Тағамдық қоспалардың рөлі
Қазақстан Республикасының Ғылым Білім министрлігі.
Ғылыми жоба
Е әрпі пайдалы ма әлде зиян ба?
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1 Тағамдық қоспалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Тағамдық қоспалардың рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2 Тағамдық қоспалардың индекстері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2 Практикалық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.1 Оқушылардың екінші таңғы асты алмастыратын тамақ өнімдерін жиі тұтынуын анықтау мақсатында оқушыларға сауалнама жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.2 Азық-түлікте тағамдық қоспалардың болуы туралы материал жинау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.3 Зияндылық дәрежесі бойынша тамақ өнімдерін зерттеу және жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.4 Тағамдық Е қоспалардың зияндылық дәрежесі бойынша жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
4 Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
5 қорытындылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
6 әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
Аннотация
Ғылыми жобада оқушы консервант Е жайлы жан-жақты зерттеулер жүргізген. Ұсынылып отырған ғылыми жобада оқушы тақырыпқа байланысты жан-жақты ізденіп, дереккөздер негізінде зерттеу жұмыстарын жүргізді. Ізденіс барысында оқушы интернет, т.б. ашық мәліметтерге сүйене отырып, дәлелдемелер келтірген. Теориялық бөлімдегі мәліметтерге сүйене отырып, практикалық талдаулар жүргізген. Ғылыми жобаның мақсатынан құрастырылған міндеттер бойынша жұмыстар жүргізіліп, талдаулар мен зерттеу жұмыстары дәлелді тәжірибемен ұйқасқан.
Annotation
In the scientific project, the student conducted extensive research on the preservative E. In the proposed research project, the student conducted a comprehensive search on the topic and conducted research on the basis of sources. During the search, the student provided evidence based on open data on the internet, etc. Based on the data in the theoretical part, he conducted practical analyzes. Work was carried out on the tasks compiled from the objectives of the research project, analysis and research work were combined with evidence-based experience.
Аннотация
В рамках научного проекта студент провел масштабное исследование консерванта Е. В предлагаемом научном проекте учащийся провел всесторонний поиск по теме и исследования на основе источников. В ходе поиска учащийся приводил доказательства, опираясь на открытые данные интернета и др. Провел практический анализ, опираясь на данные теоретического раздела. Были проведены работы по задачам, составленным из целей научного проекта, анализ и исследовательская работа пронизаны доказательной практикой.
Өзектілігі:тағамдық қоспалар өнімдерге тәбетті көрініс, дәм мен иіс беру үшін қолданылады. Бастапқыда қоспалар ретінде табиғи шикізаттан жасалған табиғи компоненттер пайдаланылды. Химия өнеркәсібінің дамуымен тағамдық қоспалар жасанды түрде шығарыла бастады. Олар бояғыштар, консерванттар, қоюлатқыштар, тұрақтандырғыштар және антиоксиданттар сияқты синтетикалық қоспаларды шығара бастады.
Тағамдық қоспаларды пайдалану қажеттілігі өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады. Негізінен тағамдық қоспалар тағам өнімдерінің тұтынушылық сапасын жақсарту үшін енгізіледі. Тағамдық қоспаларды қолданудың негізгі принципі - зиянсыздық, яғни улы, канцерогендік және мутагендік қасиеттердің болмауы. Дегенмен, тағамдық қоспалардың кейбір түрлері адам ағзасына өте жағымсыз әсер етуі мүмкін, олар асқазан мен ішектің бұзылуына, қан қысымына әсер етуі мүмкін, терінің өзгеруіне (бөртпе) және т.б. [1]
Бұл күндері құрамында тағамдық қоспалары бар тағамдарды жеуден толық бас тарту қиын, бірақ олардың мөлшерін азайтуға болады. Аз өңделген тағамдарды жеу арқылы қоспалардың мөлшерін азайтуға болады.Біздің азық-түлік өнімдерінің құрамында консерванттар көп екенін теледидардан жиі естідім. Бұл мені қатты қызықтырды, мен достарымның арасында осы өнімдерді консерванттар мен басқа тағамдық қоспалардың әсер ету механизмін білу үшін, қаншалықты жиі қолданатынын білу үшін сауалнама жүргізуді шештім.
Мақсаты: зиянды және қауіпті тағамдық қоспалары Консервант Е қоспасы бар тағам өнімдерін анықтау.
Міндеттері:
+ Консервант Е қоспасы жайлы анықтау;
+ Тағамдық қоспалардың қолданылу тарихымен және олардың классификациясымен танысу .
+ Консерванттардың әсер ету механизмін табу.
+ Консерванттар мен басқа тағамдық қоспалардың ағзаға әсерін қарастыру
Проблема: тамақ өнімдеріндегі кейбір тағамдық қоспалардың зияндылығы мен қауіптілігі туралы адамдардың жеткіліксіз білімі.Тағамдық қоспалар өнімдерге тәбетті көрініс, дәм, иіс беру және сақтау мерзімін ұзарту үшін қолданылады.Дегенмен, тағамдық қоспалардың кейбір түрлері адам ағзасына өте жағымсыз әсер етуі мүмкін, олар асқазан мен ішектің бұзылуына, қан қысымына әсер етуі мүмкін, терінің өзгеруіне (бөртпе) және т.б.
Жаңашылдық:Біз зерттеу жүргізіп, кейбір азық-түлік өнімдерінің қаптамалары мен этикеткаларындағы ақпаратты зерттеп, одан кейін құрамында зиянды және қауіпті тағамдық қоспалар бар азық-түлік өнімдерін анықтадық.
Гипотеза: Мен консерванттар зиянды және сонымен бірге пайдалы заттар деп есептеймін.
Әдістері:
+ Салыстыру;
+ Бақылау;
+ Сауалнама;
+ Анализ және синтез.
