Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің нәтижелері
Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері
1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 8 Габитова
1.1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны ... ... . 8
1.2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру ... ... ... ... 14
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің түсінігі мен әдістемесі ... ... ... ... 21
2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілері 32 Хуртина
2.1 " УК "Центр" ЖШҚ техникалық-экономикалық сипаттамасы 32
2.2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру ерекшеліктері 39
2.3 " УК "Центр" ЖШҚ-да еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің синтетикалық және талдамалық есебі 49
3 аудиттің негізгі бағыттары және "УК Центр" ЖШҚ-да жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсынымдар 57
3.1 жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу аудитін жоспарлау 57 Хуртина
3.2. Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің нәтижелері ... ..Габитова
3.3 аудит нәтижелері және "Орталық"ҚК"ЖШҚ-да жалақы бойынша есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар Хуртина
Қорытынды
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп ұйымның құрылған кезінен бастап барлық процестері мен экономикалық құбылыстарын қамтиды және оның қаржылық-экономикалық қызметі туралы ақпаратты тіркеп, жинақтай отырып, бүкіл жұмыс кезеңінде оның қызметімен бірге жүреді.
Ұйым процесінде қолданылатын барлық ресурстардың ішінде ерекше орын еңбекке жатады. Бұл тақырыптың маңыздылығы мен өзектілігі қызметкердің еңбек қызметі ғана ұйымның пайда алуын қамтамасыз ете алатындығында.
Еңбек қатынастарына қатыса отырып, қызметкер белгілі бір жұмысты төленуі тиіс жеке еңбекті қолдана отырып орындайды. Еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебі еңбектің саны мен сапасын, оның төлемінің өлшемі мен толықтығын жедел бақылауды қамтамасыз етуге арналған.
Мемлекет еңбекақы төлеуге қойылатын талапты заңнамалық деңгейде бекіте отырып, жалақының уақтылығы мен көлеміне қадағалау мен бақылауды жүзеге асырады, сондықтан ұйымдағы қызметкермен есеп айырысу тәртібі қатаң анықталуы керек.
Зерттеудің мақсаты - бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу.
Мақсатқа жету үшін бірқатар міндеттерді шешу қажет:
1) қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша бухгалтерлік есеп пен есеп айырысу аудитін ұйымдастырудың теориялық негіздерін зерделеу;
2) ұйымның өндірістік қызметі жағдайында жалақы бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізуді зерттеуге;
3) еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін жүргізу әдістемесін практикада қарауға және сынақтан өткізуге міндетті.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні - қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі болып табылады.
Зерттеу нысаны - Қазақстан Халық Банкі АҚ-өз клиенттерінің игілігі үшін 99 жылдан астам табысты жұмыс істеп келе жатқан Қазақстан Республикасының ірі әмбебап коммерциялық банкі болып табылады.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы жұмыста нақты жұмыс істейтін ұйым жағдайында еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі қарастырылып, кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың жай-күйі бағаланады. Жалақы бойынша есеп айырысудың дұрыстығы бағаланды және қызметкерлерге еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу тәртібін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.
Зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілері құрады: заңдар, жалақы бойынша есеп айырысуды реттейтін нұсқаулар мен бұйрықтар; құрылтай құжаттары және зерттелетін жергілікті ережелер; бухгалтерлік (қаржылық) есептілік нысандары; еңбекті және оның төлемін есепке алу жөніндегі бастапқы құжаттар, талдамалық және синтетикалық есепке алу тіркелімдері, оқу және әдістемелік әдебиеттер; жалақыны есепке алу мәселелері бойынша мерзімді баспа басылымдары.
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу барлық кәсіпорындар қызметінің негізгі элементі болып табылады. Бұл жалақы адамдардың еңбек қызметін ынталандыру көзі болып табылады, сондықтан ұйым басшылығы қосымша сыйақы жүйелерін енгізу арқылы өз қызметкерлерінің белсенділігін ынталандыруы керек, ал бухгалтердің басты міндеті - жалақыны уақтылы есептеу және беру.
Сонымен қатар, кәсіпорынды тексеру кезінде ең қиын процесс жалақы бойынша есеп айырысу аудиті болып табылады. Қиындықтар еңбек пен жалақыны есепке алу операцияларының көптігінен, жүйелі жүзеге асырылуынан, әртүрлілігінен және ерекшелігінен туындайды. Бұл таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігіне байланысты.
Мәселенің даму дәрежесі. Т. А.Беркович, к. н. Деревянко, Н. Г. Жұбанова, Дж. К. Беркович сияқты белгілі ресейлік және шетелдік ғалымдар еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді есепке алу және аудит әдістемесін зерттеуге және осы есепке алу сегментіне байланысты мәселелерді зерттеуге айтарлықтай үлес қосты. М.Кейнс, Дж. Б. Кларк, М. Ю. Кондауров, А. В. Кучеров, А. А. Лебедева, М. А. Назаренко, Т. В. Никонова, Ю. Г. Одегов, С. А. Сухарев, Г. Я. Остаев, В. С. Половинко, И. В. Федоренко, Е. Цветкова, Р. Дж. Эренберг және басқалар.
Бакалавр жұмысының мақсаты басқарушы коммуналдық қызмет үшін жалақы есебі мен аудитін ұйымдастыру және жүзеге асыру ерекшеліктерін практикалық зерттеу шеңберінде оларды қолдану үшін жалақы бойынша есептеулерді есепке алу мен аудиттің теориялық ережелерін жалпылау болып табылады. Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер тұжырымдалды:
Бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және әдіснамалық аспектілерін қорытындылау.
Жалақы бойынша есептеулердің мәні мен нысандарын және оларды нормативтік-құқықтық реттеуді зерттеу.
Еңбекақы бойынша персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебінде көріну ерекшеліктерін анықтау.
Жалақы бойынша есептеулерді аудиторлық тексерудің мақсаттары, міндеттері, объектілері мен ақпарат көздерін қорытындылау.
Қазақстан Халық Банкі АҚ-да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілерін талдау.
Қазақстан Халық Банкі АҚ -да жалақы бойынша есептеулерді есепке алу аудитін жүргізу және осы ұйым шеңберінде оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу нысаны - Қазақстан Халық Банкі АҚ болып табылады. Жұмыстың мәні - бухгалтерлік есеп және басқарушы компанияның еңбекақысы бойынша есеп айырысу аудиті.
Зерттеу әдістері зерттеу тақырыбы бойынша нормативтік дереккөздер мен ғылыми әдебиеттерді талдауды, жүйелеуді, салыстыруды және жалпылауды қамтиды. Зерттеудің аналитикалық әдістері сауалнама, инспекция, салыстырмалы талдау, жұмыс аналитикалық кестелерін құру болып табылады. Зерттеудің ақпараттық базасы әдістемелік материалдармен, арнайы әдебиеттермен, отандық және шетелдік авторлардың іргелі және қолданбалы ғылыми жұмыстарын зерттеу нәтижелерімен, бухгалтерлік есеп және аудит мәселелері бойынша ғылыми және ғылыми - практикалық конференциялардың материалдарымен ұсынылған. Жұмыста зерттелетін ұйымның статистикалық деректері мен бухгалтерлік есептілік құжаттары пайдаланылды.
Практикалық маңыздылығы қазіргі заманғы коммуналдық қызметтегі еңбекақыны есепке алу жүйесіндегі проблеманы еңбекақы төлеу бойынша есептеуге аудит жүргізу әдістемелерінің бірін сынақтан өткізу арқылы анықтау болып табылады.
Бұл жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылатын көздер мен қосымшалар тізімінен тұрады.
1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны
Еңбек қатынастары - бұл қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы қызметкердің белгілі бір еңбек функциясын ақы төлеу туралы келісімге негізделген құқықтық қатынастар. Қызметкер еңбек қатынастарына қатыса отырып, ұйымда белгіленген ішкі еңбек тәртібінің ережелеріне бағынуға міндеттенеді. Жұмыс беруші өз кезегінде қызметкердің жалақысын жүйелі түрде төлеуге және заңнамаға сәйкес еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге міндеттенеді. Бұл тұжырым Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде ережелерін талдаудан туындайды [источник]. .
Жалақы-қызметкердің еңбегі үшін сыйақы, оның ішінде өтемақы және ынталандыру төлемдері.
Еңбекке ақы төлеу қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, саны мен сапасына байланысты.
Осылайша, жалақының негізгі құрамдас бөлігі оның негізгі және өзгермейтін бөлігі болып табылатын тарифтік мөлшерлеме немесе жалақы болып табылады. Жалақы мөлшері жұмыс берушінің штат кестесінде белгіленеді.
Жалақының құрамына кіретін өтемақы төлемдеріне қалыпты жұмыс жағдайынан ауытқуларды өтейтін үстемеақылар мен қосымша төлемдер жатады. Оларға мыналар жатады: әртүрлі біліктіліктегі жұмыстарды орындау кәсіптерді (лауазымдарды) біріктіру, үстеме жұмыс, түнгі жұмыс және басқалары [источник].
Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексінің 114-бабы қосымша төлемдер мен жәрдемақыларды, сыйлықақыларды және қызметкерді еңбек өнімділігін арттыруға ынталандыратын басқа да ынталандыру төлемдерін бөледі.
Қызметкер үшін заңмен немесе ұйымның жергілікті актілерімен нормадан ауытқитын шарттарда немесе сыйлықақыларда жұмыс үшін өтемақы көзделмеген жағдайларда жалақы жалақының жалғыз құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
Еңбекақыны есепке алу алдында келесі міндеттер тұр:
1) Бастапқы құжаттамаға сәйкес жалақыны есептеу;
2) жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салықты және төлемдердің басқа да түрлерін жалақыдан ұстап қалуды жүргізу;
3) еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен, сондай-ақ бюджетпен және салықтар мен сақтандыру жарналары бойынша бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысулар жүргізу;
4) есептелген жалақы сомасын өнімнің немесе орындалған жұмыстың өзіндік құнына жатқызу;
5) қажетті есептілікті жасау үшін Еңбек және жалақы бойынша көрсеткіштерді жинау және топтастыру [источник].
Қазақстан Республикасының (ҚР) бухгалтерлік есепті нормативтік реттеу төрт деңгейлі жүйеге негізделген. Еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді қозғайтын нормалар еңбек заңнамасында және өзге де заңнамалық актілерде қамтылған, еңбек қатынастарының осы саласын ретке келтіруге арналған. Еңбекақы төлеуді нормативтік-құқықтық реттеу реттеу деңгейлері бойынша жүйеленген және тиісті кестелерде келтірілген.
Бірінші деңгей - Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары. Олар Қазақстанда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің бірыңғай құқықтық және әдіснамалық негіздерін белгілейді (1-кесте).
1-кесте бірінші деңгейдегі еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
30.08.1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы (01.01.2023 жылғы ред)
Еңбек құқығының негізгі принциптері анықталған Қазақстан Республикасының Негізгі заңнамалық актісі
2
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі 23.11.2015 (ред. 06.04.2024)
Қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек қатынастарын реттейді. Кепілдіктер белгілейді, еңбек шарты тараптарының құқықтарын қорғайды. Еңбекақы төлеуге байланысты негізгі нормалар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 15-бабында белгіленген
3
27.12.1994 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Бірінші бөлім) (23.12.2023 жылғы ред)
Азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша қатынастарды реттейді
4
Қазақстан Республикасының салық Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ (31.03.2024 жылғы ред)
Салықтарды есептеу және төлеу тәртібін, салық ставкаларын, сондай-ақ салық органдары мен салық төлеушілердің құқықтары мен міндеттерін реттейді
5
"Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы " заң Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы (ред. 06.04.2024)
Бухгалтерлік есеп пен есептілікке бірыңғай талаптарды белгілейді
6
"Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы " Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 19 мамырдағы № 314-V ҚРЗ (01.07.2023 ж. ред.)
Қазақстан Республикасының ең төменгі жалақы мөлшерін белгілейді.
7
"Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, сондай-ақ еңбекке уақытша жарамсыздық парағын немесе анықтамасын беру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 20.11.2020 жылы тіркелген. (30.11.2022 ж. ред.)
Еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік және босану бойынша жәрдемақылармен, бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақылармен қамтамасыз ету шарттарын, мөлшерін және тәртібін айқындайды
8
"Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің бұйрығымен 26.12.2015 жылы тіркелді. (19.03.2024 ж. ред.)
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде қарастырылған оның мөлшерін анықтаудың барлық жағдайлары үшін орташа жалақыны есептеу тәртібінің ерекшеліктерін белгілейді
Екінші деңгей - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі бекіткен бухгалтерлік есеп және есеп беру ережелері (2-кесте). Бухгалтерлік есептің белгілі бір объектісін есепке алу және бағалау тәртібін белгілейді.
2-кесте Екінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Қаржы министрлігінің 06.05.2015 жылғы № 10954 бұйрығымен (15.05.2023 ж. ред.)
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу, бухгалтерлік есептілікті жасау және ұсыну тәртібін белгілейді
2
Бухгалтерлік есеп ережелері (стандарт) N 113 Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1998 жылғы 15 тамызда тіркелді (ред. ред. 21.06.2007 ж.)
Бухгалтерлік есепте коммерциялық ұйымдардың шығындары туралы ақпаратты қалыптастыру ережелерін белгілейді. Еңбекке ақы төлеу шығындары жеке шығыстар тобына бөлінеді
әдеттегі қызмет түрлеріне
Үшінші деңгей - ішкі пайдалануға арналған ұйымның ұйымдық-өкімдік құжаттары (3-кесте). Қабылданған Есеп саясаты шеңберінде ұйымның басшысы бекітеді. Көрсетілген құжаттарды, олардың мазмұны мен мәртебесін, бір-бірін құру және өзара іс-қимыл жасау қағидаттарын, сондай-ақ дайындау мен бекіту тәртібін ұйым басшысы айқындайды [38, 17-Б.].
3-кесте үшінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
Ұйымның есеп саясатын қалыптастыратын жұмыс құжаттары
Есеп саясатында бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары туралы ақпарат, құжат айналымы ережелері және есепке алу ақпаратын өңдеу технологиясы; шаруашылық
операциялар
Ұйымдарда қызметкерлер мен жұмыс беруші арасындағы өзара қарым-қатынасты реттеу мақсатында ішкі нормативтік құжаттарды әзірлейді және қабылдайды. Олардың ішіндегі ең маңыздыларына мыналар жатады: ішкі еңбек тәртібі ережелері, ұжымдық шарт, еңбек шарты, еңбекақы және сыйлықақы туралы ереже, штат кестесі, лауазымдық нұсқаулықтар және т. б.
Осылайша, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті реттеудің барлық үш деңгейінде реттеледі деп айтуға болады. Бұл нормативтік-құқықтық көздер кәсіпорынға жалақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысудың дұрыс есебін жүргізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республткасының Конституциясы, азаматтың еркін еңбек ету құқығы және ол үшін қандай да бір кемсітушіліксіз және заңда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен (ең төменгі жалақы) төмен емес сыйақы тағайындалды.
Ең төменгі жалақы - жұмысшылардың жалақысының заңмен белгіленген минимумы [36, б. 237]. Ол еңбекақы мөлшерін реттеу үшін қолданылады және ең төменгі рұқсат етілген кірісті шектеу мақсатында жүзеге асырылады.
2024 жылы ең төменгі жалақы мөлшері 85000 теңгені құрайды. Қызметкердің жалақысы кәсіпорын жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескере отырып, оның жеке салымы бойынша анықталады. Салықтармен реттеледі және максималды мөлшермен шектелмейді.
Еңбек шарты бойынша жұмыс істейтіндерге заңмен белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, жыл сайынғы ақылы демалысқа, ауырған жағдайда әлеуметтік қамсыздандыруға кепілдік беріледі [45, 112-бет].
Осылайша, жалақының екі түрі бар: негізгі және қосымша.
Негізгі жалақы жұмыс істеген уақыттағы жалақыны қамтиды: тарифтік ставкалар, тарифтік ставкалар немесе айлықақылар бойынша төлем, өтемақы және ынталандырушы сипаттағы төлемдер.
Қосымша жалақы жұмыс істемеген уақыт үшін есептеледі, оған мыналар жатады: қызметкерлердің демалыстарын, еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақыларды және басқаларды төлеу.
Тарифтік ставкалардың, айлықақылардың, қосымша ақылар мен үстемеақылардың мөлшерін қоса алғанда, еңбекақы төлеу жүйесі, сондай-ақ сыйлықақы беру жүйесі ұйымның жергілікті нормативтік актілерінде белгіленеді.
Жұмыс беруші белгілеген еңбекақы төлеу жүйесі еңбек заңнамасында айқындалған нормалармен салыстырғанда қызметкердің жағдайын нашарлатпауға тиіс.
1.2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру
Еңбекті бухгалтерлік басқару есебінің жүйесін қалыптастыру және оны төлеу процесі өзінің тарихи дамуына ие. Л. Б. Сунгатуллина "қызметкерлердің сыйақыларына арналған шығыстарды Бухгалтерлік Басқару есебі" монографиясында Ресейде бухгалтерлік есептің пайда болуын екі негізгі кезеңге бөледі: революцияға дейінгі және революциядан кейінгі.
Қазіргі уақытта персоналды марапаттау саласында жаңа тенденциялар қалыптасып, дамуда. Қызметкерлерді тиімді еңбекке ынталандыруға, ұйымның жеке және жалпы мақсаттарына қол жеткізуге үлкен мән беріледі.
Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру өзара байланысты үш компонентпен анықталады: еңбек нормасы, тарифтік жүйе және еңбек формалары.
Еңбек нормалары - бұл нақты еңбек жағдайлары үшін қызметкердің еңбек өнімділігінің стандарттары.
Ұйымда жұмыс істеген уақыт үшін жалақы есептеу кезінде келесі еңбек нормалары қолданылады:
- өндіру нормалары (уақыт бірлігінде дайындалған өнім бірліктерінің саны);
- уақыт нормалары (өнім бірлігін өндіруге жұмсалған жұмыс уақытының мөлшері);
- қызмет көрсету нормалары (қызметкер уақыт бірлігіне қызмет көрсетуі тиіс объектілер саны);
- сан нормалары (белгілі бір жұмыс көлемін орындау үшін қажетті жұмысшылар саны) [52, б.1].
Өнеркәсіптің әртүрлі салаларында еңбек нормалары мен штаттық нормативтер қабылданды. Олар белгілі бір кәсіпорындарда еңбек нормаларын әзірлеу және бекіту үшін негіз болып табылады.
Ұйымда қызметкерлердің біліктілігіне, еңбектің күрделілігі мен сипатына байланысты жалақы мөлшерін саралауды қамтамасыз ететін нормалар жиынтығы тарифтік жүйе болып табылады.
Тарифтік жүйе мыналарды қамтиды:
- уақыт бірлігі үшін ақшалай мәнде еңбекақы төлеуді белгілейтін тарифтік мөлшерлеме;
- жұмыс пен жұмысшылардың әртүрлі разрядтары арасындағы жалақының арақатынасын көрсететін тарифтік тор;
- қызметкердің күрделілігі мен біліктілік деңгейін көрсететін тарифтік разряд [30, 314-бет].
Жұмыстарды тарифтеу және разрядтарды беру жұмыстардың және Жұмыс кәсіптерінің тарифтік-біліктілік анықтамалықтары негізінде жүргізіледі. Бұл анықтамалықтар өнеркәсіптің әрбір саласы үшін құрастырылған және тарифтік жүйеге сәйкес жұмыс көлемін анықтауға мүмкіндік береді.
Еңбекақы төлеу нысаны деп есептелетін есеп объектісі түсініледі: орындалған жұмыстың уақыты немесе Саны.
Дәстүрлі түрде жалақының екі негізгі формасын ажырату әдеттегідей:уақыт пен жұмыс.
Төлем кезінде табыс өндірілген өнімнің санына немесе орындалған жұмыс көлеміне байланысты болады.
Төлемнің уақытша түрі салынған еңбек мөлшерін өндірілген өніммен анықтау мүмкін болмаған жағдайларда қолданылады. Бұл жағдайда жұмыс істеген уақыт жалақыны есептеу үшін есеп айырысу бірлігі болып табылады.
Еңбекақы төлеудің Уақытша нысаны өз кезегінде келесі жүйелерден тұрады:
1) Қарапайым уақыт жүйесі. Осы жүйеге сәйкес еңбекақы нақты жұмыс істеген уақыт үшін төленеді және орындалған жұмыстардың сапасына байланысты емес. Оны пайдаланған кезде қызметкер сағаттық мөлшерлемені, күнделікті мөлшерлемені немесе айлық жалақыны белгілей алады.
2) уақытылы-премиум жүйесі. Оған сәйкес ставкаға немесе жалақыға жұмыс сапасы үшін сыйлықақы көзделеді. Оның мөлшері белгіленген мөлшерде немесе ставкаға (жалақыға) пайызбен белгіленеді. Егер қызметкер жоспарды орындаған (асыра орындаған) болса, сыйлықақы төленеді.
Еңбекақының бір бөлігі көбінесе өндірісте қолданылады. Оның бірнеше сорттары бар: тікелей кесінді, кесінді премиум, кесінді прогрессивті, жанама кесінді, аккорд [38, б.243].
Еңбекке ақы төлеудің тікелей кесімді жүйесі кезінде жұмысшылардың жалақысы олар өндірген өнім санына немесе кесімді бағалар негізінде жұмыстарды орындауға байланысты артады.
Еңбекке ақы төлеудің үлестік-сыйақы жүйесі кезінде қызметкерге жалақыдан басқа, өндіріс нормаларын және олардың өндірістік қызметінің көрсеткіштерін асыра орындағаны үшін қосымша сыйлықақы есептеледі.
Кесімді-прогрессивті жүйе кезінде өндірілген өнімге белгіленген нормалар шегінде ақы төлеу тікелей (өзгермейтін) бағалар бойынша жүзеге асырылады. Нормадан жоғары өнімдер жоғары бағамен төленеді, бірақ екі еселенген бағадан аспайды [31, б.133].
Жанама түрде еңбекақы төлеу жүйесі көбінесе қызмет көрсету және көмекші өндірістердің қызметкерлеріне қатысты белгіленеді. Олардың еңбегі негізгі жұмысшылардың жалақысына байланысты жанама бағамен төленеді.
Аккордтық жалақы-бұл әр түрлі жұмыстардың кешені олардың орындалу мерзімін көрсете отырып бағаланатын жүйе. Бұл жүйе бригада бірнеше мамандықтағы жұмысшылардан құралған кезде жөндеу және басқа жұмыстарда қолданылады.
Еңбекке ақы төлеудің комиссиялық жүйесін қолданған кезде жалақы мөлшері табыстың пайызымен белгіленеді [39, 34-бет]. Бұл жүйе ұйымдарға тікелей табыс әкелетін қызметкерлерге, мысалы, сату менеджерлеріне орнатылады.
Өзгермелі жалақы жүйесін пайдалану кезінде жұмысшылардың жалақысы олардың жұмыс нәтижелеріне, ұйымның пайдасына және еңбекақы төлеуге бағытталуы мүмкін ақша қаражаттарының мөлшеріне байланысты болады.
Еңбек заңнамасына сәйкес жұмысшыларға жұмыс істемеген уақыты да төленеді. Мұндай төлемдердің сомаларын есептеу орташа жалақыға негізделген.
Орташа жалақы-белгілі бір уақыт кезеңіндегі қызметкердің орташа жалақысы. Ол пайда болған негіздерге байланысты әр түрлі есептеледі.
Орташа жалақыны негізге ала отырып, демалыс, іссапар, пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы, еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік және босану бойынша, бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша жәрдемақылар және басқалар есептеледі.
Жәрдемақылар үшін орташа жалақыны есептеу Ресей Федерациясы Үкіметінің 15.06.2007 ж. № 375 қаулысымен реттеледі. Демалыс және іссапарлар үшін орташа айлық жалақы формуласы Ресей Федерациясы Үкіметінің 24.12 қаулысында келтірілген. 2007 ж. № 922.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі жалақыны ғана емес, одан ұстап қалуды да жүзеге асырады. Ұстап қалу міндетті түрде, жұмыс берушінің бастамасы бойынша немесе қызметкердің өтініші бойынша жүргізілуі мүмкін.
Міндетті ұстап қалуға мыналар жатады: жеке тұлғалардың табыстарына, атқару парақтары және белгіленген тәртіппен ресімделген және заңды күші бар өзге де құжаттар бойынша салық.
Жұмыс берушінің бастамасы бойынша: алынған және мерзімінде қайтарылмаған есепті сомалар; қызметкердің кәсіпорынға келтірген залалы үшін сомалар; жетіспеушілік сомалары және т. б. ұсталуы мүмкін.
Ресей Федерациясының Еңбек кодексі ұстау мөлшерін шектейді. Ресей Федерациясының Еңбек кодексінің 138-бабына сәйкес, жалақыдан барлық ұсталымдардың жалпы мөлшері 20% - дан аспауы керек, ал федералды заңдарда қарастырылған жағдайларда-қызметкерге төленетін жалақының 50-70% [54, 4-бет].
Жеке табыс салығынан (жеке табыс салығы) басқа, қызметкерлердің жалақысына сақтандыру сыйлықақылары да салынады. Барлық жұмыс берушілер - сақтандыру сыйлықақыларын төлеушілер бюджеттен тыс қорларға сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге міндетті. Бюджетке аударылатын және қызметкердің табысынан ұсталатын жеке табыс салығынан айырмашылығы, сақтандыру сыйлықақылары оның үстіне есептеледі және ұйым қаражатынан төленеді.
Еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді есепке алу үшін есептеулердің дұрыстығы ғана емес, сонымен бірге жұмысшылармен есеп айырысуға негіз болатын бастапқы құжаттардың дәлдігі де маңызды:
- қызметкердің еңбегіне ақы төлеу жүйесін, нысанын және мөлшерін белгілейді (еңбек шарттары, жұмысқа қабылдау туралы бұйрықтар, штат кестесі);
- өндіру нормаларының орындалуын растайды (нарядтар, қазбаны есепке алу кітаптары, жұмыс уақытын есепке алу табельдері);
- жалақы мөлшеріне әсер етеді (қызметтік жазбалар, көтермелеу туралы бұйрықтар және т.б.).
2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ресей Федерациясының Мемстат 05.01.2004 № 1 "еңбекті есепке алу және оның төлемі бойынша бастапқы есепке алу құжаттамасының бірыңғай нысандарын бекіту туралы" қаулысымен бекітілген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары міндетті болып табылмайды. Ұйымдар өздері әзірлеген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын пайдалануға құқылы. Бұл нысандарда 06.12.2011 ж. № 402-ФЗ "Бухгалтерлік есеп туралы" Федералдық заңның 9-бабында көрсетілген бастапқы құжаттың міндетті деректемелері болуы керек.
Жұмыс жүйесінде жалақы орындалған жұмыс көлеміне байланысты. Сондықтан, егер ұйым осындай жүйені қолданса, өндірісті есепке алу қажет. Есепке алу үшін жұмыс наряды, маршруттық парақ, өндіріс парағы және т. б. сияқты бастапқы құжаттар қолданылады. бұл құжаттарда орындалған жұмыстың саны мен сапасы, өнім бірлігіне баға және т. б. көрсетіледі.
Кәсіпорын бухгалтериясының жалақысы мен өзге де төлемдерін есептеу және төлеу еңбекті есепке алу және оның төленуі жөніндегі бастапқы есепке алу құжаттамасын мұқият тексергеннен кейін белгіленген мерзімде жүргізіледі.
Жалақы төлеу кезінде жұмыс беруші қызметкерге қандай жалақы төленетіні туралы жазбаша түрде хабарлауы керек. Ол үшін әр қызметкерге есеп айырысу парағы беріледі. Есеп айырысу парағының типтік формасы жоқ. Оның формасы ұйымның есеп саясатында бекітіліп, өздігінен жасалуы керек. Есеп айырысу парағында жалақының құрамдас бөліктері, ұстап қалудың мөлшері және ұстап беру сомасы туралы ақпарат болуы керек.
Ресей Федерациясының Еңбек кодексінің 136-бабының 6-бөлігіне сәйкес жұмыс беруші ішкі еңбек ережелерімен немесе еңбек шартымен анықталған күндерде кем дегенде жарты ай сайын жалақы төлеуге міндетті.
Жалақы төлеу мерзімдерін бұзғаны үшін жұмыс беруші материалдық, әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Осылайша, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу бухгалтерлік есептің ең күрделі және көп уақытты қажет ететін учаскелерінің бірі болып табылады, өйткені ол қызметкердің жалақы мөлшерін құрайтын әр түрлі есептеу түрлерін қамтиды. Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу бюджетпен және бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысуға әкеледі, осыған байланысты олар есеп операцияларының көптігімен сипатталады.
Жалақы жүйесі соншалықты ашық және түсінікті болуы керек, сондықтан Еңбек өнімділігі, өнім сапасы мен жалақы арасындағы байланыс ұйымның әрбір қызметкерінің түсінігіне қол жетімді болуы мүмкін. Қызметкерлермен есеп айырысу тәртібі олардың жұмысының нәтижесіне байланысты қатаң анықталуы керек.
Жалақы еңбек қатынастарының маңызды аспектілері болып табылады. Мемлекет заңнамалық деңгейде еңбекақы төлеуге қойылатын талаптарды бекіте отырып, қызметкерлердің жалақысының уақтылығы мен көлемін қадағалауды және бақылауды жүзеге асырады. Жұмыс берушілер оларды орындауға міндетті.
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің түсінігі мен әдістемесі
Шаруашылық қызметтің нәтижелілігін арттыру мақсатында кез келген кәсіпорын сыртқы және ішкі қаржылық бақылауға алынуы тиіс. Сенімді ақпараттың болуы ұйымның тиімділігін арттыруға, қабылданған экономикалық шешімдердің салдарын бағалауға және болжауға мүмкіндік береді.
Аудит - бұл бастапқы қаржылық ақпараттың дұрыстығын тексеруді қамтамасыз ететін бақылау механизмі ғана емес. Ол сондай-ақ компанияның мүмкіндіктерін жүзеге асыруға кедергі болатын себептерді анықтауға және оның экономикалық қызметін оңтайландыру бойынша ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді [41 б.9].
Қазіргі уақытта аудиторлық қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық актілер жүйесінде төрт деңгейлі жүйе бар. Бұл жүйе 5-кестеде келтірілген.
5-кесте аудиторлық қызметті нормативтік-құқықтық реттеу жүйесі
№
пп
Нормативтік құжат
Мазмұны
Реттеудің бірінші деңгейі
1.
"Аудиторлық қызмет туралы" ФЗ 2008.12.30 № 307-ФЗ (ред. 01.12.2014)
Қаржы-экономикалық жүйедегі аудиттің мәні, мақсаты мен міндеттері анықталады
Реттеудің екінші деңгейі
2.
Аудиторлық қызметтің федералды ережелері (стандарттары). Ресей Федерациясы Үкіметінің 2002.09.23 № 696 қаулысымен (2011.12.22 ред.)
Аудиторлық қызметті реттеудің жалпы мәселелері айқындалады. Аудиторлық тексеру жүргізу нормалары белгіленеді
3.
Заңнамалық және заңға тәуелді нормативтік актілер
Аудиторлық ұйымдар мен жеке аудиторлар үшін аудиторлық қызметті реттеу бойынша жалпы ережелер белгіленеді
Реттеудің үшінші деңгейі
4.
Өзін-өзі реттейтін аудиторлық ұйымдардың ішкі ережелері (стандарттары)
Бірлестіктер деңгейінде аудиторлық қызметтің ерекше мәселелерін реттеу
5.
Министрліктер мен федералды қызметтердің нормативтік құжаттары
Аудиттің түрлері бойынша ерекшеліктерін реттеу: жалпы және банктік
Реттеудің төртінші деңгейі
6.
Ішкі регламенттер (аудиторлық стандарттар)
Міндетті аудитті және аудитке ілеспе қызметтерді жүргізу кезінде қолданылады
Осылайша, аудиторлық тексерулерді жүргізуді реттейтін нормалар аудиторлық қызметке тікелей және жанама қатысы бар әртүрлі нормативтік құқықтық актілерде бар деп айтуға болады. Кейбір нормативтік актілерде экономикалық субъект қызметінің әртүрлі салаларына, соның ішінде аудитке қатысты нормалар бар.
Қызметкерлермен жалақы бойынша есеп айырысу аудиті аудиторлық қызметтің маңызды және күрделі салаларының бірі болып табылады. Бұл бөлімді тексеру оның еңбек сыйымдылығына, операциялардың көптігіне және нормативтік-құқықтық базаның ерекшелігіне байланысты қиын.
Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитінің мақсаты қолданыстағы заңнамаға сәйкес персоналмен есеп айырысу туралы есептік және есептік ақпараттың дұрыстығы туралы пікір қалыптастыру ғана емес. Сондай-ақ, еңбекақы төлеу шығындарын есепке алу мен ішкі бақылаудың жай-күйін зерттеу және бағалау, кәсіпорында қолданылатын еңбекақы төлеу мен ынталандыру жүйесінің тиімділігін бағалау, сондай-ақ кәсіпорындағы қызметкерлермен есеп айырысудың бухгалтерлік есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар беру қажет.
Аудит - бұл бірнеше кезеңге бөлінген күрделі жүйе. Аудит процесінің жалпы көрінісі тұрғысынан келесі кезеңдерді бөліп көрсеткен жөн:
1) дайындық-аудитті жоспарлау;
2) негізгі-аудиторлық тексеруді жүзеге асыру;
3) қорытынды-аудит нәтижелерін жалпылау.
Аудит жүргізуге дайындық тараптардың аудиторлық тексеру жүргізу жөніндегі құқықтық қатынастарды құжаттау рәсімінен басталады. Аудиттің мақсаты мен міндеттері белгіленгеннен кейін аудиторлық және аудиттелетін ұйым арасында тексеру жүргізудің көлемін, мерзімдерін, тәсілдері мен құнын айқындайтын аудиторлық тексеру жүргізуге шарт жасалады [27, 36-бет].
Жалақы бойынша есеп айырысуды есепке алу операцияларының әртүрлілігін ескере отырып, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін бірнеше өзара байланысты процедураларға бөлуге болады, олардың орындалуы аудит жоспарында көрінеді. Аудиторлық тексеру жүргізу бөлінісінде аудиттің жоспарланатын рәсімдері 6-кестеде келтірілген.
6 кесте еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін жүргізу кезеңдері (Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті)
Сызба
Жоспарлау кезеңі орындалуы аудит жоспарын және бағдарламасын әзірлеудің қажетті шарты болып табылатын рәсімдердің едәуір санын қамтиды.
Дайындық кезеңінде аудитор кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі бағыттарын зерттейді. Ұйымның құрылтай құжаттарымен, жергілікті актілермен танысады. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымын зерттейді. Аудиттің негізгі бағыттарын анықтайды.
Аудиттелетін ұйымның қызметін зерделегеннен кейін аудитор ұйымның бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесіне тестілеу жүргізеді. Бақылау сынақтары аудитордың есептік жазбадағы ақпаратқа қаншалықты сене алатынын анықтауға мүмкіндік береді
Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитіне сүйенетін зерттеу базасы көлемді және аудиторлық қызметті де, еңбек, салық қатынастарын да, сондай-ақ кәсіпорында бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібін реттейтін нормалар кешенін білдіреді. Аудиторлық тексеруді жүргізуді реттейтін құжаттардың жалпыланған тізбесі 7-кестеде келтірілген.
7-сызба қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті кезіндегі ақпарат көздері
Мәні бойынша аудиторлық тексеру жүргізілгеннен кейін алынған қорытындылар негізінде аудитор жүргізілген тексеру нәтижелері туралы есеп және аудиторлық қорытынды жасайды.
Осылайша, аудитордың жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды тексеру кезінде қол жеткізуі қажет мақсатына сүйене отырып, аудит салалары анықталады. Оның келесі негізгі бағыттарын ажыратуға болады.
1) жұмыскерлерді жұмысқа орналастыруды ресімдеу, ұйымның жеке құрамын есепке алу, еңбекті есепке алу және оған ақы төлеу бөлігінде қолданыстағы еңбек заңнамасын сақтау.
2) ұйымда бар еңбекақы төлеу жүйесін, оның тиімділігін бағалау.
3)жалақыдан жеңілдіктер мен ұстап қалулар берудің заңдылығын бағалау.
4) жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салық бойынша бюджетпен, сондай-ақ сақтандыру жарналары бойынша бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысу тәртібінің сақталуын тексеру.
5)жалақы бойынша есеп айырысулардың бухгалтерлік есебін жүргізудің дұрыстығын, тиісті операциялардың толық және уақтылы көрсетілуін тексеру.
6) талдамалық және синтетикалық есепке алу тіркелімдерінің көрсеткіштерінің ұйымның бухгалтерлік (қаржылық есептілік) көрсеткіштеріне сәйкестігін тексеру.
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу бюджетпен есеп айырысуға әкеп соқтыратындықтан, тексеру саласы " Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек" 3350 шоты, сондай-ақ " Салықтар бойынша міндеттемелер" 3100 шоты болып табылады. Сонымен қатар, еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті кезінде жалақыны есептеуге және сақтандыру жарналарын аударуға байланысты шығындарды қалыптастырудың дұрыстығы тексеріледі. Тиісінше, Әлеуметтік салық 3150 шоты да тексерілуге тиіс.
Төмендеі сызбада жалақы бойынша есеп айырысу аудитін жүргізу кезінде жиі кездесетін қателіктер:
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті жоғары практикалық мәнге ие. Жалақы бойынша есептеулердің дұрыстығына тексеру жүргізу кәсіпорындағы есепке алу және ішкі бақылау жүйесіне, сондай-ақ кәсіпорында қолданылатын еңбекақы төлеу жүйесінің тиімділігіне баға беруге мүмкіндік береді.
Аудиттелетін көрсеткіштер өнімнің (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) өзіндік құнының дұрыстығын, сондай-ақ ұйым қызметкерлерімен де, жалақыдан ұсталатын салық бойынша бюджетпен де есеп айырысу жай-күйін растау кезінде маңызды мәнге ие.
Аудит бухгалтерлік есептің проблемалық жақтарын анықтауға және жасырын қателіктерді анықтауға және, әсіресе, еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды оңтайландыру және жетілдіру бойынша ұсыныстар жасауға қабілетті.
Жалақы бойынша бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу қызметкерлермен де, бақылаушы органдармен де жанжалды жағдайлардың қаупін азайтады, сонымен қатар ұйымның қаржылық жағдайына оң әсер етеді. Бұл жағдайлар жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін кәсіпорынды тиімді басқарудың маңызды құралына айналдырады.
2 тарау. АҚ Қазақстан Халық банкінде қызметкерлермен есеп айырысудың бухгалтерлік есебі
2.1. Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы
Қазақстан Халық банкі -- Қазақстандағы ең ірі банктердің бірі. Қазақстан Халық Банкі АҚ-ның негізі қайта құрылған Қазақстан Республикасы Жинақ банкінің базасында қаланған.
Штаттар және жалақы
Жалақы қоры тарифтік ставкалар, бағалар, лауазымдық айлықақылар бойынша еңбекақы төлеуге, барлық қосымша төлемдер мен үстемеақыларға пайдаланылады. Осы қордан жұмысшыларға кәсіпорын учаскесі қызметінің ағымдағы нәтижелері бойынша сыйлықақы төленеді. Материалдық ынталандыру қорының қаражаты Басшыларға, мамандарға және қызметкерлерге сыйлықақы төлеуге, жұмысшыларға ішінара сыйлықақы беруге, материалдық көмек көрсетуге және еңбек ұжымының басқа да қажеттіліктеріне жұмсалады.
Профессорлық-оқытушылық құрамның жалақы қоры формула бойынша анықталуы мүмкін:
ФОj= ФОi (1+0.01 QN)
"АПЭЛ" ЖШҚ шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жатады, коммерциялық ұйым болып табылады және ұйымдық - құқықтық нысаны бар-жауапкершілігі шектеулі серіктестік.
Кәсіпорын қызметінің негізгі түрі Өндірістік-техникалық және тұрмыстық мақсаттағы өнімдерді өндіру және сату, сондай-ақ автомобиль электроникасын өндіру болып табылады.
Негізінен тапсырыс бойынша өнімнің шағын ассортиментін шығаратын микро кәсіпорын ретінде құрылған "АПЭЛ" ЖШҚ бүгінде бірнеше қызмет бағыттары бойынша бәсекеге қабілетті, дегенмен шағын өндіріс болып табылады. Компания өндірістік процесті автоматтандырудың заманауи жабдықтарымен жабдықталған, номенклатурасы 83 бірлік аспаптан тұратын электрониканы әзірлейді және шығарады; клиенттерге техникалық қолдау көрсетеді және шығарылатын өнімге кепілдік және кепілдіктен кейінгі жөндеуді жүзеге асырады.
Кәсіпорын өз өнімдерін Тольятти қаласында ғана емес, сонымен қатар бүкіл Ресейде және жақын шетелде дилерлік желіге ие.
"АПЭЛ" ЖШС өзінің экономикалық қызметін келісімшарттар негізінде және олардың тақырыбын еркін таңдауда дербес жүзеге асырады.
Ұйым салық салудың жеңілдетілген жүйесін (СТН) қолданады. USN арнайы салық режиміне жатады, оған сәйкес салық салу элементтерін анықтаудың ерекше тәртібі, сондай-ақ жекелеген салықтарды төлеу міндетінен босату қарастырылған. Табыс салығы мен қосылған құн салығының (ҚҚС) орнына ұйым ҚБС қолданған кезде төленетін бірыңғай салықты төлейді.
ҚСШ бойынша бірыңғай салықты есептеу үшін салық салу объектісі "шығыстар мөлшеріне азайтылған кірістер" болып табылады, яғни зерттелетін кәсіпорын кірістер мен шығыстар арасындағы айырмашылықтың 15% мөлшерінде салық төлейді.
Қоғамның жарғылық капиталы-24000 рубль. "АПЭЛ" ЖШС қатысушыларының тізіміне сәйкес, Қоғамда алты меншік иесі бар, олардың жарғылық капиталдағы үлесінің мөлшері 5 - тен 15% - ға дейін, капиталға басым қатысатын бенефициарлық иесі бар, оның үлесінің мөлшері-45%.
Кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша жауап беретін меншік құқығында өзіне тиесілі оқшауланған мүлікке ие.
Қатысушылардың жиналысы қоғамның жоғары басқару органы болып табылады. Зерттелетін кәсіпорында тексеру комиссиясы құрылмаған, заңнамаға сәйкес оны құру қоғамда 15-тен астам құрылтайшы (қатысушылар) болған жағдайда ғана міндетті болып табылады.
Қоғамның қатысушылары арасынан сайланған директор жалғыз атқарушы орган болып табылады.
Зерттелетін кәсіпорын сызықтық-функционалды ұйымдастырушылық құрылымымен сипатталады. Кәсіпорынға жалпы басшылықты қоғам қатысушыларының жалпы жиналысына бағынатын директор жүзеге асырады.
Ұйымның желілік басшылары директордың орынбасарлары: сауда, өндіріс, даму. Функционалды қызмет көрсету бөлімшелері келесі бөлімдер болып табылады: бухгалтерлік есеп, жетілдірілген даму бөлімі, өндіріс бөлімі, сату бөлімі, логистика бөлімі және талдау бөлімі. Олардың бастықтары бастаған бөлімдер тиісті желілік басшыларға бағынады. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы 1-қосымшада көрсетілген.
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп Ресей Федерациясының қолданыстағы заңнамасына сәйкес бухгалтерлік есеппен жүзеге асырылады.
Бухгалтерлік есеп бөлімін бас бухгалтер басқарады, оның қарамағында бас бухгалтердің орынбасары және бухгалтер бар. Бухгалтерлік есептің әрбір қызметкері лауазымдық нұсқаулықта белгіленген белгілі бір функцияларды орындайды.
Зерттелетін кәсіпорында бухгалтерлік және салықтық есеп мақсаттары үшін ұйымның есеп саясаты, сондай-ақ бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспары әзірленіп, бекітілді.
Бухгалтерлік есеп жөніндегі Ережеге сәйкес "ұйымның есеп саясаты" (ПБУ 12008)", "есеп саясаты дегеніміз - ұйымның бухгалтерлік есеп жүргізу тәсілдерінің жиынтығы-бастапқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтастыру және шаруашылық қызмет фактілерін қорытынды жалпылау".
Зерттелетін ұйым шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жататындықтан және салық салудың жеңілдетілген жүйесін (СТН) қолданатындықтан, ол үшін жеңілдетілген тәсілмен бухгалтерлік есеп жүргізу мүмкіндігі қарастырылған.
Бухгалтерлік есеп "1С: Кәсіпорын 8" және "1С: жалақы және персоналды басқару 8"бағдарламаларын қолдана отырып, автоматтандырылған түрде жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп тиісті регистрлерде (ведомостарда) қосарланған жазу әдісін қолдана отырып жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп регистрлерінде жазу үшін шаруашылық операцияларды жасау фактісін тіркейтін, бірыңғай нысандар бойынша жасалған бастапқы құжаттар, сондай-ақ бухгалтерлік есептер негіз болып табылады.
Кез-келген заңды тұлға сияқты, "АПЭЛ" ЖШС құзыретті органдарға өзінің мүліктік және қаржылық жағдайы, сондай-ақ есепті кезеңдегі экономикалық қызметтің қаржылық нәтижелері туралы есеп беруге міндетті. Жылдық бухгалтерлік есеп салық инспекциясына және аудандық статистика басқармасына ұсынылады. Есепті кезең 1 қаңтардан 31 желтоқсанды қоса алғанда кезең болып есептеледі.
Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің құрамы 06.12.2011 ж. № 402-ФЗ "Бухгалтерлік есеп туралы" Федералдық заңның 14-бабында анықталған. Есеп беру нысандары Ресей Қаржы министрлігінің 02.07.2010 ж. № 66н бұйрығымен бекітілген. мысалы, бухгалтерлік есептің құрамына: бухгалтерлік баланс, қаржылық нәтижелер туралы есеп кіреді.
Жылдық бухгалтерлік есепті жасау үшін, бухгалтерлік есепті жүргізудің жеңілдетілген әдісіне сәйкес, Ұйым Ресей Қаржы министрлігінің 02.07.2010 ж. № 66н бұйрығының 5-қосымшасына сәйкес бухгалтерлік баланс пен қаржылық нәтижелер туралы есептің жеңілдетілген нысандарын қолданады.
"АПЭЛ" ЖШҚ сонымен қатар КХД 1152017 нысаны бойынша салық салудың жеңілдетілген жүйесін қолдануға байланысты төленетін салық бойынша салық декларациясын салық инспекциясына тапсырады.
Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің деректерін басшылыққа ала отырып, зерттелетін кәсіпорынға техникалық-экономикалық сипаттама беру керек. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштер 8-кестеде келтірілген.
8-кесте"АПЭЛ" ЖШҚ негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
Показатели
2012
год
2013
год
2014
год
Отклонения 2013 г.2012 г.
Отклонения 2014 г.2013 г.
Абс. откл.,
+-
Отн. откл.,
%
Абс. откл.,+
-
Отн. откл.,
%
1
2
3
4
5
6
7
8
1. Выручка от реализации, тыс. руб.
22 507
16 300
12 197
- 6 207
- 27,58
- 4 103
- 25,17
2. Себестоимость
реализованной продукции, тыс. руб.
10 035
12 154
5 693
+2 119
+21,12
- 6 461
- 53,16
3. Расходы по обычной деятельности, тыс.руб.
14 825
13 060
9 285
- 1 765
- 11,91
- 3 775
- 28,91
4. Управленческие расходы, тыс.руб.
4 790
906
3 592
- 3 884
- 81,09
+2 686
+ 296
5. Прибыль от реализации, тыс. руб.
7 682
3 240
2 912
- 4 442
- 57,82
- 328
- 10,12
6. Чистая прибыль, тыс.руб.
7 355
2 963
2 913
- 4 392
- 59,71
- 50
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 8 Габитова
1.1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны ... ... . 8
1.2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру ... ... ... ... 14
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің түсінігі мен әдістемесі ... ... ... ... 21
2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілері 32 Хуртина
2.1 " УК "Центр" ЖШҚ техникалық-экономикалық сипаттамасы 32
2.2 " УК "Центр" ЖШҚ - да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру ерекшеліктері 39
2.3 " УК "Центр" ЖШҚ-да еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің синтетикалық және талдамалық есебі 49
3 аудиттің негізгі бағыттары және "УК Центр" ЖШҚ-да жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсынымдар 57
3.1 жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу аудитін жоспарлау 57 Хуртина
3.2. Қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің нәтижелері ... ..Габитова
3.3 аудит нәтижелері және "Орталық"ҚК"ЖШҚ-да жалақы бойынша есеп айырысу есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар Хуртина
Қорытынды
Кіріспе
Бухгалтерлік есеп ұйымның құрылған кезінен бастап барлық процестері мен экономикалық құбылыстарын қамтиды және оның қаржылық-экономикалық қызметі туралы ақпаратты тіркеп, жинақтай отырып, бүкіл жұмыс кезеңінде оның қызметімен бірге жүреді.
Ұйым процесінде қолданылатын барлық ресурстардың ішінде ерекше орын еңбекке жатады. Бұл тақырыптың маңыздылығы мен өзектілігі қызметкердің еңбек қызметі ғана ұйымның пайда алуын қамтамасыз ете алатындығында.
Еңбек қатынастарына қатыса отырып, қызметкер белгілі бір жұмысты төленуі тиіс жеке еңбекті қолдана отырып орындайды. Еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебі еңбектің саны мен сапасын, оның төлемінің өлшемі мен толықтығын жедел бақылауды қамтамасыз етуге арналған.
Мемлекет еңбекақы төлеуге қойылатын талапты заңнамалық деңгейде бекіте отырып, жалақының уақтылығы мен көлеміне қадағалау мен бақылауды жүзеге асырады, сондықтан ұйымдағы қызметкермен есеп айырысу тәртібі қатаң анықталуы керек.
Зерттеудің мақсаты - бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және практикалық мәселелерін зерттеу.
Мақсатқа жету үшін бірқатар міндеттерді шешу қажет:
1) қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша бухгалтерлік есеп пен есеп айырысу аудитін ұйымдастырудың теориялық негіздерін зерделеу;
2) ұйымның өндірістік қызметі жағдайында жалақы бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізуді зерттеуге;
3) еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін жүргізу әдістемесін практикада қарауға және сынақтан өткізуге міндетті.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні - қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі болып табылады.
Зерттеу нысаны - Қазақстан Халық Банкі АҚ-өз клиенттерінің игілігі үшін 99 жылдан астам табысты жұмыс істеп келе жатқан Қазақстан Республикасының ірі әмбебап коммерциялық банкі болып табылады.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы жұмыста нақты жұмыс істейтін ұйым жағдайында еңбекақы төлеу бойынша есептеулердің бухгалтерлік есебін жүргізу тәртібі қарастырылып, кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың жай-күйі бағаланады. Жалақы бойынша есеп айырысудың дұрыстығы бағаланды және қызметкерлерге еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу тәртібін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді.
Зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілері құрады: заңдар, жалақы бойынша есеп айырысуды реттейтін нұсқаулар мен бұйрықтар; құрылтай құжаттары және зерттелетін жергілікті ережелер; бухгалтерлік (қаржылық) есептілік нысандары; еңбекті және оның төлемін есепке алу жөніндегі бастапқы құжаттар, талдамалық және синтетикалық есепке алу тіркелімдері, оқу және әдістемелік әдебиеттер; жалақыны есепке алу мәселелері бойынша мерзімді баспа басылымдары.
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу барлық кәсіпорындар қызметінің негізгі элементі болып табылады. Бұл жалақы адамдардың еңбек қызметін ынталандыру көзі болып табылады, сондықтан ұйым басшылығы қосымша сыйақы жүйелерін енгізу арқылы өз қызметкерлерінің белсенділігін ынталандыруы керек, ал бухгалтердің басты міндеті - жалақыны уақтылы есептеу және беру.
Сонымен қатар, кәсіпорынды тексеру кезінде ең қиын процесс жалақы бойынша есеп айырысу аудиті болып табылады. Қиындықтар еңбек пен жалақыны есепке алу операцияларының көптігінен, жүйелі жүзеге асырылуынан, әртүрлілігінен және ерекшелігінен туындайды. Бұл таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігіне байланысты.
Мәселенің даму дәрежесі. Т. А.Беркович, к. н. Деревянко, Н. Г. Жұбанова, Дж. К. Беркович сияқты белгілі ресейлік және шетелдік ғалымдар еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді есепке алу және аудит әдістемесін зерттеуге және осы есепке алу сегментіне байланысты мәселелерді зерттеуге айтарлықтай үлес қосты. М.Кейнс, Дж. Б. Кларк, М. Ю. Кондауров, А. В. Кучеров, А. А. Лебедева, М. А. Назаренко, Т. В. Никонова, Ю. Г. Одегов, С. А. Сухарев, Г. Я. Остаев, В. С. Половинко, И. В. Федоренко, Е. Цветкова, Р. Дж. Эренберг және басқалар.
Бакалавр жұмысының мақсаты басқарушы коммуналдық қызмет үшін жалақы есебі мен аудитін ұйымдастыру және жүзеге асыру ерекшеліктерін практикалық зерттеу шеңберінде оларды қолдану үшін жалақы бойынша есептеулерді есепке алу мен аудиттің теориялық ережелерін жалпылау болып табылады. Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер тұжырымдалды:
Бухгалтерлік есеп пен жалақы бойынша есеп айырысу аудитінің теориялық және әдіснамалық аспектілерін қорытындылау.
Жалақы бойынша есептеулердің мәні мен нысандарын және оларды нормативтік-құқықтық реттеуді зерттеу.
Еңбекақы бойынша персоналмен есеп айырысудың бухгалтерлік есебінде көріну ерекшеліктерін анықтау.
Жалақы бойынша есептеулерді аудиторлық тексерудің мақсаттары, міндеттері, объектілері мен ақпарат көздерін қорытындылау.
Қазақстан Халық Банкі АҚ-да жалақы бойынша есеп айырысуды ұйымдастыру мен жүзеге асырудың практикалық аспектілерін талдау.
Қазақстан Халық Банкі АҚ -да жалақы бойынша есептеулерді есепке алу аудитін жүргізу және осы ұйым шеңберінде оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу нысаны - Қазақстан Халық Банкі АҚ болып табылады. Жұмыстың мәні - бухгалтерлік есеп және басқарушы компанияның еңбекақысы бойынша есеп айырысу аудиті.
Зерттеу әдістері зерттеу тақырыбы бойынша нормативтік дереккөздер мен ғылыми әдебиеттерді талдауды, жүйелеуді, салыстыруды және жалпылауды қамтиды. Зерттеудің аналитикалық әдістері сауалнама, инспекция, салыстырмалы талдау, жұмыс аналитикалық кестелерін құру болып табылады. Зерттеудің ақпараттық базасы әдістемелік материалдармен, арнайы әдебиеттермен, отандық және шетелдік авторлардың іргелі және қолданбалы ғылыми жұмыстарын зерттеу нәтижелерімен, бухгалтерлік есеп және аудит мәселелері бойынша ғылыми және ғылыми - практикалық конференциялардың материалдарымен ұсынылған. Жұмыста зерттелетін ұйымның статистикалық деректері мен бухгалтерлік есептілік құжаттары пайдаланылды.
Практикалық маңыздылығы қазіргі заманғы коммуналдық қызметтегі еңбекақыны есепке алу жүйесіндегі проблеманы еңбекақы төлеу бойынша есептеуге аудит жүргізу әдістемелерінің бірін сынақтан өткізу арқылы анықтау болып табылады.
Бұл жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылатын көздер мен қосымшалар тізімінен тұрады.
1. Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу мен аудитті ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1. Жалақы бойынша есептеулердің экономикалық мазмұны
Еңбек қатынастары - бұл қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы қызметкердің белгілі бір еңбек функциясын ақы төлеу туралы келісімге негізделген құқықтық қатынастар. Қызметкер еңбек қатынастарына қатыса отырып, ұйымда белгіленген ішкі еңбек тәртібінің ережелеріне бағынуға міндеттенеді. Жұмыс беруші өз кезегінде қызметкердің жалақысын жүйелі түрде төлеуге және заңнамаға сәйкес еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғауды қамтамасыз етуге міндеттенеді. Бұл тұжырым Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде ережелерін талдаудан туындайды [источник]. .
Жалақы-қызметкердің еңбегі үшін сыйақы, оның ішінде өтемақы және ынталандыру төлемдері.
Еңбекке ақы төлеу қызметкердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, саны мен сапасына байланысты.
Осылайша, жалақының негізгі құрамдас бөлігі оның негізгі және өзгермейтін бөлігі болып табылатын тарифтік мөлшерлеме немесе жалақы болып табылады. Жалақы мөлшері жұмыс берушінің штат кестесінде белгіленеді.
Жалақының құрамына кіретін өтемақы төлемдеріне қалыпты жұмыс жағдайынан ауытқуларды өтейтін үстемеақылар мен қосымша төлемдер жатады. Оларға мыналар жатады: әртүрлі біліктіліктегі жұмыстарды орындау кәсіптерді (лауазымдарды) біріктіру, үстеме жұмыс, түнгі жұмыс және басқалары [источник].
Қазақстан Республикасының Еңбек Кодексінің 114-бабы қосымша төлемдер мен жәрдемақыларды, сыйлықақыларды және қызметкерді еңбек өнімділігін арттыруға ынталандыратын басқа да ынталандыру төлемдерін бөледі.
Қызметкер үшін заңмен немесе ұйымның жергілікті актілерімен нормадан ауытқитын шарттарда немесе сыйлықақыларда жұмыс үшін өтемақы көзделмеген жағдайларда жалақы жалақының жалғыз құрамдас бөлігі болуы мүмкін.
Еңбекақыны есепке алу алдында келесі міндеттер тұр:
1) Бастапқы құжаттамаға сәйкес жалақыны есептеу;
2) жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салықты және төлемдердің басқа да түрлерін жалақыдан ұстап қалуды жүргізу;
3) еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен, сондай-ақ бюджетпен және салықтар мен сақтандыру жарналары бойынша бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысулар жүргізу;
4) есептелген жалақы сомасын өнімнің немесе орындалған жұмыстың өзіндік құнына жатқызу;
5) қажетті есептілікті жасау үшін Еңбек және жалақы бойынша көрсеткіштерді жинау және топтастыру [источник].
Қазақстан Республикасының (ҚР) бухгалтерлік есепті нормативтік реттеу төрт деңгейлі жүйеге негізделген. Еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді қозғайтын нормалар еңбек заңнамасында және өзге де заңнамалық актілерде қамтылған, еңбек қатынастарының осы саласын ретке келтіруге арналған. Еңбекақы төлеуді нормативтік-құқықтық реттеу реттеу деңгейлері бойынша жүйеленген және тиісті кестелерде келтірілген.
Бірінші деңгей - Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулылары. Олар Қазақстанда бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізудің бірыңғай құқықтық және әдіснамалық негіздерін белгілейді (1-кесте).
1-кесте бірінші деңгейдегі еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
30.08.1995 жылғы Қазақстан Республикасының Конституциясы (01.01.2023 жылғы ред)
Еңбек құқығының негізгі принциптері анықталған Қазақстан Республикасының Негізгі заңнамалық актісі
2
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі 23.11.2015 (ред. 06.04.2024)
Қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек қатынастарын реттейді. Кепілдіктер белгілейді, еңбек шарты тараптарының құқықтарын қорғайды. Еңбекақы төлеуге байланысты негізгі нормалар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 15-бабында белгіленген
3
27.12.1994 жылғы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Бірінші бөлім) (23.12.2023 жылғы ред)
Азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша қатынастарды реттейді
4
Қазақстан Республикасының салық Кодексі 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 120-VІ ҚРЗ (31.03.2024 жылғы ред)
Салықтарды есептеу және төлеу тәртібін, салық ставкаларын, сондай-ақ салық органдары мен салық төлеушілердің құқықтары мен міндеттерін реттейді
5
"Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiк туралы " заң Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы N 234 Заңы (ред. 06.04.2024)
Бухгалтерлік есеп пен есептілікке бірыңғай талаптарды белгілейді
6
"Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы " Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 19 мамырдағы № 314-V ҚРЗ (01.07.2023 ж. ред.)
Қазақстан Республикасының ең төменгі жалақы мөлшерін белгілейді.
7
"Еңбекке уақытша жарамсыздыққа сараптама жүргізу, сондай-ақ еңбекке уақытша жарамсыздық парағын немесе анықтамасын беру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 20.11.2020 жылы тіркелген. (30.11.2022 ж. ред.)
Еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік және босану бойынша жәрдемақылармен, бала күтімі бойынша ай сайынғы жәрдемақылармен қамтамасыз ету шарттарын, мөлшерін және тәртібін айқындайды
8
"Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің бұйрығымен 26.12.2015 жылы тіркелді. (19.03.2024 ж. ред.)
Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде қарастырылған оның мөлшерін анықтаудың барлық жағдайлары үшін орташа жалақыны есептеу тәртібінің ерекшеліктерін белгілейді
Екінші деңгей - Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі бекіткен бухгалтерлік есеп және есеп беру ережелері (2-кесте). Бухгалтерлік есептің белгілі бір объектісін есепке алу және бағалау тәртібін белгілейді.
2-кесте Екінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті жүргізу қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Қаржы министрлігінің 06.05.2015 жылғы № 10954 бұйрығымен (15.05.2023 ж. ред.)
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру және жүргізу, бухгалтерлік есептілікті жасау және ұсыну тәртібін белгілейді
2
Бухгалтерлік есеп ережелері (стандарт) N 113 Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 1998 жылғы 15 тамызда тіркелді (ред. ред. 21.06.2007 ж.)
Бухгалтерлік есепте коммерциялық ұйымдардың шығындары туралы ақпаратты қалыптастыру ережелерін белгілейді. Еңбекке ақы төлеу шығындары жеке шығыстар тобына бөлінеді
әдеттегі қызмет түрлеріне
Үшінші деңгей - ішкі пайдалануға арналған ұйымның ұйымдық-өкімдік құжаттары (3-кесте). Қабылданған Есеп саясаты шеңберінде ұйымның басшысы бекітеді. Көрсетілген құжаттарды, олардың мазмұны мен мәртебесін, бір-бірін құру және өзара іс-қимыл жасау қағидаттарын, сондай-ақ дайындау мен бекіту тәртібін ұйым басшысы айқындайды [38, 17-Б.].
3-кесте үшінші деңгейдегі еңбекақы төлеу жөніндегі персоналмен есеп айырысуларды есепке алуды нормативтік-құқықтық реттеу
№
Нормативтік құжат
Реттеу саласы
1
Ұйымның есеп саясатын қалыптастыратын жұмыс құжаттары
Есеп саясатында бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары туралы ақпарат, құжат айналымы ережелері және есепке алу ақпаратын өңдеу технологиясы; шаруашылық
операциялар
Ұйымдарда қызметкерлер мен жұмыс беруші арасындағы өзара қарым-қатынасты реттеу мақсатында ішкі нормативтік құжаттарды әзірлейді және қабылдайды. Олардың ішіндегі ең маңыздыларына мыналар жатады: ішкі еңбек тәртібі ережелері, ұжымдық шарт, еңбек шарты, еңбекақы және сыйлықақы туралы ереже, штат кестесі, лауазымдық нұсқаулықтар және т. б.
Осылайша, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есепті реттеудің барлық үш деңгейінде реттеледі деп айтуға болады. Бұл нормативтік-құқықтық көздер кәсіпорынға жалақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысудың дұрыс есебін жүргізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республткасының Конституциясы, азаматтың еркін еңбек ету құқығы және ол үшін қандай да бір кемсітушіліксіз және заңда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінен (ең төменгі жалақы) төмен емес сыйақы тағайындалды.
Ең төменгі жалақы - жұмысшылардың жалақысының заңмен белгіленген минимумы [36, б. 237]. Ол еңбекақы мөлшерін реттеу үшін қолданылады және ең төменгі рұқсат етілген кірісті шектеу мақсатында жүзеге асырылады.
2024 жылы ең төменгі жалақы мөлшері 85000 теңгені құрайды. Қызметкердің жалақысы кәсіпорын жұмысының түпкілікті нәтижелерін ескере отырып, оның жеке салымы бойынша анықталады. Салықтармен реттеледі және максималды мөлшермен шектелмейді.
Еңбек шарты бойынша жұмыс істейтіндерге заңмен белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығына, демалыс және мереке күндеріне, жыл сайынғы ақылы демалысқа, ауырған жағдайда әлеуметтік қамсыздандыруға кепілдік беріледі [45, 112-бет].
Осылайша, жалақының екі түрі бар: негізгі және қосымша.
Негізгі жалақы жұмыс істеген уақыттағы жалақыны қамтиды: тарифтік ставкалар, тарифтік ставкалар немесе айлықақылар бойынша төлем, өтемақы және ынталандырушы сипаттағы төлемдер.
Қосымша жалақы жұмыс істемеген уақыт үшін есептеледі, оған мыналар жатады: қызметкерлердің демалыстарын, еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақыларды және басқаларды төлеу.
Тарифтік ставкалардың, айлықақылардың, қосымша ақылар мен үстемеақылардың мөлшерін қоса алғанда, еңбекақы төлеу жүйесі, сондай-ақ сыйлықақы беру жүйесі ұйымның жергілікті нормативтік актілерінде белгіленеді.
Жұмыс беруші белгілеген еңбекақы төлеу жүйесі еңбек заңнамасында айқындалған нормалармен салыстырғанда қызметкердің жағдайын нашарлатпауға тиіс.
1.2. Жалақыны есепке алуды ұйымдастыру
Еңбекті бухгалтерлік басқару есебінің жүйесін қалыптастыру және оны төлеу процесі өзінің тарихи дамуына ие. Л. Б. Сунгатуллина "қызметкерлердің сыйақыларына арналған шығыстарды Бухгалтерлік Басқару есебі" монографиясында Ресейде бухгалтерлік есептің пайда болуын екі негізгі кезеңге бөледі: революцияға дейінгі және революциядан кейінгі.
Қазіргі уақытта персоналды марапаттау саласында жаңа тенденциялар қалыптасып, дамуда. Қызметкерлерді тиімді еңбекке ынталандыруға, ұйымның жеке және жалпы мақсаттарына қол жеткізуге үлкен мән беріледі.
Кәсіпорында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру өзара байланысты үш компонентпен анықталады: еңбек нормасы, тарифтік жүйе және еңбек формалары.
Еңбек нормалары - бұл нақты еңбек жағдайлары үшін қызметкердің еңбек өнімділігінің стандарттары.
Ұйымда жұмыс істеген уақыт үшін жалақы есептеу кезінде келесі еңбек нормалары қолданылады:
- өндіру нормалары (уақыт бірлігінде дайындалған өнім бірліктерінің саны);
- уақыт нормалары (өнім бірлігін өндіруге жұмсалған жұмыс уақытының мөлшері);
- қызмет көрсету нормалары (қызметкер уақыт бірлігіне қызмет көрсетуі тиіс объектілер саны);
- сан нормалары (белгілі бір жұмыс көлемін орындау үшін қажетті жұмысшылар саны) [52, б.1].
Өнеркәсіптің әртүрлі салаларында еңбек нормалары мен штаттық нормативтер қабылданды. Олар белгілі бір кәсіпорындарда еңбек нормаларын әзірлеу және бекіту үшін негіз болып табылады.
Ұйымда қызметкерлердің біліктілігіне, еңбектің күрделілігі мен сипатына байланысты жалақы мөлшерін саралауды қамтамасыз ететін нормалар жиынтығы тарифтік жүйе болып табылады.
Тарифтік жүйе мыналарды қамтиды:
- уақыт бірлігі үшін ақшалай мәнде еңбекақы төлеуді белгілейтін тарифтік мөлшерлеме;
- жұмыс пен жұмысшылардың әртүрлі разрядтары арасындағы жалақының арақатынасын көрсететін тарифтік тор;
- қызметкердің күрделілігі мен біліктілік деңгейін көрсететін тарифтік разряд [30, 314-бет].
Жұмыстарды тарифтеу және разрядтарды беру жұмыстардың және Жұмыс кәсіптерінің тарифтік-біліктілік анықтамалықтары негізінде жүргізіледі. Бұл анықтамалықтар өнеркәсіптің әрбір саласы үшін құрастырылған және тарифтік жүйеге сәйкес жұмыс көлемін анықтауға мүмкіндік береді.
Еңбекақы төлеу нысаны деп есептелетін есеп объектісі түсініледі: орындалған жұмыстың уақыты немесе Саны.
Дәстүрлі түрде жалақының екі негізгі формасын ажырату әдеттегідей:уақыт пен жұмыс.
Төлем кезінде табыс өндірілген өнімнің санына немесе орындалған жұмыс көлеміне байланысты болады.
Төлемнің уақытша түрі салынған еңбек мөлшерін өндірілген өніммен анықтау мүмкін болмаған жағдайларда қолданылады. Бұл жағдайда жұмыс істеген уақыт жалақыны есептеу үшін есеп айырысу бірлігі болып табылады.
Еңбекақы төлеудің Уақытша нысаны өз кезегінде келесі жүйелерден тұрады:
1) Қарапайым уақыт жүйесі. Осы жүйеге сәйкес еңбекақы нақты жұмыс істеген уақыт үшін төленеді және орындалған жұмыстардың сапасына байланысты емес. Оны пайдаланған кезде қызметкер сағаттық мөлшерлемені, күнделікті мөлшерлемені немесе айлық жалақыны белгілей алады.
2) уақытылы-премиум жүйесі. Оған сәйкес ставкаға немесе жалақыға жұмыс сапасы үшін сыйлықақы көзделеді. Оның мөлшері белгіленген мөлшерде немесе ставкаға (жалақыға) пайызбен белгіленеді. Егер қызметкер жоспарды орындаған (асыра орындаған) болса, сыйлықақы төленеді.
Еңбекақының бір бөлігі көбінесе өндірісте қолданылады. Оның бірнеше сорттары бар: тікелей кесінді, кесінді премиум, кесінді прогрессивті, жанама кесінді, аккорд [38, б.243].
Еңбекке ақы төлеудің тікелей кесімді жүйесі кезінде жұмысшылардың жалақысы олар өндірген өнім санына немесе кесімді бағалар негізінде жұмыстарды орындауға байланысты артады.
Еңбекке ақы төлеудің үлестік-сыйақы жүйесі кезінде қызметкерге жалақыдан басқа, өндіріс нормаларын және олардың өндірістік қызметінің көрсеткіштерін асыра орындағаны үшін қосымша сыйлықақы есептеледі.
Кесімді-прогрессивті жүйе кезінде өндірілген өнімге белгіленген нормалар шегінде ақы төлеу тікелей (өзгермейтін) бағалар бойынша жүзеге асырылады. Нормадан жоғары өнімдер жоғары бағамен төленеді, бірақ екі еселенген бағадан аспайды [31, б.133].
Жанама түрде еңбекақы төлеу жүйесі көбінесе қызмет көрсету және көмекші өндірістердің қызметкерлеріне қатысты белгіленеді. Олардың еңбегі негізгі жұмысшылардың жалақысына байланысты жанама бағамен төленеді.
Аккордтық жалақы-бұл әр түрлі жұмыстардың кешені олардың орындалу мерзімін көрсете отырып бағаланатын жүйе. Бұл жүйе бригада бірнеше мамандықтағы жұмысшылардан құралған кезде жөндеу және басқа жұмыстарда қолданылады.
Еңбекке ақы төлеудің комиссиялық жүйесін қолданған кезде жалақы мөлшері табыстың пайызымен белгіленеді [39, 34-бет]. Бұл жүйе ұйымдарға тікелей табыс әкелетін қызметкерлерге, мысалы, сату менеджерлеріне орнатылады.
Өзгермелі жалақы жүйесін пайдалану кезінде жұмысшылардың жалақысы олардың жұмыс нәтижелеріне, ұйымның пайдасына және еңбекақы төлеуге бағытталуы мүмкін ақша қаражаттарының мөлшеріне байланысты болады.
Еңбек заңнамасына сәйкес жұмысшыларға жұмыс істемеген уақыты да төленеді. Мұндай төлемдердің сомаларын есептеу орташа жалақыға негізделген.
Орташа жалақы-белгілі бір уақыт кезеңіндегі қызметкердің орташа жалақысы. Ол пайда болған негіздерге байланысты әр түрлі есептеледі.
Орташа жалақыны негізге ала отырып, демалыс, іссапар, пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы, еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктілік және босану бойынша, бала бір жарым жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша жәрдемақылар және басқалар есептеледі.
Жәрдемақылар үшін орташа жалақыны есептеу Ресей Федерациясы Үкіметінің 15.06.2007 ж. № 375 қаулысымен реттеледі. Демалыс және іссапарлар үшін орташа айлық жалақы формуласы Ресей Федерациясы Үкіметінің 24.12 қаулысында келтірілген. 2007 ж. № 922.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есебі жалақыны ғана емес, одан ұстап қалуды да жүзеге асырады. Ұстап қалу міндетті түрде, жұмыс берушінің бастамасы бойынша немесе қызметкердің өтініші бойынша жүргізілуі мүмкін.
Міндетті ұстап қалуға мыналар жатады: жеке тұлғалардың табыстарына, атқару парақтары және белгіленген тәртіппен ресімделген және заңды күші бар өзге де құжаттар бойынша салық.
Жұмыс берушінің бастамасы бойынша: алынған және мерзімінде қайтарылмаған есепті сомалар; қызметкердің кәсіпорынға келтірген залалы үшін сомалар; жетіспеушілік сомалары және т. б. ұсталуы мүмкін.
Ресей Федерациясының Еңбек кодексі ұстау мөлшерін шектейді. Ресей Федерациясының Еңбек кодексінің 138-бабына сәйкес, жалақыдан барлық ұсталымдардың жалпы мөлшері 20% - дан аспауы керек, ал федералды заңдарда қарастырылған жағдайларда-қызметкерге төленетін жалақының 50-70% [54, 4-бет].
Жеке табыс салығынан (жеке табыс салығы) басқа, қызметкерлердің жалақысына сақтандыру сыйлықақылары да салынады. Барлық жұмыс берушілер - сақтандыру сыйлықақыларын төлеушілер бюджеттен тыс қорларға сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге міндетті. Бюджетке аударылатын және қызметкердің табысынан ұсталатын жеке табыс салығынан айырмашылығы, сақтандыру сыйлықақылары оның үстіне есептеледі және ұйым қаражатынан төленеді.
Еңбекақы төлеу бойынша есептеулерді есепке алу үшін есептеулердің дұрыстығы ғана емес, сонымен бірге жұмысшылармен есеп айырысуға негіз болатын бастапқы құжаттардың дәлдігі де маңызды:
- қызметкердің еңбегіне ақы төлеу жүйесін, нысанын және мөлшерін белгілейді (еңбек шарттары, жұмысқа қабылдау туралы бұйрықтар, штат кестесі);
- өндіру нормаларының орындалуын растайды (нарядтар, қазбаны есепке алу кітаптары, жұмыс уақытын есепке алу табельдері);
- жалақы мөлшеріне әсер етеді (қызметтік жазбалар, көтермелеу туралы бұйрықтар және т.б.).
2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап Ресей Федерациясының Мемстат 05.01.2004 № 1 "еңбекті есепке алу және оның төлемі бойынша бастапқы есепке алу құжаттамасының бірыңғай нысандарын бекіту туралы" қаулысымен бекітілген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандары міндетті болып табылмайды. Ұйымдар өздері әзірлеген бастапқы есепке алу құжаттарының нысандарын пайдалануға құқылы. Бұл нысандарда 06.12.2011 ж. № 402-ФЗ "Бухгалтерлік есеп туралы" Федералдық заңның 9-бабында көрсетілген бастапқы құжаттың міндетті деректемелері болуы керек.
Жұмыс жүйесінде жалақы орындалған жұмыс көлеміне байланысты. Сондықтан, егер ұйым осындай жүйені қолданса, өндірісті есепке алу қажет. Есепке алу үшін жұмыс наряды, маршруттық парақ, өндіріс парағы және т. б. сияқты бастапқы құжаттар қолданылады. бұл құжаттарда орындалған жұмыстың саны мен сапасы, өнім бірлігіне баға және т. б. көрсетіледі.
Кәсіпорын бухгалтериясының жалақысы мен өзге де төлемдерін есептеу және төлеу еңбекті есепке алу және оның төленуі жөніндегі бастапқы есепке алу құжаттамасын мұқият тексергеннен кейін белгіленген мерзімде жүргізіледі.
Жалақы төлеу кезінде жұмыс беруші қызметкерге қандай жалақы төленетіні туралы жазбаша түрде хабарлауы керек. Ол үшін әр қызметкерге есеп айырысу парағы беріледі. Есеп айырысу парағының типтік формасы жоқ. Оның формасы ұйымның есеп саясатында бекітіліп, өздігінен жасалуы керек. Есеп айырысу парағында жалақының құрамдас бөліктері, ұстап қалудың мөлшері және ұстап беру сомасы туралы ақпарат болуы керек.
Ресей Федерациясының Еңбек кодексінің 136-бабының 6-бөлігіне сәйкес жұмыс беруші ішкі еңбек ережелерімен немесе еңбек шартымен анықталған күндерде кем дегенде жарты ай сайын жалақы төлеуге міндетті.
Жалақы төлеу мерзімдерін бұзғаны үшін жұмыс беруші материалдық, әкімшілік және қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Осылайша, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды есепке алу бухгалтерлік есептің ең күрделі және көп уақытты қажет ететін учаскелерінің бірі болып табылады, өйткені ол қызметкердің жалақы мөлшерін құрайтын әр түрлі есептеу түрлерін қамтиды. Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу бюджетпен және бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысуға әкеледі, осыған байланысты олар есеп операцияларының көптігімен сипатталады.
Жалақы жүйесі соншалықты ашық және түсінікті болуы керек, сондықтан Еңбек өнімділігі, өнім сапасы мен жалақы арасындағы байланыс ұйымның әрбір қызметкерінің түсінігіне қол жетімді болуы мүмкін. Қызметкерлермен есеп айырысу тәртібі олардың жұмысының нәтижесіне байланысты қатаң анықталуы керек.
Жалақы еңбек қатынастарының маңызды аспектілері болып табылады. Мемлекет заңнамалық деңгейде еңбекақы төлеуге қойылатын талаптарды бекіте отырып, қызметкерлердің жалақысының уақтылығы мен көлемін қадағалауды және бақылауды жүзеге асырады. Жұмыс берушілер оларды орындауға міндетті.
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудитінің түсінігі мен әдістемесі
Шаруашылық қызметтің нәтижелілігін арттыру мақсатында кез келген кәсіпорын сыртқы және ішкі қаржылық бақылауға алынуы тиіс. Сенімді ақпараттың болуы ұйымның тиімділігін арттыруға, қабылданған экономикалық шешімдердің салдарын бағалауға және болжауға мүмкіндік береді.
Аудит - бұл бастапқы қаржылық ақпараттың дұрыстығын тексеруді қамтамасыз ететін бақылау механизмі ғана емес. Ол сондай-ақ компанияның мүмкіндіктерін жүзеге асыруға кедергі болатын себептерді анықтауға және оның экономикалық қызметін оңтайландыру бойынша ұсыныстар жасауға мүмкіндік береді [41 б.9].
Қазіргі уақытта аудиторлық қызметті реттейтін нормативтік-құқықтық актілер жүйесінде төрт деңгейлі жүйе бар. Бұл жүйе 5-кестеде келтірілген.
5-кесте аудиторлық қызметті нормативтік-құқықтық реттеу жүйесі
№
пп
Нормативтік құжат
Мазмұны
Реттеудің бірінші деңгейі
1.
"Аудиторлық қызмет туралы" ФЗ 2008.12.30 № 307-ФЗ (ред. 01.12.2014)
Қаржы-экономикалық жүйедегі аудиттің мәні, мақсаты мен міндеттері анықталады
Реттеудің екінші деңгейі
2.
Аудиторлық қызметтің федералды ережелері (стандарттары). Ресей Федерациясы Үкіметінің 2002.09.23 № 696 қаулысымен (2011.12.22 ред.)
Аудиторлық қызметті реттеудің жалпы мәселелері айқындалады. Аудиторлық тексеру жүргізу нормалары белгіленеді
3.
Заңнамалық және заңға тәуелді нормативтік актілер
Аудиторлық ұйымдар мен жеке аудиторлар үшін аудиторлық қызметті реттеу бойынша жалпы ережелер белгіленеді
Реттеудің үшінші деңгейі
4.
Өзін-өзі реттейтін аудиторлық ұйымдардың ішкі ережелері (стандарттары)
Бірлестіктер деңгейінде аудиторлық қызметтің ерекше мәселелерін реттеу
5.
Министрліктер мен федералды қызметтердің нормативтік құжаттары
Аудиттің түрлері бойынша ерекшеліктерін реттеу: жалпы және банктік
Реттеудің төртінші деңгейі
6.
Ішкі регламенттер (аудиторлық стандарттар)
Міндетті аудитті және аудитке ілеспе қызметтерді жүргізу кезінде қолданылады
Осылайша, аудиторлық тексерулерді жүргізуді реттейтін нормалар аудиторлық қызметке тікелей және жанама қатысы бар әртүрлі нормативтік құқықтық актілерде бар деп айтуға болады. Кейбір нормативтік актілерде экономикалық субъект қызметінің әртүрлі салаларына, соның ішінде аудитке қатысты нормалар бар.
Қызметкерлермен жалақы бойынша есеп айырысу аудиті аудиторлық қызметтің маңызды және күрделі салаларының бірі болып табылады. Бұл бөлімді тексеру оның еңбек сыйымдылығына, операциялардың көптігіне және нормативтік-құқықтық базаның ерекшелігіне байланысты қиын.
Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитінің мақсаты қолданыстағы заңнамаға сәйкес персоналмен есеп айырысу туралы есептік және есептік ақпараттың дұрыстығы туралы пікір қалыптастыру ғана емес. Сондай-ақ, еңбекақы төлеу шығындарын есепке алу мен ішкі бақылаудың жай-күйін зерттеу және бағалау, кәсіпорында қолданылатын еңбекақы төлеу мен ынталандыру жүйесінің тиімділігін бағалау, сондай-ақ кәсіпорындағы қызметкерлермен есеп айырысудың бухгалтерлік есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар беру қажет.
Аудит - бұл бірнеше кезеңге бөлінген күрделі жүйе. Аудит процесінің жалпы көрінісі тұрғысынан келесі кезеңдерді бөліп көрсеткен жөн:
1) дайындық-аудитті жоспарлау;
2) негізгі-аудиторлық тексеруді жүзеге асыру;
3) қорытынды-аудит нәтижелерін жалпылау.
Аудит жүргізуге дайындық тараптардың аудиторлық тексеру жүргізу жөніндегі құқықтық қатынастарды құжаттау рәсімінен басталады. Аудиттің мақсаты мен міндеттері белгіленгеннен кейін аудиторлық және аудиттелетін ұйым арасында тексеру жүргізудің көлемін, мерзімдерін, тәсілдері мен құнын айқындайтын аудиторлық тексеру жүргізуге шарт жасалады [27, 36-бет].
Жалақы бойынша есеп айырысуды есепке алу операцияларының әртүрлілігін ескере отырып, жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін бірнеше өзара байланысты процедураларға бөлуге болады, олардың орындалуы аудит жоспарында көрінеді. Аудиторлық тексеру жүргізу бөлінісінде аудиттің жоспарланатын рәсімдері 6-кестеде келтірілген.
6 кесте еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін жүргізу кезеңдері (Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті)
Сызба
Жоспарлау кезеңі орындалуы аудит жоспарын және бағдарламасын әзірлеудің қажетті шарты болып табылатын рәсімдердің едәуір санын қамтиды.
Дайындық кезеңінде аудитор кәсіпорынның қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі бағыттарын зерттейді. Ұйымның құрылтай құжаттарымен, жергілікті актілермен танысады. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымын зерттейді. Аудиттің негізгі бағыттарын анықтайды.
Аудиттелетін ұйымның қызметін зерделегеннен кейін аудитор ұйымның бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйесіне тестілеу жүргізеді. Бақылау сынақтары аудитордың есептік жазбадағы ақпаратқа қаншалықты сене алатынын анықтауға мүмкіндік береді
Еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудитіне сүйенетін зерттеу базасы көлемді және аудиторлық қызметті де, еңбек, салық қатынастарын да, сондай-ақ кәсіпорында бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібін реттейтін нормалар кешенін білдіреді. Аудиторлық тексеруді жүргізуді реттейтін құжаттардың жалпыланған тізбесі 7-кестеде келтірілген.
7-сызба қызметкерлермен еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысу аудиті кезіндегі ақпарат көздері
Мәні бойынша аудиторлық тексеру жүргізілгеннен кейін алынған қорытындылар негізінде аудитор жүргізілген тексеру нәтижелері туралы есеп және аудиторлық қорытынды жасайды.
Осылайша, аудитордың жалақы бойынша персоналмен есеп айырысуды тексеру кезінде қол жеткізуі қажет мақсатына сүйене отырып, аудит салалары анықталады. Оның келесі негізгі бағыттарын ажыратуға болады.
1) жұмыскерлерді жұмысқа орналастыруды ресімдеу, ұйымның жеке құрамын есепке алу, еңбекті есепке алу және оған ақы төлеу бөлігінде қолданыстағы еңбек заңнамасын сақтау.
2) ұйымда бар еңбекақы төлеу жүйесін, оның тиімділігін бағалау.
3)жалақыдан жеңілдіктер мен ұстап қалулар берудің заңдылығын бағалау.
4) жеке тұлғалардың табыстарына салынатын салық бойынша бюджетпен, сондай-ақ сақтандыру жарналары бойынша бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысу тәртібінің сақталуын тексеру.
5)жалақы бойынша есеп айырысулардың бухгалтерлік есебін жүргізудің дұрыстығын, тиісті операциялардың толық және уақтылы көрсетілуін тексеру.
6) талдамалық және синтетикалық есепке алу тіркелімдерінің көрсеткіштерінің ұйымның бухгалтерлік (қаржылық есептілік) көрсеткіштеріне сәйкестігін тексеру.
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу бюджетпен есеп айырысуға әкеп соқтыратындықтан, тексеру саласы " Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді берешек" 3350 шоты, сондай-ақ " Салықтар бойынша міндеттемелер" 3100 шоты болып табылады. Сонымен қатар, еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті кезінде жалақыны есептеуге және сақтандыру жарналарын аударуға байланысты шығындарды қалыптастырудың дұрыстығы тексеріледі. Тиісінше, Әлеуметтік салық 3150 шоты да тексерілуге тиіс.
Төмендеі сызбада жалақы бойынша есеп айырысу аудитін жүргізу кезінде жиі кездесетін қателіктер:
Жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудиті жоғары практикалық мәнге ие. Жалақы бойынша есептеулердің дұрыстығына тексеру жүргізу кәсіпорындағы есепке алу және ішкі бақылау жүйесіне, сондай-ақ кәсіпорында қолданылатын еңбекақы төлеу жүйесінің тиімділігіне баға беруге мүмкіндік береді.
Аудиттелетін көрсеткіштер өнімнің (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) өзіндік құнының дұрыстығын, сондай-ақ ұйым қызметкерлерімен де, жалақыдан ұсталатын салық бойынша бюджетпен де есеп айырысу жай-күйін растау кезінде маңызды мәнге ие.
Аудит бухгалтерлік есептің проблемалық жақтарын анықтауға және жасырын қателіктерді анықтауға және, әсіресе, еңбекақы төлеу бойынша персоналмен есеп айырысуды оңтайландыру және жетілдіру бойынша ұсыныстар жасауға қабілетті.
Жалақы бойынша бухгалтерлік есепті дұрыс жүргізу қызметкерлермен де, бақылаушы органдармен де жанжалды жағдайлардың қаупін азайтады, сонымен қатар ұйымның қаржылық жағдайына оң әсер етеді. Бұл жағдайлар жалақы бойынша персоналмен есеп айырысу аудитін кәсіпорынды тиімді басқарудың маңызды құралына айналдырады.
2 тарау. АҚ Қазақстан Халық банкінде қызметкерлермен есеп айырысудың бухгалтерлік есебі
2.1. Кәсіпорынның техникалық-экономикалық сипаттамасы
Қазақстан Халық банкі -- Қазақстандағы ең ірі банктердің бірі. Қазақстан Халық Банкі АҚ-ның негізі қайта құрылған Қазақстан Республикасы Жинақ банкінің базасында қаланған.
Штаттар және жалақы
Жалақы қоры тарифтік ставкалар, бағалар, лауазымдық айлықақылар бойынша еңбекақы төлеуге, барлық қосымша төлемдер мен үстемеақыларға пайдаланылады. Осы қордан жұмысшыларға кәсіпорын учаскесі қызметінің ағымдағы нәтижелері бойынша сыйлықақы төленеді. Материалдық ынталандыру қорының қаражаты Басшыларға, мамандарға және қызметкерлерге сыйлықақы төлеуге, жұмысшыларға ішінара сыйлықақы беруге, материалдық көмек көрсетуге және еңбек ұжымының басқа да қажеттіліктеріне жұмсалады.
Профессорлық-оқытушылық құрамның жалақы қоры формула бойынша анықталуы мүмкін:
ФОj= ФОi (1+0.01 QN)
"АПЭЛ" ЖШҚ шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жатады, коммерциялық ұйым болып табылады және ұйымдық - құқықтық нысаны бар-жауапкершілігі шектеулі серіктестік.
Кәсіпорын қызметінің негізгі түрі Өндірістік-техникалық және тұрмыстық мақсаттағы өнімдерді өндіру және сату, сондай-ақ автомобиль электроникасын өндіру болып табылады.
Негізінен тапсырыс бойынша өнімнің шағын ассортиментін шығаратын микро кәсіпорын ретінде құрылған "АПЭЛ" ЖШҚ бүгінде бірнеше қызмет бағыттары бойынша бәсекеге қабілетті, дегенмен шағын өндіріс болып табылады. Компания өндірістік процесті автоматтандырудың заманауи жабдықтарымен жабдықталған, номенклатурасы 83 бірлік аспаптан тұратын электрониканы әзірлейді және шығарады; клиенттерге техникалық қолдау көрсетеді және шығарылатын өнімге кепілдік және кепілдіктен кейінгі жөндеуді жүзеге асырады.
Кәсіпорын өз өнімдерін Тольятти қаласында ғана емес, сонымен қатар бүкіл Ресейде және жақын шетелде дилерлік желіге ие.
"АПЭЛ" ЖШС өзінің экономикалық қызметін келісімшарттар негізінде және олардың тақырыбын еркін таңдауда дербес жүзеге асырады.
Ұйым салық салудың жеңілдетілген жүйесін (СТН) қолданады. USN арнайы салық режиміне жатады, оған сәйкес салық салу элементтерін анықтаудың ерекше тәртібі, сондай-ақ жекелеген салықтарды төлеу міндетінен босату қарастырылған. Табыс салығы мен қосылған құн салығының (ҚҚС) орнына ұйым ҚБС қолданған кезде төленетін бірыңғай салықты төлейді.
ҚСШ бойынша бірыңғай салықты есептеу үшін салық салу объектісі "шығыстар мөлшеріне азайтылған кірістер" болып табылады, яғни зерттелетін кәсіпорын кірістер мен шығыстар арасындағы айырмашылықтың 15% мөлшерінде салық төлейді.
Қоғамның жарғылық капиталы-24000 рубль. "АПЭЛ" ЖШС қатысушыларының тізіміне сәйкес, Қоғамда алты меншік иесі бар, олардың жарғылық капиталдағы үлесінің мөлшері 5 - тен 15% - ға дейін, капиталға басым қатысатын бенефициарлық иесі бар, оның үлесінің мөлшері-45%.
Кәсіпорын өзінің міндеттемелері бойынша жауап беретін меншік құқығында өзіне тиесілі оқшауланған мүлікке ие.
Қатысушылардың жиналысы қоғамның жоғары басқару органы болып табылады. Зерттелетін кәсіпорында тексеру комиссиясы құрылмаған, заңнамаға сәйкес оны құру қоғамда 15-тен астам құрылтайшы (қатысушылар) болған жағдайда ғана міндетті болып табылады.
Қоғамның қатысушылары арасынан сайланған директор жалғыз атқарушы орган болып табылады.
Зерттелетін кәсіпорын сызықтық-функционалды ұйымдастырушылық құрылымымен сипатталады. Кәсіпорынға жалпы басшылықты қоғам қатысушыларының жалпы жиналысына бағынатын директор жүзеге асырады.
Ұйымның желілік басшылары директордың орынбасарлары: сауда, өндіріс, даму. Функционалды қызмет көрсету бөлімшелері келесі бөлімдер болып табылады: бухгалтерлік есеп, жетілдірілген даму бөлімі, өндіріс бөлімі, сату бөлімі, логистика бөлімі және талдау бөлімі. Олардың бастықтары бастаған бөлімдер тиісті желілік басшыларға бағынады. Кәсіпорынның ұйымдық құрылымы 1-қосымшада көрсетілген.
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп Ресей Федерациясының қолданыстағы заңнамасына сәйкес бухгалтерлік есеппен жүзеге асырылады.
Бухгалтерлік есеп бөлімін бас бухгалтер басқарады, оның қарамағында бас бухгалтердің орынбасары және бухгалтер бар. Бухгалтерлік есептің әрбір қызметкері лауазымдық нұсқаулықта белгіленген белгілі бір функцияларды орындайды.
Зерттелетін кәсіпорында бухгалтерлік және салықтық есеп мақсаттары үшін ұйымның есеп саясаты, сондай-ақ бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспары әзірленіп, бекітілді.
Бухгалтерлік есеп жөніндегі Ережеге сәйкес "ұйымның есеп саясаты" (ПБУ 12008)", "есеп саясаты дегеніміз - ұйымның бухгалтерлік есеп жүргізу тәсілдерінің жиынтығы-бастапқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтастыру және шаруашылық қызмет фактілерін қорытынды жалпылау".
Зерттелетін ұйым шағын кәсіпкерлік субъектілеріне жататындықтан және салық салудың жеңілдетілген жүйесін (СТН) қолданатындықтан, ол үшін жеңілдетілген тәсілмен бухгалтерлік есеп жүргізу мүмкіндігі қарастырылған.
Бухгалтерлік есеп "1С: Кәсіпорын 8" және "1С: жалақы және персоналды басқару 8"бағдарламаларын қолдана отырып, автоматтандырылған түрде жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп тиісті регистрлерде (ведомостарда) қосарланған жазу әдісін қолдана отырып жүргізіледі.
Бухгалтерлік есеп регистрлерінде жазу үшін шаруашылық операцияларды жасау фактісін тіркейтін, бірыңғай нысандар бойынша жасалған бастапқы құжаттар, сондай-ақ бухгалтерлік есептер негіз болып табылады.
Кез-келген заңды тұлға сияқты, "АПЭЛ" ЖШС құзыретті органдарға өзінің мүліктік және қаржылық жағдайы, сондай-ақ есепті кезеңдегі экономикалық қызметтің қаржылық нәтижелері туралы есеп беруге міндетті. Жылдық бухгалтерлік есеп салық инспекциясына және аудандық статистика басқармасына ұсынылады. Есепті кезең 1 қаңтардан 31 желтоқсанды қоса алғанда кезең болып есептеледі.
Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің құрамы 06.12.2011 ж. № 402-ФЗ "Бухгалтерлік есеп туралы" Федералдық заңның 14-бабында анықталған. Есеп беру нысандары Ресей Қаржы министрлігінің 02.07.2010 ж. № 66н бұйрығымен бекітілген. мысалы, бухгалтерлік есептің құрамына: бухгалтерлік баланс, қаржылық нәтижелер туралы есеп кіреді.
Жылдық бухгалтерлік есепті жасау үшін, бухгалтерлік есепті жүргізудің жеңілдетілген әдісіне сәйкес, Ұйым Ресей Қаржы министрлігінің 02.07.2010 ж. № 66н бұйрығының 5-қосымшасына сәйкес бухгалтерлік баланс пен қаржылық нәтижелер туралы есептің жеңілдетілген нысандарын қолданады.
"АПЭЛ" ЖШҚ сонымен қатар КХД 1152017 нысаны бойынша салық салудың жеңілдетілген жүйесін қолдануға байланысты төленетін салық бойынша салық декларациясын салық инспекциясына тапсырады.
Бухгалтерлік (қаржылық) есептіліктің деректерін басшылыққа ала отырып, зерттелетін кәсіпорынға техникалық-экономикалық сипаттама беру керек. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштер 8-кестеде келтірілген.
8-кесте"АПЭЛ" ЖШҚ негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері
Показатели
2012
год
2013
год
2014
год
Отклонения 2013 г.2012 г.
Отклонения 2014 г.2013 г.
Абс. откл.,
+-
Отн. откл.,
%
Абс. откл.,+
-
Отн. откл.,
%
1
2
3
4
5
6
7
8
1. Выручка от реализации, тыс. руб.
22 507
16 300
12 197
- 6 207
- 27,58
- 4 103
- 25,17
2. Себестоимость
реализованной продукции, тыс. руб.
10 035
12 154
5 693
+2 119
+21,12
- 6 461
- 53,16
3. Расходы по обычной деятельности, тыс.руб.
14 825
13 060
9 285
- 1 765
- 11,91
- 3 775
- 28,91
4. Управленческие расходы, тыс.руб.
4 790
906
3 592
- 3 884
- 81,09
+2 686
+ 296
5. Прибыль от реализации, тыс. руб.
7 682
3 240
2 912
- 4 442
- 57,82
- 328
- 10,12
6. Чистая прибыль, тыс.руб.
7 355
2 963
2 913
- 4 392
- 59,71
- 50
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz