Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің нәтижелері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері

1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері . . . 8 Габитова

1. 1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны . . . 8

1. 2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру . . . 14

1. 3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің түсінігі мен әдістемесі . . . 21

2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілері 32 Хуртина

2. 1 " УК "Центр" ЖШҚ техникалық-экономикалық сипаттамасы 32

2. 2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру ерекшеліктері 39

2. 3 " УК "Центр" ЖШҚ-да еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің синтетикалық және талдамалық есебі 49

3 аудиттің негізгі бағыттары және "УК Центр" ЖШҚ-да жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсынымдар 57

3. 1 жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу аудитін жоспарлау 57 Хуртина

3. 2. Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің нәтижелері . . . Габитова

3. 3 аудит нәтижелері және "Орталық"ҚК"ЖШҚ-да жалақы бойынша есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар Хуртина

Қорытынды

Кіріспе

Бухгалтерлік есеп ұйымның құрылған кезінен бастап барлық процестері мен экономикалық құбылыстарын қамтиды және оның қаржылық-экономикалық қызметі туралы ақпаратты тіркеп, жинақтай отырып, бүкіл жұмыс кезеңінде оның қызметімен бірге жүреді.

Ұйым процесінде қолданылатын барлық ресурстардың ішінде ерекше орын еңбекке жатады. Бұл тақырыптың маңыздылығы мен өзектілігі қызметкердің еңбек қызметі ғана ұйымның пайда алуын қамтамасыз ете алатындығында.

Еңбек қатынастарына қатыса отырып, қызметкер белгілі бір жұмысты төленуі тиіс жеке еңбекті қолдана отырып орындайды. Еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебі еңбектің саны мен сапасын, оның төлемінің өлшемі мен толықтығын жедел бақылауды қамтамасыз етуге арналған.

Мемлекет еңбекақы төлеуге қойылатын талапты заңнамалық деңгейде бекіте отырып, жалақының уақтылығы мен көлеміне қадағалау мен бақылауды жүзеге асырады, сондықтан ұйымдағы қызметкермен есеп айырысу тәртібі қатаң анықталуы керек.

Зерттеудің мақсаты - бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу.

Мақсатқа жету үшін бірқатар міндеттерді шешу қажет:

1) қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша бухгалтерлік есеп пен есеп айырысу аудитін ұйымдастырудың теориялық негіздерін зерделеу;

2) ұйымның өндірістік қызметі жағдайында жалақы бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізуді зерттеуге;

3) еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін жүргізу әдістемесін практикада қарауға және сынақтан өткізуге міндетті.

Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні - қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі болып табылады.

Зерттеу нысаны - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ-өз клиенттерінің игілігі үшін 99 жылдан астам табысты жұмыс істеп келе жатқан Қазақстан Республикасының ірі әмбебап коммерциялық банкі болып табылады.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы жұмыста нақты жұмыс істейтін ұйым жағдайында еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі қарастырылып, кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың жай-күйі бағаланады. Жалақы бойынша есеп айырысудың дұрыстығы бағаланды және қызметкерлерге еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу тәртібін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.

Зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілері құрады: заңдар, жалақы бойынша есеп айырысуды реттейтін нұсқаулар мен бұйрықтар; құрылтай құжаттары және зерттелетін жергілікті ережелер; бухгалтерлік (қаржылық) есептілік нысандары; еңбекті және оның төлемін есепке алу жөніндегі бастапқы құжаттар, талдамалық және синтетикалық есепке алу тіркелімдері, оқу және әдістемелік әдебиеттер; жалақыны есепке алу мәселелері бойынша мерзімді баспа басылымдары.

Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу барлық кәсіпорындар қызметінің негізгі элементі болып табылады. Бұл жалақы адамдардың еңбек қызметін ынталандыру көзі болып табылады, сондықтан ұйым басшылығы қосымша сыйақы жүйелерін енгізу арқылы өз қызметкерлерінің белсенділігін ынталандыруы керек, ал бухгалтердің басты міндеті - жалақыны уақтылы есептеу және беру.

Сонымен қатар, кәсіпорынды тексеру кезінде ең қиын процесс жалақы бойынша есеп айырысу аудиті болып табылады. Қиындықтар еңбек пен жалақыны есепке алу операцияларының көптігінен, жүйелі жүзеге асырылуынан, әртүрлілігінен және ерекшелігінен туындайды. Бұл таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігіне байланысты.

Мәселенің даму дәрежесі. Т. А. Беркович, к. н. Деревянко, Н. Г. Жұбанова, Дж. К. Беркович сияқты белгілі ресейлік және шетелдік ғалымдар еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді есепке алу және аудит әдістемесін зерттеуге және осы есепке алу сегментіне байланысты мәселелерді зерттеуге айтарлықтай үлес қосты. М. Кейнс, Дж. Б. Кларк, М. Ю. Кондауров, А. В. Кучеров, А. А. Лебедева, М. А. Назаренко, Т. В. Никонова, Ю. Г. Одегов, С. А. Сухарев, Г. Я. Остаев, В. С. Половинко, И. В. Федоренко, Е. Цветкова, Р. Дж. Эренберг және басқалар.

Бакалавр жұмысының мақсаты басқарушы коммуналдық қызмет үшін жалақы есебі мен аудитін ұйымдастыру және жүзеге асыру ерекшеліктерін практикалық зерттеу шеңберінде оларды қолдану үшін жалақы бойынша есептеулерді есепке алу мен аудиттің теориялық ережелерін жалпылау болып табылады. Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер тұжырымдалды:

Бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және әдіснамалық аспектілерін қорытындылау.

Жалақы бойынша есептеулердің мәні мен нысандарын және оларды нормативтік-құқықтық реттеуді зерттеу.

Еңбекақы бойынша персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебінде көріну ерекшеліктерін анықтау.

Жалақы бойынша есептеулерді аудиторлық тексерудің мақсаттары, міндеттері, объектілері мен ақпарат көздерін қорытындылау.

«Қазақстан Халық Банкі» АҚ-да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілерін талдау.

«Қазақстан Халық Банкі» АҚ -да жалақы бойынша есептеулерді есепке алу аудитін жүргізу және осы ұйым шеңберінде оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Зерттеу нысаны - «Қазақстан Халық Банкі» АҚ болып табылады. Жұмыстың мәні - бухгалтерлік есеп және басқарушы компанияның еңбекақысы бойынша есеп айырысу аудиті.

Зерттеу әдістері зерттеу тақырыбы бойынша нормативтік дереккөздер мен ғылыми әдебиеттерді талдауды, жүйелеуді, салыстыруды және жалпылауды қамтиды. Зерттеудің аналитикалық әдістері сауалнама, инспекция, салыстырмалы талдау, жұмыс аналитикалық кестелерін құру болып табылады. Зерттеудің ақпараттық базасы әдістемелік материалдармен, арнайы әдебиеттермен, отандық және шетелдік авторлардың іргелі және қолданбалы ғылыми жұмыстарын зерттеу нәтижелерімен, бухгалтерлік есеп және аудит мәселелері бойынша ғылыми және ғылыми- практикалық конференциялардың материалдарымен ұсынылған. Жұмыста зерттелетін ұйымның статистикалық деректері мен бухгалтерлік есептілік құжаттары пайдаланылды.

Практикалық маңыздылығы қазіргі заманғы коммуналдық қызметтегі еңбекақыны есепке алу жүйесіндегі проблеманы еңбекақы төлеу бойынша есептеуге аудит жүргізу әдістемелерінің бірін сынақтан өткізу арқылы анықтау болып табылады.

Бұл жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылатын көздер мен қосымшалар тізімінен тұрады.

1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері 1. 1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны

Еңбек қатынастары - бұл қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы қызметкердің белгілі бір еңбек функциясын ақы төлеу туралы келісімге негізделген құқықтық қатынастар. Қызметкер еңбек қатынастарына қатыса отырып, ұйымда белгіленген ішкі еңбек тәртібінің ережелеріне бағынуға міндеттенеді. Жұмыс беруші өз кезегінде қызметкердің жалақысын жүйелі түрде төлеуге және заңнамаға сәйкес еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге міндеттенеді. Бұл тұжырым Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде ережелерін талдаудан туындайды [источник] . .

Жалақы-қызметкердің еңбегі үшін сыйақы, оның ішінде өтемақы және ынталандыру төлемдері.

Еңбекке ақы төлеу қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, саны мен сапасына байланысты.

Осылайша, жалақының негізгі құрамдас бөлігі оның негізгі және өзгермейтін бөлігі болып табылатын тарифтік мөлшерлеме немесе жалақы болып табылады. Жалақы мөлшері жұмыс берушінің штат кестесінде белгіленеді.

Жалақының құрамына кіретін өтемақы төлемдеріне қалыпты жұмыс жағдайынан ауытқуларды өтейтін үстемеақылар мен қосымша төлемдер жатады. Оларға мыналар жатады: әртүрлі біліктіліктегі жұмыстарды орындау кәсіптерді (лауазымдарды) біріктіру, үстеме жұмыс, түнгі жұмыс және басқалары [источник] .

Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексінің 114-бабы қосымша төлемдер мен жәрдемақыларды, сыйлықақыларды және қызметкерді еңбек өнімділігін арттыруға ынталандыратын басқа да ынталандыру төлемдерін бөледі.

Қызметкер үшін заңмен немесе ұйымның жергілікті актілерімен нормадан ауытқитын шарттарда немесе сыйлықақыларда жұмыс үшін өтемақы көзделмеген жағдайларда жалақы жалақының жалғыз құрамдас бөлігі болуы мүмкін.

Еңбекақыны есепке алу алдында келесі міндеттер тұр:

1) Бастапқы құжаттамаға сәйкес жалақыны есептеу;

2) жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салықты және төлемдердің басқа да түрлерін жалақыдан ұстап қалуды жүргізу;

3) еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен, сондай-ақ бюджетпен және салықтар мен сақтандыру жарналары бойынша бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысулар жүргізу;

4) есептелген жалақы сомасын өнімнің немесе орындалған жұмыстың өзіндік құнына жатқызу;

5) қажетті есептілікті жасау үшін Еңбек және жалақы бойынша көрсеткіштерді жинау және топтастыру [источник] .

Қазақстан Республикасының (ҚР) бухгалтерлік есепті нормативтік реттеу төрт деңгейлі жүйеге негізделген. Еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді қозғайтын нормалар еңбек заңнамасында және өзге де заңнамалық актілерде қамтылған, еңбек қатынастарының осы саласын ретке келтіруге арналған. Еңбекақы төлеуді нормативтік-құқықтық реттеу реттеу деңгейлері бойынша жүйеленген және тиісті кестелерде келтірілген.

Бірінші деңгей - Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары. Олар Қазақстанда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің бірыңғай құқықтық және әдіснамалық негіздерін белгілейді (1-кесте) .

1-кесте бірінші деңгейдегі еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу

№

Нормативтік құжат

Реттеу саласы

№: 1

Нормативтік құжат: 30. 08. 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы (01. 01. 2023 жылғы ред)

Реттеу саласы: Еңбек құқығының негізгі принциптері анықталған Қазақстан Республикасының Негізгі заңнамалық актісі

№: 2

Нормативтік құжат: Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі 23. 11. 2015 (ред. 06. 04. 2024)

Реттеу саласы: Қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек қатынастарын реттейді. Кепілдіктер белгілейді, еңбек шарты тараптарының құқықтарын қорғайды. Еңбекақы төлеуге байланысты негізгі нормалар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 15-бабында белгіленген

№: 3

Нормативтік құжат: 27. 12. 1994 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Бірінші бөлім) (23. 12. 2023 жылғы ред)

Реттеу саласы: Азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша қатынастарды реттейді

№: 4

Нормативтік құжат: Қазақстан Республикасының салық Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ (31. 03. 2024 жылғы ред)

Реттеу саласы: Салықтарды есептеу және төлеу тәртібін, салық ставкаларын, сондай-ақ салық органдары мен салық төлеушілердің құқықтары мен міндеттерін реттейді

№: 5

Нормативтік құжат: "Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы " заң Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы (ред. 06. 04. 2024)

Реттеу саласы: Бухгалтерлік есеп пен есептілікке бірыңғай талаптарды белгілейді

№: 6

Нормативтік құжат: "Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы " Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 19 мамырдағы № 314-V ҚРЗ (01. 07. 2023 ж. ред. )

Реттеу саласы: Қазақстан Республикасының ең төменгі жалақы мөлшерін белгілейді.

№: 7

Нормативтік құжат: "Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, сондай-ақ еңбекке уақытша жарамсыздық парағын немесе анықтамасын беру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 20. 11. 2020 жылы тіркелген. (30. 11. 2022 ж. ред. )

Реттеу саласы: Еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік және босану бойынша жәрдемақылармен, бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақылармен қамтамасыз ету шарттарын, мөлшерін және тәртібін айқындайды

№: 8

Нормативтік құжат: "Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің бұйрығымен 26. 12. 2015 жылы тіркелді. (19. 03. 2024 ж. ред. )

Реттеу саласы: Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде қарастырылған оның мөлшерін анықтаудың барлық жағдайлары үшін орташа жалақыны есептеу тәртібінің ерекшеліктерін белгілейді

Екінші деңгей - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі бекіткен бухгалтерлік есеп және есеп беру ережелері (2-кесте) . Бухгалтерлік есептің белгілі бір объектісін есепке алу және бағалау тәртібін белгілейді.

2-кесте Екінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу

№

Нормативтік құжат

Реттеу саласы

№: 1

Нормативтік құжат: Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Қаржы министрлігінің 06. 05. 2015 жылғы № 10954 бұйрығымен (15. 05. 2023 ж. ред. )

Реттеу саласы: Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу, бухгалтерлік есептілікті жасау және ұсыну тәртібін белгілейді

№: 2

Нормативтік құжат: Бухгалтерлік есеп ережелері (стандарт) N 113 Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1998 жылғы 15 тамызда тіркелді (ред. ред. 21. 06. 2007 ж. )

Реттеу саласы:

Бухгалтерлік есепте коммерциялық ұйымдардың шығындары туралы ақпаратты қалыптастыру ережелерін белгілейді. Еңбекке ақы төлеу шығындары жеке шығыстар тобына бөлінеді

әдеттегі қызмет түрлеріне

Үшінші деңгей - ішкі пайдалануға арналған ұйымның ұйымдық-өкімдік құжаттары (3-кесте) . Қабылданған Есеп саясаты шеңберінде ұйымның басшысы бекітеді. Көрсетілген құжаттарды, олардың мазмұны мен мәртебесін, бір-бірін құру және өзара іс-қимыл жасау қағидаттарын, сондай-ақ дайындау мен бекіту тәртібін ұйым басшысы айқындайды [38, 17-Б. ] .

3-кесте үшінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу

№

Нормативтік құжат

Реттеу саласы

№: 1

Нормативтік құжат: Ұйымның есеп саясатын қалыптастыратын жұмыс құжаттары

Реттеу саласы:

Есеп саясатында бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары туралы ақпарат, құжат айналымы ережелері және есепке алу ақпаратын өңдеу технологиясы; шаруашылық

операциялар

Ұйымдарда қызметкерлер мен жұмыс беруші арасындағы өзара қарым-қатынасты реттеу мақсатында ішкі нормативтік құжаттарды әзірлейді және қабылдайды. Олардың ішіндегі ең маңыздыларына мыналар жатады: ішкі еңбек тәртібі ережелері, ұжымдық шарт, еңбек шарты, еңбекақы және сыйлықақы туралы ереже, штат кестесі, лауазымдық нұсқаулықтар және т. б.

Осылайша, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті реттеудің барлық үш деңгейінде реттеледі деп айтуға болады. Бұл нормативтік-құқықтық көздер кәсіпорынға жалақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысудың дұрыс есебін жүргізуге мүмкіндік береді.

Қазақстан Республткасының Конституциясы, азаматтың еркін еңбек ету құқығы және ол үшін қандай да бір кемсітушіліксіз және заңда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен (ең төменгі жалақы) төмен емес сыйақы тағайындалды.

Ең төменгі жалақы - жұмысшылардың жалақысының заңмен белгіленген минимумы [36, б. 237] . Ол еңбекақы мөлшерін реттеу үшін қолданылады және ең төменгі рұқсат етілген кірісті шектеу мақсатында жүзеге асырылады.

2024 жылы ең төменгі жалақы мөлшері 85000 теңгені құрайды. Қызметкердің жалақысы кәсіпорын жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескере отырып, оның жеке салымы бойынша анықталады. Салықтармен реттеледі және максималды мөлшермен шектелмейді.

Еңбек шарты бойынша жұмыс істейтіндерге заңмен белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, жыл сайынғы ақылы демалысқа, ауырған жағдайда әлеуметтік қамсыздандыруға кепілдік беріледі [45, 112-бет] .

Осылайша, жалақының екі түрі бар: негізгі және қосымша.

Негізгі жалақы жұмыс істеген уақыттағы жалақыны қамтиды: тарифтік ставкалар, тарифтік ставкалар немесе айлықақылар бойынша төлем, өтемақы және ынталандырушы сипаттағы төлемдер.

Қосымша жалақы жұмыс істемеген уақыт үшін есептеледі, оған мыналар жатады: қызметкерлердің демалыстарын, еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақыларды және басқаларды төлеу.

Тарифтік ставкалардың, айлықақылардың, қосымша ақылар мен үстемеақылардың мөлшерін қоса алғанда, еңбекақы төлеу жүйесі, сондай-ақ сыйлықақы беру жүйесі ұйымның жергілікті нормативтік актілерінде белгіленеді.

Жұмыс беруші белгілеген еңбекақы төлеу жүйесі еңбек заңнамасында айқындалған нормалармен салыстырғанда қызметкердің жағдайын нашарлатпауға тиіс.

1. 2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру

Еңбекті бухгалтерлік басқару есебінің жүйесін қалыптастыру және оны төлеу процесі өзінің тарихи дамуына ие. Л. Б. Сунгатуллина "қызметкерлердің сыйақыларына арналған шығыстарды Бухгалтерлік Басқару есебі" монографиясында Ресейде бухгалтерлік есептің пайда болуын екі негізгі кезеңге бөледі: революцияға дейінгі және революциядан кейінгі.

Қазіргі уақытта персоналды марапаттау саласында жаңа тенденциялар қалыптасып, дамуда. Қызметкерлерді тиімді еңбекке ынталандыруға, ұйымның жеке және жалпы мақсаттарына қол жеткізуге үлкен мән беріледі.

Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру өзара байланысты үш компонентпен анықталады: еңбек нормасы, тарифтік жүйе және еңбек формалары.

Еңбек нормалары - бұл нақты еңбек жағдайлары үшін қызметкердің еңбек өнімділігінің стандарттары.

Ұйымда жұмыс істеген уақыт үшін жалақы есептеу кезінде келесі еңбек нормалары қолданылады:

- өндіру нормалары (уақыт бірлігінде дайындалған өнім бірліктерінің саны) ;

- уақыт нормалары (өнім бірлігін өндіруге жұмсалған жұмыс уақытының мөлшері) ;

- қызмет көрсету нормалары (қызметкер уақыт бірлігіне қызмет көрсетуі тиіс объектілер саны) ;

- сан нормалары (белгілі бір жұмыс көлемін орындау үшін қажетті жұмысшылар саны) [52, б. 1] .

Өнеркәсіптің әртүрлі салаларында еңбек нормалары мен штаттық нормативтер қабылданды. Олар белгілі бір кәсіпорындарда еңбек нормаларын әзірлеу және бекіту үшін негіз болып табылады.

Ұйымда қызметкерлердің біліктілігіне, еңбектің күрделілігі мен сипатына байланысты жалақы мөлшерін саралауды қамтамасыз ететін нормалар жиынтығы тарифтік жүйе болып табылады.

Тарифтік жүйе мыналарды қамтиды:

- уақыт бірлігі үшін ақшалай мәнде еңбекақы төлеуді белгілейтін тарифтік мөлшерлеме;

- жұмыс пен жұмысшылардың әртүрлі разрядтары арасындағы жалақының арақатынасын көрсететін тарифтік тор;

- қызметкердің күрделілігі мен біліктілік деңгейін көрсететін тарифтік разряд [30, 314-бет] .

Жұмыстарды тарифтеу және разрядтарды беру жұмыстардың және Жұмыс кәсіптерінің тарифтік-біліктілік анықтамалықтары негізінде жүргізіледі. Бұл анықтамалықтар өнеркәсіптің әрбір саласы үшін құрастырылған және тарифтік жүйеге сәйкес жұмыс көлемін анықтауға мүмкіндік береді.

Еңбекақы төлеу нысаны деп есептелетін есеп объектісі түсініледі: орындалған жұмыстың уақыты немесе Саны.

Дәстүрлі түрде жалақының екі негізгі формасын ажырату әдеттегідей:уақыт пен жұмыс.

Төлем кезінде табыс өндірілген өнімнің санына немесе орындалған жұмыс көлеміне байланысты болады.

Төлемнің уақытша түрі салынған еңбек мөлшерін өндірілген өніммен анықтау мүмкін болмаған жағдайларда қолданылады. Бұл жағдайда жұмыс істеген уақыт жалақыны есептеу үшін есеп айырысу бірлігі болып табылады.

Еңбекақы төлеудің Уақытша нысаны өз кезегінде келесі жүйелерден тұрады:

1) Қарапайым уақыт жүйесі. Осы жүйеге сәйкес еңбекақы нақты жұмыс істеген уақыт үшін төленеді және орындалған жұмыстардың сапасына байланысты емес. Оны пайдаланған кезде қызметкер сағаттық мөлшерлемені, күнделікті мөлшерлемені немесе айлық жалақыны белгілей алады.

2) уақытылы-премиум жүйесі. Оған сәйкес ставкаға немесе жалақыға жұмыс сапасы үшін сыйлықақы көзделеді. Оның мөлшері белгіленген мөлшерде немесе ставкаға (жалақыға) пайызбен белгіленеді. Егер қызметкер жоспарды орындаған (асыра орындаған) болса, сыйлықақы төленеді.

Еңбекақының бір бөлігі көбінесе өндірісте қолданылады. Оның бірнеше сорттары бар: тікелей кесінді, кесінді премиум, кесінді прогрессивті, жанама кесінді, аккорд [38, б. 243] .

Еңбекке ақы төлеудің тікелей кесімді жүйесі кезінде жұмысшылардың жалақысы олар өндірген өнім санына немесе кесімді бағалар негізінде жұмыстарды орындауға байланысты артады.

Еңбекке ақы төлеудің үлестік-сыйақы жүйесі кезінде қызметкерге жалақыдан басқа, өндіріс нормаларын және олардың өндірістік қызметінің көрсеткіштерін асыра орындағаны үшін қосымша сыйлықақы есептеледі.

Кесімді-прогрессивті жүйе кезінде өндірілген өнімге белгіленген нормалар шегінде ақы төлеу тікелей (өзгермейтін) бағалар бойынша жүзеге асырылады. Нормадан жоғары өнімдер жоғары бағамен төленеді, бірақ екі еселенген бағадан аспайды [31, б. 133] .

Жанама түрде еңбекақы төлеу жүйесі көбінесе қызмет көрсету және көмекші өндірістердің қызметкерлеріне қатысты белгіленеді. Олардың еңбегі негізгі жұмысшылардың жалақысына байланысты жанама бағамен төленеді.

Аккордтық жалақы-бұл әр түрлі жұмыстардың кешені олардың орындалу мерзімін көрсете отырып бағаланатын жүйе. Бұл жүйе бригада бірнеше мамандықтағы жұмысшылардан құралған кезде жөндеу және басқа жұмыстарда қолданылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.