Кіріспе
Ежелгі заманнан бері адамдар тағамның дәмін, иісін және түсін жақсарту жолдарын іздестірді және ол үшін әртүрлі қоспаларды, соның ішінде сірке суы, қант, тұз, сондай-ақ кейбір табиғи бояғыштар сияқты таныс заттарды пайдаланды.
Кейбір қоспалардың өте бай тарихы бар. Мысалы, кармин (қазіргі E120 қоспасы) сияқты бояғыштың тарихы аңыздардың заманына дейін созылады. Ол кезде бұл жәндіктерден алынған күлгін бояу болды, ол бүкіл әлемде танымал болды. Бірнеше ғасырлардан кейін кармин Еуропада, сондай-ақ Азияда, әсіресе осы қоспаның ең жақсы түрі шыққан Мексикада қолданыла бастады. Ол маталарды бояу үшін де, оның адам ағзасына зиянсыздығы тек 20 ғасырда анықталғанына қарамастан, бұйымдарға ерекше түс беру үшін де қолданылған.
Тағамдық қоспалар тарихындағы бетбұрыс 19 ғасыр болды, адамдар тасымалдау кезінде тез бұзылатын тағамдардың сақталуына назар аудара бастады, содан кейін көптеген дәмдеуіштер мен бояғыштар алғаш рет қолданыла бастады. аз уақыт ішінде әлемде 500-ге жуық түрлі қоспалар пайда болды.
20 ғасырға дейін адамдар қоспалардың негізінен табиғи түрлерін қолдануға тырысты, бірақ тағамдық химияның дамуымен қоспалар негізінен жасанды болды.
Қазіргі уақытта бүкіл әлем бойынша сарапшылар қоспаларға бақылауды енгізуге тырысуда: олар зертханаларда зерттеліп, тексеріледі, содан кейін ғалымдар өз пікірін береді. Бұл мәселеде әсіресе Еуропа, атап айтқанда, Германия табысты болды. Тағамдық қоспалар тарихындағы бетбұрыс 1953 жылы болды, Еуропалық Одақ қоспаларды таңбалаудың қазіргі жүйесін әзірлеп, олар кез келген өнімнің қаптамасында жазылуы керек және олардың атауы Е әрпінен басталуы керек деп жариялады. Еуропа дегенді білдіреді. Әрбір қосымшаның атауында болатын сандарға келетін болсақ, олар бұл түрдің қай топқа жататынын көрсетеді. Бұл таңбалау қаптаманы жазулармен араластырмау үшін ойлап табылған. Егер қосымшада осы кодтау болса, ол қауіпсіздік бақылауынан өтті және денсаулық үшін қауіпсіз өнімдердің барлық критерийлеріне сәйкес келеді.КСРО-да мұндай таңбалау жүйесі 1978 жылы енгізілген.
Таяу болашақта тағамдық қоспалар санының айтарлықтай өсуі болжануы ғажап емес, өйткені химия өнеркәсібі жедел қарқынмен дамып келеді. Адам ағзасына теріс әсер ететін қоспаларды толығымен алмастыра алатын қауіпсіз қоспаларды үнемі іздестіру жүргізілуде.Қазіргі уақытта белгілі бір тағам өнімдерінде қолдануға арналған күрделі қоспалар (мысалы, Капол қоспасының әртүрлі нұсқалары) танымал болып келеді. Бұл қоспалар белгілі бір пропорцияда араласқан бірқатар басқа E-қоспалардан тұрады.
Қоспалар санының артуына байланысты таңбалау ауқымы кеңейтілді. Енді Еуропалық Одақ жыл сайын тамақ өнер кәсібінде қолдануға рұқсат етілген қоспалар тізіміне бірнеше қоспаларды бекітеді және қосады. E индексінен кейінгі мұндай қоспалар 1000-нан жоғары кодты қамтиды, мысалы, E1422.
Адам консерванттарды қалай пайдалана бастады?
Консерванттарды ежелгі дүниедегі адамдар қолдана бастады. Консервациялау мақсаттарының бірі азық-түлік өнімдерін ұзақ уақыт сақтау болды. Консервілеудің алғашқы әдістері кептіру және тұздау болды. Осылай сақталған тағамның тиісті кемшіліктері болды. Осылайша, 14 ғасырдағы бір Париж саудагері өз тұтынушыларына 12 жыл бойы сақталған кептірілген тресканы дайындап, оны түнде суға салып, жұмсақ болғанша балғамен ұруға кеңес берді. Қоңыржай климаттық аймақтар тұрғындарының қыс мезгіліндегі тамақтануы немесе теңізшілердің тамақтануы туралы тарихи құжаттарды оқи отырып, бұл тағам толығымен немесе негізінен консервілерден тұратынын көреміз. Диетада астық пен ұн, кептірілген, кептірілген және тұздалған ет немесе балық басым болды. Көптеген елдерде нан жылына екі-үш рет қана пісірілген. Содан кейін оны кептіріп, паста түрінде айлар бойы сіңіріп жеді. Мұндай тағамның монотондылығы айқын. Консервілеу әдістерінің тағам компоненттеріне әсері туралы ештеңе дерлік белгілі болған жоқ. Аурулар жиі болды.
Уақыт өте келе қолданылған консерванттар тізімі алкогольмен, түтін түтінімен, күкірт қышқылымен, сірке, сүт және кейбір басқа органикалық қышқылдармен толықтырылды. Бұл заттар екі мың жыл бойы қолданылған.
Азық-түлікті сақтау саласындағы жетістіктер индустрияландырудың басталуымен басталды. Тұтынушының талапшылдығы артады, ол сол кезде белгіліконсерванттар көмегімен сақталған тағамның сапасына қанағаттанбайды - олар тамақ өнімдерінің құрылымы мен қасиеттерін тым көп өзгертеді.
Химия жетістіктері консервілеуде қолданыла бастады. Бұл процестің технологиясын негіздейтін теориялар пайда бола бастады. Рейхенбах түтінді зерттей отырып, ағашты құрғақ айдау өнімдерінен майлы зат тапты, оны етті сақтау қабілетіне байланысты креозот4 деп атады.
Ол өзінің ашқан жаңалығы туралы бір мезгілде болса да, ынталы үнмен хабарлады бұл заттың денсаулыққа қауіп төндіретінін анықтады. Креозотты қолдану оның жағымсыз иісімен шектелді. Дегенмен, 1848 жылы жарық көрген тамақ химиясы туралы бір кітапта креозот басқа консервант ретінде тұзбен бірге (оны пайдалану дұрыс емес кептіру деп аталды), кептіру, қыздыру, сүт ашыту, қант, алкоголь, сірке суы және түтін ретінде егжей-тегжейлі сипатталған.
Тек жүз жыл бұрын азық-түлік өнімдерін қандай да бір жолмен сақтауға ғана емес, сонымен бірге олардағы тұрақсыз компоненттерді жойылудан қорғауға, сондай-ақ олардың тағамдық және дәмдік қасиеттерін сақтауға күш салынды .
19 ғасырдың аяғында құмырсқа қышқылы консервант ретінде қолданыла бастады, ал 20 ғасырдың басында бензой қышқылы бүгінгі күнге дейін кең көлемде қолданылады. Алғашында бензой қышқылына (және салицил қышқылына) сақтықпен қарағандықтан, оларды хош иісті қатардағы қосылыстарға жатқызып, канцерогенді деп санап, оның алмастырғыштарын іздеу жүргізілді. Олар р-хлорбензой қышқылы және p- гидроксибензой қышқылының күрделі эфирлері болып шықты . 30-жылдардың аяғында консерванттар ретінде пропион қышқылының тұздары, ал Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін сорбин қышқылы және оның тұздары қолданыла бастады . эорбин қышқылын кеңінен қолдану негізінен 50-жылдары пайда болған жалпы тағамдық қоспаларды және атап айтқанда консерванттарды токсикологиялық бағалауға жаңа көзқарастың салдары болып табылады. Бұл қанықпаған май қышқылы, ол барлық басқа кеңінен қолданылатын консерванттарға қарағанда жақсы зерттелген. , және оны пайдалану қауіпсіздігі ең кішкентай күмән тудырмайды.
Соңғы 15-20 жылда жаңа піскен тағамды тұтынуға деген құштарлық күшті болды. Осыған байланысты сала өндірушіден тұтынушыға дейінгі жолды қысқартуға тырысуда. Дамыған елдерде тоңазытқыш жаңа тағамды сақтау үшін кеңінен қолданылады (тасымалдау кезінде де).
Азық-түлікті консервілеу әдістерін дамытудағы қазіргі тенденциялар жақын болашақта химиялық консервілеудің жұмсақ әдістері қолданылады деп айтуға негіз береді. Мұны микробқа қарсы қасиеттері бар өсімдіктерден немесе микроорганизмдерден алуға болатын заттарды пайдалану деп түсіну керек. Маман емес адамдар априори мұндай заттарды аз күдікті деп санайды, өйткені олар табиғи қосылыстар.
Қазір адамдар жасанды тамақ туралы жиі айтады. Бұл термин химиялық реакциялар арқылы тағамды алуды білдірмейді. Идея - табиғи протеин өнімдеріне (мысалы, майлы дақылдардан, бұршақ және дәнді дақылдардан алынған ақуыздар) дәстүрлі өнімдердің, соның ішінде дәмді тағамдардың дәмі мен сыртқы түрін беру.
Мысалы, АҚШ-та сүт спредтерінің аналогтары, десерттер, ірімшіктер, сүзбе және ашытылған сүт өнімдері өте танымал. Кофені ағарту үшін кремнің аналогтары кеңінен қолданылады, сондай-ақ балмұздақ алмастырғыш - меллорин , өсімдік майларынан алынған. Ағартқыш кремнің шамамен құрамы: 0,8-1% соя протеині, 10% гидрленген өсімдік майы, 15% қант шәрбаты, шамамен 1% тағамдық беттік белсенді заттар, кейбір тұздар және шамамен 75% су.
Тағамдық қоспалар - бұл ешқашан өздігінен тұтынылмайтын заттар, олар өнімнің (консерванттардың) қауіпсіздігіне ықпал етеді, оған хош иіс (хош иістендіргіштер), қажетті түс береді (мысалы, ветчина мен қайнатылған шұжықтардың тәбетті қызыл түсі беріледі). нашар натрий нитраты арқылы), өңдеу жағдайлары мен тасымалдауды жақсартады.
Топ Е әрпінен кейін көрсетілген бірінші санмен анықталады.
* E100 - E182 - бояғыштар, өнімнің түсін жақсартады.
* E200 - E299-химиялық зарарсыздандыратын қоспалар, микробтардан, саңырауқұлақтардан, бактериофагтардан қорғайтын консерванттар (өнімнің жарамдылық мерзімін ұзартады).
:: E300-E399-антиоксиданттар (тотығуды баяулатады, мысалы, майлардың күйіп кетуінен және түсінің өзгеруінен; әсері консерванттарға ұқсас)
:: E400 - E499 - тұрақтандырғыштар (өнімнің берілген консистенциясын сақтайды), Қоюландырғыштар-тұтқырлықты арттырады.
* E500 - E599-эмульгаторлар (су мен май сияқты араласпайтын өнімдердің біртекті қоспасын қолдайды) тұрақтандырғыштарға ұқсас.
* E600 - E699-дәм мен иісті күшейткіштер.
* E700 - E899-сақталған нөмірлер.
* E900 - E999-көбік кетіргіштер (көбіктің пайда болуын болдырмайды немесе азайтады).
* * E1000 және одан әрі-газдандыратын агенттер, тәттілендіргіштер, крахмалдар
Теориялық дереккөздерді талдай келе, дің өнімнің жарамдылық мерзімін ұзарту және сыртқы түрін жақсарту үшін өндірушілер тағамдық Е қоспаларды қолданатынын көрсетті. Тағамдық Е қоспалары тыйым салынған, зиянды және рұқсат етілген болып бөлінеді.
2 практикалық зерттеу
Мектеп оқушыларының жиі пайдаланатын өнімдерінде тағамдық Е қоспалардың болуын зерттеу үш блоктан тұрды:
1-бөлім: Ең жиі тұтынатын тағамдарды анықтау мақсатында оқушыларға сауалнама жүргізу.
2-бөлім: Тұтынатын азық-түліктерінде Е қоспаларының болуы туралы материал жинау.
3-бөлім: Тағамдық Е қоспалардың жіктелуі
Мектеп оқушылары арасында жиі тұтынатын тағамдарды анықтауға бағытталған сауалнама жүргізілді. Зерттеуге 50 оқушы қатысты.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, балалар келесі өнімдерді жақсы көреді:
1) мектеп оқушыларының 92 % - ы сағыз мен чипсиге құмар
2) мектеп оқушыларының 90% - ы кәмпиттер мен батончиктерді жиі пайдаланады.
3) оқушылардың 84% газдалған сусындар, шырындар мен печеньелерді таңдады
4) крекер мен кириешки, кәмпит карамель 80%
5) 72% йогурт тұтынады
Біз мектеп оқушыларының тағамында зиянды тағамдық қоспалар бар деп болжадық. Бұл біздің зерттеуіміздің гипотезасына айналды
Болжамымызды тексеру үшін біз ұлғайтқыш әйнекпен қаруланып, дүкенге барып, мектеп оқушылары тұтынатын барлық тағамдарды олардың құрамындағы тағамдық қоспаларды зерттедік. Отандық және импорттық өндірістің азық-түліктері зерттелді.
1-кестеде сіз әртүрлі тағамдарда тағамдықЕ қоспалардың болуын көресіз. Барлығы 39 тағамдық Е қоспасын таптық, оның 21-і адам ағзасына зиянды әсер етеді. Кестеден көріп отырғаныңыздай, зерттелетін өнімдердің құрамында бояғыштар мен қоюландырғыштардың ең көп саны болды.
1-кесте
Мектеп оқушыларының тағамында тағамдық Е қоспалардың болуы
Азық-түлікте кездесетін тағамдық Е қоспалары
Азық-түлік
Е100-182: 100, 120, 141, 160, 102, 129, 133, 171, 104, 122, 124, 110
Кәмпит M&M`s, Оrbit , dirolсағыздары
Е200-Е299: 202, 211, 290, 296
Милкис, печенье Chocópie, Буратино
Е300-Е399: 330, 320, 322, 338, 341
Chocó pie, Кока кола
Е400-Е499: 420, 422, 421, 414, 465, 476
Nesquik, M&M`s, Nuts, KitKat, Оrbit,
Е500-Е599: 503, 551, 555
Кириешки, Оrbit, Chocópie
E900 - E999: 903, 950, 951, 965
Оrbit,
Е1000 и далее: 1422, 1442
Йогурт Fruttis
2.3. Азық-түлікті зияндылық дәрежесі бойынша зерттеу және жіктеу
Біз барлық өнімдерді зияндылық дәрежесі бойынша топтарға бөлдік.
1) бірінші топқа отандық және импорттық өндірістің түрлі газдалған сусындарын жатқыздық: Буратино, Holiday, Pepsi, Кока-кола, Sprite.
Coca-Cola құрамында E338 тағамдық қоспасы бар, мұндай концентрациядағы ортофосфор қышқылы, ол бірнеше сағат шегедегі тотты кетіре алады.
Сонымен қатар, 1л Кока -кола құрамында 25 қасық қант бар! Мұндай қант мөлшері қандағы қантты төмендетуге жауапты баланың ұйқы безіне әсер мүмкін. Мұндай сусындарды жиі қолданған кезде қант диабеті және семіздік сияқты аурулардың пайда болу қаупі бар.
Мектеп оқушылары тәтті ғаздалған сусынды пайдаланады. Бірақ оның құрамында зиянды қоспалар бар. Бұл натрий бензоаты (E211). Тамақ өнеркәсібінде консервант ретінде кеңінен қолданылады. Жоғары дозаларда бұл күшті канцероген. Сондай-ақ, ғаздалған сусын құрамында аспартам (E951) бар-жасанды тәттілендіргіш. Денедегі бұл қоспаның жинақталуы маниакальды депрессияның, ашулануға әкеледі, ақыл-ойдың кемістігіне дейін төмендеуіне әкеледі.
Сусындарда қауіпті тағамдық қоспалар болып табылатын бояғыштардың мөлшері өте жоғары.
2) зияндылық дәрежесі бойынша екінші топқа
Біз оқушылар арасында танымал чипсиді, кириешкаларды, крекерлерді жатқыздық. Майдың көп мөлшерімен, хош иістендіргіштермен үйлескенде, чипсилер оқушының асқазанына қатты қауіп төндіреді. Сонымен қатар, олар қалыпты, пайдалы тағамның дәм сезімін "өлтіреді".
Крекерде, Кириешкаларда натрий глутаматы (Е-621) бар, ол тілдің дәмдік бүршіктерінің сезімталдығын арттыру арқылы дәм сезімін арттыруға арналған тағамдық қоспа. Жиі қолданған кезде дәм бүршіктерінің біртіндеп атрофиясына байланысты дәм сезу қабілетінің біртіндеп жоғалуы мүмкін. Жақында тағамдағы натрий глутаматына аллергия жиілеп кетті, бұл көздің торлы қабығына теріс әсер етеді және көру қабілетінің нашарлауына ықпал етуі мүмкін. Натрий глутаматы балаларда тәуелдік шақыратыны туралы мәліметтер де бар!
3) Біз үшінші топқа сағызды енгіздік. Ең арзан сағыз love iz, маша имедведь, freshball құрамында қауіпті E129 қоспасы, жоғары концентрацияда қатерлі ісік тудыратын E330 қоспасы, астма ұстамаларына әкелуі мүмкін E102 бояуы бар.
Біз ең танымал сағыздардың (Orbit, Dirol, Stimorol) құрамын талдадық ... жалғасы
Ғылыми жоба
Е әрпі пайдалы ма әлде зиян ба?
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1 Тағамдық қоспалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Тағамдық қоспалардың рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2 Тағамдық қоспалардың индекстері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2 Практикалық зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
2.1 Оқушылардың екінші таңғы асты алмастыратын тамақ өнімдерін жиі тұтынуын анықтау мақсатында оқушыларға сауалнама жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.2 Азық-түлікте тағамдық қоспалардың болуы туралы материал жинау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
2.3 Зияндылық дәрежесі бойынша тамақ өнімдерін зерттеу және жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.4 Тағамдық Е қоспалардың зияндылық дәрежесі бойынша жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
4 Ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
5 қорытындылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
6 әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
Аннотация
Ғылыми жобада оқушы консервант Е жайлы жан-жақты зерттеулер жүргізген. Ұсынылып отырған ғылыми жобада оқушы тақырыпқа байланысты жан-жақты ізденіп, дереккөздер негізінде зерттеу жұмыстарын жүргізді. Ізденіс барысында оқушы интернет, т.б. ашық мәліметтерге сүйене отырып, дәлелдемелер келтірген. Теориялық бөлімдегі мәліметтерге сүйене отырып, практикалық талдаулар жүргізген. Ғылыми жобаның мақсатынан құрастырылған міндеттер бойынша жұмыстар жүргізіліп, талдаулар мен зерттеу жұмыстары дәлелді тәжірибемен ұйқасқан.
Annotation
In the scientific project, the student conducted extensive research on the preservative E. In the proposed research project, the student conducted a comprehensive search on the topic and conducted research on the basis of sources. During the search, the student provided evidence based on open data on the internet, etc. Based on the data in the theoretical part, he conducted practical analyzes. Work was carried out on the tasks compiled from the objectives of the research project, analysis and research work were combined with evidence-based experience.
Аннотация
В рамках научного проекта студент провел масштабное исследование консерванта Е. В предлагаемом научном проекте учащийся провел всесторонний поиск по теме и исследования на основе источников. В ходе поиска учащийся приводил доказательства, опираясь на открытые данные интернета и др. Провел практический анализ, опираясь на данные теоретического раздела. Были проведены работы по задачам, составленным из целей научного проекта, анализ и исследовательская работа пронизаны доказательной практикой.
Өзектілігі:тағамдық қоспалар өнімдерге тәбетті көрініс, дәм мен иіс беру үшін қолданылады. Бастапқыда қоспалар ретінде табиғи шикізаттан жасалған табиғи компоненттер пайдаланылды. Химия өнеркәсібінің дамуымен тағамдық қоспалар жасанды түрде шығарыла бастады. Олар бояғыштар, консерванттар, қоюлатқыштар, тұрақтандырғыштар және антиоксиданттар сияқты синтетикалық қоспаларды шығара бастады.
Тағамдық қоспаларды пайдалану қажеттілігі өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып табылады. Негізінен тағамдық қоспалар тағам өнімдерінің тұтынушылық сапасын жақсарту үшін енгізіледі. Тағамдық қоспаларды қолданудың негізгі принципі - зиянсыздық, яғни улы, канцерогендік және мутагендік қасиеттердің болмауы. Дегенмен, тағамдық қоспалардың кейбір түрлері адам ағзасына өте жағымсыз әсер етуі мүмкін, олар асқазан мен ішектің бұзылуына, қан қысымына әсер етуі мүмкін, терінің өзгеруіне (бөртпе) және т.б. [1]
Бұл күндері құрамында тағамдық қоспалары бар тағамдарды жеуден толық бас тарту қиын, бірақ олардың мөлшерін азайтуға болады. Аз өңделген тағамдарды жеу арқылы қоспалардың мөлшерін азайтуға болады.Біздің азық-түлік өнімдерінің құрамында консерванттар көп екенін теледидардан жиі естідім. Бұл мені қатты қызықтырды, мен достарымның арасында осы өнімдерді консерванттар мен басқа тағамдық қоспалардың әсер ету механизмін білу үшін, қаншалықты жиі қолданатынын білу үшін сауалнама жүргізуді шештім.
Мақсаты: зиянды және қауіпті тағамдық қоспалары Консервант Е қоспасы бар тағам өнімдерін анықтау.
Міндеттері:
+ Консервант Е қоспасы жайлы анықтау;
+ Тағамдық қоспалардың қолданылу тарихымен және олардың классификациясымен танысу .
+ Консерванттардың әсер ету механизмін табу.
+ Консерванттар мен басқа тағамдық қоспалардың ағзаға әсерін қарастыру
Проблема: тамақ өнімдеріндегі кейбір тағамдық қоспалардың зияндылығы мен қауіптілігі туралы адамдардың жеткіліксіз білімі.Тағамдық қоспалар өнімдерге тәбетті көрініс, дәм, иіс беру және сақтау мерзімін ұзарту үшін қолданылады.Дегенмен, тағамдық қоспалардың кейбір түрлері адам ағзасына өте жағымсыз әсер етуі мүмкін, олар асқазан мен ішектің бұзылуына, қан қысымына әсер етуі мүмкін, терінің өзгеруіне (бөртпе) және т.б.
Жаңашылдық:Біз зерттеу жүргізіп, кейбір азық-түлік өнімдерінің қаптамалары мен этикеткаларындағы ақпаратты зерттеп, одан кейін құрамында зиянды және қауіпті тағамдық қоспалар бар азық-түлік өнімдерін анықтадық.
Гипотеза: Мен консерванттар зиянды және сонымен бірге пайдалы заттар деп есептеймін.
Әдістері:
+ Салыстыру;
+ Бақылау;
+ Сауалнама;
+ Анализ және синтез.
Кіріспе
Ежелгі заманнан бері адамдар тағамның дәмін, иісін және түсін жақсарту жолдарын іздестірді және ол үшін әртүрлі қоспаларды, соның ішінде сірке суы, қант, тұз, сондай-ақ кейбір табиғи бояғыштар сияқты таныс заттарды пайдаланды.
Кейбір қоспалардың өте бай тарихы бар. Мысалы, кармин (қазіргі E120 қоспасы) сияқты бояғыштың тарихы аңыздардың заманына дейін созылады. Ол кезде бұл жәндіктерден алынған күлгін бояу болды, ол бүкіл әлемде танымал болды. Бірнеше ғасырлардан кейін кармин Еуропада, сондай-ақ Азияда, әсіресе осы қоспаның ең жақсы түрі шыққан Мексикада қолданыла бастады. Ол маталарды бояу үшін де, оның адам ағзасына зиянсыздығы тек 20 ғасырда анықталғанына қарамастан, бұйымдарға ерекше түс беру үшін де қолданылған.
Тағамдық қоспалар тарихындағы бетбұрыс 19 ғасыр болды, адамдар тасымалдау кезінде тез бұзылатын тағамдардың сақталуына назар аудара бастады, содан кейін көптеген дәмдеуіштер мен бояғыштар алғаш рет қолданыла бастады. аз уақыт ішінде әлемде 500-ге жуық түрлі қоспалар пайда болды.
20 ғасырға дейін адамдар қоспалардың негізінен табиғи түрлерін қолдануға тырысты, бірақ тағамдық химияның дамуымен қоспалар негізінен жасанды болды.
Қазіргі уақытта бүкіл әлем бойынша сарапшылар қоспаларға бақылауды енгізуге тырысуда: олар зертханаларда зерттеліп, тексеріледі, содан кейін ғалымдар өз пікірін береді. Бұл мәселеде әсіресе Еуропа, атап айтқанда, Германия табысты болды. Тағамдық қоспалар тарихындағы бетбұрыс 1953 жылы болды, Еуропалық Одақ қоспаларды таңбалаудың қазіргі жүйесін әзірлеп, олар кез келген өнімнің қаптамасында жазылуы керек және олардың атауы Е әрпінен басталуы керек деп жариялады. Еуропа дегенді білдіреді. Әрбір қосымшаның атауында болатын сандарға келетін болсақ, олар бұл түрдің қай топқа жататынын көрсетеді. Бұл таңбалау қаптаманы жазулармен араластырмау үшін ойлап табылған. Егер қосымшада осы кодтау болса, ол қауіпсіздік бақылауынан өтті және денсаулық үшін қауіпсіз өнімдердің барлық критерийлеріне сәйкес келеді.КСРО-да мұндай таңбалау жүйесі 1978 жылы енгізілген.
Таяу болашақта тағамдық қоспалар санының айтарлықтай өсуі болжануы ғажап емес, өйткені химия өнеркәсібі жедел қарқынмен дамып келеді. Адам ағзасына теріс әсер ететін қоспаларды толығымен алмастыра алатын қауіпсіз қоспаларды үнемі іздестіру жүргізілуде.Қазіргі уақытта белгілі бір тағам өнімдерінде қолдануға арналған күрделі қоспалар (мысалы, Капол қоспасының әртүрлі нұсқалары) танымал болып келеді. Бұл қоспалар белгілі бір пропорцияда араласқан бірқатар басқа E-қоспалардан тұрады.
Қоспалар санының артуына байланысты таңбалау ауқымы кеңейтілді. Енді Еуропалық Одақ жыл сайын тамақ өнер кәсібінде қолдануға рұқсат етілген қоспалар тізіміне бірнеше қоспаларды бекітеді және қосады. E индексінен кейінгі мұндай қоспалар 1000-нан жоғары кодты қамтиды, мысалы, E1422.
Адам консерванттарды қалай пайдалана бастады?
Консерванттарды ежелгі дүниедегі адамдар қолдана бастады. Консервациялау мақсаттарының бірі азық-түлік өнімдерін ұзақ уақыт сақтау болды. Консервілеудің алғашқы әдістері кептіру және тұздау болды. Осылай сақталған тағамның тиісті кемшіліктері болды. Осылайша, 14 ғасырдағы бір Париж саудагері өз тұтынушыларына 12 жыл бойы сақталған кептірілген тресканы дайындап, оны түнде суға салып, жұмсақ болғанша балғамен ұруға кеңес берді. Қоңыржай климаттық аймақтар тұрғындарының қыс мезгіліндегі тамақтануы немесе теңізшілердің тамақтануы туралы тарихи құжаттарды оқи отырып, бұл тағам толығымен немесе негізінен консервілерден тұратынын көреміз. Диетада астық пен ұн, кептірілген, кептірілген және тұздалған ет немесе балық басым болды. Көптеген елдерде нан жылына екі-үш рет қана пісірілген. Содан кейін оны кептіріп, паста түрінде айлар бойы сіңіріп жеді. Мұндай тағамның монотондылығы айқын. Консервілеу әдістерінің тағам компоненттеріне әсері туралы ештеңе дерлік белгілі болған жоқ. Аурулар жиі болды.
Уақыт өте келе қолданылған консерванттар тізімі алкогольмен, түтін түтінімен, күкірт қышқылымен, сірке, сүт және кейбір басқа органикалық қышқылдармен толықтырылды. Бұл заттар екі мың жыл бойы қолданылған.
Азық-түлікті сақтау саласындағы жетістіктер индустрияландырудың басталуымен басталды. Тұтынушының талапшылдығы артады, ол сол кезде белгіліконсерванттар көмегімен сақталған тағамның сапасына қанағаттанбайды - олар тамақ өнімдерінің құрылымы мен қасиеттерін тым көп өзгертеді.
Химия жетістіктері консервілеуде қолданыла бастады. Бұл процестің технологиясын негіздейтін теориялар пайда бола бастады. Рейхенбах түтінді зерттей отырып, ағашты құрғақ айдау өнімдерінен майлы зат тапты, оны етті сақтау қабілетіне байланысты креозот4 деп атады.
Ол өзінің ашқан жаңалығы туралы бір мезгілде болса да, ынталы үнмен хабарлады бұл заттың денсаулыққа қауіп төндіретінін анықтады. Креозотты қолдану оның жағымсыз иісімен шектелді. Дегенмен, 1848 жылы жарық көрген тамақ химиясы туралы бір кітапта креозот басқа консервант ретінде тұзбен бірге (оны пайдалану дұрыс емес кептіру деп аталды), кептіру, қыздыру, сүт ашыту, қант, алкоголь, сірке суы және түтін ретінде егжей-тегжейлі сипатталған.
Тек жүз жыл бұрын азық-түлік өнімдерін қандай да бір жолмен сақтауға ғана емес, сонымен бірге олардағы тұрақсыз компоненттерді жойылудан қорғауға, сондай-ақ олардың тағамдық және дәмдік қасиеттерін сақтауға күш салынды .
19 ғасырдың аяғында құмырсқа қышқылы консервант ретінде қолданыла бастады, ал 20 ғасырдың басында бензой қышқылы бүгінгі күнге дейін кең көлемде қолданылады. Алғашында бензой қышқылына (және салицил қышқылына) сақтықпен қарағандықтан, оларды хош иісті қатардағы қосылыстарға жатқызып, канцерогенді деп санап, оның алмастырғыштарын іздеу жүргізілді. Олар р-хлорбензой қышқылы және p- гидроксибензой қышқылының күрделі эфирлері болып шықты . 30-жылдардың аяғында консерванттар ретінде пропион қышқылының тұздары, ал Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін сорбин қышқылы және оның тұздары қолданыла бастады . эорбин қышқылын кеңінен қолдану негізінен 50-жылдары пайда болған жалпы тағамдық қоспаларды және атап айтқанда консерванттарды токсикологиялық бағалауға жаңа көзқарастың салдары болып табылады. Бұл қанықпаған май қышқылы, ол барлық басқа кеңінен қолданылатын консерванттарға қарағанда жақсы зерттелген. , және оны пайдалану қауіпсіздігі ең кішкентай күмән тудырмайды.
Соңғы 15-20 жылда жаңа піскен тағамды тұтынуға деген құштарлық күшті болды. Осыған байланысты сала өндірушіден тұтынушыға дейінгі жолды қысқартуға тырысуда. Дамыған елдерде тоңазытқыш жаңа тағамды сақтау үшін кеңінен қолданылады (тасымалдау кезінде де).
Азық-түлікті консервілеу әдістерін дамытудағы қазіргі тенденциялар жақын болашақта химиялық консервілеудің жұмсақ әдістері қолданылады деп айтуға негіз береді. Мұны микробқа қарсы қасиеттері бар өсімдіктерден немесе микроорганизмдерден алуға болатын заттарды пайдалану деп түсіну керек. Маман емес адамдар априори мұндай заттарды аз күдікті деп санайды, өйткені олар табиғи қосылыстар.
Қазір адамдар жасанды тамақ туралы жиі айтады. Бұл термин химиялық реакциялар арқылы тағамды алуды білдірмейді. Идея - табиғи протеин өнімдеріне (мысалы, майлы дақылдардан, бұршақ және дәнді дақылдардан алынған ақуыздар) дәстүрлі өнімдердің, соның ішінде дәмді тағамдардың дәмі мен сыртқы түрін беру.
Мысалы, АҚШ-та сүт спредтерінің аналогтары, десерттер, ірімшіктер, сүзбе және ашытылған сүт өнімдері өте танымал. Кофені ағарту үшін кремнің аналогтары кеңінен қолданылады, сондай-ақ балмұздақ алмастырғыш - меллорин , өсімдік майларынан алынған. Ағартқыш кремнің шамамен құрамы: 0,8-1% соя протеині, 10% гидрленген өсімдік майы, 15% қант шәрбаты, шамамен 1% тағамдық беттік белсенді заттар, кейбір тұздар және шамамен 75% су.
Тағамдық қоспалар - бұл ешқашан өздігінен тұтынылмайтын заттар, олар өнімнің (консерванттардың) қауіпсіздігіне ықпал етеді, оған хош иіс (хош иістендіргіштер), қажетті түс береді (мысалы, ветчина мен қайнатылған шұжықтардың тәбетті қызыл түсі беріледі). нашар натрий нитраты арқылы), өңдеу жағдайлары мен тасымалдауды жақсартады.
Топ Е әрпінен кейін көрсетілген бірінші санмен анықталады.
* E100 - E182 - бояғыштар, өнімнің түсін жақсартады.
* E200 - E299-химиялық зарарсыздандыратын қоспалар, микробтардан, саңырауқұлақтардан, бактериофагтардан қорғайтын консерванттар (өнімнің жарамдылық мерзімін ұзартады).
:: E300-E399-антиоксиданттар (тотығуды баяулатады, мысалы, майлардың күйіп кетуінен және түсінің өзгеруінен; әсері консерванттарға ұқсас)
:: E400 - E499 - тұрақтандырғыштар (өнімнің берілген консистенциясын сақтайды), Қоюландырғыштар-тұтқырлықты арттырады.
* E500 - E599-эмульгаторлар (су мен май сияқты араласпайтын өнімдердің біртекті қоспасын қолдайды) тұрақтандырғыштарға ұқсас.
* E600 - E699-дәм мен иісті күшейткіштер.
* E700 - E899-сақталған нөмірлер.
* E900 - E999-көбік кетіргіштер (көбіктің пайда болуын болдырмайды немесе азайтады).
* * E1000 және одан әрі-газдандыратын агенттер, тәттілендіргіштер, крахмалдар
Теориялық дереккөздерді талдай келе, дің өнімнің жарамдылық мерзімін ұзарту және сыртқы түрін жақсарту үшін өндірушілер тағамдық Е қоспаларды қолданатынын көрсетті. Тағамдық Е қоспалары тыйым салынған, зиянды және рұқсат етілген болып бөлінеді.
