Өсімдіктері - түрлі шөптер басым астық тұқымдастар
«АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ
Жуманова Ә. Б.
Әр түрлі тұқымды қойлардың бордақылау кешені жағдайында жемді пайдаланудың тиімділігі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В08201- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы
білім беру бағдарламасы бойынша
Алматы, 2024
«АЛМАТЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ» АҚ
ТАҒАМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ ФАКУЛЬТЕТІ«ТАҒАМ ӨНІМДЕРІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ» КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберілген:
Кафедра меңгерушісі, т. ғ. д., профессор
Таева А. М.
«» 2___ ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: «Әр түрлі тұқымды қойлардың бордақылау кешені жағдайында жемді пайдаланудың тиімділігі»
6В08201-«Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» білім беру бағдарламасы бойынша
Орындаған:
Жуманова Ә. Б.
«» 20___ж.
Ғылыми жетекші:
а. ш. ғ. к., қауым. профессор Есенқұлова Ж. Ж.
АЛМАТЫ, 2024
«Алматы технологиялық университеті» АҚ
Тағам технологиялары факультеті
«Тағам өнімдерінің технологиясы» кафедрасы
6В08201- Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы білім беру бағдарламасы
Дипломдық жұмысын орындауға
ТАПСЫРМА
Студентке Жуманова Ә. Б.
Дипломдық жұмыс тақырыбы «Әр түрлі тұқымды қойлардың бордақылау кешені жағдайында жемді пайдаланудың тиімділігі»
АТУ бойынша ж., № ОР бұйрықпен бекітілген
Тапсырманы орындауға
қабылдаған студент
Кеңес беру
Дипломдық жұмыс тақырыбы
Әр түрлі тұқымды қойлардың бордақылау кешені жағдайында жемді пайдаланудың тиімділігі
Есептеу-түсіндірме жазба 53 бет
Суреттер саны 1
Кеңес берушілер
Кеңес берушінің
аты-жөні
АННОТАЦИЯ
Увеличение продуктивности животных во многом зависит от условий их содержания и кормления. Корма являются главным источником биологически активных веществ, из которых в организме образуются гормоны, ферменты, биомолекулы ДНК, РНК и другие структурно-функциональные элементы живого организма.
Все процессы расщепления кормов в пищеварительном тракте жвачных животных происходят под действием различных ферментов и микрофлоры. На показатели их рубцового пищеварения существенное влияние оказывают состав рациона, качество и подготовка кормов к скармливанию, а также добавление в них различных биологически активных веществ.
Следовательно, несбалансированное кормление, нарушение зоотехнических требований, приводит к снижению качества и количества продукции с одновременным увеличением затрат кормов на её производство.
В настоящее время значительное внимание уделяется повышению мясной продуктивности овец не только путем целенаправленной селекции на мясность, но и путем организации и проведения разнообразных методов и приемов, в том числе и обеспечения полноценного кормления, способствующих получению ягнят с высокими убойными показателями.
Выращивание сельскохозяйственных животных с высоким генетическим потенциалом прироста живой массы требует разработки рецептов высокоэнергетического комбикорма-стартера при выращивании и откорме молодняка овец, что позволяет получать питательную, экологически чистую продукцию с более высоким уровнем рентабельности производства и является актуальным направлением исследований.
Цель работы заключается в разработке норм энергетического питания, являющихся основой для составления рецептов комбикормов-стартеров при выращивании ягнят в возрасте 0-4 месяцев и комбикормов при откорме баранчиков в возрасте 4-8 месяцев.
Были разработаны и выработаны опытные партии комбикормов - стартеров для подсосных ягнят и комбикорма для последующего откорма. За период проведения исследований 122 дня молодняку опытных групп было скормлено кормов: сено люцерновое - 24. 1 кг, комбикорма - стартера 36, 9 кг, силоса кукурузного - 15, 4 кг, с обшей питательностью 51, 4 корм. ед., с содержанием переваримого протеина 6, 9 кг, то есть на 1 кормовую единицу приходилось 134 г переваримого протеина, а в целом рацион опытных групп (II и III) превосходил по обменной энергии и по содержанию протеина на 5 и 10%.
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы дипломдық жұмыста келесі стандарттарға сілтемелер пайдаланылды:
1. Асыл тұқымды жұмыс негіздерімен құйрықты қойларды бағалау жөніндегі нұсқаулық
2. Асыл тұқымды істің негіздерімен құйрықты және майлы құйрықты қойларды бағалау бойынша нұсқаулар
3. Құйрықты қойларды бағалау жөніндегі нұсқаулық
4. ГОСТ 6327-94. Жүн аралас, биязы, жартылай биязы, ұяң сұрыпталған. - М., 2001.
5. ГОСТ 19779-94. Қойдың жуылмаған ұяң жүні сорталған. - М., 2011.
6. ГОСТ 28491-90. Жүннің бөліктері бөлінген жуылмаған қой жүні. - М., 2017.
7. ГОСТ 30702-2000. Саудалық ауыл шаруашылығы-өнеркәсіптік сыныптамасы. - М., 2001.
8. ОСТ 46131-03. Ауыл шаруашылығы жануарлары. Жануарларды бағалау кезіндегі зоотехникалық талаптар. Құйрықты және майлы құйрықты қойлар
9. Қойларды бағалау бойынша уақытша нұсқаулықтар. - М., 2017. - 41 б.
10. Асыл тұқымды жұмыс негіздерімен биязы жүнді қойларды бағалау жөніндегі нұсқаулықтар. . - М., 2004. - 37 б.
11. Калашников А. П. және басқалар. - Ауыл шаруашылық малын азықтандыру нормалары мен рациондары //Анықтамалық құрал. - М. : , 2005. 352 б.
12. Мал азықтарының құрамы мен құнарлылығын зерттеу бойынша әдістемелік ұсыныстар. - М., 2003. - 42 б.
13. Асыл тұқымды төлдерді өсіру әдістемесі. - Ставрополь, 1980. -35 б.
14. Ауылшаруашылық малын бағалау және тұқымдар стандарты жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің № 3-3/157, 14. 10. 2014 ж. бұйрығы
15. Қойлар жүнін зерттеу бойынша әдістемелік ұсыныстар. -М. : Дубровицы, 2001. - 52 б.
16. Омбаев Ә. М., Виноградова М. А. Қойлардың сүт өнімділігін анықтау // Қазақстанда қойлар өнімділігі көрсеткіштерін анықтау әдістері. - Алматы: Бастау, 2004. - Б. 9-10.
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
Ш/Қ - шаруа қожалығы
С - тері қатпарлылығы қалыпты
С- тері қатпарлылығы төмен
С+ - тері қатпарлылығы жоғары
М - жүн тығыздығы қалыпты
М+ - жүн тығыздығы жоғары
У - жүннің жіңішкелігі мен ұзындығы бойынша біркелкілігі қалыпты
У+ - жүннің жіңішкелігі мен ұзындығы бойынша біркелкілігі жоғары
У- жүннің жіңішкелігі мен ұзындығы бойынша біркелкілігі жоғары
К - дене бітім беріктігі
ГОСТ (МЕМСТ) - мемлекеттік стандарт
ҚШ ҒЗИ - қой шаруашылығы ғылыми - зерттеу институты
ҚБж - Қазақтың биязы жүнді қой тұқымы
ДМ - Дони-мерино
ИДФ - Иль де франс
кг- килограмм
г- грамм
мкм- микрометр
см - сантиметр
МДж - мегаджоуль
М - орташа арифметикалық
m - арифметикалық орташа қате
σ -орташа квадраттық ауытқу
C V - вариация және өзгергіштік коэффициенті
n- іріктеме мүшелерінің саны
r - корреляция коэффициенті
ПГ- ұяң жүн
B- жылтыр жүн
ЦС-түсті ашық жүн
СС- ашық сұр жүн
АНЫҚТАМАЛАР
Қайта будандастыру - бірінші буын будандарын әке-енелері тұқымы немесе желісіне жататын малдармен қайта шағылыстыру. Генетикалық тұрғыдан алғанда, бұл әдіс малдың генотипін гибридологиялық талдаудың көмегімен анықтау мақсатында, бірінші буын гибридін аталық немесе аналық формамен қайта шағылыстыруға сәйкес келеді. Қайта будандастыру гетерозиготалы малдардың ұнамсыз рецессивті гендерін айқындау үшін жиі қолданылады. Мал өсірудің бұл түрі, әсіресе бірінші буын будандары, басқа қандай да болмасын аналықтар популяцияларымен салыстырғанда, жақсы аналық болып табылған жағдайда жоғары тиімділік береді (аналықтар әсерінің тиімділігі) .
Қайта будандастыру жаңа тұқымға сай ұнамды бітімдегі малдарды сұрыптаумен ғана шектелмей, тұқымдық белгілерді қалыптастыру мақсатында негізінен тым қашық емес, ал қажет жағдайда, жақын туыстықтағы малдарды жұптастырумен де сипатталады. Екі немесе одан да көп тұқымдардың қолданылуларына байланысты қайта будандастырулар жәй және күрделі болып бөлінеді. Нәтижесінде бірнеше тұқымдардың күрделі де ауыспалы гендер түзілімдері қалыптасады.
Өндіре (комбинациялы) будандастыру - малдың жаңа тұқымын шығаруға бағытталған жұмыстарда екі немесе одан да көп тұқымдардың генотиптерін ұтымды комбинациялауға мүмкіндік беретін мал өсіру әдісі. Осы заманғы тұқымдардың басым бөлігі шығарылған бұл әдіс «тұқым түзуші будандастыру» деп те аталады. Өндіре будандастырудың басты ерекшелігі асылдандыру-сұрыптау жұмыстарының соңғы кезеңінде, жақсартушы тұқымдар қаны үлестерінің қандай деңгейде екендігіне қарамастан, ұнамды бітімдегі будандар өзара жұптастырылады.
Өсімталдық қасиеттер - малдың төлдегіштігі (көбеюге қабілеттілігі) . Ауыл шаруашылығы малдарының әр түрінде бұл көрсеткіш түрлі деңгейде болады. Көп төлді жануарларда (шошқа, қоян т. б. ) өсімталдық қасиеттердің негізгі көрсеткішіне - бір мезгілде туылған төл саны, ал жалғыз төлділерде оған қосымша бір қатар белгілер (алғашқы төл беру жасы, төл беруге қабілетті кезеңінің ұзақтығы, аналық инстинкттің даму деңгейі т. б. ) жатады. Еркек және ұрғашы малда өсімталдық қасиеттерді бағалаудың жолдары түрліше.
Іріктеу - зерттеліп жатқан мал (жануар) популяциясы бойынша қандай да белгінің таралу деңгейі жөнінде толық және дәл ақпарат алуды қамтамасыз ететін, осы топтың белгілі бір бөлігін іріктеп алу.
Өсімнен шығару - өнімділік, төлшеңдік қасиеттері төмен немесе ауру малдарды өсімге қалдырылған топтан оқшаулау. Іріктеудің бір түрі болып табылады.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Қазақстанның қой шаруашылығы - мал шаруашылығының ең тиімді салаларының бірі. Қойдың центнерін өндіру құны сиыр, шошқа етінен әлдеқайда төмен. Мал мен құстың барлық түрлерінің ет өндірудің қой етінің үлес салмағы шамамен 35% құрайды.
180 млн гектар жайылымдық аумағы бар Республика жағдайында немесе барлық ауыл шаруашылығы алқаптарынан 80%, қой мен жүннің өндірісін ұлғайту мен сапасын жақсартудың кең таралған және сонымен бірге арзан әрі тиімді әдісі қойды жайып семірту болып табылады. Бұл табиғи жайылымдардың жемшөп алқаптарын барынша толық және ұтымды пайдалануға, қойлардың тірі массасының жеткілікті өсуін алуға мүмкіндік береді. Алайда, осы әдіс арқылы ғана емес, қой етін өндіруді, әсіресе жоғары сапалы қозы етін өндіруді арттыру мәселесін толығымен шешу мүмкін емес.
Қолда бар жайылымдарды барынша пайдаланумен қатар, жемшөп базасын жан-жақты нығайтып, саланы өнеркәсіптік негізге көшіру арқылы қой мен жүн өндірісінің технологиялық процестерін жандандыру қажет.
Бұл міндетті шешу орнықты далалық жемшөп өндірісін ұйымдастыру, табиғи жемшөп алқаптарын ұтымды пайдалануды жақсарту және өнеркәсіптік жемшөп өндірісін кеңейтуге шаралар қабылдау, жемшөп дайындаудың прогрессивті әдістерін енгізу жолымен жүзеге асырылуға тиіс.
Күшті жем базасы-қой шаруашылығын қарқындатудың және қоректік заттардың барлық кешенін, соның ішінде организмнің физиологиялық мүмкіндіктерінің максималды көрінуіне ықпал ететін маңызды макро-микроэлементтерді қамтитын толыққанды жем қоспаларын пайдалану негізінде саланы өнеркәсіптік негізге ауыстырудың маңызды шарты.
Осыған байланысты біздің зерттеулеріміздің міндетіне қойларды бордақылау процесін биологиялық ынталандырумен ұштастыра отырып, жетіспейтін минералдық элементтердің оңтайлы дозаларын қоспаға енгізе отырып, жемшөп қоспаларының рецептерін әзірлеу және оларды республиканың осы өңірінің үлгілік өнеркәсіптік кешендерінде бордақыланатын малдарда сынау кірді.
Эксперименттік жұмыстың мақсаты:
а) қойларды бордақылау рационында қоректік заттардың рецептурасын әзірлеуде;
б) осы жем қоспаларын бордақылау кезінде қазақтың биязы жүнді қойындағы қоректік заттардың өнімділігі мен сіңімділігіне азықтандырудың тиімділігін зерттеуде.
Қорғауға шығарылатын негізгі ережелер. Аралас жем қоспаларын дайындау технологиясы, бордақыланатын жас малдың рационында фосфор мен микроэлементтердің (мыс, кобальт, йод) оңтайлы дозаларын анықтау; бордақыланатын жас малдың ет және жүн өнімділігінің деңгейі және рациондағы макро - және микроэлементтердің деңгейіне байланысты өсіп келе жатқан малдардың организмінде зат алмасу және жемшөптің сіңу ерекшеліктері; бордақыланатын жас малдың өсу қарқынын биологиялық ынталандыру.
Зерттеудің жаңалығы және практикалық құндылығы. Шаруашылық жағдайда алғаш рет жас қойлардың үлкен басына алдын ала термиялық, биологиялық өңдеуден өткен және өңірдің азықтарында тапшы макро - және микроэлементтермен байытылған жем қоспаларында бордақылау бойынша тәжірибе жүргізілді.
1 Теориялық бөлім
1. 1 Қазақстан флорасының алуан түрлілігі мен байлығы
Қазақстан жер көлемі жөнінен дүние жүзінде тоғызыншы, ТМД-да екінші орында. Республиканың аумағы батыстан шығысқа қарай Еділ атырауы мен Каспий теңізінің жағалауынан Алтай тауларына дейін - 3000, солтүстіктен оңтүстікке қарай Батыс Сібірдің орманды даласынан Орта Азияның шыжыған ыстық шөлдеріне дейін 1500 шақырымға созылып жатыр.
Солтүстікте Қазақстанның шекарасына орманды даланың шағын көлемі - 4 млн. га кіреді (1-сурет) . Орталық бөлігі оңтүстікте Үстірт пен Балқаш-Алакөл ойысымен шектесетін Мұғалжар, Ұлытау және Қарқаралы тауларымен және шөлдермен бөлінген ұсақ шоқылары бар дала жазығымен сипатталады. Шөлдің шекарасы Каспий және Арал теңіздерінің жағалауларымен өтеді, ал оңтүстік-батысында шөл аумағында Балқаш және Алакөл тұщы-тұзды көлдері орналасқан. Республиканың шығыс шекарасы Алтай таулары, Зайсан ойпаты мен Тарбағатай арқылы өтеді. Елдің оңтүстік және оңтүстік-шығысы Жоңғар, Кетпен, Теріскей, Солтүстік, Іле, Күнгей, Қырғыз Алатауы жоталары және тау бөктеріндегі көптеген еңістіктері бар Алатау және Тянь-Шань тауларымен көмкерілген.
1-сурет. Орманды-далалық аймақ
Республиканың жалпы аумағының ауыл шаруашылығы алқаптары 224, 5 млн. гектардан астам жерді алып жатыр. Бұл Қазақстан аумағының 80%-ға жуығы. Шабындықтар мен жайылымдар - 188, 7 млн. га құрайды, оның ішінде жайылымдардың үлесінде - 182, 9 млн. га. Пайдалану мезгілі бойынша жайылымдар: көктемгі-күзгі - 36, 9%, жазғы - 21, 4, қысқы - 15, 0 және жыл бойы - 29, 6% болып бөлінеді.
Жергілікті жердің рельефі өзінің негізгі бөлігінде теңіз деңгейінен төмен орналасқан Каспий маңы ойпатынан, теңіз деңгейінен 4 мың және одан да биік Іле Алатауының шыңдарына дейін өзгереді. Республика аудандарының 1/3 бөлігі - ойпаттар; жартысы - жазық, үстірт, ұсақ шоқылар; 1/5 бөлігі - аласа таулар және 1/10 бөлігі - биік таулар. Ландшафт пен климаттық жағдайлар топырақтың, өсімдіктер мен жануарлар әлемінің қалыптасуын алдын-ала анықтады. Республиканың жазық бөлігі үш ендік географиялық аймақтар шегінде орналасқан: дала, шөлейт және шөл.
Табиғи жағдайлардың алуан түрлілігіне байланысты (климат, жер бедері, геологиялық өткені мен топырақтың гидрографиясы) табиғи жем-шөп алқаптарының ботаникалық құрамы, өнімділігі, азықтық құндылығы әралуан болып келеді.
Қазақстанның солтүстігі қара топырақты болып келеді. Олар 11 млн. га алып жатыр, сортаң, сор, шалғынды-батпақты топырақтар 7, 5 млн. га құрайды, 6 млн. га жекелеген топырақ-геологиялық түзілімдерге - қиыршық тасты топырақтарға, су айдындарына және басқаларға тиесілі. Аймақтың орманды солтүстік бөлігінде шалғынды-қара топырақты ауыр сазды топырақтар жиі кездеседі, қарашірікке бай (8-12%), көбінесе сортаң, шалғынды және шалғынды-дала сорларымен алмаса келеді.
Жалпы қара топырақтар негізінен шоқ тоғайлы далада кең таралған, олар әр түрлі дәрежеде сортаңдылығымен, кейбір жағдайларда карбонаттылығымен сипатталады. Қара топырақтардағы қарашірік мөлшері 6-8% аралығында. Солтүстік Қазақстанның оңтүстік далалық бөлігінде қарашіріндісі аз оңтүстік қара топырақтар жиі кездеседі. Олардың құрамында аздаған қарашірінділі және ауыр механикалық құрамды көптеген карбонатты қара топырақтар бар.
Дала аймағының өсімдіктері негізінен ксерофильді дәнді дақылдардан тұрады. Олардың жапырақтары майда, бір бөлігі түкпен немесе балауыз жабындысымен жабылған, бұл оларды ылғалдың шамадан тыс булануынан қорғайды. Мұндай өсімдіктердің сабағы мен тамыры тығын қабатымен жабылған. Бұл аймақ үшін қызыл селеуі, бетеге, шисабақ, тарлау қияқ, ақ жусан, өзендердің аңғарларында - қылтықсыз арпабас, жатаған бидайық, шалғынды мысыққұйрық басым болатын астықты-түрлі шөпті және бетегелі-селеулі-түрлі шөпті қауымдастықтар тән. Дала жайылымдарының пішен өнімділігі 10-нан 12 ц/га-ға дейін. Жайылмалық шабындықтар - 18-25 ц/га.
Дала аймағының топырағы ең жақсы аудандары жыртылған. Жекелеген өңірлерде жыртуға жарамды жерлердің игерілуі 90-95% - ға дейін жетеді. Осыған байланысты табиғи жайылымдар, шабындықтармен қамтамасыз ету мүмкіндігі өте шектеулі.
Қуаң дала аймағында ең көп таралған қара-қоңыр, кейбір жерлерде - қоңыр топырақ. Негізінен жайылымдық жер ретінде пайдаланылатын алқаптарда шалғындық топырақтар, сортаң және сор топырақтар кездеседі (2-сурет) .
Сазды және жеңіл сазды механикалық құрамдағы сортаң қара-қоңыр топырақтардың құнарлылығы өте жоғары. Қарашірік горизонтының қалыңдығы әдетте 36-48 см, қарашірік мөлшері 3-5% аралығында болады. Қарашірік горизонтының астында карбонатты қабат жиі кездеседі. Бұл аймақта жеңіл механикалық құрамдағы қара-қоңыр топырақтар кең таралған - құмшауытты, жел эрозиясына оңай ұшырайды.
Қуаң даланың жазық бөліктері селеулі және селеулі-бетегелі дала. Олардың шөп жамылғысы - селеу, қозықұлақ, майқара жусан. Сонымен қатар, шөп жамылғысында оларға аз мөлшерде бетеге, далалық атқонақ, боз шисабақ, далалық сұлы араласады.
Дала шөптерінің бірқатар түрлері қызылбояу, мыңжапырақ, жусан да жиі кездеседі. Көбінесе сортаңдағы дәнді дақылдар алаңдары жусан, тіпті сораңды-жусан бірлестіктерімен ауысады. Шөптің толықтығы 40-60% және одан төмен. Пішен өнімділігі орта есеппен 5-6 ц/га құрайды, кейбір қолайлы жылдары ол 8-10 ц/га жетеді.
Бұл аймақтың егістік көлемі далаға қарағанда едәуір төмен - 23%, шабындықтар - 5, 6 және жайылымдар 69, 9% құрайды.
Шөлейт аймақта топырақтың негізгі түрі - егіншілік үшін пайдаланылатын ашық қоңыр. Олардың арасында сортаң, сирек шалғынды-қоңыр, шалғынды топырақтар мен сорлар кең таралған. Ашық қоңыр топырақтардың қарашірік қабатының қалыңдығы 26-32 см, жоғарғы қабаттағы қарашірік мөлшері 2-3% құрайды.
Шөлейт аймақтың шөп жамылғысында көкпек және күрделігүлді тұқымдас шөптер басым, ал дәнді өсімдіктерден мұнда жеке топтар да кездеседі. Олар: тұзды ашық-қоңыр топырақтардағы селеулі-бетегелі-жусанды, дәнді-жусанды-сораңды шөл далалар, ақшыл-сарғылт құмдақтардағы еркекшөпті-жусанды-бетегелі далалар және ақшыл-сарғылт тұзданбаған сазды топырақтардағы селеулі-бетегелі шөл далалар (3-сурет) .
3-сурет. Шөлейт аймақ
Бұл аймақта жыртуға жарамды жерлердің үлесі аз және әдетте қойлар, жылқылар мен түйелер жаюға жарамды жайылымдық жерлер басым (90%) . Шабындық алқаптар үлесіне ауыл шаруашылығы алқаптарының барлық аумағының 5, 6% - ы тиесілі.
Республиканың ширегін алып жатқан шөлді аймақта боз және сұр-боз топырақ таралған. Олардың арасында сортаң, сор және тақыр кең таралған, үлкен аумақтарды құм алып жатыр. Бұл жерлер қысқы кезеңде жайылымдық мақсатта пайдаланылады. Егін егу тек суармалы жерлерде ғана мүмкін.
Аймақтың өсімдік жамылғысы тұзданбаған ашық сұр топырақтардағы эфемерлік және жусанды-эфемерлік қауымдастықтарда, сортаңданған солтүстік сұр топырақтардағы немесе қоңыр топырақтардағы астықты-жусанды және жусанды қауымдастықтарда, сортаңды қоңыр топырақтарда кеш күздік және қысқы кезеңдерде қойлар, түйелер пайдаланатын өсімдіктердің жусанды-сораңды және сораңды топтарынан - баялыш, теріскен, бүйіргін, көкпек және басқалардан тұрады. Шөлдің тек өзіне тән ерекшелігі - өсімдік жамылғысындағы астықты шөптердің аз мөлшерде болуы.
... жалғасыСіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz