Қазақ күрес спорт түрінің қалыптасу тарихы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

Әлкей Марғұлан атындағы Павлодар педагогикалық университеті

Коппаева А.М.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

МЕКТЕПТЕ ҚАЗАҚ КҮРЕСІ БОЙЫНША СПОРТТЫҚ СЕКЦИЯЛАРДА САБАҚ ЖҮРГІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ

Білім беру бағдарламасы: 6В01420 Дене шынықтыру және спорт

Павлодар 2024

Мазмұны

Кіріспе
4
1
Қазақ күрес бойынша спорттық сабақтарын ұйымдастырудың теориялық негіздері
6
1.1
Күрес спорт түрінің сипаттамасы, оның дене тәрбиесі саласында маңызы
6
1.2
Қазақ күрес спорт түрінің қалыптасу тарихы
10
1.3
ҚР қазақ күрестің қазіргі кездегі даму жағдайы
16
2
Мектепте қазақ күрес бойынша спорт секциялық жұмыс жүргізу әдістемесі
17
2.1
Қазақ күрес бойынша секциялық жұмыстың мақсаттары, міндеттері, құрылымы
17
2.2
Қазақ күрес бойынша техника және тактика элементтерін қалыптастыру әдістемесі
24
2.3
Қазақ күрес техникасын жетілдіру әдістемесін зерттеу
30
3
ҚР қазақ күресті дамыту перспективалары
42

Қорытынды
55

Қолданылған әдебиеттер тізімі
57

Кіріспе
Дипломдық жұмысының өзектілігі: дене тәрбиесі басқа да тәрбие құралдары сияқты жас баладан бастап, барлық жастағы адамдар тәрбиесінде кеңінен қолданылады. Дене тәрбиесін игеру кезінде оның теориялық және тәжірибелік бағыттары негізге алынып, оқу-жаттығу жұмыстарының жоспарлары мен бағдарламалары түзіледі. Осы бағдарламалар негізінде педагогикалық жұмыстардың принциптері мен әдістемелері жасалады. Қазіргі дене тәрбиесі және спорт саласындағы қолданылып жүрген жаттығулар, ойындар, спорт түрлері бойынша отандық және шетелдік мамандар мен ғалымдар теориялық және педагогикалық бағытта үлкен зерттеулер мен ұсыныстар жасаған.
Қазақстан бұрынғы Кеңестік республикалар арасында алғашқылардың бірі болып Дене шынықтыру және спорт Заңын 1999 жылы қабылдады. [1]
Егемен Қазақстан жағдайында халқымызды дене тәрбиесі оның ішінде ұлттық спорт пен ойындар арқылы салауаттық өмірге баулу, денсаулығын жақсарту, бұқаралық спортты дамыту, салт-дәстүрді сақтау, елін-жерін сүюге тәрбиелеу жолдарын ғылыми негіздеу осы жұмыстың өзекті бағыты болып табылады. Бұл жұмыстарды іске асыру Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 30 қаңтар 2010 жылғы Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты Қазақстан халқына Жолдауында көрсетілген Қазақстанда бұқаралық спортты дамытуды 2020 жылға дейін 30 пайызға көтеру қажет деген тапсырмасын орындауға бағытталып отыр [2].
Сонымен қатар еліміздің тарихында күрестің алатын орны ерекше. Қазақстан жері - даңқы қазақ даласын жер жарған батырларды дүниеге әкелген киелі мекен. Халық аңыздары мен ертегілерінен бала кезінен күштерін сынаған жас палуандардың жекпе-жектері туралы оқып келеміз. Ешқандай қарусыз палуандар бір-бірінің жауырынын жерге тигізу үшін арпалысқан. Қазақтың бірде-бір сауық кеші палуандар күресінсіз және ойнап жүріп мүмкін емес алып заттарды көтеретін баһадүрлердің өнерінсіз елестету мүмкін болмаған.
Сондықтан да дене шынықтару саласында спорт түрі ретінде қазақ күресіне көп ұқсастығы бар екрін күресті дамыту және болашақ кәсіби спортшыларды қалыптастыру басты міндеттердің бірі. Бұл зерттеу жұмысымыздың өзектілігін анықтайды.
Оқушылар арасында спорттық байланыстарды нығайту, салауатты өмір салтын қалыптастыру, нашақорлықпен есірткіге қарсы үгіт насиқат жұмыстарын жүргізу: біріншіден, оқушыларды спортқа баулу арқылы нәтижеге жетеміз. Мектептегі спорттық үйірмелердің дұрыс қалыптасуы және оқушыларды баули білуі, оларды өмірдегі жат қылықтардан аулақ болуына көп көмек тигізеді. Біріншіден оқушы өзін- өзі тәрбиелей біледі, екіншіден оның күндік жоспары қалыптасады.
Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы: зерттеу жұмыстарының қорытындылары келешекте мектепте оқытушы-жаттықтырушының тәжірибелік қызметінде, қазақ күрес бойынша мектептегі секциялық жұмысты ұйымдастыру барысында пайдалануы мүмкін
Дипломдық жұмыстың мaқсaты: мектепте қазақ күрес бойынша спорт секциялық жұмыс жүргізу әдістемесін зерттеу
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектiсi: қазақ күрес бойынша мектептегі секциялық жұмыс
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәнi: қазақ күрес бойынша мектептегі секциялық жұмысқа қатысты әдістемесі
Дипломдық жұмыстың әдiстерi:
зерттеу мәселесі бойынша оқу-әдістемелік құралдар;
психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді теориялық талдау;
сауалнама;
бақылау.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
қазақ күрес бойынша спорттық сабақтарын ұйымдастырудың теориялық негіздерін ашу;
күрес спорт түрінің сипаттамасы, оның дене тәрбиесі саласында маңызын анықтау;
қазақ күрес спорт түрінің қалыптасу тарихына шолу жасау;
ҚР қазақ күрестің қазіргі кездегі даму жағдайына талдау жасау;
мектепте қазақ күрес бойынша спорт секциялық жұмыс жүргізу әдістемесін талдау;
қазақ күрес бойынша секциялық жұмыстың мақсаттары, міндеттері, құрылымын анықтау;
қазақ күрес бойынша техника және тактика элементтерін қалыптастыру әдістемесіне сипаттама беру;
тұрыс және партерде күресу техникасын қалыптастыру әдістемесіне сипаттама беру;
ҚР қазақ күресті дамыту перспективаларын анықтау.
Дипломдық жұмыстың болжамы: егер мектепте қазақ күрес бойынша спорт секциялық жұмыс жүргізу әдістемесін зерттеу жүргізілсе, жаттықтыру сәтті болады.
Дипломдық жұмыстың теориялық маңыздылығы: қазақ күрестің секциялық жұмыс әдістемесіне қатысты зерттеулер, монографиялар, ғылыми жарияланымдар және мектептің спорт жұмысының әдістемелік негіздерін реттейтін онормативті-актілер болып табылады
Дипломдық жұмыстың эксперименттік кезеңінің практикалық базасы: Павлодар қаласының М. Әлімбаев атындағы жалпы орта білім беру мектебі КММ, 5 сынып оқушылары

1 Қазақ күрес бойынша спорттық сабақтарын ұйымдастырудың теориялық негіздері

1.1 Күрес спорт түрінің сипаттамасы, оның дене тәрбиесі саласында маңызы
Қазіргі кездегі еліміздің білім беру жүйесінде жас ұрпаққа тиісті деңгейде білім беру, тәрбиелеу, қалыптастыру міндеттерін іске асыру арқылы жан жақты дамыған тұлғаны қалыптастыру алға қойылған. Сонымен қатар жалпы білім беру бағдарламаларында дене тәрбиесіне маңызды орын бөлінген, себебі сауатты ұлт - сауатты мемлекеттің негізі болып табылады.
Жас өспірімдердің бос уақытын үнемдеу мақсатында алуан түрлі секциялар мен спорт үйірмелері ашылуда. Жалпы дене тәрбиесі денсаулықты нығайтуға және оқу, еңбек қызметінде жумыс қабілеттілігін сақтауға бағытталған. Осыған байланысты дене тәрбиесінің мазмұны күш, шапшаңдық, шыдамдылық, ептілік, икемділік және буындардағы қозғалысты белгілі дәрежеде дамытатын өмірлік қажетгі қозғалыс дағдыларын игеруге бағытталған.
Жалпы дене тәрбиесі қалыпты өмір сүру үшін кез келген кәсіптік және спорттық қызметке мамандану үшін адамдарға қажетті дене дайындығының міндетті деңгейін қамтиды. Ал бұл жағдайлар мектеп жасына дейінгі мекемелерде, жалпы білім беретін мектептердің дене тәрбиесі сабақтарында, жалпы дене шынықтыру секцияларында, денсаулық топтарында т.б. жүзеге асырылады.
Кәсіптік бағыттағы дене тәрбиесі адамдардың еңбек және әскери қызметіме кажетті дене дайындығының сипаты мен деңгейін камтамасмз етуге арналған (бұл мағанада жалпы білім беретін мектептің дене тәрбиесі мұғалімінің арнаулы дайындығы, ғарышкерлердің арнаулы дене дайыңлығы т.б. деп ұғу керек). Адамның таңдап алған мамандығына немесе әскери қызметке дайындауға бағытталғанан дене тәрбиесінің дене шынықтыру дайындығы деп атайды, ал бұндай дайындықтың нәтижесінде белгілі бір дәрежеде таңдап алған мамандығын игеруге және тиімді енбек етуге дене дайын болса онда дененің арнайы қызыметке дайын болғамдығы деп білеміз [3, 48 б.].
Дене дайындығы мен дененің шыныққандығы кәсіптік қызметтің нақты түрін талаптарына байланысты болып келеді. Сондықтанда дене жаттығулары еңбек дағдыларын қалыптастыруға немесе болашақ еңбек қызметінің шарттарына сәйкес келетіндей етіп алынады. Адамды еңбек етуге дайындау үшін дене тәрбиесінің пайдалану мүмкіншілігі еңбек пен дене тәрбиесінің алдында қоятын талаптардың ұқсастығы негіз болған.
Кәсптік бағыты бар дене тәрбиесі, адамның таңдап алған мамандығын табысты меңгеруге және осы салада жоғарғы шеберлікке жетуге, сонымен бірге әскер қатарында кызмет етуге бейімділік кабілетін дамытуға, оның денсаулығын жақсарту арқылы еңбек қызметіне дайындауға көмектеседі.
Еңбек қызметі мен дене тәрбиесінің ұқсастығын мынандай жағдайлардан байқауға болады:
Еңбек қызметінде де, дене тәрбиесінде де қозғалыс дағдылары жеке тұлғаның белсенділігіне байланысты.
Жоғарыда аталган екі қызметте де адам ұжымда әрекет етеді. Еңбек және спорт коллективтерінің қызметікде көп ұқсастық бар: - адамдардың өзара қарым-қатынасы және кызыметінің тәртібі, ұжым мүшелерінің құқықтары мен міндетгері, мақсаттары мен міндеттерінің болуы.
Адамды қозғалыс дағдыларына үйрету және тәрбиелеу еңбек қызметінде де, дене тәрбиесі процесінде де бірыңғай шадылықтар негізінде жүзеге асырылады: таным теориясы, уақытша шартгы байланыстар құрылым теориясы, информация теориясы, қозғалыстың қазақдік теориясы.
Енбек қызметіндегі шеберлікті игеру және дене тәрбнесіндегі табыстарға жету төмендегі аталған жағдайларда тәуелді: - таңдап алған қызметке саналы және белсенді көзқарас, өз жұмысының нәтижесіне қанағаттану, қарым-қатынас сипаты, ұжымда өз орнын біле білу, денсаулық жағдайы, дене және ақыл- ой жұмыс қабілетгілігі, тәжірибелілік, мүмкіншіліктерді дамыту деңгейі.
Кейбір жағдайларда жағымды ауысу механизмі бойынша дене тәрбиесінің нәтижесі оқуда табыстарға жетуге тиімді әсер етуі мүмкін. Еңбек кызметіне дене шынықтыру жаттығуларының тиімді әсер етуі дағды болмысына да, жеке адамның өзіне қасиетері бойынша да мүмкін болады.
Еңбек қызметіндегі белгілі бір қабілеттілікті көрсетуде дене жаттығуларымен айналысудың жағымсыз әсері басқа қабілеттілікті дамытумен өтеледі. Мысалы, футбол, бокс, ауыр атлетикамен айналысудың тиімсіз әсерт, оқытудын кезенінде күштің көп түсуі және тепе-теңдік емес жағдайында жоғарғы жұмыс қабілетгілігіне, сезім тұрақтылыы және әр өзінің күшіне сенімділіктің арту есебінен өтеледі. Тіпті, спорттың қай түрімен айналыспасын, адам ақырында 15-20 процент шапшаңдық көрсетеді, сонымен бірге, жердегі транспорт құралдарын жүргізуді меңгерудегі, самолетті ұшыру техникасын игеруде, спортпен белсенді түрде айналыспайтындарға қарағанда, тез арада жоғары көрсеткіштерге жетеді [3, 54 б.].
Еңбек қызметінде дене жаттығуларымен айналысу негізің үлкен тиімділікке жету үшін:
а) жаттығуларды ауыстыру құбылысы және оның түрлерімен, дене жаттығуларымен айналы гтроцесіндр кәсіби маңызды кабілеттілікті дамы мүмкіншіліктерімен таныстыру, оларды кәсіптік бағыттағы дене тәрбиесіне белсенді және саналы көзқарасты қалыптастыру керек.
б) қозғалыс құрылымы физиологиялық және психологиялық қамтылуы жағынан, кәсіптік козғалыс кимылының құрылымы жағынан өте жақын болатыңдай жаттығулар таңдап алыну қажет.
в) арнаулы жаттығуларды үйрету арқылы енбектегі козғал қимылдарды сенімді түрде орындау:
г) мүмкіндігінше дене жаттығуларының үлкен арсеналын барынша пайдалану керек [4, 32 б.].
Егер адам баласының жалпы тәрбиесінің бip бөлшегі деп дене тәрбиесін айтатын болсақ онда болашақта дене тәрбиесі пәнін ұйымдастырып өткізіші мұғалімді дайындау кезеңінде оның адамгершілік қасиеттерін дұрыс қалыптасуына аса көңіл бөлінеді. Біріншіден болашақ мұғалім өз оқушыларына дене тәрбиесінің денсаулықты қалыптастыруда адам тұлғасын жан-жақты дамытуда сонымен қатар еңбекке, отанды корғауға дайындаудағы ен бip кажеттi әдіс екендігі жөнінде ауызша түсіндіре алатындай дайындық алады.
Дене шынықтыруды іске асыратын спорт секцияларында күрестің спорт түрі ретінде маңызы өте зор. Себебі күрес барысында адамның дене күшінің мықтылығы нығаяды. Күрес тарихи даму барысында барлық халықтарда жаумен жекпе жек күресу және осылайша өз отанын қорғау қажеттілігіне байланысты туған.
Кез-келген спорт түрі өз бетінше қызықты да пайдалы. Бірі адамның шыдамдылығы мен ептілігін шыңдаса, бірі жылдамдығы мен беріктігін арттыра түседі.
Күреспен айналысатын спортшыға аталмыш қасиеттердің барлығы да қажет. Күрес адамның ептілігін, жылдамдығын, шыдамдылығын, беріктігін, күшін, тапқырлығын қажет етеді. Демек, күрес күші барға ақылдың керегі жоқ деген нақыл сөзді теріске шығарады.
Күрестің келесі түрлері бар: самбо, дзюдо, еркін күрес және грек-рим күресі. Бұл дүниежүзіне әйгілі күрес түрлері. Әрине кейбір елдердің ұлттық ойын түрлеріне айналған күрес түрлері де бар.
Атап айтатын болсақ: азербайжан ұлттық күресі (гюлеш); ағылшындық кетч голд; армян ұлттық күресі (кох); белорус ұлттық күресі; еркін американдық күрес (еркін күрестің ескірген аты 1945-1946 ж.ж.); еркін стильді күрес. самбоның ескірген аты (1938-1940 ж.ж.). кейін келе бұл күрес түрі еркін күрес атына ие болды (1940-1947 ж.ж.), ал сосын самбо күресі деп аталды; грек-рим күресі; грузин ұлттық күресі (чидаоба); дзю-до күресі; жапон ұлттық күресі (сумо); иран ұлттық күресі (кошти); ирандық чуха; қазақ күресі (күрес); қырғыз ұлттық күресі (куреш); классикалық күрес. грек-рим күресінің ескі аты. 1948 жылдан 1991 жылға дейін қолданылды; молдавия ұлттық күресі; молдавалық трынтэ купэ дикэ; монғолдық барильда; орыс ұлттық күресі; самбо күресі; тәжік ұлттық күресі (гуштингири); татар ұлттық күресі (куряш); тувалық хуреш; түрік ұлттық күресі (гюреш); түркмен ұлттық күресі (гореш); өзбек ұлттық күресі (кураш); швейцарлық (жаңа) сюис либр; швейцарлық (ескі) швейцр швиген; француз күресі; якут ұлттық күресі (хапсагай) [5, 32 б.]. Осылардың ішінде Қазақстанда кең таралған күрес түрлері: қазақ күресі, еркін күрес, грек-рим күресі, дзюдо және самбо.
Қарап отырғанымыздай күрес спорт ойыны ретінде барлық халықтарда да қалыптасқан.
Күрес спорт түрі ретінде шымыр болу үшін шыңдалуды қажетсінетін қолдың бұлшық еттерді иық белдеуінің тарамдары немесе дельта тәрізді, кіші жұмыр, үлкен жұмыр, жауырын асы, тоқпан жілік, білектің, шыбық жілік бұлшық еттері, аяқтың бұлшық еттері - мықым-бел, жамбастың, бөкскнің үлкен, санның, балтырдың бұлшық еттері.
Күрес барысындағы күрделі дене қимылдарын биохимиялық түсінен арқылы жаттығу барысында талдау шәкірттердің дене күшінің, ептілік,шыдамдылық, ширақтық және жекпе-жек кезіндегі нерв жүйесі қызыметінің қалыптасу жолдарын дұрыс түсінуге көмектеседі. Мысалы, қарсыласын қапсыра құшақтап көтеріп алған сәтте дене ауырлығы және қарсыласының салмақ ауырлығы әсерінен арқаның төрендігі бұлшық еттері, жамбас сан бұлшық еттері, бөксенің үлкен бұлшық еті, санның артқы топ бұлшық еттері, әсіресе үш басты бұлшық еттер қатайып жиырылады. Қарсыласын көтеріп алып кілем ортасына бет алған кезде аяқ бұлшық еттерінің жұмысы өзгереді де, ол динамикалық сипатқа ие болады. Балуан тұлғасы мен қол бұлшық еттерінің статистикалық жұмыс күші осы сәтте жайбарақат уақыттатғыдан 10-даған есе күші арта түседі [6, 12 б.].
Жас адамдарға шамасына қарай ауырлықты кеудеге дейін, бастан асыра көтерудің ешқандай зияны жоқ.
Күреске жаттығу барысында қол бұлшық еттері жақсы ширланған балуандардағы сәті шабулға іліп лақтыру, үйрену, жамбастан асыра тастың, кеудеден асыра шалқалай лақтыру әдістерін орындау өте сәтті шығады. Жаттығушы шәкірттердің тірек-қимыл аппаратындағы анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктерін биохимиялық заңдылықтрды негізге ала отырып жаттығу барысында жүйелі талдау, балуан денесі мүшелері мен бөліктерінің бір-біріне өзара әсері мен қатынасының дұрыс қалыптасуының тәжрибелегі мән-маңызы мен пайдасын ашады.
Күрес өнерін меңгерушілерге тән күш-қуат пен оның өзіне тән тұлғасы мен сымбаты яғни жекпе-жекте күнделікті жүріс-тұрыста белгілі бір күй болатыны анық. Бапкер-тәрбиесі мақсаты тек жарыста өз шәкіртінің алдынғы орынды иеленуімен шектелмесе керек.
Олар тек кілем үстінде жұлқыласып, арпалысуды ғана білмей-омыртқа бағанасының, кеуде қуысы пішінің аяқ-қол сүйектерінің және жалпы бұлшық еттер қызыметінің жетілуіне байланысты, әрбір күрес өнерімен машықтанушылардың жеке басын сипаттайтын дене құрылысы-сымбаттылыққа тән екендігін шығармауы керек. Мысалы, күш-қуатты асыруды ғана мақсат етіп, дене тәрбиеесіне көңіл бөлмеген шәкірттерде нашар сымбат қалыптасады, жүріс-тұрысы дене қозғалысымен жараспайтын кезеңге душар болуы мүмкін. спорт тек қана жеңіс емес өте дұрыс сымбат, сымға тартқандай түзулік.
Қай елде болмасын күрес халықтың қызығушылығынан кенде болған емес. Мемлекеттердің дене тәрбиесінде спорттың алатын орны зор. Ал күрес таралған территория ауқымын алатын болсақ, ол мұхиттың ар жағындағы АҚШ- тан бастап Еуропа, Азия, Таяу Шығыс, Африка, ТМД елдерінде, Қытай, Үндістан, Австралия құрылығына дейін таралған. Демек күреспен айналыспайтын ел қалған жоқ десек те болады.

1.2 Қазақ күрес спорт түрінің қалыптасу тарихы
Күрес өнерін қай халық болмасын бұл спорт түрін жан - тәнімен сүйеді. Ғасырдан ғасырға, ұрпақтан - ұрпаққа оны байытып, жаңғырта біздің бүгінгі күнімізге дейін жеткізіп отыр. Бұл әрине, ең алдымен көңіл қуантатын нәтиже. Иә спорттың халықтық және ұлттық түрлеріне мұнша қамқорлық жасауның арқасында советтік физкультураның әрі қарай гүлденуіне игі әсерін тигізді. Өзіміз қырын сырын сөз еткелі отырған қазақтың ұлттық спорттық өнерлерінің ішіндегі шоқтығы биік, ежелден халық арасына кең тараған қазақша күресті алайық.Алдымен тарихқа үңілейік.
Қазақ халқы революцияға дейін негізінен көшпелі сипат алған. Яғни елін, жерін сыртқы жаулардан қорғау үшін әрбір қазақтың ұлы жауынгері болуы тиіс еді. Жауынгер күшті де, айлакер болмаса ол жауынгер емес, мінекей, осы тұрғыдан келіп әрбір қазақтың қара домалақ баласы күреспен айналысатын. Той домалақтар немесе бас қосулар күрессіз өтпейтіні дәстүрге айналған. Жай палуан мен түйе палуан арасындағы күрес өнері шеберлерінің есімдері марапатталып, оларды халық басына көтерді .
Ұлттық өнерімізді сөз еткенде алдымен ілігетіндерінің бірі қазақша күрес. Ертеден - ақ бұл күш сынасу өнері той -томалақта әрдайм көрнекті орын алып отырды.
Иә сан ғасырлар бойы айдыны аспасы, тұғырдан түспеген осынау ұлттық өнеріміздің бір - түрі қазақша күрес советтік заманымызда да жойылып кеткен жоқ. Үкіметіміз бен партимыздың әкелік қамқорылығың арқасында қазақша күрес қайта өзгеше бір жаңа серпінмен өркен жая дамып, халықтық өнерге айналды. Спорттың халықтық өнері және ұлттық түрлері советтік физкультурамыздың одан әрі дамуына зор ықпал жасайтындығы баршамызға белгілі жайт. Қазақша күрес жөнінде де айтарымыз осы. Ол ертеден ақ қазақ халқының бір жағынан көңіл көңіл көтеретін ұлттық өнері ойыны болса , екінші жағынан жауынгерлерді алғырлыққа, ептілікке үйретіп, жаумен бетпе - бет шайқасқа алдын - ала осы қазақша күрес арқылы баулыйтын еді. Қазақша күресте тік қалыпта аяқпен қимыл жасай жүріп, қос қолды қарсыласының белінен немесе арнайы жасалған белдеуден, киімнен ұстап жығуға әрекеттер жасалады.

Техникалық жағынан қазақша күрестің қалыптасқан әр қилы әдіс айлалары өте көп. Бұл көбнесе қазіргі қазақ және классикалық күреске ұқсас. Аяқтан қаға іліп - шалып, бастан асыра лақтыру, жамбасқа алу, сондай - ақ шалқая бере кеуде арқылы лақтырып жіберу сияқты әдістерді ауылда өскен әрбір қазақ баласының білетіні сөзсіз.
Бұрын қазақша күрестен өткен жарыстар ешқандай салмақ дәрежелеріне қарамай өткізіле беретін. Өзінен әлде қайда салмақты қарсыласымен күресу, әрине кімге де болса қолайсыз болады. 1938 жылы Алматыда өткізілген қолхозшылардың тұңғыш республикалық спартакиядасының программасына қазақша күресте енгізілді. Осы спартакиядада палуандар алғаш рет үш салмақ дәрежесі бойынша жеңіл салмақ-65 килограмға дейін орташа салмақ-75 кг. дейін, ауыр салмақ-75 кг жоғары күресті. Салмақ дәрежесі бойынша Семей облысының өкілдері С. Адасқанов, К.Алтыбасаров және И.Туменов жеңіс тұғырына көтеріліп, чемпион тәжін киді.
1939 жылы Семей қаласында республика біріншілігі өтті. Палуандар үш салмақ дәрежесі бойынша күресті. Салмақ дәрежелері бойынша жеңіл салмақта Құрбанбаев (алматы облысы) орташа салмақта Досқалиев (Батыс Қазақстан облысы), ауыр салмақта Мусин (Павлодар) жеңіс тұғырына көтеріліп, чемпион тәжін киді.
Мұнда республикалық абсолюттік чемпион атағын Батыс Қазақстан өкілі Досқалиев жеңіп алды. 1940 жылғы Қазақ ССР - інің 20 жылдығына орай өткізілген біріншілік 5 (бес) салмақ дәрежесі (аса жеңіл, жеңіл орташа, жартылай ауыр, ауыр салмақтар бойынша өткізілді. Осы жарыстың республикалық біріншілікте салмақ дәрежесі бойынша Байдәулетов, Төлегенов, Макманов, ,Жұмабаев жеңіс тұғырына көтеріліп чемпион тәжін киді. 1952 жылы Ашхабад қаласында Орта Азия республикаларының Қазақстан бойынша өткен кезекті Спартакияданың программасына ұлттық күрестерде енді. Бұл жарыста класикалық күреске неғұрлым Нұрбай Жармағанбетов, Алмас Мұсабеков, Қанат Байшалов, Рахым Оспанов және басқалар ауылда өсіп, онда қазақша күрестің бапкерлерінен тәлім алған. Қазақстанда бірінші рет СССР спорт шебері атанған Қабден Байдосов қазақ күрестен Орта Азия мен Қазақстан бойынша ең күшті палуан.
1981 жылы 10-14 шілде күндері Жезқезған қаласында қазақша күрестен ІІІ- бүкіл Қазақстандық жастар ойындарының программасындағы турнир болып өтті. Төрт күнге созылған жарыс ұлттық өнеріміздің бір түрі қазақша күрестен небір дүлдүл палуандарымыздың өсіп келе жатқандығын толық дәлелі болғандай. Әрине бұл жарысқа тек әр жылы республикамызда қазақша күрестен болып жатқан үлкенді - кішілі жарыстарды қоссақ, ұлттық өнеріміздің бұқаралық спорт түрінің біріне айналғанын аңғарғандаймыз. Мұндай ведмство аралық жарыс республикамызда тұіңғыш рет өткізіліп отыр. Бұл жарыстың тағы бір ерекшелігі бұған 1960-1963 жылдардың ралығындағы туған ең үздік жас палуандар ғана қатыса алды. Жарыс қызықты да, табысты өтті.
Осы ұлттық өнеріміздің дамуына өздерінің зор үлесін қосып жүрген, Қазақстанның әлде неше дүркін чемпионы Жұмажан Экенов, Қазақ ССР-нің еңбек сіңірген жаттықтырушылары, СССР спрот шеберлері Марат Жақитов, Диханбай Биткозов, кезінде талай рет әлемді аузына қаратқан палуан Аманжол Бұғыбаев, СССР біріншілігінің чемпионы, самбодан халықаралық дәрежедегі спортшебері Алмас Мұсабеков, әлем чемпионы, халықаралық дәрежедегі СССР спорт шебері Қанат Байшолов сияқты белгілі маман, белгілі палуандарымызды көрермендер қатарында бұл жарыста болуы жас палуандар үшін үлкен сыи болды. Иа тағы бір ескертіп кететініміз, бұл жарысқа үздіктердің үздігі, күштілердің күштісі ғана қатысты. Шынында да, алмастың жүзіндей жарық - жарық жас өрендер көпшілікті өнерімен тәнті етті, күрес кілемі үстінде естен кетпес қызықты белдесулерге қарап отырып, қазақша күрестің тағыда алпыс айлалы өнер екендігіне көзіміз жетті. Сонымен төртінші күні әділ қазылар жеңімпаздарды атады. Командалық есепте Қайрат ерікті спорт қоғамы бірінші орынды жеңіп алды. Қайрат ерікті спорт қоғамының командасын бұл жарысқа, Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген жаттықтырушы, СССР спорт шебері Марат Жакитов пен оның шәкірті СССР біріншілігінің чемпионы, халықаралық дәрежедегі спорт шебері Алмас Мұсабеков дайындағын болатын. Қалған жүлделі екі орынды Еңбек ерікті спорт қоғамы мен Буревестник студенттер қоғамы бөлісті.
Еңбек ерікті спорт қоғамның командасын бұл жарысқа дзю - до күресінің аға жаттықтырушысы, СССР спорт шебері Бауыржан Жаналин дайындады. Буревестник студенттер қоғамының командасын бұл жарысқа Қазақтың политехникалық институтының аға оқытушысы Нығмет Ордабаев физкультура және спорт комитеті Совет Одағының Батыры С.Жақсыгүловтың жүлдесі үшін қазақша күрестен республикалық турнир өткізіп отыруды бекітті. Бұл жарыс Каменка ауданы, Камаенка селосында алғаш рет өтті. 1977 жылы Ұлы Октябрь революциясының 60 жылдығы құрыметіне еліміздің астанасы Москвада әр республиканың күрес түрлерінен палуандар өнер көрсетті. Мұнда біздің республикамыздан Қазақтың физкультура институтының қазақша күрес бөлімінің студенттері Қазақ ССР - нің спорт шеберлері Байжан Абдуллаев пен Дәулет Байжігітов кілемге шықты. Мінекей, осы салтанатта қазақша күрес көрермендерге қатты ұнады, жоғары бағаланды. 1978 жылы Қызорда қаласында қазақша күрестен Қазақстан чемпионының біріншілігі өтті. Үш күнге созылған жарыстың қортындысында Қызылорда облысының командасы І-ші орынды жеңіп алды. Екінші, үшінші орынды Алматы қаласы мен Жамбыл облысының командалары бөлісті. 1980 жылы Семей қаласында ҚАЗАҚ ССР- нің кубогы үшін жарыс болып өтті. Жарыс қортындысында Семей облысының командасы бірінші орынды жеңіп алды. Екінші, үшінші орынды Алматы қаласымен Жамбыл облысының командалары бөлісті. Мұнда республиканың абсалюттік чемпионы атағын Семей облысының құрама командасының мүшесі Казақ ССР-нің спорт шебері Х.Ысқақов жеңіп алды.
Москвада болып өткен мына бір көңіл аударарлық оқиға көңілден кетпейді. Қазақтың физкультура институтының 3 курс туденті Жақсылық Үшкемпіров қазақ жастары арасында тұңғыш рет олимпияда чемпионы қазақтың қаршығадай жігітінің класикалық күрестен жарық-жарық еткен қағлез қимылмен, өнерімен ешкімді де бет қаратпай, олимпияда чемпионы болу шынында да зор мерей, айта қаларлықтай қуаныш еді.
Мұндай жетістікрге жетуіңіздің сыры неде ?- деген журналистердің сауалына Жақсылық көп кідірмей: Осындай биікке жеткізген айналайын қазақша күреске мың мәрте рақымет деген болатын.
Жоғарыда бұл аталмыш күресіміздің әлемдік аренада берік орын алған самбо мен класикалық күрестен аса айырмашылығы жоқ екенін айттық. Ендеше қай күрестің түрімен болса да, талай - талай чемпиондық тәжі киіп жатқан қазақ жігіттерінің есімдерін осы орайда тағы бір атап өткенді жөн көрдік. Өйткені олар Жақсылық тәрізді қаршадайынан айналысып келген қазақша күреске қарыздар екені даусыз.
Кезінде Француз күресінен талай халықаралық турнирлердің жеңіпазы атанған күш атасы Қажмұхан Мұңайтпасовты кім білмейді?! Қазақ күрестен СССР - дің спорт шеберлері Қабден Байдосов, Абілсейт Айханов, Аманкелді Габсаттаров , Аманжол Бұғыбаев, Амантай Иманқұлов, Сайлау Мұхашев сондай - ақ самбодан СССР спорт шеберлері Е.Қалдыбеков, жақын болғандықтан біздің қазақша күрестің ережелері алынды. 1953-1954 жылдары қазақша күрестен өткізілген республикалық жарыстарда бұл ұлттық спорт өнеріміздің техникалық жағынан класикалық күреске жақындай түскеніне куә боламыз. 1955 жылы қазақша күрес бойынша тұңғыш ереже жарыққа шықты. Алғашқы жазбаша түрінде шыққан ереже кітапшаның авторы Мұзафар Рақымкулов.
1959 жылы СССР халықтарының екінші спартакиядасы кезінде Москвада ұлттық спорттық күрестің түрлері бойынша жаттығулар мен спортшылардың Бүкіл Одақтық семинары болды. Семинарға одақтық және автономиялық республикалардан 20 өкіл қатысты. Мұнда жарыс ережелері талқыланды. Қортындыда біздің қазақша күрес грузиндердің чида обасы және молдавиялық триньта жоғарғы баға алды. Спартакияданың чемпиондары, Қарағандылықтар Ж.Татиев пен С.Аманжолов осында өз өнерлерін көрсетті. Қай халықта да болсын, ұлдарының денсаулығы мықты, күшті, сұлу, денелі, күш сынасқанда қарсыласын алып жығар әдіс - айласы мол болғанын қалайтынын қалайтыны белгілі. Қай елді алсақта, күресусіз ел жоқ. Әр елде өзіндік ерекшелігі бар күрес дамыған. Республикамызда кең тараған күресімізді мақтан тұта отырып, оның одан әрі дамуына жанашырлар қолдан келген үлесін, көмегін тигізіп келді. Қазақша күрестің өсіп -өркен жая беруіне Қазақтың мемлекеттік физкультура институты көп көмегін көрсетті. 1970 жылы Қазақтың мемлекеттік физкультура институтында алғаш рет қазақша күрес бойынша бөлім ашылды. Осы жылы қазақша күрес ережесі қайта өңделіп, бүгінгі талапқа сай жарық көрді. Ұлттық спортық күресіміз, қазақша күрестің жарыс ережесі қайта өңдеген қазақтың мемелекеттік қыздар институтының дене тәрбиесі кафедрасының меңгерушісі доцент міндетін атқарушы М.Р.Рақымқұлов, Қазақтың физкультура интитутының күрес кафедрасының меңгерушісі, СССР - дің және Қазақ ССР - нің еңбегін сіңірген жаттықтырушы, доцент міндетін атқарушы П.Ф.Матущак, Қазақтың мемлекеттік физкультура институты күрес кафедрасының аға оқытушысы, СССР спорт шебері, Қазақ ССР-нің еңбегі сіңген жаттықтырушы С.К. Сатыбалдиев, Қазақ ССР-нің күрес педерациясының мүшелері, СССР спорт шеберлері К.Р.Байдосов, А.К.Қазымбетов, А.Р.Габсаттаров, Р.Айханов, М.Сұлтанбаев, Л.Отешевтер.
Қазақша күрестен тұңыш рет Қазақ ССР - нің спорт шеберлері атанғандар Есімов, Садықов, Оразбековтер. Ал олардың ізбасарлары жыл сайын көбейіп келеді. 1973 жылы Өзбекістанның астансы Ташкент қаласында ұлттық спорттық күрестердің түрлері бойынша Орта Азия мен Қазақстанның біріншілігі өткізілді. Бұл жарықа қатысқан құрама командасының палуандарыда қатысты. Орта Азия мен Қазақстанның біріншілігінде тұңғыш рет аса жеңіл салмақта Қазастан мемлекеттік фикультура институның І-курс студенттері Қазақ ССР - нің спорт шебері Мейірхан Аманбаев жеңіс тұғырына көтеріліп, чемпион атанды. Жеңіл салмақта ұлтттық күресімізден Қазақстан құрама командасының мүшесі, Қазақ ССР-нің спот шебері Рашид Сапарғалиевта (Семей облысынан) жеңіс тұғырына көтеріліп, чемпион тәжін киді. 1974 жылы Жамбыл облысындағы Қайрат ерікті спорт қоғамының бастамасымен Қазақ ССР Министірлер Советінің жанындағы физкультура және спорт комитеті екі мәрте Социалистік Еңбек Ері атанған Жазылбек Қуанышбаевтың жүлдесі үшін қазақша күрестен болған републикалық турнир өткізіп отыруды бекітті. Бұл жарыс Мойынқұм ауданы, Фурмнов селосында алғаш рет өтті. 1975 жылы Жамбыл облысындағы Мойынқұм ауданында фурмнов селосында екі мәрте Социалистік Еңбек Ері Жазылбек Қуанышбаевтың жүлдесі үшін қазақша күрестен болған републикалық турнирге Алматы қаласының палуандар командасы да қатысуға жолдама алды. Алматы қаласының құрама командасы құрамының көбі Қазақтың мемлекеттік физкультура институтының студенттері еді.
Бұл республикалық турнирде палуандарымыз табыспен оралды. Қазақтың мемлекеттік физкультура институтының студенттері: Мәлік Сүлейменов, Серғали Жақсылықбаев, Бақтияр Жүнісов жеңіс тұғырына көтеріліп чемпион атанды.
Сонымен қатар, Қазақ ССР - нің спорт шебері (норамысн орындады) деген атаққа ие болды. 1995 жылы Ашхабад қаласында Орта Азия мен Қазақстан біріншілігі өтті. Бұл жарыста Қазақстанның палуандарыда қатысты. Орта Азия мен Қазақстанның біріншілігінде алғаш рет аса жеңіл салмақта Қазақстанның мемлекеттік физкультура институтының ІІІ-курс студенті, Қазақстан құрама командасының мүшесі, ұлттық күресіміздің Қазақ ССР - нің спорт шебері Мейірхан Аманбаев жеңіс тұғырынан екінші рет көтеріліп, чемпиондық атақты жеңіп алды.
1976 жылы Жезқазған облысы, Жанарқа селосында Қазақша күрестен Қазақ ССР - нің кубогын 12 облыстан келген 100-ден аса палуан сарапқа салды. Нәтижесінде түгелдей студенттерден құралған Алматы қаласының командасы бірінші орынды имденсе, екінші, үшінші орындарды Жезқазған, Алматы облыстарының командалары бөлісті. Бұл жарыста республиканың абсолюттік чемпионы атағын Жамбыл облысының өкілі Қазақ ССР-нің спорт шебері, самбодан СССР спорт шебері Ерген қалдыбеков жеңіп алды. 1977 жылы Қазақ ССР Министірлер Советінің жанындағы дайындаған болатын. Он салмақ дәрежесі бойынша 48-ден 100-ге дейін чемпиондық тәжді киген жігіттердің есімдерімен таныс болыңыздар: Б.Отарбаев, Қайрат, Е.Сабитов Еңбек, С.Верегин, А.Верегин екеуіде Еңбек К.Адиябеков Еңбек, Е.Қалдыбеков Қайрат, И.Удовиченко, О.Пономеренко, Е.Цукенов Еңбек, Г.Абуов Қайрат, бұдан кейін ақ жарыстар жиіледі. Жаңа жарыс, жаңа чемпиондар осы уақыт ішінде 170-ке жуық палуан Қазақ ССР-нің спорт шебері атағын жеңіп алды. Шындығын айтсақ, қазақша күрестің республикамызда жан - жақты дамуы әлемдік аренадағы басқа күрес түрлері мен қазақ жастарының етене араласуына жол ашты. Иә, Қазақ ССР - нің спорт шеберлері бұл жолда табысты өнер көрсетуде. Бақтияр Жүнісов, Мейірхан Аманбаев, Ерген Қалдыбек, Дәулет Байжігітов, Хамит Ысқақов және басқалар самбодан, Серғали Жақсылықбаев дзю-додан, Сейдаптал Байбукашев қазақ күрестен СССР спорт шеберлері атағын жеңіп алысты.
Қазақша күрес, бұл ұлттық спорт өнеріміздің келешегі зор екенін жоғарыдан толық дәлелдеп айтып шыққан секілдіміз. Сөз соңында айтарымыз қазақша күрестің бүдан да әрі кен тыныспен, соны серпінмен дамуына физкультура ұйымдарын, спорт өнерін сүйетін қалың бұқара, әсіресе ертең осы аталмыш өнеріміздің маманы ретінде институт бітіретін сенің тигізер үлесін, көмегінің зор екендігінде дау жоқ.
Қазақша күрес- ұлттық спорттық өнеріміздің ішіндегі күрделі түрлерінің бірі болып саналады. Мұнда жан-жақты дайындығы мол, күшті төзімді, қайратты, епті палуан болмай жеңістен - жеңіске жету, табыстан - табысқа жету мүмкүн емес. Кілем үстінде белдескен екі палуанның қайсында жоғарыда айтылған қасиеттерін мол болса, сөз жоқ сонысы жеңіске жетеді. Қазақша күреспен айналысатын палуанның бойында күш қайраты мол болумен қатар, ол өте сезімтал болу керек. Себебі кейбір белдесулер аз уақыттың ішінде, көзді ашып жұмғанша өте шығады. Белдесулер кезінде аданың бойындағы сан қасиеттер сынға түседі. Бірнеше секунтқа, кейде 10 минутқа созылатын жекпе - жектерде, жаттығу барысында бойға жинаған әдіс - айла, күш, шапшаңдық, бәрі - бәрі сынға түсетін болады. Кейде жеңісті осы қасиеттердің бірі қамтамасыз етсе, екінші бір жолы жетпей жатады. Сондықтанда, палуанның жан - жақты дайындығы туралы әңгіме қозғалғанда оның тактикалық, психологиялық дайындығы және жылдамдық, төзімділік сияқты қасиеттердің бірлесе бас қосуын жиынтығын айтамыз. Міне өмірде осындай жан - жақты дайындықтан өткен палуан ірі - ірі жарыстарда табыстан - табысқа жетіп, жақсы өнер көрсететінімізді байқап жүрміз. Жан - жақты дайындығы жақсы палуандар белдесу кезінде тактикалық айла - тәсілдерді де дер кезінде қолдана алады.
Оған өмірімізде кездесіп жүрген мына бір мысалды келтірейік. Кілем үстінде (кездесіп жүрегн) белдесу басталғаннан соң үстін - үстін үдемелі шабуыл жасап, өзіне керекті ұпайын жинап алады. Содан соң толық қорғанысқа көшеді. Ол өзінің белдескен бәсекелесінің мықты шабуылын нәтижелі аяқтауына мүмкүндік бермейді. Осындай кезде палуанға күш - жігер, қайрат, төзімділік қажет. Міне осындай жағдайда ғана ол бәсекелесінің мықты қорғанысын бұзып, жіберген есесін қайталап, алға шығып жеңіс тұғырына көтеріледі. Палуан жан-жақты дайындық кілемдергі белдесулер, жарыстар барысында және көптеген жаттығулар жаттығулар арқылы шыңдалады. Арнаулы жаттығулар дегенде біз күш, шапшаңдық сияқты қасиеттерді адам бойында қалыптастыруға, дамытуға, әсерін тигізетін спорт түрлерін айтамыз.

1.3 ҚР қазақ күресінің қазіргі кездегі даму жағдайы
Ұлттық күрестің дамуы Қазақстан егемендік алғаннан кейін жаңа серпін алды. 1991 жылдан бастап республикалық чемпионаттар мен біріншіліктер жыл сайын өткізілетін болды.
2004 жылы Қазақтардың Берлиндегі Бүкіләлемдік Құрылтайында конференция болып, сонда Қазақша күрес күресі бойынша халықаралық федерация ұйымдастырылды. Федерацияның президенті -- Түкиев Серік Адамұлы.
2005 жылы Ресейде (Алтай өлкесі) Қазақша күрес күресі бойынша І Азия Чемпионаты өтті. 2005 жылы қарашада Астанада ҚР Президентінің жүлдесіне Қазақша күрес күресі бойынша ірі халықаралық турнир болды. Оған әлемнің 25 елінен 100-ден аса спортшы қатысты. Олардың қатарында Германия, Түркия, Голландия, Франция және басқалары бар. Биылғы жылдың шілдесінде Монғолияда Қазақша күрес күресі бойынша ІІ Азия Чемпионаты өтті.[1] 2011 жылы тамызда қазақша күрестен Қазақстан біріншілігі болып өтті.
Бұл ойын адамның денесін ширатып, бұлшық еттерді қатайтады, төзімділікке, батылдылыққа, ептілікке, керек кезінде тез ойланып, әдіс таба білуге машықтандырады. Қазақша күрес күш жетілдіретін спорт. Сонымен қатар ол қорғанудың ұлттық өнері (Самбо). Қазақша күресте адам өзін еркін ұстап, өз бойындағы күшін, әдісін түгел пайдалана алады, мұнда шалу, жата тастау, арқалай тастау, қол байлап күресу, салмақпен басу, тіресу, ашадан алу, аяқтың басымен іліп тастау, жамбасқа алып иіре лақтыру, белінен қысып, тірсектен шалу сияқты әдістердің бәрін де қолдануға болады. Палуандар кілем үстінде; арнаулы жазық жерде, тегістегі қар үстінде белдесіп күресе береді. Ойынның ережесі бойынша қимыл үстінде адамға зақым келтіре күш жұмсауға, дөрекілік жасауға болмайды. Күрес бір жақтың талассыз жығылуымен және жауырыны жерге тигізілуімен аяқталады.
Күресетін палуандар жаңадан енгізілген ереже бойынша жасына қарай 3 топқа, салмағына қарай 8 категорияға бөлінеді. Күрес мерзімі ересектер үшін 10 минут, жас өспірімдер үшін 5 минут. Кейде жығылған адамды басып жатып, жауырынын жерге тигізу шарт емес. Бұл күрестің басты шарты -- күшін, әдісін асырып, талассыз жығу. Кейде жыққан адам жығылған адамның басынан аттап күш алу деген байырғы жеңіс белгісі жасалады. Қазақша күрес аудандың, облыстық, республикалық спартакиадалардың программаларына кіргізілген, спорттық командалары бар ресми түрде жұрт таныган өнер.

2 Мектепте қазақ күрес бойынша спорт секциялық жұмыс жүргізу әдістемесі

2.1 Қазақ күрес бойынша секциялық жұмыстың мақсаттары, міндеттері, құрылымы
Қазақ күрес спорт түрі бойынша халықаралық стандарттардан қалуымыздың себебi ең алдымен әлемдiк биiк талаптарға жауап беретiн қазiргi заманғы спорт базаларының республика аймақтарында аздығы және спортшы даярлаудың жаңа ғылыми-әдістемелерінің әлсіз дамуы болып табылады.
Қазiргi заманғы спорт өзiнiң даму сатысында спорттық нәтижелердiң өсуiн ғылыми және инженерлiк жетiстiктерге негiзделген жаңа көзқарастарға маңызды рөл бередi. Жаңа спорт ареналары, жаттығулар мен жарыстар үшiн арнайы жағдайлар жасау iсiндегi жаңа жетiстiктер, арнайы киiм, құрал-сайманмен жарақтандыруды қолдану және құрастыру әлемнiң мықты спортшыларының көрсеткiштерiн күрт жақсартуға жеткiздi және ХХI ғасырға спорттың қандай негiзгi бағыттарда қарыштап енетiнiн көрсетіп отыр.
Осы жұмыстардың ішінде ең тиімді және қажеттісі мектепте қазақ күрес спорт түрі бойынша балалармен жұмыс жасаудың жаңа әдістемелері мен бағдарламалары екендіктерін көрсетеді.
Қазіргі жағдайды тұтас алғанда, дене шынықтыру-сауықтыру және спорт жұмысының жай-күйi бұқаралық спортты одан әрi дамыту, халықтың арасында дене шынықтыру-сауықтыру жұмысын жандандыру, спорт резерві мен халықаралық дәрежедегi спортшыларды даярлау жөнiнде кiдiрiссiз, нақты шешiмдер қабылдауды талап етіп отыр.
Мектептерде қазақ күрес бойынша секциялық жұмыс барысында бастапқы дайындық топтарындағы оқу-жаттығу жұмыстарының мазмұны, спортшыны дайындаудың көп жылдық жоспарының маңызды бөлігі ретінде, спорттық даярлықты әрі қарай жетілдіру жас спортшының барлық қабілеттерін жан-жақты дамыту әсіресе жаттықтырудың көпжылдық барысы кезеңдерінде тиімді ақыл-парасаттылықпен жасалуы қажет. Спорттық резервті даярлаудың өнімділігі спорт мектептерінде жаңа оқу бағдарламасын түзу сапасына байланыстылығы маңызды роль атқарады.
В.В.Находкин әр оқушының даму қабілетін қамтамасыз ете отырып, өзіндік мүмкіндіктерін және талантын ашу спорт метептеріндегі бастапқы дайындық топтарында жүзеге асу керектігін көрсетеді, яғни мектептен бастап оқушылардың кез келген спорт түрі бойынша дайындығының дұрыс ұйымдастырылуы оның келешекте шеберлігінің қалыптасуына ықпалын тигізуде[29, 33 б.].
Қазақ күрес бойынша спортшы іріктеу жүйесі көпжылдық даярлықпен ұласады. Ол ерте мектеп жасынан басталып, құрлықтар біріншілігіне, Әлем чемпионаттарына, халықаралық жарыстарға қатысу үшін ел құрама командасына іріктелуімен аяқталады.
Дене қабілеттері түрлері, дене қимыл-қозғалыстарының даму ерекшеліктері, спорттық шынықтыру дегеніміз таңдап алынған спорт түрінде жоғары нәтижелерге жетуге бағытталған арнайы ұйымдастырылған педагогикалық үдеріс.
Т.Х.Сиккут спорт мектептерінде бастапқы оқыту-дамыту кезеңінде балалармен жұмыс жасау барысында неғұрлым әсер беретін оқу жүйесін таңдап, балалардың физиологиялық даму жасына сәйкес жүргізуді алға кояды[30, 107 б.].
Спорттық шынықтыру дене жаттығуларын жүйелі қолдану шеңберінде ұйымдастырылады, бұл бір жағынан, тынығумен және ағзаны қалпына келтірудің құралдарымен, үйлесімділігімен жүргізіледі, екінші жағынан, ол шыныққандықтың жоспарлы түрде өсуін қамтамасыз етеді. Шыныққан-ағзаны нақты бір жұмыс түріне, шынықтыруға қатысу жолы арқылы бейімделуі. Ол жұмысқа қабілеттіліктің арытуымен және спорттық жетістіктердің өсуімен айқындалады.
Алғашықы мақсаттар бала денесінің, ағзасының жетіліп өсуіне дене-күш дайындықтарының әрбір өсу сатысындағы негізгі бағыттарды анықтайды.
Қазіргі кезде балалар мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.