2 практикалық зерттеу
Мектеп оқушыларының жиі пайдаланатын өнімдерінде тағамдық Е қоспалардың болуын зерттеу үш блоктан тұрды:
1-бөлім: Ең жиі тұтынатын тағамдарды анықтау мақсатында оқушыларға сауалнама жүргізу.
2-бөлім: Тұтынатын азық-түліктерінде Е қоспаларының болуы туралы материал жинау.
3-бөлім: Тағамдық Е қоспалардың жіктелуі
Мектеп оқушылары арасында жиі тұтынатын тағамдарды анықтауға бағытталған сауалнама жүргізілді. Зерттеуге 50 оқушы қатысты.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, балалар келесі өнімдерді жақсы көреді:
1) мектеп оқушыларының 92 % - ы сағыз мен чипсиге құмар
2) мектеп оқушыларының 90% - ы кәмпиттер мен батончиктерді жиі пайдаланады.
3) оқушылардың 84% газдалған сусындар, шырындар мен печеньелерді таңдады
4) крекер мен кириешки, кәмпит карамель 80%
5) 72% йогурт тұтынады
Біз мектеп оқушыларының тағамында зиянды тағамдық қоспалар бар деп болжадық. Бұл біздің зерттеуіміздің гипотезасына айналды
Болжамымызды тексеру үшін біз ұлғайтқыш әйнекпен қаруланып, дүкенге барып, мектеп оқушылары тұтынатын барлық тағамдарды олардың құрамындағы тағамдық қоспаларды зерттедік. Отандық және импорттық өндірістің азық-түліктері зерттелді.
1-кестеде сіз әртүрлі тағамдарда тағамдықЕ қоспалардың болуын көресіз. Барлығы 39 тағамдық Е қоспасын таптық, оның 21-і адам ағзасына зиянды әсер етеді. Кестеден көріп отырғаныңыздай, зерттелетін өнімдердің құрамында бояғыштар мен қоюландырғыштардың ең көп саны болды.
1-кесте
Мектеп оқушыларының тағамында тағамдық Е қоспалардың болуы
Азық-түлікте кездесетін тағамдық Е қоспалары
Азық-түлік
Е100-182: 100, 120, 141, 160, 102, 129, 133, 171, 104, 122, 124, 110
Кәмпит M&M`s, Оrbit , dirolсағыздары
Е200-Е299: 202, 211, 290, 296
Милкис, печенье Chocópie, Буратино
Е300-Е399: 330, 320, 322, 338, 341
Chocó pie, Кока кола
Е400-Е499: 420, 422, 421, 414, 465, 476
Nesquik, M&M`s, Nuts, KitKat, Оrbit,
Е500-Е599: 503, 551, 555
Кириешки, Оrbit, Chocópie
E900 - E999: 903, 950, 951, 965
Оrbit,
Е1000 и далее: 1422, 1442
Йогурт Fruttis
2.3. Азық-түлікті зияндылық дәрежесі бойынша зерттеу және жіктеу
Біз барлық өнімдерді зияндылық дәрежесі бойынша топтарға бөлдік.
1) бірінші топқа отандық және импорттық өндірістің түрлі газдалған сусындарын жатқыздық: Буратино, Holiday, Pepsi, Кока-кола, Sprite.
Coca-Cola құрамында E338 тағамдық қоспасы бар, мұндай концентрациядағы ортофосфор қышқылы, ол бірнеше сағат шегедегі тотты кетіре алады.
Сонымен қатар, 1л Кока -кола құрамында 25 қасық қант бар! Мұндай қант мөлшері қандағы қантты төмендетуге жауапты баланың ұйқы безіне әсер мүмкін. Мұндай сусындарды жиі қолданған кезде қант диабеті және семіздік сияқты аурулардың пайда болу қаупі бар.
Мектеп оқушылары тәтті ғаздалған сусынды пайдаланады. Бірақ оның құрамында зиянды қоспалар бар. Бұл натрий бензоаты (E211). Тамақ өнеркәсібінде консервант ретінде кеңінен қолданылады. Жоғары дозаларда бұл күшті канцероген. Сондай-ақ, ғаздалған сусын құрамында аспартам (E951) бар-жасанды тәттілендіргіш. Денедегі бұл қоспаның жинақталуы маниакальды депрессияның, ашулануға әкеледі, ақыл-ойдың кемістігіне дейін төмендеуіне әкеледі.
Сусындарда қауіпті тағамдық қоспалар болып табылатын бояғыштардың мөлшері өте жоғары.
2) зияндылық дәрежесі бойынша екінші топқа
Біз оқушылар арасында танымал чипсиді, кириешкаларды, крекерлерді жатқыздық. Майдың көп мөлшерімен, хош иістендіргіштермен үйлескенде, чипсилер оқушының асқазанына қатты қауіп төндіреді. Сонымен қатар, олар қалыпты, пайдалы тағамның дәм сезімін "өлтіреді".
Крекерде, Кириешкаларда натрий глутаматы (Е-621) бар, ол тілдің дәмдік бүршіктерінің сезімталдығын арттыру арқылы дәм сезімін арттыруға арналған тағамдық қоспа. Жиі қолданған кезде дәм бүршіктерінің біртіндеп атрофиясына байланысты дәм сезу қабілетінің біртіндеп жоғалуы мүмкін. Жақында тағамдағы натрий глутаматына аллергия жиілеп кетті, бұл көздің торлы қабығына теріс әсер етеді және көру қабілетінің нашарлауына ықпал етуі мүмкін. Натрий глутаматы балаларда тәуелдік шақыратыны туралы мәліметтер де бар!
3) Біз үшінші топқа сағызды енгіздік. Ең арзан сағыз love iz, маша имедведь, freshball құрамында қауіпті E129 қоспасы, жоғары концентрацияда қатерлі ісік тудыратын E330 қоспасы, астма ұстамаларына әкелуі мүмкін E102 бояуы бар.
Біз ең танымал сағыздардың (Orbit, Dirol, Stimorol) құрамын талдадық ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz