқушылардың психологиялық бейімділігі қарастырылды. Сонымен қоса шет тіліндегі реалияларды таныту арқылы сол елдің мәдени болмысын терең сіңіру жолдары көрсетілді.

Практикалық маңызы жүргізілген зерттеу бойынша шет тілі сабағында мәдениет ұғымының маңызы мен әртүрлі мәдени факторларға бағытталған ерекшеліктерін қолдану керек деп қорытындылауға мүмкіндік береді.

Қазіргі жағдайына тоқталатын болсақ мұғалімдер тілдің мәдени аспектілеріне толыққанды көңіл бөлмейтіндігі бақыланды және оқушылардың басым бөлігі тілдің мәдениетпен байланысынан бейхабар.

Теориялық - әдіснамалық негізі оқушылардың мәдени біліктілігін оқыту мәселесін зерттеген Тер-Минасева С. Г, Халеева И. И, Құнанбаева С. С., Выготский Л. С сияқты ғалымдардың жұмыстарнынан алынған. Және де Л. Бределла, Д. Бутжес, М. Байрам секілді педагог-методисттердің еңбектері зерттелді.

Жұмыстың практикалық базасы теорияға негізделген әдістемені жүзеге асыра отырып алынған нәтижені саралау мен анализ жұмыстарын жүргізу.

1 Тіл және мәдениет

1. 1 Тілдік білім берудегі мәдениетаралық әдістеменің теориялық негізі

Тіл мен мәдениет арасында тығыз байланыс бұрыннан бері қалыптасқан нормалардың бірі болып табылады. Белгілі бір аумақта тұратын адамдар өздерінің ортақ наным-сенімдерін, мәдени құндылықтарын және тілін ортақ бөліседі. Алайда мәдениеттің не екенін нақты анықтау қиын. Әлемдік сөздіктерде бұл құбылысты масштабтауға тырысатын көптеген анықтамалар бар, өйткені ол кең және көп қырлы сипатқа ие. Әдетте адамдар мәдениетті белгілі бір адамдар тобының негізгі болжамдарынан, құндылықтарынан, мінез-құлық үлгілерінен, көзқарастарынан және сенімдерінен тұрады деп есептейді. Олар белгілі бір географиялық аймақпен шектеледі және топ ретінде әрекет ете алатын немесе мәдениетті жеке қабылдауы мүмкін жеке мүшелер үшін белгіленген сипаттамаларға ие. Жеке адамдар мәдениетті өздері туылған топтан үйренеді және оны қоғамның басқа мүшелеріне береді. Тіл - біздің қоғамдық өмірімізді жүргізетін негізгі құрал болып табылады. Осылайша, тіл мәдени шындықты білдіреді және бейнелейді. Тіл - бұл мәдени құндылық ретінде қарастырылатын белгілер жүйесі. Сөйлеушілер өз тілін өздерінің әлеуметтік болмысының символы ретінде қарастырады. Сондықтан біз тіл мәдени шындықты бейнелейді деп айта аламыз (Kramsch 1998) . Тіл - мәдениеттің жеткізушісі, тасымалдаушысы, ұлттық мәдениеттің өз бойында сақталған асыл қазынасын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші. Ол ана тілінде сөйлеушінің дүниетанымын, ой-өрісін, оған тән адамдарға деген көзқарасын түсіндіре отырып, оның тұлғасын қалыптастырады. Тіл - мәдениет айнасы, дүниенің тілдік бейнесін жасайды. Тіл мен мәдениет бір-бірімен байланысты екені сөзсіз. Тіл - әрбір белгілі халықтар арасындағы сөйлеудің және қарым-қатынастың тамаша құралы. (Сапир 1949) .

«Мәдениет» сөзінің өзі латын тілінен шыққан. Ол жерден өсіп шығу дегенді білдіретін «colere» сөзінен шыққан. Яғни ол барлық нәрсенің негізі бола алады. Тіл мен мәдениеттің маңызы зор, өйткені мәдениет дәстүрлерді, дінді, тағамдарды, өнерді және сәнді жасай алады. Дегенмен, оның туа біткен факторлары ең маңызды болып табылады, өйткені мәдениет адамдарға олардың кім екенін жасырын мінез-құлық кодексі мен ортақ сенімдер жиынтығы арқылы беріледі. Белгілі бір топтағы адамдар үшін мәдениет әртүрлі болуы мүмкін екенін атап өткен жөн. Адамдар тұлға ретінде әр түрлі сипаттарға ие болғандықтан, олар мәдениетті әртүрлі көзқарастар арқылы көреді, бұл бәрібір олардың бір мәдени топтың мүшелері екенін білдіреді. Екінші жағынан, тіл мәдениеттен гөрі материалдық. Бұл адамдар қарым-қатынас жасау үшін қолданатын жүйе. Ол белгілі бір аумақтағы адамдар бір-бірімен байланысу үшін қолданатын дыбыстық және жазбаша элементтерден тұрады. Тіл нақты ғылым болып көрінеді, өйткені оның белгілі бір таңбалар, ережелер, грамматика және т. б. бар. Сонда да тіл мен мәдениет арасында кең байланыс бар. Тіл бастапқыда ата-аналар мен құрдастар сияқты қоршаған тілден үйренеді, кейінірек оның жазу немесе ережелер сияқты кейбір аспектілері мектепте үйренеді. Нақты оқыту тіл үшін маңызды, өйткені тіпті ана тілі жағдайында да оны үйрену керек. Оны толық меңгеру үшін тілді пайдалана отырып жазу, тыңдау, сөйлеу, оқу керек. Рита Мэй Браун: «Тіл - мәдениетке апаратын жол картасы» деді. Шынында да, тіл мен мәдениет бір-бірімен тығыз байланысты, кейбір жағдайларда олар бір мағынаны білдіреді. Тағы бір мәселе, адамдар жаңа тілді үйренсе, бұл жаңа мәдениетті де үйренуді білдіреді. Мысалы, оқушының елінде өз тілінде жоқ құбылыстарды білдіретін сөздер болуы мүмкін. Жапон тілінде «комореби» сөзі бар, ол күн сәулесінің жапырақтар арқылы сүзілуін білдіреді. Сонымен, бұл сөз арқылы оқушы табиғат пен сұлулыққа жапондық көзқарасқа ие болады. Бұл мысалда тіл мен мәдениеттің байланысы өте күшті. Ғалымдардың пікірінше, тіл біздің ойлауымызға әсер етеді, өйткені ол біздің ойымызды басқа формада қалыптастырады. Осылайша тіл біздің мінез-құлқымызға және сөз таңдауымызға әсер етуі мүмкін. Кейбір зерттеулер біздің тұлғамыз сөйлейтін тілге байланысты өзгеруі мүмкін деп болжайды. Біз тілді онымен байланысты мәдениетпен байланыстырамыз, бұл бізге сондықтан қатты әсер етеді.

Мәдениетаралық коммуникация бұл құбылыстың мысалы болып табылады. Әртүрлі мәдениеттегі адамдар кездесіп, бір-бірінің тілінде сөйлеуге тырысқанда, олар мәдениетті алу және бөлісу арқылы көкжиектерін кеңейтеді. Мәдениетаралық өзара әрекеттестік әсіресе жаһандану дәуірінде күшті, өйткені олар қатысушылардың әрқайсысын байытады және бір-бірінің дүниетанымын өзара өзгертеді. Мәдениет пен тілдер бізге басқа адамдармен қалай қарым-қатынас жасау керектігін айтады, сонымен қатар қандай этика мен құндылықтарды тарататынымызды айтады. Мәдениет пен тілдің үйлесімі біздің басқа адамдармен қалай сөйлесетінімізді, ойлайтынымызды және қарым-қатынасымызды анықтайды.

Н. А. Андронкинаның айтуы бойынша шет тілінде сөйлеу кезінде тілдік шеберлікті қалыптастыру мен лингвистикалық кодты меңгерумен қатар, басқа халықтың мәдениетіне, салт - дәстүріне, болмыс пен құндылықтардың жүйесіне қатысу, қалыптасып қалған стереотиптерді жеңуге, мәдени диалог пен компромисске дайындық аса қажет екен.

Қазіргі кезде мәдениет терминінің бес жүзден аса анықтамасы бар. Шаллинг анықтамасына сүйенетін болсақ :«Мәдениет - бұл мәдени қауымдастықты сипаттайтын мінез-құлық ережелері мен заңдарын, құндылықтарын, қабылдау мен әлемді сезіну тәсілін көрсететін біртұтас жүйені құрайтын ментальдық және коммуникативтік аспектілердің өзара байланысы.

Е. И. Пассов көрсеткендей, білім беру тұрғысынан тіл қызметінің 4 түрі бар: аккумулятивтік (ұлттық мәдениетті сақтаушы), коммуникативтік (қатынас құралы), танымдық (тіл-таным құралы), тұлғалық-қалыптастырушылық (даму мен таным құралы) .

Тіл мен мәдениет арасындағы қарым-қатынас адамдарды бұрын таң қалдырды және бұл мәселеге әлі де қызығушылық танытуда. Бұл тілдің дыбыстары, сөздері және сол тілде сөйлеушілердің әлемді сезіну, ондағы өзін ұстау тәсілдері арасында қандай да бір байланыс бар екенін көрсетеді. Мәдениетсіз бірде-бір қоғамның болмайтындығы адамның биологиялық және психологиялық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін мәдениеттің қажеттілігін айқындайды. Белгілі бір қоғамның тілі оның мәдениетінің ажырамас бөлігі болып табылады және әрбір тілдің лексикалық айырмашылығы объектілердің, мекемелердің және мәдениеттің маңызды ерекшеліктерін көрсетуге бейім болады. Біз тілімізді дамытқаннан кейін ғана білімімізді, демек, мәдениетімізді түсінеміз. Мәдениетті жеткізу процесі арқылы үйренетін белгілі бір тіл бізге, ең болмағанда, бізді қоршаған әлемді және оған қатысты тәжірибемізді санаттаудың дайын жүйесін қамтамасыз етеді. Мәдениет әрбір адам үшін когнитивтік және аффективті мінез-құлық контекстін, жеке және әлеуметтік болмысын анықтауға көмектеседі. Мінез-құлық пен қабылдау тәсілдерінің жинақталған жиынтығы ретінде мәдениет екінші тілді үйрену процесінде өте маңызды болатыны анық. Тіл - мәдениеттің, мәдениет - тілдің бір бөлігі; екеуі бір-бірімен тығыз байланысты, сондықтан екеуін тілдің де, мәдениеттің де маңызын жоғалтпай ажырату мүмкін емес. Екінші тілді меңгеру де екінші мәдениетті меңгеру болып табылады. Мәдениет басқа адамдардан тікелей нұсқау беру арқылы немесе олардың мінез-құлқын бақылау арқылы үйренетін білім түрі ретінде анықталуы мүмкін.

Мәдени біліктілік дегеніміз - оқып жатқан тіл елінің немесе елдерінің мәдени ерекшеліктері туралы білімін кеңейту, тілдік және тілдік емес іс-әрекетті сол ерекшеліктерге сай қолдана білуін дамыту, өз елі мен шет тілінің жалпы және жеке мәдени ерекшеліктерін айыра білу (Н. И. Гез., Н. Д. Гальскова)

Шет тілін білу және шет тілін түсіну бірдей емес. Шет тілдік қарым-қатынаста басқа тілдің тілдік кодын және оны қолдану ережелерін білу ғана емес, сонымен қатар басқа халыққа тән әлеуметтік мінез-құлық нормаларын, ұлттық-мәдени дәстүрлер мен әдеттерді ескеру қажет. Бұл ерекшеліктерді білмеу мәдениетаралық өзара әрекеттесудің бұзылуына әкелуі мүмкін және қарым-қатынастың кілттері мен нәтижелеріне теріс әсер етуі мүмкін, өйткені бірде-бір жағдай, бірде-бір оқиғаны адам бейтарап қабылдамайды. Қарым-қатынас, мінез-құлық әрқашан өз қоғамында қабылданған мәдени нормалар мен құндылықтар тұрғысынан бағаланады. Мәдениетаралық айырмашылықтарды елемеу мәдени қақтығыстарға әкеледі. Әрине, мәдениетаралық жағдайларда қарым-қатынас процесінде, тіпті оның қатысушылары ортақ тіл кодын білсе де, білім мен надандық арасындағы, түсінуге дайын болу мен алалаушылық арасындағы қайшылықтар болуы әбден мүмкін. Осыған байланысты шет тілін оқытудың заманауи оқу бағдарламалары осы қақтығыстарды шешуге, яғни студенттердің қарым-қатынастың нақты жағдайына, сөйлеу міндеті мен коммуникативті ниетіне сәйкес шет тіліндегі коммуникативті құрылымдарды жүзеге асыру және түсіну қабілеттерін дамытуға бағытталуы керек. Бұл мақсатқа дұрыс жету үшін сөйлеу және мәдени тәжірибені дамыту қажет. Әр түрлі мәдениет өкілдерінің мәдениетаралық қарым-қатынасы орасан маңызға ие. Мәдениетаралық коммуникацияны оқытудың сәттілігі көбінесе сабақтарда қолданылатын материалдарға байланысты (зерттелетін тіл елдеріндегі өмір туралы қызықты фактілер, мәтіндердің танымдық сипаты, фотосуреттер, сызбалар және т. б. ) . Осылайша, тілдік тосқауылдың болмауы мәдени тосқауылдан өтуге кепілдік бермейді. Шет тілін оқытуға мәдениетаралық көзқарас білім алушыларды оқытылатын шет тілінің мәдениетіне, дәстүріне, әдет-ғұрыптарына тартуға ықпал етуге арналған, бұл өз кезегінде оларға ана тілінде сөйлейтіндермен барабар қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді. Басқаша айтқанда, шет тілін қарым-қатынас құралы ретінде үйрете отырып, шет тілінің коммуникативті қабілеттерін дамытып қана қоймай, студенттерді зерттелетін тіл әлемінің мәдени бейнесімен таныстыру керек.

Тілдік білім беру мен мәдениеттің байланысы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.