Мұнай өңдеу және мұнай химиясы технологиялық кешендерінің математикалық модельдер жүйесін құру методологиясы


СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы УНИВЕРСИТЕТІ» КеАҚ
Инженерлік-технологиялық факультеті
Автоматтандыру, ақпараттық технологиялар және қала құрылысы кафедрасы
Магистрлік диссертация
«6М070200- Автоматтандыру және басқару» білім беру бағдарламасы
МҰНАЙ ӨҢДЕУ ЖӘНЕ МҰНАЙ ХИМИЯСЫ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ КЕШЕНДЕРІНІҢ МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДЕРІН АНЫҚСЫЗДЫҚ ЖАҒДАЙДА ҚҰРУ ӘДІСТЕМЕСІ
Орындаушы Турарбай Н. С. 15. 03. 2024ж.
Ғылыми жетекші Оспанов Е. А . 15. 03. 2024ж.
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
Кожахметова Д. О. 15. 03. 2024ж.
Норма бақылаушы 15. 03. 2024ж.
Семей - 2024ж.
МАЗМҰНЫ
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР (НҰСҚАУЛАР)
- Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (04. 02. 2013 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен) )
- Қазақстан Республикасының Заңы өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы
- қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әлеуметтік қамсыздандыру мәселелері бойынша.
- ҚР СТ 1042-2001 "ұйымдастыру-өкімдік құжаттама құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптар" мемлекеттік стандарты"
- МЕСТ 19. 001-77, МЕСТ 19. 002-80, МЕСТ 19. 004-80, МЕСТ 19402-78, МЕСТ 19. 505-79. Бағдарламалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі. - М. стандарттар жөніндегі мемлекеттік комитет 1982
- П 042-1. 08-2016 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінде жоғары оқу орнынан кейінгі білім (магистратура) туралы ереже
- МЕСТ 19. 201-78 техникалық тапсырма, мазмұны мен дизайнына қойылатын талаптар
- МЕСТ 19. 202-78 сипаттамасы. Мазмұны мен дизайнына қойылатын талаптар
- МЕСТ 34. 201-89 автоматтандырылған жүйелерді құру кезінде құжаттардың түрлері, толықтығы және белгілері
- Автоматтандырылған жүйелерге арналған стандарттар мен басқару құжаттарының кешені, БҚ 50 -34. 698-91, ӘОЖ 628. 012. 011. 5 б:00б. 354
- МЕСТ 34. 601-90 Автоматтандырылған жүйелер. Құру кезеңдері.
- МЕСТ 34. 602-89 автоматтандырылған жүйені құруға арналған техникалық тапсырма
АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Бұл магистерлік диссертацияда анықтамалары мыналарға сәйкес келесі терминдер және белгілеулер мен қысқартулар қолданылады:
АБЖ - Автоматтандырылған басқару жүйесі;
ДҚ- Деректор қоры;
ДҚБЖ- Деректер қорын басқару жүйесі;
КАЖ- Корпоративті ақпараттық жүйе;
БҚ- Бағдарламалық қамсыздандыру;
ЭЕМ- Электронды есептеуіш машина;
ҒЗЖ- Ғылыми-зерттеу жұмыстары;
ТКЖ- Тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар;
АКБ- Арнайы конструкторлық бюро;
ТКБ- Тәжірибелік конструкторлық бюро;
ҒЗИ- Ғылыми зерттеу институты;
ЖБҚК- Қазақстандық басқару құжаттарының классификаторы.
Кіріспе
Шешілетін ғылыми-технологиялық мәселе мен міндеттердің қазіргі жағдайы, тақырып бойынша ғылыми-зерттеу жұмысының қажеттілігі, жұмыстың жоспарлы ғылыми-техникалық деңгейі . Мұнайдың мол қорына қарамастан Қазақстан Республика аймағы мұнай-газ өңдеу өнімдерін, әсіресе мұнайды терең өңдеуден алынатын сапалы өнімдерге, синтетикалық материал өндіруге, пластмасса, жоғары сапалы мотор отыны, майлау материалдары т. б өте қажет етеді. Соңғы өнімдермен қамтамасыз ету мақсатында мұнай химиясы саласын қалпына келтіру және дамыту мәселелері қойылған.
Қазақстанда мұнай өңдеу тереңдігінің орташа көрсеткіші 70%-ды құрайды. Осыған байланысты, бірінші кезекте, ғылым мен техниканың соңғы жетістіктерін, соның ішінде өндірістік объектілер мен процесстердің тиімділі-гін математикалық тәсілдер мен компьютерлік технологияның көмегімен арттыру, сонымен бірге көмірсутек шикізаттарын терең өңдеу мен мұнай химиясы саласын арттыруға бағытталған технологиялар жасақтау және енгізу қажет. Бұл бағытта Атырау мұнай өңдеу зауыты мен Атырау облысында жүзеге асырылып жатқан мұнай химиясы кешенін салу жобалары ерекше орын алады.
Аталған мәселелерді дұрыс ұйымдастыру және шешу алдын-ала ғылыми талдау мен зерттеу жұмыстарын жүргізуді талап етеді. Мұнай өңдеу және мұнай химиясы кешендерінің экономикалы-экологиялық критерий-лері бойынша жүйелі модельдеу арқылы тиімділігін арттыру үшін ғылыми негізделген тәсілдер, соның ішінде математикалық әдістерді қолданған жақсы нәтиже бере алады. Сондықтан бұл магистрлық диссертацияда мұнай өңдеу және мұнай химиясы өндірістік объектілерінің тиімділігін арттыру мәселелері математикалық модельдеу тәсілдері мен компьютерлік техниканың мүмкіншіліктерін пайдалана отырып шешу тәсілдері ұсынылады.
Жұмыста зерттеу барысында мұнай өңдеу мен мұнай химиясы саласында ғылыми-техникалық деңгейлері жоғары теориялық және практикалық нәтижелер алынуы жоспарланған
Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Соңғы кездері мұнай өңдеу мен мұнай химиясын дамыту бағытында маңызды бірнеше мемлекеттік бағдарламалар мен жобалар жасақталып, жүзеге асырылуда. Алайда бұл бағдарламалар мен жобаларды тиімді жүзеге асыру барысында және қолданыстағы өндірістік кешендерді пайдалану барысында көптеген экономикалық, экологиялық, технологиялық, әлеуметтік т. б. мәселе-лер туындауда. Мұнай өңдеу мен мұнай химиясы өндірісіне байланысты мұндай кешенді және күрделі мәселелерді тиімді шешу үшін оларды жан-жақты, жүйелі, ғылыми негізделген тәсілдермен шешу қажет болады. Яғни, проблемаларды тиімді шешу үшін мұнай мен мұнай өнімдерін сақтау, өңдеу тереңдігін арттыру, негізгі өндіріс қалдықтарынан екінші мәрте мұнай өнімдері мен мұнай химиясы шикізаттарын, сондай-ақ мұнай химиясы өнімдерін өндірумен қоса, өндірісінің барлық циклін экономикалық-экологиялық көрсет-кіштері бойынша жүйелі зерттеу және оптималды жұмыс режимдерін анықтау тәсілдері қажет. Мұнай өңдеу, мұнай химиясы салаларын біртұтас жүйе ретінде қарастырған жөн. Бұл өндірістік салалардың технологиялық кешендерінің тиімділігін экономикалық, экологиялық және технологиялық критерийлерін ескере отырып, математикалық тәсілдер мен арнаулы компьютерлік жүйелердің соңғы жетістіктерін қолдана отырып шешу қажет. Сол себепті, осы магистрлық диссертацияда зерттеліп, ұсынылып отырған, мұнай өңдеу тереңдігін арттыру, мұнай өндеу мен мұнай химиясы технологиялық кешендерін математикалық модельдеу арқылы оптималды жұмыс режимдерін табу, яғни негізгі критерийлері бойынша олардың тиімділігін анықтау әдістемелері қазіргі таңда өте маңызды және өзекті болып табылады.
Мұнай өңдеу және мұнай химиясы технологиялық кешендері сияқты күрделі өндірістік жүйелердің элементтері әр түрлі (теориялық, статистикалық, айқын емес) ақпаратпен сипатталуы мүмкін. Мұндай жағдайда олардың мате-матикалық модельдерін қол жетерлік түрлі сипаттағы ақпарат негізінде құру әдістемесі теориялық тұрғыдан әлі негізделмеген. Сондықтан мұнай өңдеу және мұнай химиясы технологиялық кешендерінің математикалық модельдерін анықсыздық жағдайда құру методологиясын жасақтау, зерттеу объектілерін жүйелі моделеу тәсілдерін құру ғылыми әдебиеттерде әлі де аз зерттелген және толықтай шешілмеген пробле-малардың біріне жатады. Сонымен, мұнай өңдеу тереңдігін арттыру, мұнай өңдеу, мұнай химиясы кешендірінің тиімділігін экономикалық, технологиялық және экологиялық сипаттағы көпкритерийлік жағдай мен кешенді модельдеу негізінде арнаулы компьютерлік модельдеу жүйесі арқылы тиімділіг арттыру есептері бүгінгі таңда аса өзекті мәселе болып табылады.
Шешілетін ғылыми мәселенің қазіргі жағдайын бағалау.
Ғылыми жаңашылдығы .
- ұсынылған мұнай өңдеу және мұнай химиясы технологиялық кешендерінің математикалық модельдер жүйесін құру методологиясының оңтайлығы әр агрегатты зерттеу нәтижесiнде жиналған мәлiметтер мен таңдау критерийлері негiзiнде оның тиімді моделiн құруда, содан соң құрылған модельдерді, процестi жүйелі сипаттау үшін, бiртұтас модельдер кешеніне бiрiктiруінде;
- технологиялық кешендердің модельдерін бастапқы ақпараттың жетіспеушілігі жағдайында түрлі мәліметтер, соның ішінде айқын емес ақпараттар негізінде құру тәсілі жасақталған.
- жұмыста алынған теориялық нәтижелер негізінде Атырау МӨЗ каталитикалық риформинг қондырғысы кешенінің негізгі агрегаттарының адекватты математикалық модельдер кешені құрылған.
Зерттеудің теориялық мәнділігі . бастапқы ақпараттың жетіспеуші-лігі және анықсыздығымен сипатталатын мұнай өңдеу, мұнай химиясы т. б. өндіріс объектілерінің адекватты модельдерін жинауға болатын түрлі мәліметтер, соның ішінде айқын емес ақпарат негізінде құру методологиясының тұжырымдалуында.
Зерттеудің практикалық мәнділігі . Жұмыста құрылған мұнай өңдеу мен мұнай химиясы кешендерін ақпараттың жетіспеушілігі, анықсыздық және көпкритерийлік жағдайында модельдеу және оптимизациялаудың жаңа тиімді тәсілдері зерттеу объектілерінің тиімділігін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу мақсаты мен міндеттері : Зерттеудің мақсаты мұнай өңдеу және мұнай химиясы технологиялық кешендерінің математикалық модельдерін анықсыздық жағдайда құру методологиясын жасақтау және оны каталитикалық риформинг технологиялық қондырғысы мысалында практикада қолдану сұрақтарын жүйелі түрде зерттеп, шешу.
Зерттеудің міндеттері қойылған мақсатқа сәйкес мынадай болады:
- Қазақстанның мұнай өңдеу және мұнай химиясы салаларының қазіргі жағдайы мен болашағын талдау, олардың тиімділігін арттыру мәселелері мен матемактикалық тәсілдерін зерттеу;
- мұнай өңдеу мен мұнай химиясы технологиялық кешендерінің модельдер жүйесін түрлі ақпараттар негізінде мәліметтердің жетіспеушілігі және айқын еместігін ескеретін тәсіл жасақтау.
- алынған нәтижелерді Атырау МӨЗ каталитикалық риформинг қондырғысының негізгі блоктарын математикалық модельдер кешенін құруда жүзеге асыру.
Зертеу нысаны . Бұл жұмыста зерттеу объектісі ретінде Атырау МӨЗ-ның каталитикалық риформинг қондырғысы, мұнай химиясы өндірісін салу және дамыту жобалары алынған. Зерттеудің заты болып зерттеу объектілері ретінде алынған мұнай өңдеу мен мұнай химиясы өндірістік кешендерін модельдеу және оптимизациялау арқылы тиімділіктерін арттырудың ғылыми негізделген тәсілдері табылады.
Зерттеудің әдістері: жұмыста мұнай өңдеу мен мұнай химиясы өндірістік кешендері тиімділіктерін арттыру үшін кешенді математикалық модельдеу әдістері қолданылады; айқын емес теориясының және экспертті бағалау тәсілдері қолданылған.
Магистрлық зерттеудің теориялық және әдістемелік негізі. Зерттеу келесі білім салаларының әдістеріне негізделеді: математикалық модельдеу және көпкрнитерийлік оптимизациялау, жүйелік талдау және жүйелер теориясы, эксперттік бағалау және шешім қабылдау тәсілдері.
Магистрлық жұмыстың практикалық базасы болып математикалық модельдерді анықсыздықө жағдайда жасақтау бойынша зерттеу нәтижелері жиналған деректер мен экспериментттер нәтижелері, алынған зерттеу нәтижелері мен жиналған мәліметтерді өңдеу және талдау, эксперттік бағалау нәтижелері табылады.
Жұмыстың талқылануы. Магистерлік диссертация нәтижелері мен ғылыми қағидалары «Шәкәрім университетінің хабаршысы» ғылыми журналында баяндалып, талқыланды.
1 Мұнай өңдеу және мұнай химиясы объектілерінің ерекшеліктері мен оларды математикалық модельдеу тәсілдері
1. 1 Мұнай өңдеу және мұнай химиясы өндірісінің мәселелері мен зерттеу объектілері ретінде ерекшеліктері
Мұнай өңдеу кешендері шикі мұнайды өңдеуге дайындайтын, мұнайды және мұнай өнімдерін бастапқы және терең өңдеу физикалық және физикалық-химиялық процестерін жүзеге асыратын технологиялық агрегаттар жиынтығын құрайды [1] . Бұл агрегаттар мұнай өңдеу зауыттарында түрлі технологиялық қондырғыларға біріктіріліп жұмыс істейді.
Мұнай, негізінен - екі элементтің: көміртектің (79, 5-87, 5%) және сутектің (11, 0-14, 5%) синтезінен тұратын, жер қойнауынан өндірілетін өнім болып табылады. Ұңғыдан тікелей жер қабатынан алынатын мұнай шикі мұнай деп аталады. Халық шаруашылығының түрлі салаларында шикі мұнай ретінде де, оның әр алуан өнімдері түрінде де пайдаланылады [2] .
Мұнай өңдеу зауыттары (МӨЗ) негізгі мұнай технологиялық процесстер (қондырғылар, цехтар, блоктар), сондай-ақ өнеркәсіптік мекеменің дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз ететін түрлі көмекші қызметтерден (тауарлық-шикізаттық, жөндеу-механикалық, бақылау-өлшеу құралдары мен автоматизация цехтары, бу, су және электрмен қамту, лабораториялар, өрттен сақтау құрылымдары, басшылық, диспетчерлік, қаржы, кадр, қамтамасыз ету бөлімдері, бухгалтерия т. б. ) тұрады. МӨЗ мақсаты - қажетті көлемде және ассортиментте жоғары сапалы мұнай өнімдері мен мұнай химиясы үшін шикізаттарды, соңғы кездері қосымша халықтық тұтыну тауарларын өндіру.
Қазіргі МӨЗ, жылына миллиондаған тонна мұнай өңдейтін үлкен қуаттылығымен және күрделігімен сипатталады. Сондықтан МӨЗ-да технологиялық процесстерді автоматтандыру деңгейіне, олардың жұмыс режимдерін оптимизациялауға, жабдықтар мен технологияның сенімділігі мен қауіпсіздігіне, мамандар біліктілігіне жоғары талаптар қойылады.
Мұнай өңдеу өндірісінің аралық және ақырғы өнімдері әдетте түрлі, өзара байланысқан агрегаттар, мәселен, пештер, реакторлар, ректификациялау колонналары, жылу алмастырғыштар және т. с. с. технологиялық объектілер (агрегаттар) арқылы алынады, яғни олар күрделі өндірістік жүйеге жатады [3] .
Өңдегенде мұнайдан түрлі мұнай өнімдері мен мұнай-химия өндірісінің шикізаты алынады. Мұнай өнімдерінің негізгі түрлеріне: автомобиль және авиациялық бензиндер, дизельдік отын, газойль, пеш отыны, мазут, гудрон, мұнай коксы, газ және басқаларын жатқызуға болады.
Мұнай өңдеу технологиялық физикалық және физика-химиялық деп екі үлкен топқа жіктеуге болады.
Физикалық процесс барысында өңделетін шикізаттың құрамы өзгермейді, мәселен, мұнайды тазарту, мұнайды ажырату мен газды фракциялау, көмірсутектердің түрлі тобын селективті еріткіштермен мұнай фракцияларынан экстракциялау процестері физикалық процестерге жатады.
Физикалық-химиялық процестер барысында сапасы бойынша жаңа қосындылардың түзілуімен қатар молекуланың құрамы мен құрылымы өзгереді. Мұнай мен газ өңдеу өндірісінде физикалық-химиялық процестер термиялық, термокаталитикалық және радиациялық-химиялық болып бөлінеді.
Термиялық процестерге пиролиз бен мұнай фракциясы мен газдың термиялық крекингі, парафин мен олефинді тотықтандыру және хлорлау, кокстеу процестері [4] және т. б. жатады.
Термокаталитикалық процестер бастапқы шикізаттың сапасын арттыру-да және мұнай мен химиялық шикізаттан түрлі бағалы өнімдер алу үшін өнеркәсіпте кең қолданылады. Бұл процестерге каталитикалық крекинг, ката-литикалық риформинг, гидротазалау, гидрокрекинг және басқа процестер жатады. Мұнай өңдеу өнеркәсібінде 70%-дан астам мұнай термокаталикалық процестер үлесі көмегімен өңделеді [5] .
Барлық қарастырылған процестер арнайы жарақтандырылған технология-лық агрегаттар кешендерінде жүргізіледі. Бұл агрегаттар белгілі бір схема бойынша түрлі технологиялық қондырғылар құра отырып біріктіріледі. Мұнай өңдеудің негізгі технологиялық қондырғыларын жіктеуді қарастырайық [6, 7] .
Мұнайды бастапқы өңдеу қондырғыларына ЭТ-АТ-2 (ЭЛОУ-АТ-2) және ЭТ-АВТ (ЭЛОУ-АВТ) қондырғыларын жатқызуға болады. ЭТ-АТ-2 тікелей айыру қондырғысы мұнайды бастапқы өңдеу процесін жүргізуге арналған. ЭТ секциясы (электрлі тұзсыздандыру) электр өрісінде электрлі тұзсыздандыру және судан тазарту арқылы мұнай дайындауға арналған, ал АТ (атмосфералық-түтікшелі) секция қондырғысы тұзсыздандырылған және судан тазартылған мұнайды қыздыру, буландыру, фракциялау және дистиллят буын конденсациялау арқылы жеке фракцияларға бөлуге арналған. ЭТ-АВТ (атмосфералық-вакуумдық түтікшелі) қондырғысы мұнайды электрлі тұзсыздандыру блогында дайындауға және атмосфералық және вакуумдық блоктарда өңдеуге арналған.
Термокаталитикалық процестерді жүргізу қондырғыларына каталитика-лық риформинг қондырғысы жатады. Каталитикалық риформинг қондырғысы автомобильдік және авиациялық бензиндердің жоғары октанды жиынтығы мен сутек құрамды газ өндіруге арналған.
Мұнайды терең өңдеу қондырғысына баяу коксілеу қондырғысы мен термикалық процестер өтетін мұнай коксын қыздыру қондырғысын жатқызуға болады. Баяу коксілеу қондырғысы электродты өнеркәсіптің шикізаты болып табылатын мұнай коксын алуға арналған. Мақсаттық өнім - мұнай коксынан басқа қондырғыдан пеш отыны, ауыр газойль және майлы газ өндіріледі. Мұнай коксін қыздыру қондырғысы ұшқыр жиынтықтар мен ылғалды жоюға және тиісті талаптарға сай қыздырылған коксты алуға арналған.
Мұнай химиясы өнеркәсібі мұнай мен табиғи газды өңдеу өнімдеріне негізделген синтетикалық материалдар мен бұйымдарды қамтитын ауыр индустрия саласына жатады [8] . Мұнай химиясы өнеркәсібі кәсіпорындарында синтетикалық каучук, негізгі органикалық синтез өнімдері (этилен, пропилен, полиэтилен, полипропилен, беттік-белсендік заттар, жуу заттары, минералды тыңайтқыштар), күйе, резеңке бұйымдары (автотегершіктер, резеңке-техникалық бұйымдар және кең көлемдегі тұтыну заттары), асбеста-техникалық бұйымдар. Полимерлерді, майлау майларын, бояу еріткіштерді, сондай-ақ органикалық қосылыстардың өндірудің үлкен үлесі мұнай химиясына тиесілі.
Мұнай химиясы өнеркәсібі - прогрессивті, өндіріс тиімділігі үздіксіз, қарқынды дамушы сала. Бұл салаға жоғары өнімді қондырғылар ендірілуде, арнаулы көптонналық өндірістер құрылуда, автоматты басқару жүйелері ендірілуде [9] . Синтетикалық каучукты өндіруде изопрен алу қондырғылары кеңінен қолданылады. Бұл қондырғы өзіндік капиталдық шығынды 20% қысқартуға, изопреннің өзіндік құнын 5% төмендетуге және өнімділікті 2 есеге арттыруға мүмкіндік береді.
Өнеркәсібі дамыған елдерде мұнай химиясының даму қарқыны, оның қанағаттанарлық деңгейіне байланысты, салыстырмалы түрде баяу, бірақ дамушы елдерде (әсіресе Таяу және Шалғай Шығыс елдерінде) сала қазіргі таңда өте жоғары қарқынмен дамуда. Мысалы, Қытайда оның даму қарқыны жылына 10-15% құрайды. Мұнай химиясы саласы жылдам қарқынмен Оңтүстік Кореяда, Малайзияда, Сауд Арабиясында, Въетнамда, Иранда, Кувейтте және бірнеше басқа елдерде дамуда. Мұның нәтижесінде әлемдік химия индустриясында мұнай химиясы үлесі үздіксіз өсуде. Бүгінгі таңда ол 40% шамасында, соның ішінде өндірістік дамыған елдерде 35%, Ресейде - 40%, Таяу Шығыста - 80-85%. Мұнай негізіндегі органикалық химикаттар химия өнеркәсібінің барлық шикізатының 80% астамын құрайды.
Мұнай химиясы саласы мұнай өңдеу сияқты сыбайлас саласына қарағанда жылдам дамуда. Қазірдің өзінде мұнай мен мұнай өнімдерін сату көлеміне қарағанда мұнай химиясы өнімдерінің көлемі айтарлықтай артық. Мұнай сату көлемі 600 - 1000 млрд. долл. (әлемдік мұнай өндіру көлемі 3 млрд. т, мұнай бағасы - баррелі 30 - 50 долл. ) бағаланса, мұнай химиясы өнімдері 650 млрд. долл. бағаланады.
Болашақта да мұнай химиясы өнімдерінің әлемдік нарығы мұнай мен мұнай өнімдері нарығына қарағанда жылдамырақ дамиды. 2020 ж. дейін пластмасса өндірудің жылдық қарқыны 5% деңгейінде күтілуде, полиэфирлік талшықтар - 6% т. с. с. Ал мұнайға деген сұраныс, Энергетикалық ақпараттық агенттіктің (АҚШ) болжамы бойынша жылына 1. 7% құрайды, соның ішінде дамыған елдерде - жылына 1% шамасында.
Әлемдік мұнай химиясы өндірісінің жылдам дамуы, саланың жоғары капиталдық сиымдылығы арқасында әрдайым үлкен қаржылық ресурстарға ие болған, нақты ірі компаниялармен байланысты екенін атап өткен дұрыс. Бастапқыда оларға, алғаш рет қазіргі белгілі өнімдер полиэтиленді («Ай-Си-Ай» компаниясы), полипропиленді («Монтедисон»), нейлонды («Дюпон») және т. б. өндіріп, оны нарыққа ұсынған, жоғары инновациялық потенциалы бар химиялық фирмалар болды. Соңынан көптеген мұнай химиясы өнімдерін (полимерлер мен жоғарыда аталғандар) массалық өндіруге көшу, өндірістік шығын факторының маңызын жылдам көтерді, бұл әлемдік мұнай химиясының корпоративтік құрылымының өзгеруіне себеп болды.
Мұнай химиясы мұнай компаниялары, мұнай өңдеу өнеркәсібі үшін айтарлықтай пайдалы сала болып шықты. Оларға мұнай химиясы өндірісі мұнай өңдеуді тереңдету және құны жоғары өнімдерді өндіру есебінен, мұнай нарығында бағаның шайқалу мерзімінде тұрақтылықты қамтамасыз етуге және қосымша пайда (20% дейін) түсіруге мүмкіндік берді. Мұнай өңдеу дәрежесінің артқаны сайын, өнімдерді өткізуден түсетін түсім шұғыл артады - шикі мұнайдың тоннасынан келетін түсім 100 долл. (мұнайдың 1 барреллінің құны 15 долл. болса) құрайды, мұнай өнімдерін көтерме бағамен сатқанда - 150 долл., автокөліктерге жанармай құятын бекеттер арқылы сатылса - 385 долл., мұнай химиясы өнімдері өткізілсе - 800-900 долл. дейін пайда түседі.
Әлемдік мұнай химиясының корпоративтік құрылымындағы тағы бір өзгеріс - нарыққа дамушы елдердің химиялық («САБИК», «Хендаи», «Самсунг», «Формоза пластикс» т. б. ) және мұнай («Пемекс», «Петронас», т. б. ) компанияларының келуі. Олардың әлемдік нарықтағы бәсекелестігі, мемлекет тарапынан немесе дамыған елдердің фирмалары тарапынан болатын, сыртқы қолдауға байланысты.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz