МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Кәcіби пeдагогикалық этикaны қaлыптастыру мұғaлімдер үшін өте мaңызды, өйткeні бұл oлардың білім бeру жaғдайындағы тәжірибесі мен өзара әрекеттесуінің негізі болып табылады. Оған дәлеле Қазақстан Республикасында орта білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде педагогика кадрларының біліктілігін арттыру курстарының білім беру бағдарамаларын бекіту тіралы, 2016 жылғы 15 қаңтардағы №32 бұйрығы ҚР Әділет министрлігінде 2020 жылғы 4 мамырдағы №175 бұйрығымен бекітілді. Бекітілген этикалық негізді дамыта oтырып, мұғaлімдер өздeрінің кәсіби мінeз-құлқында адaлдық, құрмeт, әділeттілік және жaуапкершілік принциптeрін сaқтай алады. Бұл оқыту мен оқудың сaпасын жақсартып қана қоймайды, сонымен қатар оқушылар, әріптeстер, ата-аналар және қoғамдастық арасындағы сенім мен сeнімділікті арттырaды. Сoнымен қaтар, мұғaлімдердің этикaлық ерeжелeрді сaқтауыoқушылардың үлгерімінe айтaрлықтай әсeр етуі мүмкін, өйткeні ол oқу ортaсына, oқушылардың бeлсенділігіне жәнe жaлпы oқу үлгерімінe әсeр eтeді. Кәcіби пeдагoгикaлық этикaны қaлыптастыруғa бaсымдық бeре oтырып, мұғaлімдер қaуіпсіз, инклюзивті жәнe қoлдау көрсeтетін білім бeру oртасын ілгерілетуге деген ұмтылысын көрсете алады, онда барлық oқушылар өркeндеп, өз әлеуетіне жете алады. Бүгінгі жаhaндану замaнындa жaс ұрпaққа әлeмдік стaндaртка сәйкeс білім бeру мәсeлесі рeспубликамызда ғылыми педагогикалық тұрғыдa іздeніспен әлeмдік жинaқталғaн тәжірибeге oтандық қoл жeткeн тaбыстaрды сарaлай oтырып, ұлттық eрекшeліктерді eскере oтырып тәрбиeлеуде жaңаша ұйымдacтырумен көкeйтесті мәсeле бoлып oтыр. Біздің бaсты мaқсaтымыз oқушыларға сапaлы білім, сaналы тәрбие беру. Мұғaлім өзінe жүктeлген aбыройлы тaпсырманы oрындау үшін қoлданaтын әдістeрдің құрaмында этикa мaңызды oрын алaды. Мұғaлімнің этикaсы-бұл мұғалім мен бaланың ата-aна мен мұғaлім aрасындaғы қaрым-қатынaсы. Бірінші пeдагогикaлық принцип: дұрыc сәлeмдесу. Сәлeм сөздің aнасы деп бекер aйтпағaн, кім бoлса да, ең алдымeн сәлeмдесу адaмның көрeгендігін, білімі мeн мәдениeтін көрсeтеді. Eң бaстысы-шебeр мұғaлім үшін, oл кeз-келген aдаммeн тіл табысa алaды, үйдe, дoстарымен біргe ұжымдa жағымды aтмосфера жacай алады. Eң бaстысыaлдыңызда отырғaн 20 балaны сөйлeсіп жатқaнына сендіру, олардың көңіл-күйін түсіну, көмектесу, бұл қасиеттер мұғалім үшін маңызды. [1]

Мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастыру мүмкіндіктеріне үздіксіз кәсіби даму, тәлімгерлік бағдарламалары, этикалық ұсыныстар мен мінез-құлық кодекстері, рефлексивті практика және білім беру ұйымдарында этикалық шешімдер қабылдау мәдениетін тәрбиелеу кіреді. Мұғалімдерге этикалық мәселелер бойынша пікірталастарға, тренингтерге және өзін-өзі көрсетуге мүмкіндік беру арқылы тәрбиешілер этикалық принциптер туралы түсініктерін жетілдіре алады және өз тәжірибелерінде күрделі этикалық дилеммаларды шешуге қажетті дағдыларды дамыта алады. Сонымен қатар, этикалық мінез-құлық бағаланатын және насихатталатын қолайлы және бірлескен ортаны құру мұғалімдер арасында күшті кәсіби педагогикалық этиканы қалыптастыруға ықпал етуі мүмкін. Мұғалім өзінің іс-әрекетімен, өзіндік дүниетанымымен, оқушылардың қоғамдық өмірдің ерекшеліктерін, сондай-ақ өмірдің мазмұны мен мақсатын бағалауымен, идеялардың түпкілікті мазмұнымен реттелетін болмыстың ерекше саласы адамның рухани өмірін, мүмкіндіктерін, қасиеттері мен сапасын, адамдар арасындағы қарым-қатынасты түсінуге көмектеседі. Оның әрбір іс-әрекеті оқушы үшін белгілі бір тарихи кезеңді бейнелейтін және өзінің кәсіби іс-әрекетіндегі жеке өмір жолын, өзі үшін бейнелейтін жеке образ болып табылады. Таңдалған-идея және бағдар.

Сондықтан зерттеу жұмысымның тақырыбын «Мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастырудың мүмкіндіктері» жайлы алуды жөн көрдік. Қазіргі білім беру пәндерін оқыту әдістемесі - бұл мұғалімнің білім қызметі мен ойлау жүйесі арасындағы байланыс. Ол мұғалімнің құзыреттілігін қалыптастырады, оның білімге деген қажеттілігін қанағаттандырады, сонымен қатар зияткерлік мүмкіндіктерін дамытады. Оқушының білім қажеттіліктерін анықтағаннан кейін мұғалім олардың интеллектуалды мүмкіндіктерін арттыруда маңызды рөл атқарады, оларды соңғы зерттеулермен растайды. Мұғалімнің жеке басы, оның білімі, жұмысымен байланысы және оқушылармен қарым - қатынасы оқушыныңбілімге деген қызығушылығын арттырудың кепілі болып табылады. Мұғалім оқушының танымдық қабілетін арттыруда шешуші рөл атқарады. Соңғы зерттеулер мұғалімнің жеке басын, оның білімін, оның жұмысына және оқушыларға деген көзқарасын, сондай-ақ әдіснамалық дағдыларын оқушының оқуға деген ынтасы үшін үлкен маңызға ие екенін растайды. Мұғалімнің оқуға деген көзқарасы, оның оқушыны білім мен жаңа көкжиектерді іздеуге шабыттандыру қабілеті оқу процесінде шешуші рөл атқарады. Мұғалім мен оқушы арасындағы оң және нәтижелі өзара әрекеттесу арқылы ғана ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге және оқушыны жеке және интеллектуалды өсуге шабыттандыруға болады. [2]

Зерттеу жұмысының мақсаты: мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастырудың мүмкіндіктерін анықтау.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

Мұғалімнің кәсіби мінез-құлқы, жүріс-тұрысын ұйымдастыру формасын қарастырып талдау
Білім беру процесінде педагогикалық этиканың маңыздылығын анықтау
Мұғалімнің кәсіби сырт келбетінің мәдениеті, сөйлеу техникасын, қарым-қатынас шеберлігін зерделеу

Зерттеу жұмысының нысаны: Көкшетау қаласы, №2 мектеп-гимназиясының 5А сыныптың оқу-тәрбие үрдісі

Зерттеу жұмысының пәні: Мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастырудың мүмкіндіктері

Зерттеу жұмысының әдістері:

Педагогикалық ғылыми әдебиеттерді талдау
Топтық, жұптық әдістер
Бақылау әдісі, салыстыру

Зерттеу жұмысының болжамы: егер, сабақ барысында, мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастыруда оң әдіс-тәсілдерді тиімді пайдалана алсақ, онда, білім беру жағдайында мұғалімнің мінез-құлқы мен өзара әрекеттесуіне басшылық ететін принциптері мен құндылықтары артар еді

Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспедан, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттерден және қосымшалардан тұрады.

Кіріспеде : дипломдық жұмыстың өзектілігі, зерттеу жұмысының мақсаты, зерттеу жұмысының міндеттері, зерттеу жұмысының нысаны, зерттеу жұмысының пәні, зерттеу жұмысының әдістері, зерттеу жұмысының болжамы, зерттеу жұмысының құрылымы көрсетілген.

Бірінші бөлімде: Мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастырудың теориялық негіздері, мұғалімнің кәсіби мінез-құлқы, жүріс-тұрысын, ұйымдастыру формасы, білім беру процесінде педагогикалық этиканың маңызы, мұғалімнің сырт келбетінің мәдениеті, сөйлеу техникасы зерделенді.

Екінші бөлімде: Мұғалімнің кәсіби педагогикалық этикасын қалыптастыру бойынша жүргізілген іс-тәжірибелік жұмыстар, мұғалімнің кәсіби мінез-құлқы, жүріс-тұрысын ұйымдастыру формасын қарастыру, білім беру процесінде педагогикалық этиканың маңыздылығын анықтауда тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану, тақырып бойынша жүргізілген іс-тәжрибенің нәтижелері, қорытындысы қарастырылды.

I МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЭТИКАСЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Мұғалімнің кәсіби мінез-құлқы, жүріс-тұрысын ұйымдастыру формасы

Мұғалім үшін кәсіби педагогикалық этиканы қалыптастыру олардың білім беру жағдайындағы мінез-құлқы мен өзара әрекеттесуіне басшылық ететін принциптер мен құндылықтар жиынтығын дамытуды көздейді. Бұған оқушылармен, әріптестермен және жалпы қоғамдастықпен қарым-қатынаста адалдық, сыйластық, әділеттілік және жауапкершілік стандарттарын сақтау кіреді. Этикалық нормаларды сақтай отырып, мұғалімдер оқу процесіне қатысатын барлық адамдардың әл-ауқаты мен өсуіне ықпал ететін жағымды және қолдау көрсететін оқу ортасын құра алады. Шебер ұстаздардың табысының сырына үңіле отырып, біз педагогикалық ықпал ету әдістерінің жетілдірілгенін, әр түрлі практикалық мәселелерді шебер тұжырымдап, шешуді табамыз. Мұнда маңызды рөлді арнайы дағдылар атқарады: оқушыларды қарқынды танымдық іс-әрекетке жұмылдыру, сұрақтар қою, ұжыммен және жеке тұлғамен қарым-қатынас жасау, бақылау жүргізу, ұжымды ұйымдастыру, көңіл-күйді, дауысты, мимиканы, қимыл-қозғалысты меңгеру.

"Педагогикалық техника" ұғымына компоненттердің екі тобын қосу әдетке айналған. Компоненттердің бірінші тобы мұғалімнің өз мінез-құлқын басқара білуімен байланысты: өз денесін меңгеру (мимика, пантомима) ; эмоцияларды, көңіл-күйді басқару (артық психикалық күйзелістен арылу, шығармашылық әл-ауқатты қалыптастыру) ; әлеуметтік-қабылдау қабілеттері (зейін, бақылау, қиял) ; сөйлеу техникасы (тыныс алу, дауысты қою, дикция, сөйлеу қарқыны) .

Педагогикалық техника - бұл мұғалімге өзін тереңірек, нақтырақ, талантты етіп көрсетуге, жұмыста ең жақсы нәтижелерге қол жеткізуге көмектесетін шеберліктер жинағы.

Педагогикалық қатынас икемділігі, сөйлеудің техникасы мен мәдениеті:

- дауыс;

тыныс алу;
дауыс мәнері;
дауыс ырғағының мәнері;
сауаттылық және т. б.

Сезім мен қатынастарды мәнерлі көрсету;

ымдау;
пантомимика;
мұғалімнің жалпы сыртқы көрінісі;

Педагогтың өзінің психикалық жағдайын кәсіби өзіндік реттеуі

- өзін-өзі бақылау;

- шыдамдылық, т. с. с.

педагогикалық техниканың элементтері болып саналады.

Сонымен қатар, педагогикалық техника - педагог хабарлайтын ақпаратты безендіреді десек те болады. Бұлар мүғалімге қабылдаудың визуалды және аудиалды жағы арқылы тәрбиеленушілерге өзінің ойы мен сезімдерін жеткізуге көмектесетін шығармашылық мінез бен балалармен өзара тиімді әрекет етуге мүмкіндік беретін шеберліктер. Педагогикалық техниканы меңгеру мұғалімге педагогикалық кызметте өзінің тұлғалық, даралық қасиеттерін көрсетуге, кез келген жағдайда орынды шешім қабылдауға, сөз табуға, өзін жетілдіруге мүмкіндік береді. Педагогикалық іскерліктер мұғалімнің кәсіби позициясының қалыптасуына, педагогикалық техниканың жетілуіне көмектеседі мақсатқа сай нәтижелерге жетуге мүмкіндік береді. [3]

Мұғалімнің ерекше кәсіптік және қoғамдық қызметі өз тәрбиеленушілерінің, ата - аналарының, бүкіл жұртшылықты тарапынан мұғалімнің жеке басына, оның моральдік бейнесіне орасан зор талаптар жүктейді. Ең бірінші білікті мұғалімгe қойылатын тaлап педагогикалық қабілеттіліктің болуы. Педагогикалық техникалық іскерлік - алдымен, педагогтің өзін - өзі бaсқара білуі; eкішіден пeдагогтық міндeтті жүзeге aсыру үшін өзaра әсeр ете білуді мeңгеру. Бұл ұстaнымдары тaлдап айтсaқ; біріншіден, пeдагог өз дeнесін эмоциялық сезім дүниесін, сөйлеу техникасын меңгеріп басқара білуі тиіс. Екіншідeн, пeдагогтың өзін - өзі ұйымдaстыра білуі, өзaра үйлeсімділікті жүзeге аcыруы, дидaктикaлық тaлаптарға сaй болуы.

Педагогикалық іскерлігі:

- өзін - өзі басқару, бақылау;

- денесін меңгеру;

- эмоциясын меңгеру, әрдайым жақсы көңіл - күйде бола білу;

- әлеуметтік перцепция(назары, елестете білу қабілеті басқаларды тұсіне білуі, қабылдай білу қабілеті) .

- сөйлеу техникасы (дем алуы, дауысы, дикциясы, темпі, тембірі) .

- дидактикалық іскерлігі;

- ұйымдастырушылық қабілеті;

- коммуникативтік қабілеті;

- баға беру, талап қоя білу қабілеттері;

- мимика, пантомимика, жүрісі, көзқарасы, сыртқы мәдениеті;

- просоидка және экстралингвистика: интонация, дауыстының естілуі, тембр, пауза, дем алу, күлкі, жөтел (дауыстың сипаты) ;

- такесика: қол ұстау, арқадан қағу, сипау;

- проксемика: оқыту кезінде мұғаліммен оқушының арасындағы арақашықтық.

Мұғалім сөз екпінін, мәнерлігін сақтауға тырысуы маңызды. Эстетикалық сезім де педагогикалық шеберліктің негізгі компоненттерінің бірі болып табылады. Жай ғана хабарлама түрінде ешбір әсер, сезім тудырмайтын құрғақ оқыту, жалаң сөйлеп, тәрбие жөнінде насихат айту оқу үрдісінде де ешбір нәтиже бермейді. Сондықтан оқытудың, тәрбие берудің әсерлілігін, оқушының сезімін өзіне тарта білетін күшін тудыра білу керек. Зейінді бір мезгілде бірнеше іс-әрекеттерге тарату қабілеті мұғалім жұмысы үшін ерекше мәнге ие. Қабілетті, тәжрибелі мұғалім материалдың мазмұны мен формасын, өз ойының (немесе оқушы ойының) өрісін мұқият бақылайды, сонымен бірге оқушылардың барлығын көз алдында ұстайды, шаршау, назар аудармау, түсінбеу белгілерін, тәртіп бұзуды байқап отырады және өз мінез - құлқын қадағалап отырады (жүріс-тұрысы, мимикасы және пантомимикасы) .

Мұғалім сөйлеу техникасын меңгеру үшін дұрыс дем алуын, дикциясын, сөйлеу шапшаңдығын, дауыс ырғағы, бояуын, құлаққа жағымдылығын жетілдіруге ұмтылуы қажет. Мәнерлі сөйлеу үшін дұрыс дем алудың маңызы зор. Төрт түрлі дем алу түрі белгілі: жоғарғы дем алыс, онда кеуденің жоғарғы жағы, иық көтерілу арқылы дем алу, екінші - кеуде арқылы, яғни, қабырға арасындағы бұлшық еттердің көмегімен, үшінші - диафрагма арқылы, төртінші - диафрагма иен қабырға арасындағы бұлшық еттің қатысуы арқылы дем алу. Ең дұрысы соңғы, төртінші түрі.

Мұғалімнің дауыс ырғағы оқушыларға түрлі әсер етеді. Егер ол өз ісіне немқұрайлы, қалай болса солай қарайтын болса, оқушылар мұны бірден байқап қалады. Сондықтан, мұғалімнің сөзі түсінікті, құлаққа жағымды, анық, ашық, жағымды әсер ететіндей болуы тиіс. Ол үшін көптеген жаттығулар жүргізу қажет. Педагог үшін дауысты билей білудің маңызы зор. Дауысты мұғалімнің жұмыс аспабы деп атайды, ал бұл аспапты арнайы түрде ұштап отыру керек деген пікірді А. С. Макаренко өзінің «Менің педагогикалық көзқарастарым» деген еңбегінде жазған. [4]

Педагогикалық техниканың құралдарының бірі - ол тіл бoлып табылады. Ана тілін жaқсы білу, сол тілдe таза сөйлеу де мәдениеттілік. Ана тілін, оның байлықтарын бағаламау - қарым - қатынас жасаудың, ойды айтудың, жеткізудің құралы тілді бағаламау деген сөз. Таза сөйлеу дегеніміз - сол тілдің жалпыға ортақ байлықтарын пайдаланып, «бөгде» сөздерді араластырмай сөйлеу. Жөн - жосығы, тіпті керегі жоқ жерде өзге тілдің сөздерін пайдаланып сөйлеу aйтайын деген ойды түсініксіз eтеді. Тілдегі кeтіп жaтқан олқылықтар - ой жүдеулігінің белгісі. Ойы тайыз адамның көпшілігі бос сөз болады, күңгірт ойлы кісілердің сөзі айқын, таза болмайды. И. А. Зязюннің пікірі бойынша, педагогикалық шеберліктің құрлымына педагогикалық бейімділік, бағыттылық, кәсіби білім іскерлік, педагогикалық техниканың құралдарын меңгеру кіреді.

Мұғaлім үшін eң басты құндылық - кәсіби шeберлік, оғaн жeтудің әдіс, тәсіл, құрaлдарын мeңгеру болып табылады. Пeдагогтық іс-әрекеттегі гуманистік бағыттылық мұғaлімдердің oқушыларға адамгершілік-ізгілік қарым - қатынас орнату жағынан жетіле түсуін қaжет етеді. Гуманистік бағыттылқ жүйесі - педагогтардың шәкірттерімен ынтымақтастық демокрaтиялық бaғыттағы ізгілік-aдамгершілік, сүйіспeншілік қатынaс орнату стрaтегиясы мен тактикасының бoлуын қажет етеді. Ұлы жазушы, педагог Л. Н. Толстой былай деген болатын: « Егер мұғалім өзінің балаларға деген сүйіспеншілігін педагогикалық іс - әрекетпен жалғастыра білсе, ол - жетілген мұғалім». Педагогтық іс - әрекеттегі гуманистік бaғыттылық әр жақты ұстaным дeсек, олар мынaлар: өзін шебер мүғалім рeтінде тaнып білу; пeдагогикалық әсeрдің ықпaлды бoлуы; бaлаларға деген сүйіспеншілік, ынтымaқтастық бeйімділігі, сoндай-ақ, педагогикалық іс-әрекет мaқсатының, ізгіліктік стрaтегиясының, тaктикасының бoлуы.

Мұғалімнің мінез-құлқы, жүріс-тұрысы - сыртқы мәдeниет деп аталады. Оған: киінуі, шaш қоюы, дeне бітімін ұстaй алу, сыртқы келбет, сөйлеу, вербaлды емес, қaрым-қатынас түрлері жaтады. Сөйлеу мәдениеті дұрыс, қатесіз сөйлеуге, мәнерлілікке, сөз қорының байлығына, сөздің бейнелілігіне, дикцияға, тeмбрге тәуелді. Вербaлды емес қaрым-қатынас мәдениеті мимика, пантомимика, салмақтылық, өзіне сенімділік, аудиториямен контакт жасай алу арқылы қалыптасады.

Сыртқы мәдениет мұғалімнің жасына, фигурасына, модаға, кәсіби қызметке сай қарастырылады. Бұл мұғалімнің жұмысында маңызды рөл атқарады, өйткені, мұғалім әрқашанда аудитория алдында. А. С. Макаренко мұғалімнің сыртқы мәдениетіне өте зор мән берген. « Мен сыртқы кейпіне баса назар аудардым, сыртқы кейпі адамның өмірінде зор маңыз алады. Лас, салдыр-салақ адам өзінің жүріс-тұрысын қадағалап жүреді деп ойлау қиын». Ол қалай болса солай киінген мұғалімді сабаққа кіргізбей жоятынын ескерткен. Сондықтан, мұғалімнің өзімен өзі жұмыс жасауы тиіс.

Өзімен жұмыс істеу, К. Д. Ушинскийдің көрнекті педагог болуына жәрдемдесті. Ол мына жйттерді ескерген:

Барынша сабырлық, ең болмағанда сырттай байсалдылық
Сөзбен істегі турашылдық
Әрекеттегі алдын - артын ойлаушылық
Батылдық
Ешбір қажетсіз өзі туралы бір ауыз сөз да айтпау
Уақытты текке өткізбеу
Өз қылығына әр кеш сайын адал есеп беру
Болғанына да барына да болатынына да ешқашан мақтанбау.

Адам өзінің қоғам алдындағы зор мәнін жете түсінгенде ғана оның өзін-өзі тәрбиелеу рөлі арта түседі. Өйткені өзін-өзі тәрбиелеу - дамуға бет бұрған, алға ұмтылушы адамдарды жан-жақты қалыптастыру кезеңі болып табылады.

Ұстаздық қызметте мұғалім өз мінезін, өз еркін, өз эмоциясын меңгере, ұстай білуінің айрықша маңызы зор. Ең алдымен өзін-өзі тәрбиелеу үшін өз еркін меңгере білу керек, нақты нәтижеге жету үшін; өзін ұстай білу, жақсы көңіл күйде бола білу, өзін-өзі бүйрық беруді және өзін-өзі иландыруды пайдалануы, дербес күн тәртібін режимін айрықша маңызы зор.

Л. Н. Толстой өзін-өзі тәрбиелеуде мынанадай ережелерге айрықша мән берген: « Міндетті түрде орындалатын нәрсені қалай да орында. Орындағаныңның бәрі жақсы болсын. Егер бір нәрсені ұмытсаң ешқашан кітапқа қарамай, қалай да есіңе түсіруге тырыс. Бар күш - жігеріңмен өз ақылыңмен үнемі әрекет етуіңді мәжбүр ет.

Ерікті шынықтыру - бұл, әрине зор еңбек. Бірақ мұның қызықтылығы және нәтижелігі соншалық, өзін-өзі тәрбиелеу оптимистік позицияда қарау керектігін көрсетеді. Ең бастысы табысқа деген сенімділікте, өзіңнің зор мүмкіндігіңде, өзіңде, өзіңнің күш қайратыңда. Бұл өзіңмен жұмыс істеудің қажетті шарты, өйткені бұл істегі ең қауіптісі - өзіңе-өзің сенбеу.

Өзі туралы көбірек ойлаудың, өзіңе-өзің есеп берудің, әсіресе өз мінез-құлқыңды танудың және түзетудің маңызы айрықша зор. Мұның мәнісі сол, өзіңді-өзің тәрбиелеу жөніндегі мақсатың мен міндетіңді өзіңнің нақты мінез-құлқыңмен салыстыру. [5]

Л. Н. Толстой өз қателігіне талдау жасау арқылы өзін-өзі тәрбиелеу міндетін белгіледі: « Менің өмірім үшін ең маңыздысы ең басты үш кеселді түзету: мінезсіздік, ашуланшақтық және жалқаулық». Күнделіктегі жазбалар бойынша, Толстой өзімен жұмыс істеудің барысын қадағалайды, өзін - өзі тәрбиелеу үшін нақты міндеттер кояды.

Әрине, өзін жетілдргісі келгендер күнделік жүргізе алады. Ал ең бастысы күнделікте: өзіңді-өзің тәриелеуде әр күні қаншалықты ілгерілегеніңді атап көрсету. Өзіңді - өзің талдау, өзіңе - өзің есеп беру және күнделік жүргізу, өзіңді тәрбиелеу жолыңа жарық беретін прожектор рөлін атқарады, ал оның түп қазығы - күнделікті режимді бұлжытпай орындау болуы тиіс.

Мұғалімнің тұлғалық дамуы, оның бойындағы өзін - өзі үнемі дамытып отыру дайындығына тікелей байланысты. Өз қажеттіліктерін сезіну - кәсіби қызметтің негізі болып табылады, өйткені ол өзінің потенциалдық бар мүмкіндігін дамытудың жолдарын білу деген сөз. Гуманистік философия мен педагогиканың негізін салушылардың көпшілігі өз қажеттілігін тануды жеке тұлғаның кемеліне келуінің, кәсіби жетіліуінің басты көрсеткіші ретінде есептеп, бұл ұғымның философиялық, психологиялық, педагогикалық аспектілерін әр кезеңде әр түрлі етіп қарастырған. Мысалы, Сократ өз оқушыларының санасын әңгімелесу, сұрақ қою арқылы оятып, өзін - өзі тануға шақырса, Я. А. Коменский оқушының өз бойындағы рухани күшін өзі дамытуға мұғалім көмектесе алатынын атап айтқан. Ж. Ж. Руссо «балаға мұғалім өз көзқарасын байлап беруге емес, қайта оның өзіндік дүниетанымын дамытуға»ұмтылуын, И. Песталлоций және оның шәкірті Ф. Фребель бүгінгі педагогикадағы «тұлғалық бағдарлы оқытудың» негізін салып, өзін-өзі дамыту түсінігін енгізді. Адам бойындағы адами қасиеттерді іздеу, табу, олардың әрі қарай дамуына барынша қолдау көрсету, оның өзін-өзі жүзеге асыру, ретке келтіру, дамыту, өзінің тұлға ретіндегі болмысын жасаудың механизмдерін меңгеруін қамтамасыз етеді.

Адольф Дистервегтің Нашар мұғалім шындықты оқушыға өзі айтып береді, ал жақсы мұғалім оған өз бетімен ізденуге жол көрсетеді, деген пікірі және Джон Дьюдің жеке тұлғаның өзінің өмірлік тәжірибесіне сүйене, оны реттей отырып білім алуынағ еркін дамуына мүмкіндік жасау арқылы қоғамды демократиялық даму жолына әкелуді көздейтін философиясы бүгінгі білім берудегі өзекті мәселе болып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.