Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының өзгеде меншіке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардан ерекшелігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Батыс Қазақстан иновациялық-технологиялық университеті
Салалық технологиялар институты
Құқық кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы:Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыстық құқықтық сипаттамасы

Мамандық: 6В04202Құқықтану

Орындаған:ЮР-210 топ студенті Хожабаев Сүйіндік

Ғылыми жетекші: з.ғ.к., қауым.профессор Абдрашит А.А

Орал 2023 ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

1-тарау Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыстық құқықтық сипаттамасы
1.1. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыстық құқықтық ұғымы ... ... ... ... ... ... .. 5
1.2. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының обьектісі ... ... ... ... ... ... .. .7
1.3. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының обьективтік жағының белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
1.4. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының субьективтік жағының белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының субьектісінің белгілері... 16

2-тарау Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының құқықтық топтастыру сипаттамалары
1.1.Ауырлататын мән-жайларда алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының жасалуының қылмыстық құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
1.2.Аса ауыр мән-жайларда алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының жасалуының қылмыстық құқықтық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.3. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының өзгеде меншіке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардан ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...33

КІРІСПЕ

Тақырыптын өзектілігі: Адамды кылмыстық жауапқа тарту оның іс-әрекетінде белгілі, накты бір немесе бірнеше қылмыстық құкық бұзушылық кұрамының белгілері бар болған жагдайда ғана жүзеге асырылады. Мысалы, кісі өлтіру, бұзақылық, зорлау, т. б. Қоғамға кауіпті, қылмыстык заңға қайшы істелген іс-әрекетті нақты бір қылмыстык кұқық бұзушылық құрамына жатқызу және осы әрекетке Қылмыстық кодекстің Ерекше бөліміндегі тиісті бап- тар бойынша құқықтық баға беруді қылмыстық құкық теориясы қылмысты саралау деп атайды. Қылмыстык құкық бұзушылыкты дұрыс саралау кұкық колдану органы қызметкерінің қызметтік борышы, негізгі міндеті.
Қоғамға кауіпті, қылмыстық құкыққа қайшы іс-әрекеттерді қылмыстық құкықтың жалпы және ерекше бөлімдеріндегі баптарға дәлме-дәл жатқызу, дұрыс саралау - заңдылық принципін бұлжытпай жүзеге асырудын шарты болып табылады. Егер накты бір іс-әрекетті, мысалы, ұрлыкты. бір сот ұрлык деп, екіншісі тонау, ал үшіншісі қарақшылық деп сараласа, бұл заңдылык жөніндегі конституциялык принциптің өрескел бұзылғандығы болып са- налады. Сондыктан да қылмыстық құкық бұзушылыкты дұрыс саралаудың өзі мемлекеттің жаза мәселесін қолдану саласындағы кызметінің дұрыс жүзеге асырылуының алғышарты болып табылады. Қылмыстық құкық бұзушылықты дұрыс сараламаудың нәтижесінде кылмыстык кұкык бұзушылык іс-әрекетті жасаган күнәлі адамға жөнсіз жеңіл немесе ауыр жаза қолданылуы мүмкін.
Қылмыстық құкық бұзушылыкты дұрыс сараламаудың өзі қылмыстык кұқыктың алға койған басты мақсаттарының бірі жасалған іс-эрекеттерге дұрыс, эділ жаза тағайындау прин- ципіне қайшы келеді.
Қылмыстық құкық бұзушылыкты дұрыс саралау қылмыстың жағдайын, деңгейін, кұрылысын, козғалысын дұрыс аныктауға мүмкіндік береді. Істелген кылмыстык кұкык бұзушылыктың статистикалык есебін нақты белгілемейінше, ол құбылыспен тиімді күрес жүргізу мүмкін емес. Сол себепті де кылмыстық кұқық бұзушылықпен тиімді күрес жүргізу үшін оның жағдайын, сандық, сапалык көрсеткіштерін, жасаған қылмыстык құкық бұзушылыктардан мәнін, қылмыскердің тұлғасын толық ашу кажет. Бұл мәселелерді анықтамай тұрып, қылмыстык кұкык бұзушылықпен күрес жүргізу өзінің оңды нәтижелерін бермейді. Қылмыстық кұқық бұзушылықты дұрыс саралау сот төрелігін эділ жүзеге асырудың кепілі жэне заңдылык, әділеттілік принциптерінің іске асырылуының басты шарты болып та- былады. Құқық корғау және кұкық қолдану органдары беделінің мәртебесінің биік болуы да істелген іс-әрекетке дұрыс, заңды баға беруіне де тікелей байланысты. Заңға негізделген эділ үкім сот органдарынын беделін нығайтады.
Қылмыстық заң - Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Республика Парламенті қабылдаған құқылық акті болып табылады.
Қылмыстық заңның міндеттері - бейбітшілікті жэне адамзаттың қауіпсіздігін, адам мен азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, меншікті аумақтық тұтастықты, конституциялық құрылысты, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, табиғи ортаны кылмыстык кол сұғушылықтан корғау жэне қылмыстың алдын алу болып табылады.
Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін қылмыстық зандар қылмыстыкқ жауаптылықтың негіздерін белгілейді. Жеке адамға, мемлекетке немесе қоғамға кауіпті іс-әрекеттердің кандайы кылмыс болып табылатынын айкындайды. Қылмыс істеген адамдарға колданылуы мүмкін және өзге де ықпал ету шараларын белгілейді.
Қылмыстык заң жазалау катерімен тыйым салу арқылы адамның жеке басына, қоғамға, мемлекетке кінәлі түрде зиян келтіретін немесе зиян келтіру қаупін тудыратын қылмысты әрекеттерді істеуге тыйым салады. Қылмыстык заң, сонымен қатар, тиісті органдарға жэне лауазымды адамдарға іс-6әрекетінде кылмыс белгісі бар кінәлі адамды кылмыстық жауапқа тарту немесе көрсетілген негізге сүйеніп, оларды кылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатуды міндеттейді. Сонымен қылмыстық қүқықтық норма бір мезгілде тыйым салушы және міндеттеуші нормалар болып табылады. Бүл нормалардың сактандырушылық және тәрбиелік мәні де бар.

Қылмыстык кұқык бұзушылыкты дұрыс саралау - жеке адамдардың Қазакстан Республикасы Конституциясында, баска да заңдарда көрсетілген құқықтарын, бостандыктарын корғаудың кепілі болып табылады. Іс-әрекетті дұрыс сараламау салдарынан адамға заңга негізделмеген жаза тағайындалып қана қоймайды, ол оның тағдырына байланысты көптеген зардаптарға әкеліп соғады. Мысалы: қылмыстық кұқық бұзушылыкты дұрыс сараламаган жагдайда, оган көп немесе аз жаза тағайындалуы мүмкін.
Қылмыстық құкықтың Ерекше бөліміндегі нормалар белгілі бір тәртіппен, жүйеге бөлініп орналасады.

Курстық жұмыстың мақсаты: а) алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіргені үшін қылмыстық жауаптылықты саралау мен криминализациялаудың шарттылығына байланысты проблемаларды кешенді және жан-жақты талдау; б) қаралып отырған іс-әрекеттерге қарсы іс-қимылдың қылмыстық-құқықтық шараларын қолданудың тиімділігін арттыру бойынша ғылыми негізделген ұсынымдар әзірлеу; в) жауапкершілік туралы қылмыстық заңнама нормаларын жетілдіру жөнінде ұсыныстар тұжырымдау болып табылады алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік зиян келтіргені үшін.

Осы мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылды:

- алдау немесе сенімді теріс пайдалану арқылы зиян келтіруге байланысты туындайтын қылмыстық-құқықтық қатынастарды реттеудің отандық тәжірибесін зерттеу;

- алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік залал келтіруді криминализациялаудың әлеуметтік шарттылығын анықтау;

- көрсетілген норманы қолдану практикасын зерделеу және жалпылау;

- зерттелетін әрекетті саралау бойынша ұсынымдар әзірлеу және осы қылмысты сабақтас әрекеттерден және өзге де құқық бұзушылықтардан ажырату өлшемшарттарын айқындау;

- алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік зиян келтіргені үшін қылмыстық заңда белгіленген жазаның түрлері мен мөлшерін талдау;

- меншік қатынастары саласындағы қылмыстың қазіргі жай-күйін, үрдістерін және алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіргені үшін жауапкершілік туралы заңнаманы дамыту перспективаларын айқындау;

- меншікке қарсы қылмыстар жасағаны үшін жауапкершілікті регламенттейтін заңнаманы жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізу.
- алдау және сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік залал келтіру ұғымын қарастыру
- алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік зиян келтірудің негізгі белгілерін сипаттау
- алдау және сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік залал қылмысы үшін жауапкершілікті зерттеу
- алдау және сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік залал келтіргені үшін қылмыстық жауаптылықтың сот практикасын қарастыру.

Зерттеудің әдіснамалық негізін материалистік диалектика білімнің жалпы ғылыми әдісі және жеке әдістердің жиынтығы ретінде құрады: формальды-логикалық, жүйелік-құрылымдық, салыстырмалы-құқықтық, нақты-социологиялық және құқықтық модельдеу әдісі. Жұмыста мазмұнды талдау, статистикалық талдау, бақылау, сұхбат және әлеуметтік-құқықтық талдау әдістері қолданылды.

Кілт сөздер: Қазақстан Республикасы,заң, Конституция,қылмыс,құқық.

1-тарау Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыстық құқықтық сипаттамасы

1.1. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыстық құқықтық ұғымы

Сенімді теріс пайдалану - заңсыз әрекет . Бұл қылмыс ұрлықтың негізгі белгілері жоқ алаяқтық түріне жатады. Ол айыпталушыға сеніп тапсырылған екінші тұлғаның мүлкін меншік иесіне тиісті өтемақы төлемей, жеке мақсатта қолдану үшін пайдалануды көздейді.
Демек, ұрлықтан айырмашылығы, сенімге қиянат жасау мүліктің жоғалуын емес, мүліктің иесі ала алатын жоғалған пайданы білдіреді.
Иесінен алаяқтық жолмен алынған оларға қол жеткізу туралы мәліметтердің арқасында телефон байланысын немесе интернетке кіруді пайдалану.
Басқа адамға тиесілі электр энергиясын, сумен жабдықтауды және басқа да коммуналдық желілерді төлеуден жалтару.
Төлеу міндеті меншік иесіне жүктелген қандай да бір төлемдерді төлеуден босатуға мүмкіндік беретін қолдан жасалған құжаттарды ұсыну.
Қосалқы жалдау құқығын ресімдемей және растамай, үшінші тұлғаларға тұрғын үйді жалға беру қызметтерін ұсыну.
Меншік иесіне өтемақы төлемей Көлік құралдарын пайдалану.
Айыпталушы сатып алған, бірақ жүргізбеген жалған жол жүру құжаттарын қолдану және т. б.
Айыптаудың міндетті шарты-айыпталушының тікелей ниеті жәненемесе жеке мүддесі. Бұл дегеніміз, иесінің пайдасын жіберіп алатынын білмей, зиян келтіру алаяқтық әрекеттермен теңестірілмейді. Сонымен қатар, қылмыскердің теріс пайдаланудан пайда көре алғаны немесе алмағаны маңызды емес. Мысалы, егер шабуылдаушы жүк тасымалдау үшін көлік құралын пайдаланса, бірақ рейс үшін ақы алмаса, қылмыс жасалған болып саналады, өйткені зиян келтіру сәті машинаны өзімшілдік мақсатта пайдалану болып саналады.
Мүлікке меншік құқығы немесе осы мүлікке иелік ету немесе билік ету құқығын растайтын өзге де құжаттары бар кез келген адам қылмыс объектісі бола алады.
Куәландырушы құжаттар деп есептелуі мүмкін:
Меншік құқығы туралы куәлік.
Сенімхат.
Сыйға тарту шарты.
Өсиет.
Мүлікке иелік ету немесе билік ету құқығын растайтын өзге де құжаттар.
Басқа адам сенімін пайдаланған зиян келтірген мүлік иесі тұрақты тіркелген жеріне қарамастан кез келген полиция бөліміне хабарласып, өтініш жаза алады. Егер осы бөлімшеде бұл мәселені шеше алмаған жағдайда, полиция қызметкерлері жанжал шешілетін органға өтінішті қайта жіберуге міндетті.
Кейін өтініш жазу, иесі оны жұмысқа қабылдау туралы хабарлама алуы керек.
Полиция қызметкерлері мәліметтерді тексеріп, қылмыстық іс қозғау немесе негізделген бас тарту туралы шешім шығаруға міндетті.
Бас тартумен келіспеген жағдайда мүлік иесі істі қайта қарау үшін прокуратураға жүгіне алады. Сонымен қатар, ол талап арыз беру арқылы істі сотта қарауды өз бетінше бастауға құқылы.
Мәлімдемеден басқа, мүлік иесі тергеуге қылмыскердің кінәсін анықтауға көмектесетін кез келген дәлелдерді қоса беруі керек. Бұл болуы мүмкін:
Қолхат, шарт немесе қылмыс фактісін растайтын өзге де жазбаша құжаттар сияқты құжаттық куәліктер.
Фото -, аудио-немесе бейнематериалдар.
Куәгерлердің айғақтары.
Қылмыскердің кінәсін басқа растау.
Сенімді теріс пайдалану фактісі бойынша өтініш еркін нысанда жасалады. Онда келесі мәліметтер көрсетілуі керек:
Өтініш берілетін бөлімшенің атауы.
Өтініш берушінің аты-жөні және мекен-жайы.
Заңсыз әрекеттерді, залалдың мөлшерін және қылмыстың жасалған күнін көрсете отырып, өтініштің мәні, егер ол белгіленген болса.
Қолы және жасалған күні.
Еліміздің қазіргі заңнамасы алаяқтық әрекеттерді сенім немесе жаңылыстыру арқылы азаматтардың жеке меншігін немесе мүлкін ұрлаудың бір түрі ретінде анықтайды. Алдау пассивті (шындық үнсіз болған кезде) немесе белсенді (шындық саналы түрде бұрмаланған кезде) болуы мүмкін, бірақ кез келген жағдайда жәбірленуші өз мүлкін алдамшыға өз еркімен береді.

1.2. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының обьектісі
дәрежеде танылады және қорғалады. Жеке меншік құқығы заңмен қорғалады. Әркімнің меншігіндегі мүлікті иеленуіне, пайдалануына және оған билік етуіне құқығы бар. Ешкімді де өз мүлкінен сот шешімімен болмаса, айыруға болмайды. Меншікке қарсы қылмыстар деп иелік ету құқығын бұзумен, меншік иесіне басқа да тәсілдермен мүліктік зиян келтірумен немесе осындай зиян тигізуге қауіп-қатер жасаумен байланысты әрекетті айтады. Қолданыстағы заңдарда қарастырылған меншікке қарсы қылмыстардың түрлері әрекетті жасау ниеті мен тәсілдері арқылы ерекшеленеді. Пайдакүнемдік ниеттің бар немесе жоқтығына байланысты барлық қылмыстар пайдакүнемдік және пайдакүнемдік емес деп екіге бөлінеді. Өз кезегінде пайдакүнемдік қылмыстар екі топқа бөлінеді: бөтеннің мүлкін ұрлау және меншікке қарсы басқа да пайдакүнемдік қылмыстар. Ұрлықтың мынадай нысандары бар: ұрлық, тонау, қарақшылық, алаяқтық, бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап ету. Меншікке қарсы басқа да пайдакүнемдік мақсаттағы қылмыстардың тобына қорқытып алушылық, алдау немесе сенімге қиянат жасау жолымен мүліктік залал келтіру, көрінеу қылмыстық жолмен табылған мүлікті сатып алу немесе сату, интеллектуалдық меншік құқықтарын бұзу, сондай-ақ автокөлікті немесе өзге де көлік құралдарын ұрлау, мақсатсыз, заңсыз иелену кіреді. Пайдадакүнемдік мақсатынсыз жасалған меншікке карсы қылмыстарға мыналар жатқызылады: жерге қатысты мүліктік құқықтарды бұзу, бөтен адамның мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру.
Қылмыстық заңнамада бөтеннің мүлкін ұрлағаны үшін жауапкершілік -- меншікке қатысты қол сұғу қандай тәсілмен жасалатындығына байланысты белгіленеді. Мүлік жасырын немесе ашық түрде, зорлықпен немесе зорлықсыз, алдау арқылы немесе сенімге қиянат жасау және т.б. арқылы алынуы мүмкін. Қолданыстағы қылмыстық заңдарда ұрлықтың алты нысаны қарастырылған: ұрлық, тонау, қарақшылық, сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу не ысырап ету. Аталған әрбір ұрлық нысанына ұрлықтың бір түрін екіншісінен айырып көрсететін өз ерекшеліктері тән.
Ұрлық -- бөтеннің мүлкін жасырын ұрлау. Айыптының бөтеннің мүлкін алған жене өз қалауы бойынша мүлікке билік етуге шынайы мүмкіндік алған сәтінен бастап бұл мүмкіндікті іске асырған, асырмағанына қарамастан ұрлық жасалған деп есептеледі. Айыпты адам жасырын түрде заңсыз және қайтарымсыз бөтеннің мүлкін алатынын біледі, өз әрекетінің нәтижесінде меншік иесіне немесе өзге иеленушіге материалдық зала келтіретінін болжайды және аталған тәсілмен осындай зиян келтіруді қалайды. Ол пайдакүнемдік мақсатты басшылыққа алады және заңсыз олжаға бату мақсатын көздейді.
Алаяқтық -- бұл нарықтық экономика жағдайында және кәсіпкерлік қызмет еркіндігінде кең таралған ұрлықтың бір нысаны. Заңда ол бөтеннің мүлкін ұрлау немесе алдау не сенімге қиянат жасау арқылы мүліктік құқық алу ретінде белгіленген. Алаяқтық көрсетілген екі тәсілдің біреуімен: алдау немесе сенімге қиянат жасау аркылы бөтеннің мүлкін ұрлаудан немесе бөтеннің мүліктік құкығын алудан тұрады
Алдау -- бұл жаңылыстыру, жалған мәліметтер тарату, контрагентке жеткізуі тиіс болған мәліметтерді айтпау. Алдау ауызша, жазбаша не басқа нысанда көрінуі мүмкін. Сенімге қиянат жасау, әдетте, қылмыскер мен меншік иесінің немесе мүліктің заңды иесінің арасында пайда болатын ерекше сенімгерлік қатынастарды мүлікті алып алуға пайдаланудан көрінеді. Бұл қылмыстар айыптының иелігіне мүліктің нақты заңсыз өткен сәтінен және өз қалауы бойынша оны пайдалану немесе билік ету мүмкіндігін алғаннан, сондай-ақ айыптыға жәбірленушінің мүліктік құқығының заңсыз өткен сәтінен бастап аяқталған деп есептеледі. Айыпты бөтеннің мүлкін алатынын немесе алдау не сенімге қиянат жасау арқылы алатынын және меншік иесіне мүліктік зиян келтірілетінін біледі және зиян келтіруді қалайды. Ол пайдакүнемдік мақсатты жетекшілікке алады және бөтеннің мүлкінің есебінен заңсыз олжа табу мақсатын көздейді.
Тонау -- бұл бөтеннің мүлкін ашық ұрлау. Бұл ұрлық пен алаяқтық қылмыстарына қарағанда ұрлықтың аса қауіпті түрі.Тонау бөтеннің мүлкін ашық түрде күш қолданып иеленуден тұратын белсенді әрекетпен сипатталады. Мүлікті ашық түрде ұрлау туралы мәселе, ұрлықтағы сияқты субъективтік критерий негізінде шешіледі, яғни июлінің өзінің жағдайды субъективтік қабылдауынан келіп шығады. Егер кінәлі адам қылмысты жәбірленушінің немесе басқа адамның көзінше жасап жатқанын және олардың өз әрекетін түсініп тұрғанын білгенін сезінсе ұрлық ашық (тонау) жасалған болып табылады. Ұрлықты ашық түрде ұрлау деп тану үшін, біріншіден, меншік иесі, өзге иеленушісі немесе басқа адам айыптының құқыққа қайшы әрекетін бақылап, оның қылмыстық сипатын түсінуі керек екіншіден, айыпты осы мән-жайды елемеуі қажет.
Қарақшылық -- ұрлықтың ең қауіпті нысаны. Ол бөтен мүлікті ұрлау мақсатында шабуыл жасауға ұшыраған адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті күш көрсетумен немесе осындай күшті қолданамын деп қорқытумен шабуыл жасау ретінде белгіленеді. Қарақшылықтың қауіптілігі меншікке қол сұғудан емес, шабуыл жасауға ұшыраған адамның өмірі мен денсаулығына қауіпті күш көрсетумен немесе тікелей күш қолданамын деп қорқытумен мен ұштасатын шабуыл жасауда болып отыр. Қарақшылықтың тікелей объектісі: бірінішіден, меншіктік нақты нысаны, екіншіден, шабуыл жасалатын адамның өмірі мен денсаулығы. Қарақшылық жәбірленушінің өмірі мен денсаулығына қауіпті күш көрсетумен немесе осындай күш қолданамын не қорқытумен жасалатын шабуыл.
Шабуыл жасау деп меншік иесіне, мүліктің өзге иеленушісіне басқа адамға, мысалы, күзетшіге ашық не жасырын түрде, күтпеген жерден шабуыл жасап, күш көрсету арқылы әсер етуді айтады. Шабуыл бүркемеленген сипатта болуы мүмкін (арттан жасырынып келіп ұру), сондай-ақ жәбірленушінің нерв жүйесіне уытты немесе елітетін құралдармен ашық, сондай-ақ жасырын түрде әсер етуден көрінеді. Әсер етудің мұндай тәсілдерін көбіне жәбірленуші сезіне бермейді, дегенмен ол шабуыл жасау сипатынан айырылмайды. Сонымен бірге жәбірленушіге ішімдікпен, есірткімен немесе басқа да елітетін заттармен өсер ету, егер оны жәбірленуші өз еркімен қабылдаса, шабуыл деп есептеуге болмайды.
Қазақстан Республикасында экономикалық кеңістіктін тұтастығына, тауарлардың, қызметтер мен қаржы каражаттарының еркін қозғалысына, бәсекелестікті қолдауға экономикалық қызметтің еркіндігіне кепілдік беріледі. Осылармен қатар, монополияға және арам пиғылды бәсекеге бағытталған экономикалық кызметке жол берілмейді, Конституцияға сәйкес әрбір адам заңмен белгіленген салықтар мен алымдарды төлеуі тиіс.
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар деп материалдық игіліктер мен қызметтерді өндіруге, таратуға, айырбастауға және тутынуға қатысты қалыптасатын қоғамдық қатынастарға зиянын тигізетін қоғамға қауіпті әрекетті айтады. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстарға: заңсыз, жалған кәсіпкерлік тауар белгісін заңсыз қолдану, көрінеу жалған жарнама, монополиялық әрекеттер мен бәсекелестікті шектеу, кәсіби спорт жарыстары мен коммерциялық жарыстардың қатысушылары мен ұйымдастырушыларын сатып алу, қолдан жасалған ақшаларды немесе бағалы қағаздарды дайындау немесе сату, экономикалық контрабанда, азаматтың салық төлеуден жалтаруы, тұтынушыларды алдау, компьютерлік ақпаратқа заңсыз жеткізу, ЭЕМ-ге арналған зиянды бағдарламаларды пайдалану, тарату және т.б. жатады.
Сонымен, мүлік иесіне иелік ету құқығын бұзумен не өзге де жолмен мүліктік зиян келтірумен немесе осындай зиянды келтіру қаупін туғызумен ұштасқан қасақана немесе абайсыз әрекеттерді меншікке қарсы қылмыстар деп айтады. Экономикалық қылмыстар материалдық игіліктер мен өндіру, реттеу, билік ету, айырбастау және тұтыну бойынша экономикалық қызмет саласындағы қоғамдық қатынастарға қол сұғады
Қылмыстық құкықтағы негізгі мәселелердің бірі қылмыстық құқық бұзушылықтың ұғымын анықтау болып табылады. Жеке адам мен қоғам арасындағы қақтығыстардың қайсысының қоғамға қауіптілік дәрежесінің басым екендігін анықтау және оган осы мәселеде қылмыстық кұкылық шараларды қолдану аркылы осы катынастарды реттеу қылмыстық заңның негізгі міндеттерінің бірі болып табылады. Қылмыстык құқық бұзушылық әр уакытта да белгілі бір іс-әрекеттің (әрекет немесе әрекетсіздіктің) көрінісі болып табылады. Заң шығарушы осындай тұжырымдарға келе отырып, қылмыстың әр уақытта да адамның накты іс-әрекетінің, мінез-кұлкының сыртка шыкқан көрінісі екенін атап көрсетеді.

1.3 Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының обьектісі

ҚР Қылмыстық кодексіне сәйкес, алаяқтық немесе сенімге қиянат жасау ұғымына құқық бұзушылықтар жатады, олардың ерекшелігі-басқа біреудің мүлкін алып қою және иесіне адастыру арқылы зиян келтіру. Бұл санатқа шабуылдаушыға жәбірленуші ешқашан алмайтын қызметтерге немесе тауарларға ақы төлейтін жағдайлар кіреді, өйткені алаяқ оларды ұсынғысы келмеді. Қылмыстық құқықта, уәждемеге, жүзеге асыру тәсіліне және басқа факторларға қарамастан, мұндай құқық бұзушылықтар алаяқтық тәсілмен ұрлау ретінде сараланады.
ҚР Қылмыстық кодексіне сәйкес, егер сенімге немесе алдауға байланысты заңсыз әрекеттерді жүзеге асыру кезінде мүлік алынбаса, олар баптың қолданысына жатпайды. Егер алаяқтық жолмен алынған мүлік күшпен ұсталса, онда заңсыз әрекеттер ұрлық ретінде жіктеледі. Алаяқтық пен ұрлықтың басты айырмашылығы-жәбірленуші оның мүлкін алу фактісін түсінбейді.
Біреудің мүлкіне өтеусіз құқық алуға тырысып, қылмыскерлер әртүрлі тәсілдерді қолдана алады, көбінесе жан-жақты, бұл тергеу жүргізуді және бұлтартпау шарасын таңдауды қиындатады. Алаяқтық операцияның аяқталуы қылмыскер біреудің мүлкін толық иелігіне алған сәт болып саналады. Құқықтық жауапкершілік шабуылдаушыға осындай құқық бұзушылықтар үшін жаза туралы белгілі болғанына немесе білмегеніне қарамастан туындайды.
Алаяқтықтың әртүрлі формалары, түрлері және схемалары бар. Қылмыстың келесі формалары болуы мүмкін:
Жазбаша немесе ауызша хабарлама.
Әрекетті орындау. Ұрлау ақша сомасын жалған (қуыршақ), дене салмағын көтеру, ойын кезінде шулерлік әдістерді қолдану, мәміле нысанасын бұрмалау және т. б. арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Ауызшажазбаша алдау мен әрекеттің үйлесімі.
Сенімді теріс пайдалану.
Айта кету керек, қылмыстық әлемде алаяқтар жоғары кастаның өкілдері болып табылады, өйткені көп жағдайда олар психологияны жақсы біледі, жоғары интеллектке ие, байланыста, өздерін қалай орналастыруды біледі, алаяқтықтың әртүрлі тәсілдерін қолданады. Психология саласындағы білімнен басқа, бұл мамандықтың өкілдері экономика мен ақпараттық технологияларды жақсы біледі.
Сондықтан қылмыскерлерді іздеу және ұстау көбінесе құқық қорғау органдарының қызметкерлерінен көп күш жұмсауды талап етеді. Қылмыс жасаған кезде шабуылдаушылар алаяқтықтың әртүрлі түрлерін қолдана алады. Ең көп таралған түрлердің қатарына мыналар жатады:
Қазіргі уақытта алаяқтық әрекеттердің ең танымал түрі-компьютерлік және ақпараттық технологияларды қолданатын құқық бұзушылықтар. Бұл ішінара онлайн режимінде қаржылық операциялардың орындалуымен түсіндіріледі.
Жылжымайтын мүлікті иемдену мақсатында.
Тауарларды немесе қызметтерді сату кезінде.
Жұмыспен, біліммен алдау.
Банк қызметтері саласындағы алдау және т. б.
Осылайша, осы түрдегі қылмыстық құқық бұзушылықтардың әр түрі белгілі бір технологиялар мен құралдарды қолдануды, жағдайды иеленуді талап етеді. Кейбір жағдайларда қаскүнемдердің қасақана екенін дәлелдеу оңай емес, өйткені алаяқтар адам психологиясын жақсы біледі. Ескіру мерзімі деген ұғым бар. Алаяқтықтың ескіру шегі алаяқтықтың ерекшеліктеріне байланысты және әр жағдайда жеке анықталады.
Иесінің сенімін теріс пайдалану немесе алдау. Кінәлі адам мен мүлік иесі қайырымды қарым-қатынаста болады, оны қылмыскер пайдаланады, фактілерді немесе іс-әрекеттің сипатын толығымен немесе ішінара бұрмалайды.
ҚР Қылмыстық кодексінің сәйкес сот практикасында кеңінен қолданылды: қызмет үшін алаяқтық төлемдерден бастап кәсіпорын үшін жоғалған пайданы қалыптастыруға дейін. Мысалы, шаштараз клиенті шебердің қызметтерін пайдаланып, жұмыс үшін ақша төлемей қашып кетті немесе автобус кондукторы ресми билетті бұзбай қалтасына жол ақысын төледі, осылайша автобус депосы пайда таппады.
Осы Заңның күшіне қасақана жалған мәліметтер бере отырып, әртүрлі жеңілдіктерді заңсыз алу жатады.
Осы қылмысты осы бапқа жатқызған кезде келесі белгілердің жоқтығына көз жеткізу керек :
басқа біреудің мүлкін ысырап ету және оны иемдену белгісі;
кәсіпорын пайда табу үшін емес, жеке байыту мақсатында кез-келген ұйымда басқарушылық өкілеттіктерді заңсыз пайдалану;
адамның мемлекеттік қызметтегі лауазымдық өкілеттіктерін оның мүдделеріне қайшы теріс пайдалануы;
басқа адамның мүлкін жасырын ұрлау;
біреудің мүлкін алдау арқылы ұрлау.
Алаяқтық мүлікке зиян келтірудің алаяқтықтан айырмашылығы.
Алаяқтықтың басты ерекшелігі - бұл мүлікті ұрлау, оның айыпталушының заңсыз иелігіне өтуі, ал ҚР Қылмыстық кодексінде көзделген қылмыстық іс-әрекет үшін ұрлық фактісінің болмауы тән, құнды мүлік оның заңды иесінде немесе иесінде қалады. Біреудің мүлкін ұрлау тікелей шығындар туралы айтады, ал мүлікке алаяқтық жолмен келтірілген залал сенушіні алмауды немесе пайданы жіберіп алуды білдіреді.
Жазаның мақсаты ұқсас қылмыс (ұрлық) сияқты қалыптасады, ұрланған мүліктің құны емес, келтірілген залал мөлшері ғана ескеріледі.
Егер қылмысты алдын ала жоспарланған сөз байласуы бар адамдар тобы жасаса және (немесе) залалдың мөлшері аса ірі болып сараланса, онда кінәліге бес жылға дейінгі мерзімге мәжбүрлі жұмыстармен екі жылға дейін бас бостандығын шектеу беріледі, неғұрлым ауыр жағдайларда бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айырылады.
Қарастырылған қылмыстық іс-әрекеттің кең сот практикасы бар, сондықтан жазалау шарасы жеке тағайындалады. Қарастырылып отырған әрекет бойынша жауапкершілік екі түрлі болуы мүмкін:
- әкімшілік;
- қылмыстық.
Біліктілік жәбірленуші тарап шеккен залалдың нақты сомасына және бөтеннің мүлкін заңсыз алу нысанына байланысты.
Қылмыстық жазаланатын іс-әрекет белгілері болмаған кезде алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы меншік иесіне немесе мүліктің өзге иесіне мүліктік залал келтіру келтірілген залалдың бес еселенген құнына дейін, бірақ кемінде бес мың рубль мөлшерінде әкімшілік айыппұл салуға әкеп соғады.
Құқық бұзушылықтың объективті құрамы мүліктің меншік иесіне немесе иесіне материалдық зиян келтіру мақсатында жүзеге асырылатын белгілі бір әрекеттермен сипатталады. Біліктіліктің міндетті шарты - бұл алдау немесе сенімді теріс пайдалану түрінде ойластырылған әрекетті орындаудың таңдалған әдісі. Жоғарыда айтылғандардың негізінде келесі мысалды келтіруге болады:
"А" азаматы жас жігітпен кездесуге келді, кездесу қымбат мейрамханада өтті. Мейрамханада келісілген үстелде "Б" азаматы бір кесе күшті кофемен отырды. Жас жігіт "а" қызына өз таңдауы бойынша бір нәрсеге тапсырыс беруді ұсынды, ол іс жүзінде мәзірдегі ең қымбат позицияларға жалпы сомасы 64000 теңгеге тапсырыс берді. Тарихтың кейбір тұстарын түсіндірген жөн. "Б" азаматы қызының опасыздығы туралы білді және кек алу үшін ол өте қатыгез әрекетті шешті. Шындығында," Б "" А " азаматы ешқашан сатып алулары үшін төлемейтіні және мүлдем қолма-қол ақшасы жоқ екендігі белгілі.
Қажетті сәтті күткеннен кейін, жас жігіт жеке сылтаумен қызды тастап, мейрамханадан қашып кетті, өйткені оларға жеке тапсырыс берілгендердің бәрін алдын-ала төледі. Біраз уақыттан кейін, "в" жетіспеушілігі он минуттан астам уақытқа созылған кезде, "А" азаматы оған ұялы телефонға қоңырау шалды, ал сөйлескен кезде ол өзінің тапсырысы үшін қандай да бір жолмен төлеуге тура келетінін білді және түсінді. Бірақ ол мұны жасамақ емес еді және залда пайда болған дүрбелеңді пайдаланып, пайдалы сәтті түсініп, 6400 теңгеге немесе бір тиынға тапсырыс үшін төлемей, мекемеден асығыс қашып кетті.
Сонымен, "Б" азаматы өзінің іс-әрекеті арқылы алдау мен мейрамхана қызметкерлерінің сенімін пайдаланып, мекемеге 64000 теңгеге шығын келтірді. Мысалдан көріп отырғанымыздай, кінәлі адамның әрекетінде ұрлықтың құрамы байқалмайды, яғни іс жүзінде ештеңе ұрланған жоқ, бірақ нақты залал бар.
Қарастырылып отырған әрекеттің екінші нысаны, әрине, неғұрлым ауыр және сәйкесінше ҚР Қылмыстық кодексінің қарастырылған.
Ірі мөлшерде жасалған ұрлық белгілері болмаған кезде алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы мүліктің иесіне немесе басқа иесіне мүліктік зиян келтіру үш жүз мың рубльге дейін айыппұл салуға немесе сотталған адамның жалақысы немесе басқа табысы мөлшерінде екі жылға дейінгі мерзімге айыппұл салуға немесе екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын шектей отырып, мәжбүрлі жұмыстарға жазаланады. бір жыл немесе онсыз, немесе екі жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру, сексен мың рубльге дейінгі айыппұл немесе алты айға дейінгі кезеңдегі сотталушының жалақысы немесе басқа табысы мөлшерінде немесе онсыз және бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру немесе онсыз.
Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген іс-әрекет:
алдын ала сөз байласу не ұйымдасқан топ бойынша адамдар тобы жасаған;
аса ірі залал келтірген адам-бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығын екі жылға дейінгі мерзімге шектей отырып немесе бес жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыра отырып, сексен мың рубль мөлшерінде айыппұл салумен немесе сотталған адамның жалақысы немесе өзге де табысы мөлшерінде алты айға дейінгі кезеңде немесе онсыз және онсыз жазаланады. екі жылға дейінгі мерзімге немесе онсыз бас бостандығын шектеу.

1.4. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының субьективтік жағының белгілері

Біздің мемлекетімізде жеке меншік пен мемлекеттік меншік тең
Адамның құқыққа кайшы мінез-құлқы белсенді әрекет күйінде немесе әрекетсіздік күйде болуы мүмкін. Бұл жерде әрекет дегеніміз адамның кылмыстық заң тыйым салған нәрселерді істеуі, ал әрекетсіздік дегеніміз адамның заң, нормативтік актілер, нұсқаулар немесе арнаулы жарлықтар, бұйрықтар бойынша өзіне жүктелген міндетін орындамауы болып табылады. Адамның қылмысқа қайшы немесе оған қайшы емес мінез-кұлқы оның ойлау жүйелері аркылы, содан соң белгілі бір іс- әрекеттер арқылы көрініс береді. Ондай нақты іс-әрекеттер арқылы көрініс таппаған, жүзеге аспаган ойлар, пікірлер соншалыкты катерлі болғанына карамастан, қылмыс болып табылмайды. Белгілі бір іс-әрекет аркылы жүзеге асырылмаған адамның ниет-максаттары когамға қауіп туғызбайтындықтан кылмыстық қүкык реттеу саласына жатпайды. Қылмыстық құқық ғылымында бұл мәселе туралы бірауыздан осылай тұжырым жасалған.
Қылмыстык құқық бұзушылық құқылық құбылыс ретінде осы құбылыстың мәнді жактарын бейнелейтін белгілі бір белгілермен сипатталады. Қолданылып жүрген кылмыстық заңға сәйкес қылмыстык құқык бұзушылықтың түсінігі заңның өзінде көрсетіледі.
Бұрынгы кеңестік жүйеде кылмыстың ұгымы алғаш рет 1919 жылы РСФСР-дың Қылмыстық кұкык жөніндегі басшылык негіздерінде (5-бап): Қылмыстык құқықпен қоргалатын қогамдык қатынастар тэртібін бұзушылық қылмыс деп танылады делін- ген. РСФСР-дың 1922 жылғы Қылмыс кодексінде Қылмыс дегеніміз кез келген қогамға қауіпті әрекет немесе эрекетсіздік деген ұғыммен тұжырымдалады.
Еліміз тәуелсіздік алғаннан кейінгі тұңғыш рет 1997 жылы жаңа Қылмыстык кодекс қабылданды. Осы Кодексте өмірімізде, қоғамда орын алған елеулі әлеуметтік-экономикалық, саяси өзгерістерге сәйкес қылмыстың жаңа ұгымы берілген. Онда жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамға қауіпті әрекет (іс-эрекет немесе эрекетсіздік) қылмыс деп танылады делінген (9- бап). Осы аныктамадан кылмыстық құкыққа кайшылык, коғамға кауіптілік, жазаланушылық қылмыстық құқық бұзушылықтың белгілері екендігі көрініп тұр.

1.5. Алдау немесе сенімді теріс пайдалану жолымен мүліктік залал келтіру қылмысының қылмыс құрамының субьектісінің белгілері

2014 жылы 3 шілдеде қабылданған Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде қылмыстық құқық бұзушылықтың жаңа анықтамасы берілген. Қылмыстық кодекстің 10-бабында қылмыстын және қылмыстық теріс ұғымдары айтылады. Өйткені осы баптың 1-бөлігінде қылмыстық құқық бұзушылықтар қоғамға кауіптілік және жазаланушылык дәрежесіне карай қылмыстар жэне қылмыстық теріс қылықтар болып бөлінеді.
Қылмыстық кодекстің 10-бабының 2-бөлігінде осы кодексте айыппұл салу, түзеу жұмыстары, бас бостандыгынан шектеу, бас бостандығынан айыру немесе өлім жаза- сы түріндегі жазалау қатерімен тыйым салынған коғамға қауіпті іс-әрекет (әрекет неме- се әрекетсіздік) кылмыс деп танылады - делінген. Қылмыстық кодекстің 10-бабының бөлігінде - Қылмыстық теріс кылык деп қоғамға зор кауіп төндірмейтін, болмашы ғана зиян келтіретін не адамның жеке басына, ұйымға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіру катерін тугызатын, оны жасағаны үшін айыппұл салу, түзеу жұмыстары, коғамдык жұмыстарға тарту, камаққа алу түріндегі жаза көзделген, айыпты жасалған іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) танылады делінген. Сөйтіп жаңа қылмыстық заң бойынша қылмыстық күкық бұзушылык кылмыс және қылмыстық теріс қылықтың жиынтығы екендігі айкын көрініп тұр. Сонымен жаңа 2014 жылғы Қылмыстық кодексте құқык бұзушылыктың белгілері де айқындалады.
Қазакстан Республикасының Қылмыстык кодексі Ерекше бөлімінің тиісті баптарының диспозицияларында жекеленген қылмыс құрамдары арнаулы көрсетілген. Қылмыстық кұкықта қылмыстық құқык бұзушылықтың осы нақты құрамдарына қарсы іс-әрекет істеуді құқыққа қайшылық деп атау қалыптасқан.

1960 жылға дейінгі қолданылған Қылмыстық кодекстерде ұқсастығы бойынша, яғни қылмыстық заң нормасында эдейі көрсетілмеген іс-әрекеттерге де сонда көрсетілген соған ұқсас, жақын нормаларды колдануға жол берілген еді. Мұның өзі заңды бұзуға және осы мәселеде бейберекетсіздікке ұрынуға әкеліп соқтырды. Қазақстан Республикасының 1995 жылғы жаңа Конституциясында, осыған орай 2014 жылғы жаңа Қылмыстық кодекс- те қылмыстық занды ұқсастығы бойынша қолдануға жол берілмейді делінген (4-бап).
Адамның қылмыстық құқылық норма тыйым салған іс-әрекеттерді істеуін қылмыстық құқыққа қайшылық деп атаймыз. Адамның қылмыстық заң тыйым салмаған, осы заңда көрсетілмеген іс- әрекеттерді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.