Әкімшілік процес қағидаларының мазмұны

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ 2
1. Әкімшілік процес қағидаларының жалпы сипаттамасы 5
1.1 Құқық қағидасының заңнамалық анықтамасы 5
1.2 Әкімшілік процес қағидасының түсінігі және дамуы 9
2. Әкімшілік процес қағидаларының мазмұны 12
2.1 Әкімшілік процес қағидаларының түрлері 12
2.2 Әкімшілік құқық және әкімшілік рәсімдердің өздеріне тән қағидаттары 18
3. Әкімшілік процес қағидаларының тәжірибелік көрінісі 27
3.1 Әкімшілік процес қағидаларының тәжірибедегі әсері 27
ҚОРЫТЫНДЫ 31
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 33

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Президенті Қасым - Жомарт Тоқаевтың 2022 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында: Әкімшілік әділеттің қолданылу аясын да кеңейту қажет. Әкімшілік құқық бұзушылықтардың ауқымды бөлігінің және мемлекеттік органдармен арадағы азаматтық-құқықтық дауларды Әкімшілік рәсімдік-процестік кодекспен реттелуі отандық сот төрелігіне барынша ізгілендіріп, әділдікке бастайды. [1]
Әкімшілік процес бір жағынан, құқықтық процестің бір түрі, екінші жағынан басқарушылық қызметтің іс жүргізу нормаларымен реттелген құқықтық нысан болып табылады.
Әкімшілік процес қағидаларының бөлінуі бұл олардың өзара тәуелсіздігіне байланысты өте шартты деп есептеледі. Әкімшілік процестің жалпы басқарушылық қағидаттарына: тараптардың қоғамдық мүддесін есепке алу, ұлттық теңдік, заңдылық сынды қағидаттар жатады.
Әкімшілік процесте азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделеріне басымдық беру қағидаты ерекше маңызға ие. Себебі уәкілетті орган қоғамның, әлеуметтік топтардың және жекелеген азаматтардың мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында құрылады.
Тақырыптың өзектілігі. Құқық қағидаттар ұғымы қазіргі заң ғылымының өзекті мәселелерінің бірі болып табылады. Өйткені әкімшілік құқық қағидаттарында оның мәні, құрамдас аспектілері мен заңдылықтарының әртүрлілігінде айқын көрініс табады. Осы құқық қағидаттары саласын жетілдіру бойынша, құқықтық реттеуге байланысты ұсынымдар әзірлеу қажеттілігі туындайды.
Бұл жұмыстың мақсаты негізгі мәселелерді анықтау және шешу жолдарын талдау болып табылады.
Міндеттері:
құқық қағидаттарының маңызын зерттеу;
әкімшілік процес қағидаттарына қатысты мәселелерді талдау;
әкімшілік процес қағидаттарының айырмашылығы мен ортақ тұстарын зерттеу;
осы саланы құқықтық реттеуді жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлеу.
Диплом жұмысының зерттеу объектісі ретінде әкімшілік процесті жүргізу тәртібі мен ережелерін анықтайтын қағидаттар жүйесі. Бұл қағидаттар заңдылық, әділдік, тараптардың теңдігі сияқты әртүрлі аспектілерді қамтиды. Әкімшілік процестің қағидаттарын зерттеу оның жұмыс істеуі мен дамуының негіздерін тереңірек түсінуге, одан бөлек қағидаттар бұзылған немесе дұрыс түсіндірілмеген жағдайда туындауы мүмкін мәселелер мен кемшіліктерді анықтауға мүмкіндік береді.
Зерттеу пәні болып әкімшілік шешімдерді қабылдау кезінде адалдық, әділдік және объективтілік; мемлекеттік билік пен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қызметін бақылау сынды қағидаттар табылады. Бұл қағидаттар әкімшілік процестің әділдігін әрі тиімділігін қамтамасыз етеді. Азаматтар мен ұйысдардың құқықтарын мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өз өкілеттіктерінен шектен шығуынан қорғауда маңызды рөл атқарады.
Зерттеу үшін қолданылатын әдістемелік база заңнамалық актілер, сот практикасы, мақалалар және ғылыми еңбектерді қамтиды. Сондай-ақ талдау, салыстыру, жүйелеу және қорытыңдылау әдістері қолданылады.
Диплом жұмысының жаңалығы - Қазақстан Республикасының жаңа заңнамалық өзгерістерін ескере отырып, әкімшілік процес қағидаттар мен олардың қолданылуын реттеу мәселелерін талдау. Жұмыс барысында әкімшілік процес қағидаларын жетілдіру жолдары мен оның қолданылуына байланысты ұсыныстар әзірленеді.
Дипломдық жұмыстың теориялық маңызы - жұмыс әкімшілік процес қағидаларының құқықтық аспектілеріне теориялық талдау жасау арқылы құқықтану ғылымындағы білім базасын кеңейтуге үлес қосады. Ол қағидалардың заңнамалық негіздерін, қолданылу ерекшеліктерін және оған қойылатын талаптарды тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
Диплом жұмысының практикалық маңызы әкімшілік процес қағидалар мен олардың қолданылуын жетілдіру және туындайтын дауларды шешу механизмдерін қарастыруда. Бұл зерттеу қағидаларды қолдану барысында туындайтын мәселелерді шешуде құқықтық практиктерге пайдалы болады және заңнамалық реттеулерді жақсартуға негіз болады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Әкімшілік процес қағидаларының жалпы сипаттамасы

Құқық қағидасының заңнамалық анықтамасы
Қағида дегеніміз - ( латын тілінен principim - принцип; негіз, алғы бастама) құқықтың объективті қасиеттері. Құқық қағидалары - бұл құқықтың мәнін анықтайтын және бейнелейтін, оның негізін қалаушы, жетекшілік ететін бастаулар. Қағидалар қоғамдық дамудың заңдылығын, осы қоғамның қажеттіліктерін бейнелейді. Құқықтың қағидалары заңшығарушылардың немесе ғалымдардың субъективті көзқарастары емес, құқыққа органикалық тән сапалар.
Құқық қағидасы - қоғамда құқықтың қалыптасуы мен қолданылуына негіз болатын негізгі қағида. Құқық қағидасы құқықтық қатынастардың барлық қатысушылары ұстануға тиіс негізгі қағидаларды, құндылықтарды және ережелерді анықтайды.[2]
Құқық қағидасының негізгі сипаттамасы оның қоғамдағы орнына қарамастан барлық құқық субъектілері үшін міндетті болуы. Құқық қағидалары - қоғам мүддесін қорғауға және әділеттілікті қамтамасыз етуге бағытталған жалпы қабылданған нормалар мен идеялар.
Құқық қағидалары Конституцияда, заңдарда және басқа да нормативтік құқықтық актілерде бекітіледі, сондай - ақ әдет - ғұрып пен халықаралық құқық нормалары негізінде де қалыптасуы мүмкін. Әрекет етуі тиіс негізгі ережелерді мемлекеттік органдар, соттар, құқық қорғау органдары, одан бөлек жеке және заңды тұлғалар анықтайды.
Құқық қағидасының негізгі сипаттамаларының бірі оның жалпыға бірдей болуы. Құқық қағидалары қоғамның барлық деңгейінде әрекет етеді және әкімшілік құқық, қылмыстық құқық, азаматтық құқық және тағы басқа кең ауқымды салаларда қолданылады. Құқық қағидасы жалпыға бірдей сипатқа ие және олардың әлеуметтік мәртебесі, жынысы, нәсілі, ұлты, мәртебесіне қарамастан барлық адамдарға қолданылады.
Құқық қағидасының тағы бір өзіне тән қасиеті - оның тұрақтылығы. Құқық қағидалары қоғамның әртүрлі қажеттіліктері мен жағдайларына байланысты өзгереді және дамиды. Бірақ бұл жағдайларға қарамастан құқық қағидалары әрқашан негізгі және өзгермейтін болып қала береді.[2]
Құқықтық қағидат әділдікке жетуге, әрбір адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, қоғамдағы тәртіп пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған.
Әкімшілік қағидаттар не үшін қажет деген сұраққа жауап беретін болсақ, әкімшілік принциптер мемлекеттің басқару аппаратының әділ әрі тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Олар азаматтардың сот төрелігіне қолжетімділігін қамтамасыз етуге, әкімшілік рәсімдердің сақталуын және ең бастысы азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз етуге арналған.
Әкімшілік принциптер заңдылық қағидаттарын сақтауға да көмектеседі және әкімшілік органдардың әрекеттерінің заңдылығын қамтамасыз етеді. Олар әкімшілік процестерді дұрыс ұйымдастырудың негізі болып табылады және сыбайлас жемқорлық пен озбырлық қаупін азайтады.
Қазақстан Республикасындағы әкімшілік құқық және әкімшілік қағидаттар саласында кейбір мәселелер бар. Олар:
Заңнаманың толық еместігі және жетілдірілмегендігі: Заңдарда қарама - қайшылықтар мен түсініксіздіктер болуы, бұл әкімшілік ережелер мен қағидаттарды қолдану кезінде қиындықтар туғызуы мүмкін.
Атқарушы билік органдарының іс - әрекеттерінің ашық еместігі: Кейбір жағдайларда атқарушы билік органдары заңдылық пен әділеттілік қағидаттарына қайшы келетін объективті критерийлерсіз өз бетінше әрекет етуі.
Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының жеткіліксіз қорғалуы: Кейде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын атқарушы билік органдары бұзуы мүмкін, ал әкімшілік соттарда азаматтарға өз құқықтарын тиімді қорғау мүмкіндігі берілмейді.
Әкімшілік органдардың жеткілікті түрде сараптамасы мен құзыретінің болмауы: Атқарушы билік органдарының әкімшілік қағидалары мен ережелерін жеткіліксіз білуі мен түсінуі істердің дұрыс емес және әділетсіз шешілуіне әкелуі мүмкін.
Бұл Қазақстан Республикасындағы әкімшілік құқық саласында орын алып отырған мәселелердің бір бөлігі ғана деп санаймын. Жағдайды жақсарту және әкімшілік заңнаманы реформалау үшін, үкімет пен құзырлы органдармен байланысу бұл мәселелерді шешуге көмектеседі.
Әкімшілік қағидаттар мәселелерін шешу үшін келесідей қадамдарды қолдануға болады:
Орын алған мәселені анықтау: Қиындықтар немесе қандай да бір кемшіліктер тудыратын әкімшілік қағидттардың нақты аспектілерін анықтау;
Мәселенің себептерін талдау: Әкімшілік қағидаттар мәселесінің туындауына әсер еткен фактілерді анықтау. Бұған қағидалардың дұрыс қолданылмауы, қағидаттар мен тәжірибе арасындағы сәйкессіздік, ресурстардың жетіспеушілігі немесе қызметкерлердің төмен біліктілігі кіруі мүмкін;
Мәселені жеңу стратегиясын әзірлеу: Мәселені шешу үшін керекті қадамдар мен әрекеттерді анықтау: Бұл жерге қолданыстағы саясаттарды қарау және нақтылау, қызметкерлерді оқыту және дамыту жұмыстарын атқару, қызметкерлер арасындағы байланысты жақсарту немесе жұмыс процестерін қайта жоспарлау кіруі мүмкін.
Нәтижелерді бағалау: Қабылданған шаралардың тиімділігін бағалау және мақсаттарға қол жеткізілгенін анықтау. Мәселе толығымен шешілмесе, негізгі себептерін талдауға оралу қажет және стратегияны қайта қарастыру қажет болады.
Қажетті түзетулерді енгізу: Бағалау жүйесі бойынша нәтижелерді жақсарту және әкімшілік қағидалар мәселесінің ұзақ мерзімді шешімін қамтамасыз ету үшін қабылданған әрекеттерге өзгерістер енгізу қажет.
Әкімшілік қағидалар мәселесін шешу үшін ең басты қажет нәрсе бұл уақыт және күш - жігер. Бұдан бөлек ұйымдағы барлық адамның ынтымақтастығы мен бір - біріне деген қолдауда айтарлықтай маңызды рөл атқарады.

Әкімшілік процес қағидасының түсінігі және дамуы

Әкімшілік құқық көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан және тарихи факторлардың әсерінен белгілі бір қағидаларға сүйеніп негізделген.
Ежелгі Римде жерге иелік ету және маңызды әкімшілік шешімдерді римдиктердің өздері қабылдаған, бұдан шығатын ой ежелгі дәуірде қоғамдағы билеуші таптар әкімшілік функцияларды толығымен өз бақылауына алған. Осындай жүйелерде әкімшілік процестің қағидалары осы таптың мүдделеріне негізделген. Осы Ежелгі Рим кезеңіндегі қалыптасқан қағидалар сол кездегі таптың мүдделерін және билеушілердің еркі болды.
Әкімшілік қағидалардың дамуына шығыс өркениетінің қосқан үлесі зор. Мысалы, Қытайда біз білетін күрделі әкімшілік жүйе қалыптасқан, осы жүйеге байланысты әкімшілік қағидаттарды мемлекеттік қызметтер еңбегі мен қабілетіне қарай шенеуліктерді тағайындады. Бұл шенеуліктер әкімшілік процестің қағидаттарына халық алдындағы міндеттер мен жауапкершіліктер кірді деп пайымдаған.
Еуропада әкімшілік құқық қағидаттарының дамуы Қайта өрлеу және Ағарту кезіңімен тығыз байланысты. Бұл кезеңдегі занның үстемдігі мен билікті бөлу қағидаттары азаматтардың заң алдыңдағы теңдігін орнатып, құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беретін мықты жүйе құруға бастама болды. Әкімшілік шешімдерді сот бақылау қағидаты, мемлекеттің әділ және парасатты әрекет етуін талап ететін пропорционалдық қағидаттары сияқты принциптер пайда болды.
Қазақстанда әкімшілік қағидаттардың дамуы еліміздің бүкіл тарихында көрініс табады.
Ең бірінші кезең ретінде Тәуелсіздікке дейінгі кезең:
Кеңес Одағы кезінде басқарушы органдар елдің барлық салаларын, оның ішінде әлеуметтік, экономикалық, мәдениет саласын қамтитын ортақ басқару жүйесін құрады. Бұл кезекте әкімшілік қағидаттар біртұтас басшылық және бірыңғай басшылық қағидаттарына негізделген болатын, ал бұл қағидаттарды мемлекеттік органдар өз бақылауында ұстап отырды.
Тәуелсіздік кезеңі:
Бұл кезеңде Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері әкімшілік қағидаттарды кезең - кезеңмен дамытуды қолға алды. Қазақстан Республикасының Конституциясы демократияның, заңдылықтың, адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау негіздерін бекітті. Осы қағидаттар негізінде келесідей заңдар қабылданған:
1991 жылы Әкімшілік рәсімдер туралы Заң, бұл заңда әкімшілік функцияларды жүзеге асыруды реттеп, әкімшілік рәсімдердің заңдылығы мен ашықтығын қамтамасыз етті.
1995 жылы Әкімдіктің басқару жүйесі құрылды, оның мақсаты жергілікті деңгейдегі әкімшілік органдарды қамтитын, азаматтарға шешімдер қабылдауға, әкімдіктің қызметін бақылауға қатысуға мүмкіндік берді.
2000 жылы Қазақстанда Мемлекеттік қызмет туралы Заң қабылданды, онда ашықтық, жариялылық, азаматтардың шешім қабылдауға қатысуы сияқты мемлекеттік басқарудың жаңа қағидаттары белгіленді.
Қазіргі кезде Қазақстан әкімшілік жүйесін дамытуда тоқтап қалған жоқ, басты назар тиімділік, жауапкершілік, инновация сияқты қағидаттарға аударылуда. Негізінен, әкімшілік процес қағидаттары бірнеше мыңжылдықтар бойы дамып, әртүрлі тарихи факторлар әсерінен қалыптасқан. Қазіргі заманғы қағидаттар азаматтардың құқықтарын қорғау және қоғамның бейбіт өмір сүруін қамтамасыз ету үшін әкімшілік процестің әділдік, ашықтық және тиімділік қағидаттарын дамытуға ұмтылады.
Ал кейіннен енгізілген қағидаттарға келетін болсақ Әкімшілік құқық бұзушылық Кодексінің 10 - бабының бірінші бөлігіне мынадай редакция жазылды:
Өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалған адам кінәсі Әкімшілік құқық бұзушылық Кодексінде көзделген тәртіппен дәлелденгенге және өз өкілеттіктері шегінде істі қараған судьяның, органның ( лауазымды адамның ) заңды күшіне енген қаулысымен белгіленгенге дейін кінәсіз деп есептеледі.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қысқартылған іс жүргізу тәртібімен қаралған жағдайда, сондай - ақ айыппұл төлеу қажеттігі туралы нұсқама бойынша өзіне қатысты әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалған адам тиісті шешім заңды күшіне енген кезге дейін кінәсіз деп есептеледі.
Бұдан бөлек 12 - баптағы екі рет деген сөздер қайталап деген сөзбен ауыстырылды.[3]
Ал Әкімшілік Рәсімдік - Процестік Кодексінің Заңдылық қағидатының үшінші бөлігінде: Кеңесіне деген сөз Сотына; Кеңесінің деген сөз Сотының деген сөздермен ауыстырылды. 18 баптың екінші бөлігінің екінші абзацындағы Кеңесі деген сөз Соты деген сөзбен ауыстырылды.[4]
Осылайша Әкімшілік құқық бұзушылық және Әкімшілік Рәсімдік - Процестік Кодекстерінде осындай өзгертулер енгізілген.

Әкімшілік процес қағидаларының мазмұны
Әкімшілік процес қағидаларының түрлері

Ең алдымен әкімшілік процес қағидаларын қарамастырмастан бұрын, әкімшілік процесті екіге бөліп қарастырған жөн.
Әкімшілік құқық бұзушылық - жеке немесе заңды тұлғаның құқыққа қарсы, кінәлі әрекеті не әрекетсіздігі.[3]
Әкімшілік рәсімдер - әкімшілік әрекетті жасауға немесе әкімшілік актіні қабылдауға бағытталған барлық әрекеттер.[4]
Біріншіден әкімшілік құқық бұзушылық пен әкімшілік рәсім қағидаттарының ортақ тұстары көп, олар:
Заңдылық;
Заң мен сот алдындағы теңдік;
Әділдік;
Құқықтар, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау;
Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидаттары.
Бұл қағидаттарды қарастырмастан бұрын, анықтама беріп келсем. Ең бірінші заңдылық қағидаты - әкімшілік құқық бұзушылықтар, әкімшілік жаза шаралары, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шаралары және әкімшілік - құқықтық ықпал ету шаралары Әкімшілік құқық бұзушылық және Әкімшілік рәсімдік - процестік Кодекстерімен ғана айқындалады. Осы Кодексте белгіленген негіздер мен тәртіптен өзгеше ретте, ешкім де әкімшілік жазаға, әкімшілік - құқықтық ықпал ету шараларына немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларына тартыла алмайды.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген сот, органдар немесе лауазымды адамдар әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу кезінде Қазақстан Республикасы Конституциясының, Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодекстің 1 - бабында көрсетілген өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын дәлме - дәл сақтауға міндетті. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заңды күші бар және Қазақстан Республикасының заңында және Конституциясында белгіленген қағидалар арасында қайшылықтар болған жағдайда Конституцияның ережелері қолданылады.[3]
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген соттың, органдардың немесе лауазымды адамдардың әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу кезінде заңды бұзуына жол берілмейді және заңда белгіленген жауаптылыққа, қабылданған актілердің жарамсыз деп танылуына және олардың күшінің жойылуына әкеп соғады.
Заңдылық қағидаты ең алдымен, мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың қызметі ұлттық заңдарда қабылданған заңдарға сәйкес келуін анықтайды. Бұл қағидат азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуына, олардың мүдделерін қорғауға кепілдік береді. Мемлекет пен азаматтар арасындағы өзара қарым - қатынастардың болжамдылығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етеді, мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың озбырлығына жол бермейді. Заңдылық қағидаты сонымен қатар, мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың іс - әрекеттерін бақылау үшін де қолданылады, бұл олардың жауапкершілігі мен заңдардың орындалу міндеттілігін қамтамасыз етеді.
Заң мен сот алдындағы теңдік - Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізу барысында заң мен сот алдында бәрі тең. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге де мән - жайлар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды.
Жалпы, Қазақстан Республикасы Конституциясының 14 - бабы заң мен сот алдындағы тендіктің маңыздылығын атап көрсетеді және барлық азаматтар үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді қамтамасыз ете отырып, әртүрлі сипаттамалар негізінде кемсітуге тыйым салады. Кемсітушілік теңдіктің жол бермейтін бұзылуы болып табылады және әлеуметтік теңсіздікке, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына әкелуі мүмкін. Кемсітушілікке тыйым салу барлық азаматтардың білім алуда, еңбекте, қоғамдық игіліктерге қол жеткізуде тең мүмкіндіктері бар екенін білдіреді және мемлекет үшін тең жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті.[7]
Конституцияның 14 бабының 1 бөлігі заң мен сот алдыңда барлығының теңдігі қағидатын белгілейді.[5] Бұл дегеніміз, әр адам өзінің мәртебесіне, мүліктік жағдайына, шығу тегіне немесе басқа сипаттамаларына қарамастан, заңға тең дәрежеде жүгініп, сотта өз істерін әділ және бейтарап қарауы керек. Бұл қағида әділеттіктің негізі және барлық азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының кепілі болып табылады.
Адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау - Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғауға құқығы бар. Мүдделі тұлға бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтарын немесе заңмен қорғалатын мүдделерін қоорғау үшін заңда белгіленген тәртіппен сотқа жүгінуге құқылы.
Прокурор өзіне жүктелген міндеттерді жүзеге асыру мақсатында және жеке тұлғалардың, ұйымдардың құқықтарын, қоғамдық және мемлекеттік мүдделерін қорғау үшін талап қоюмен сотқа жүгінуге құқылы.
Ешкімге өзінің келісімінсіз ол үшін заңда көзделген соттылығын өзгертуге болмайды.
Кәмелетке толмағандар немесе өзінің физикалық немесе психикалық жағдайына байланысты өз құқықтарын өз бетінше жүзеге асыру мүмкіндігінен айырылғандар болып табылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 15 - 23 баптары құқықтар мен бостандықтары деп аталады, оларға мемлекет тарапынан берілген кепілдіктің деңгейі өте жоғары. Конституцияның талаптарына сай азаматтардың жеке өмір сүру құқығы, оған қол сұғушылық, абыройы мен қадір - қасиетін қорғау да жан - жақты заңды қорғалуын тапты.[5]
Әділдік қағидаты - Әкімшілік орган, лауазымды адам және сот әкімшілік істі қарау кезінде объективтілік пен бейтараптықты сақтай отырып, әкімшілік іске қатысушылардың әрқайсысына олардың әкімшілік істің мән - жайларын жан - жақты және толық зерттеуге құқықтарын іске асыруына тең мүмкіндік пен жағдайды қамтамасыз етуге міндетті.
Егер заңда немесе дау тараптарының келісімінде тиісті мәселелерді соттың шешетіні көзделсе, сот бұл мәселелерді әділдік пен ақылға қонымдылық өлшемшарттарын негізге алып шешуге міндетті.
Әділдік қағидаты мемлекет пен азаматтардың мүдделерінің тепе - теңдігін қамтамасыз ететін, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға ықпал ететін әкімшілік процестің негізгі қағидаттардың біріне жатқызуға болады.
Жеке басқа қол сұғылмаушылық қағидаты.
Әкімшілік құқық бұзушылық және Әкімшілік рәсім Кодекстерінде белгіленген негіздер мен тәртіптен өзгеше ретте, ешкімді де әкімшілік ұстап алуға, күштеп әкелуге, ішкі істер органдарына немесе басқа да мемлекеттік органдарға жеткізуге, жеке басын жете тексеруге және жеке тұлғаның заттарын жете тексеруге немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді қамтамасыз етудің өзге де шараларын қолдануға болмайды. Тек қана судьяның қаулысы бойынша әкішілік жазалау шарасы ретінде әкімшілік қамаққа алу қолданылуы мүмкін.
Әрбір ұстап алынған, күштеп әкелінген, ішкі істер органдарына немесе басқа да мемлекеттік органға жеткізілген адамға ұстап алудың, күштеп әкелудің, жеткізудің негіздері, сондай - ақ жасалуы оған тағылып отырған әкімшілік құқық бұзушылықтың заңдық негіздері хабарланады. Мемлекеттік орган заңсыз ұсталған, күштеп әкелінген судья қаулысында көзделген мерзімнен артық әкімшілік қамаққа алуда болған адамды дереу босатуға міндетті.
Заңсыз әкімшілік қамаққа алудың, өмірі мен денсаулығына қауіпті жағдайларда ұстаудың, оған қатыгездікпен қараудың салдарынан жеке тұлғаға келтірілген зиян заңда көзделген тәртіппен өтелуге жатады.
Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидаты адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұлғалаоының теріс әрекеттерінен қорғаудың маңызды кепілі болып табылады. Бұл қағида адамның жеке өміріне, ар - намысы мен қадір - қасиетіне қол сұғуға жол бермейтінін және барлық адамның заң алдындағы теңдігін қамтамасыз етеді.
Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидаты мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды адамдарының жеке өмеріне заңды негізсіз араласуға құқығы жоқтығын, өз бетінше әкімшілік әрекеттерді жасай алмайтынын және әрбір адамның құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге міндетті екенін болжайды.
Әкімшілік процес қағидаларының ортақ тұстарына тоқталып болсақ, енді әкімшілік құқық бұзушылық пен әкімшілік рәсімдердің тек өздеріне тән қағидаттарын қарастырсақ.
Әкімшілік құқық қағидаттарының маңызы - оларды бұзу, оның сипаты мен мәніне қарай, іс бойынша болған іс жүргізуді жарамсыз деп тануға, іс жүргізу барысында шығарылған шешімдердің күшін жоюға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдеу күші жоқ деп тануға әкеп соғады.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.