Боксшының айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестілігі. Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі бокста жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізу үшін спортшылардың физикалық дамуының жаңа жолдары мен әдістерін іздеу қажеттілігі болып табылады. Бұл жұмыста біз боксшылардың дене шынықтыруына айналмалы жаттығу әдісінің әсерін қарастырғымыз келеді.Бокста қазіргі кезеңде жауынгерлердің дене дайындығы және техникалық-тактикалық дайындығына жоғары талаптар қойылады. Қазіргі бокс жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізуді және боксшы спортшыларды жан - жақты дамытудың жаңа жолдары мен әдістерін іздеуді мақсат етеді. Бокста, кез-келген спорт түріндегідей, спортшының жақсы функционалды дайындығы, оның жоғары қарқынын сақтай білуі, күшті күреске төзуі, тез қалпына келуі маңызды. Соңғы уақытта жекпе-жектің тығыздығының артуы, сондай-ақ жекпе-жектің соңғы шешуші раундында эффективности тиімділігінің артуы байқалды, мұның бәрі боксшылардың төзімділігінің жоғары деңгейін көрсетеді. Бокстасқан кезінде боксшының өзіне деген сенімділігі оған өзінің көзқарасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тек шыдамды және техникалық білікті боксшы бүкіл жекпе-жекте логикасын басқара алады. Ұрыстың әр кезеңіндегі жағдайды бағалай отырып, қарсыластың әр қимылын бір жүйеге бағындырып, жаудың шабуылына тойтарыс бере отырып, ол тізгіннің қолынан босатпайды. Боксшыны үйретудiң сатысындағы жаттықтырушының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi - сабақта өз бетiнше жаттығуға тәрбиелеу. Жаттықтырушы өзiнiң шәкiртiн жалпы дамытушы және арнайы жаттығуды орындаудың санасын өз бетiнше, болған қателiктердi сынмен талдауға үйрету болып табылады. Жоғары бiлiктi боксшылар оқу - жаттығу жиындарына жаттықтырушысыз барады. Мерзімді түрде құрама командалар құрамына кіретін боксшылар жиынға шақырылады. Әр төлемнің өзіндік міндеттері мен бағыты бар. Жиындардың келесі түрлері бөлінеді: а) оқу - жаттығу; б) жалпы дене шынықтыру; в) қалпына келтіру және сауықтыру; г) орнату; д) жаттығу, оларды іріктеу (турнирге дайындықтың соңғы кезеңі). Боксшылардың оқу - жаттығу жиынын өткізу және зерттеу боксшыларды тәрбиелеу жолындағы басты мақсаттардың бірі, өйткені бапкер сабақ немесе жаттығуда спортшыларға әдістерін толығымен түсүндіріп беруі қажет.
Атақты боксшылардың үлгiсiмен жаттықтырушы жас боксшыларды еңбек сүйгiштiкке, мамандыққа тәрбиелейдi. Кейбiр жағдайларда жаттықтырушы спортшыны зорлап тәртiп сақтауға, тапсырманы орындауға мәжбүр етедi. Тәрбиелеу жолдарының бiрi - мадақтау және терiс мiнездемелер беру, бiр - бiрiне сын айтуға рұқсат етiледi.Спортшыны дайындау жаттықтырушы үшiн ең жауапты қызмет. Оны жаңа бастаған боксшыдан бастап спорт шеберiне жеткенше ең жауапты жұмыс деп бiлуi қажет. Мықты ұжымды тәрбиелеу үшiн спортшылардың арасында жолдастық қатынас болып, жаттықтырушыға дұрыс көзқараспен қарау. Әр түрлi мәдени орындарды, концерттердi, т.б. бiрге көрiп талқылау. Спорт қауымында тәртiп бұзушыларға, қылмыс жасағандарға келiспес қатынас көрсетiледi. Жаттықтырушы жаттығуды уақытында бастауы және аяқтауы қажет. Бұл балалардың тәртiбiн көтеруге көмектеседi. Бокспен шұғылданатын спортшы тәрбиеге әсер ететiн төрт себептi жаттықтырушылар арқылы бiлу және орындау қажет. Бiрiншi спортшының iшкi қасиетi, мiнезi, дағдысы, көңiл-күйiнiң ерекшелiгi, еңбек сүйгiштiгi, т.б.
Спорттық жекпе-жек түрi сияқты бокс үшiн уақыт тығыздығының ерекшiлiгi қарсыластың iс - әрекетiнiң орындалуымен сипатталады. Бұл әрекеттiң ерекшелiгi, саналылық және белсендiлiк қағидасын қолдану қажеттiгiне, ұрыстың тәсiлдiк түрлерiн өзгеруiне және саналы таңдауына, әдiстердi орындауға шығармашылықпен жақындау қажеттiгiн туғызады. Бұл қағида боксшының сапасы мен қозғалыс әрекетiнiң орындалуы арасындағы органикалық байланыс негiзiнде құрылған. Саналылық және белсендiлiк қағидалары педагогикалық үрдiсте таратылуы үш бағытта жүредi. Сабақтың басты мақсаты мен нақты мiндеттерiне саналы қатынас пен тұрақты көзқарасты қалыптастыру. Оқу - жаттығу сабақтары үрдiсiндегi тапсырманы орындау кезiнде саналы талдау мен бақылауды реттеу. Боксшылардың сабаққа ынталылығын, шығармашылық қатынасын тәрбиелеу.
Басты мiндеттермен қатар, жоғары спорттық көрсеткiштерге жету мiндеттерi - боксшы дайындығының әрбiр кезеңi және сатысындағы мiндеттерi болуi қажет. Жалпы дамытушы және арнайы жаттығуларды үйрету үрдiсiнде боксшы алға қойған мақсатына жаттығуда нақты мiндеттердi алдына қоймаса, ол қимылдарды дұрыс орындай алмайды. Жаттықтырушы жаңа тәсiлдердi үйреткенде боксшыдан оның ерекшелiктерiн ұрыс тәсiлiнiң жалпы жiктеуiнде қандай орын алатынын және де басқа тәсiлдермен байланысы жөнiндегi бiлiмдi бiлуiн талап етуi керек [1].
Тәсiлдi табысты орындау спортшының игерiлетiн жаттығудың күштiк, кеңiстiк, уақытша сипатын саналы бағалай бiлуiне байланысты. Жаттықтырушы өзiнiң шәкiрттерiн белсендiлiкке бiрiншi сабақтан бастап үйретуi қажет. Боксшының белсендiлiгiн егер, ол сабаққа қызықса ғана тәрбиелеуге болады. Шұғылданушылардың белсендiлiгiн көтеру үшiн, жаттықтырушы сабақты көңiлдi өткiзуi керек.
Зерттеудің ғылыми болжамы: Боксшылардың функционалдық дайындығын арттырудың заманауи құралдары мен әдістерін зерттеу
Зерттеу нысаны: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану мен өткізудің ерекшеліктері
Зерттеу пәні: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі
Зерттеу мақсаты: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі және оқу-жаттығу жиындарында боксшыларды техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру.
Зерттеудің мiндеттері:
боскшылардың жарыс алдындағы жеке дене қасиеттерің арттыру;
боскшылардың жарыс алдындағы оқу-жаттығу жиындарын және жарыстар барысында боксшылардың психологиялық дайындығы негiзін қарау;
Оқу жаттығу кезінде боксшылармен жұмыстың әр кезеңiндегi психологтiң жұмысын талдау (дайындық, жаттығу және жарыс кезеңі);
Зерттеу әдістері: Боксшыларды айналмалыжаттығу әдістемесін оқыту.
Зерттеуді ұйымдaстыру: Оқу-жаттығу жиындарында боксшылардың техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру.
Жұмыстың теориялық - тәжірибелік маңыздылығы:
Спортпен айналысу барысында боксшылардың бойындағы тұлғалық, моральдық және ерік-жігер қасиеттерін қалыптастырудың педагогикалық шарттарын анықтау;
Боксшылардың тұлғалық, моральдық және ерік қасиеттерін қалыптастырудың нысандары мен әдістерін дамыту.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тaрaудaн, қорытындылaр мен пaйдaлaнғaн әдебиеттер тізімінен тұрaды.
БОКСШЫЛАРДЫҢ ОҚУ-ЖАТТЫҒУ САБАҚТАРЫНДА АЙНАЛМАЛЫ ЖАТТЫҒУ КЕШЕНІН ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ
Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі
Бокс-жекпе-жектің ең танымал түрлерінің бірі. Әр спортшы үшін бокс неден басталады? Бастапқы дайындық кезеңінен бастап! Негізгі міндеттері: спортшылардың денсаулығын жақсарту және жан-жақты физикалық дамуы; таңдалған спорт түріндегі мамандандыруға біртіндеп көшу; бокс техникасының негіздерін зерделеу; жалпы дене шынықтыру деңгейін арттыру мақсатында көптеген бор жаттығуларын өткізу; бокс тұрғысынан ең дарынды және перспективалы спортшыларды одан әрі дамыту мақсатында олардың жалпы массасынан бөліп алу. Физикалық белсенділікке бейімделудің төмен деңгейі, спортшылардың жасына байланысты физикалық даму ерекшеліктері, жалпы алғанда, моториканың жеткіліксіз мөлшері-мұның бәрі жүктемені шектейтін факторлар болып табылады.Тұтас әдістеме күрделi әдіс әрекеттерін үйреткенде де қолданылады, мысалы сол қолмен бүйірден оң қолмен тіке басқа соққанда, т. б. қосылыстарда қолданылады. Бөлектенген әдiстеменiң боксшының тұтас қыймыл әрекеттерінің белгілі бөліктерін үйретеді, шыңдауда қолданылады. Жаттықтырушы боксшыға нақтылы бөлек тапсырма беріп, оған тиісті жаттығуларды орындатып, боксшы оларды игергенде тұтас әдістемеге қайта келеді[2].
Қарсыластың дайындық деңгейіне қарамастан, әр жекпе-жекте өте сақ болған дұрыс. Қарсыластың мүмкіндіктерін дәл анықтай білу керек. Рингке шыққан жауды әлсіз немесе күшті ретінде қорғауға болмайды. Қандай күрес болмасын, мұқият дайындалу керек, күш пен техниканы дұрыс қолдана білу керек. Сонда ғана боксшы өз мақсатына жетеді. Бокс әдісі-рингтегі жекпе-жектерде бар дағдыларды көрсету. жеңіске жету үшін барлық мүмкіндіктерді барынша пайдалануды біліңіз. Боксшының әдістемелік шеберлігі жетілген болса да, жекпе-жекті дұрыс ұйымдастыра білу, қарсыластың сипаттамаларына негізделген дұрыс тактикалық шешім табу оны жеңіске жетелейді. Бокста әдістемелік тәсіл әдістемелік тәсілмен тығыз байланысты болуы керек. Сонда ғана сіз боксшының болашағына үлкен үміт арта аласыз.
Бокс стилі жекпе-жектің ерекшелігіне байланысты. Екі боксшы шаршы алаңда сынға түсті делік. Екеуі де жарыстарға жақсы дайындалған, екеуі де жылдам, епті, күшті, қатал. - Білмеймін, - деді ол. Соққылар дәл, қорғаныс күшті. Екі боксшы да рингте. Сонда олардың қайсысы жеңе алады? Ұрыс жүргізу тәсілі боксшының жалпы дайындығымен, оның әдістерінің алуан түрлілігімен, қуатымен, шыдамдылығымен, спортшының өзіне деген сенімділігімен, ұрыстағы жылдамдығымен, соққыларының дәлдігі мен күшімен тығыз байланысты. Боксшының ұрыс кезіндегі мінез-құлқы оның шешіміне байланысты. Тең дайындықпен және шеберлікпен тең қарсыластар жекпе-жегінде жеңіске деген күшті ерік-жігері бар боксшы жеңеді. Өзіне деген сенімділік пен шеберлік үздіксіз, ұзақ жаттығулардан кейін ғана пайда болады. Әдістемелік және әдістемелік дағдылар, уақыт пен қашықтықты дұрыс есептей білу, батылдық, сенімділік сізге сәтті күресуге мүмкіндік береді . Боксшының басты міндеті-жекпе-жектің тізгінін өз қолына алу және жауды өзінің пайдасына бағындыру. Рингтегі шайқаста қарсыластың басын көтермеу маңызды, осылайша оған өзіне сенімсіздік тудырады. Рингтегі әр қимылдың жетілуі, қарсыластың шабуыл уақытын дәл анықтау мүмкіндігі, оған қарсы техниканы қолдану, күтпеген жерден және батылдықпен шабуыл жасау қабілеті боксшының айқын артықшылыққа ие болуына жағдай жасайды.
Теориялық дайындыққа да көп көңіл бөлінеді. Жиынға қатысушылар саяси ақпараттарды, халықаралық жағдай, әлемдік спорттық қозғалыс туралы, кеңес спортшысының моральдық және этикасы туралы дәрістер тыңдайды. Олар психологиялық дайындық мәселелері бойынша әңгімелерге қатысады, атақты боксшылардың жекпе-жектерінің кинофильмдері мен бейнежазбаларын қарайды. Жиынға қатысушылар спорттық форманы алу, оны сақтау және ауыр жүктемелерден кейін қалпына келтіру үшін құралдар мен әдістерді таңдау саласында медициналық-биологиялық білімді игереді, тамақтану, ұйқы, демалу және жаттығу режимінде дағдылар алады, дене салмағын реттеу әдістерін таңдайды. Осындай сипаттағы жиындарда спортшылардың денсаулық жағдайына және қарқынды дене жаттығулары процесінде қалыптасатын тіршілікті қамтамасыз етудің негізгі жүйелерінің компенсаторлық тетіктерінің айқындылық дәрежесіне тұрақты медициналық бақылау жүзеге асырылады[3].
Дәрігердің міндеттеріне спортшының денсаулығы мен денсаулығын бағалау, нақты жағдайларда оның функционалдық мүмкіндіктері мен физикалық көрсеткіштерін анықтау, сондай-ақ белгілі бір жаттығу режимінен кейін спорттық форманы қалпына келтіру мүмкіндігі кіреді. Осылайша, оқу-жаттығу жиындары боксшыны турнирге тікелей даярлауды көздемейді, керісінше спорттық шеберлікті арттыру үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасаймын. Жиында боксшы мен жаттықтырушы " өз ұжымында тұрақты жаттығу жағдайында боксшыны одан әрі даярлау. Жалпы және арнайы дене шынықтыру дайындығы бойынша жиындар боксшылардың жаттығу техникасы мен әдістемесін меңгеруін, бокс іс - әрекеті үшін қажетті жеке және жан-жақты жаттығулардың көмегімен-ептілік, жылдамдық және күштік төзімділік, жалпы және арнайы үйлестіру, сонымен қатар жеке дене қасиеттерді дамыту үшін жаттығуларды таңдауда дағдыларды игеруді, дене шынықтыру бойынша топтық және жеке сабақтарды өз бетінше өткізуді қамтиды. Жиынға қатысушылар таңғы жаттығуларды өткізу әдістемесін меңгереді; қарапайым және күрделі реакция жылдамдығының жылдамдығы мен дәлдігін дамыту үшін жұпта, арнайы снарядтарда, ТР қысқыштарда және табандарда жаттығулар; ойын алаңдарын, Ги үстел залдарын, жүзу бассейндерін және т. б. пайдалана отырып, Ф-дайындық бойынша арнайы сабақтар. Медициналық тапсырмалар және теориялық дайындық оқу-жаттығу жиындарындағыдай. 30 күндік дене шынықтыру жаттығулары әдетте көктемде, жазда немесе күзде өтпелі дайындық кезеңінде өткізіледі, өйткені жылдың осы уақытында ашық ауада әртүрлі жаттығулар жасауға болады [4].
Қалпына келтіру-сауықтыру жиындары. Спортшының үлкен жүйке және дене жүктемелерді өткізетін заманауи жаттығу процесі спортшының денсаулығын бақылауды күшейтуді талап етеді. Жаттықтырушының, дәрігердің және спортшының тұрақты бірлескен қызметі спортшыларды даярлаудың түпкі мақсаттарын табысты жүзеге асырудың -- жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізудің кепілі болып табылады. Бірқатар турнирлерге қатысатын және айтарлықтай немесе шамалы жарақат алған жоғары дәрежелі боксшылар қалпына келтіру және сауықтыру сипатындағы демалысты қажет етеді, содан кейін олар спорттық шеберлікті одан әрі жетілдіре бастайды.
Спортшы мен шаршаудың алдын алу үшін қалпына келтіруді белсендіретін арнайы биомедициналық құралдарды ұтымды пайдалану қажет. Қалпына келтіру сауықтыру жиындарында боксшылар арнайы режимде, дәрігердің тұрақты бақылауында болады; физиотерапиялық, су рәсімдерін қабылдайды, массаж алады. Сонымен қатар, әртүрлі сипаттағы процедуралар қолданылады, соның ішінде жеңіл гимнастика, серуендеу, жүзу және есу, қыста шаңғымен сырғанау және т. б. Жиындарда көркемөнерпаздар кеші, спорттық ойындар, би кештері және т.б. мәдени-бұқаралық шаралар кеңінен қолданылады. Қалпына келтіру-сауықтыру жиындарынан кейін боксшының жұмыс қабілеттілігі толық қалпына келеді, ол одан әрі спорттық дайындыққа дайын [5].
Орнату алымдары. Орнату ақысы немесе әдістемелік төлемдер 7-ден 12 күнге дейін созылады. Бұл жиындарға тек боксшылар ғана емес, олардың жаттықтырушылары да шақырылады. Белгіленген жиындар мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығудың жеке жоспарларының орындалуын тексеру: б) боксшының жарыстардағы өнер көрсетулеріне талдау жүргізу және тиісті тұжырымдар; в) жаттықтырушы мен боксшыға боксшыны алдағы кезеңге даярлау жоспарын жасауға көмек көрсету; г) боксшыны даярлаудың әдістемелік және медициналық-биологиялық мәселелері бойынша ұсынымдар беру. Орнату жиындарында боксшы өзінің денсаулығы мен денесінің функционалды жағдайын анықтау үшін толық медициналық тексеруден өтеді. Орнату ақысы өтпелі кезеңде немесе кез-келген турнирге дайындық басында өтеді. Боксшыны даярлауды жоспарлау мәселелерін жаттықтырушылар кеңесі, шақырылған жаттықтырушы және боксшы міндетті түрде дәрігердің қатысуымен шешеді.Жиындарда техника және тактика бойынша практикалық сабақтар, сондай-ақ ұрыс жүргізу тактикасы, психологиялық дайындық мәселелері бойынша теориялық сабақтар өткізіледі. Техникалық кемшіліктерді түзету және одан әрі дене шынықтыру бойынша ұсыныстар беріледі[6].
Боксшының оқу-жаттығу әдістерінің ерекшеліктері
Жаттығу жүктемесі-бұл жаттығулар, апталық, айлық, жартыжылдық және жылдық циклдарда орындалатын бұлшықет жұмысы. Жаттығу жүктемесінің негізгі параметрлері: жаттығу көлемі; қарқындылығы; жұмыс салмағы; қайталау саны; орындау жылдамдығы немесе уақыты [9].
Бокстағы бастапқы дайындық топтарының орташа жасы-12-14 жас. Бокстан алғашқы дайындық топтарының жұмысын жоспарлау кезінде жаттықтырушы 12-14 жастағы жасөспірімнің денесінде болатын физиологиялық өзгерістерді ескеруі керек.
Жаттығу жүктемесінің көлемі мен қарқындылығын анықтай отырып, жаттықтырушы сабақтардың шамадан тыс жүктелмеуін, жүйке жүйесін, эмоционалды, белсенді демалуға ықпал етуін қамтамасыз етуі керек. Жаттығу қисығы біртіндеп және дәйекті түрде өсуі керек. Жүктеме көлемі мен қарқындылығын біртіндеп арттыру өте маңызды. Балалар мазмұны жағынан әр түрлі және қысқа мерзімді жүктемелерге жақсы төзеді. Жылдамдық жүктемелерімен, сондай-ақ қысқа және дараланған күш жаттығуларымен және статикалық күш-жігермен (даму деңгейіне сәйкес) 12-14 жас аралығындағы жасөспірімдер ересектерге қарағанда тезірек қалпына келетінін ескеру қажет. Ұзақ төзімділік жүктемелері мен жеке емес жүктемелерден кейін жасөспірімдерде қалпына келтіру баяу жүреді.
Сонымен қатар, жасөспірімдер ересектерге қалпына келтіру процестерінің бастапқы жылдамдығын ұстап тұру қабілетінен төмен. Жаттығу жүктемелерін мөлшерлеу кезінде жаттығу сабақтарының салдарын ескеру қажет. Жүрек соғу жиілігі, қайта жүктеуге дайындық сияқты көрсеткіштерден басқа, өкпе желдету және тұтыну көрсеткіштерін анықтау қажет
Бокста жекпе-жектің шарттары тез және үнемі өзгеріп отырады, бұл жалпы төзімділікке, боксшылардың жылдамдық-күштік қасиеттеріне, мысалы, жарылғыш күштердің көрінісі, үйлестіру және т.б. талаптардың жоғарылауына әкеледі, бұл дуэльдің қазіргі сәтінде оңтайлы шешім табуға мүмкіндік береді. Жекпе-жектің ұзақтығы спортшыдан жекпе-жек пен жалпы жарыс барысында техникалық-тактикалық іс-қимылдардың қажетті тиімділігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін ерекше төзімділікті дамытудың жоғары деңгейін талап етеді.
Техникалық жетістіктердің өсуі үшін жұмыстың формасы мен сипаты бойынша спецификалық жаттығуларға ұқсас күш жаттығуларын қолдану жақсы болар еді, өйткені әйтпесе жаттығуларды орындау таңдалған спорт түріндегі прогресс үшін пайдасыз болады [29].
Спортшыларды даярлаудың бастапқы кезеңдеріндегі негізгі міндеттер әртүрлі физикалық қасиеттердегі әртүрлі физикалық дайындыққа негізделген оқыту және тәрбиелеу процестерін басқару болып табылады. Алайда, спорттық жетілдіру кезеңінде моторлық және психикалық қасиеттердің дамуының жоғары деңгейіне негізделген арнайы дайындықтың маңыздылығы мен көлемі артады. Жалпы физикалық дайындық құралдары да қалады, бірақ олардың көмегімен сәл өзгеше міндеттер шешіледі, мысалы, жүктемелерге төзімділікті арттыру, қалпына келтіру процестерін жеделдету, арнайы жүктемелерден кейін компенсаторлық әсер.
Дене шынықтыру процесінде бокста спортшылардың физикалық қабілеттері тәрбиеленеді, бұл функционалдық мүмкіндіктердің жоғары деңгейіне және жан-жақты физикалық дамуға ықпал етеді. Физикалық дайындықтың екі түрі бар - жалпы және арнайы.
Жалпы дене шынықтыру моториканы дамыту, жалпы өнімділікті арттыру үшін қажет. Жалпы дене шынықтыру құралдарының арқасында спортшылардың төзімділігі, жылдамдық, күш, үйлестіру қабілеттері сияқты қасиеттер дамиды, олардың моторикасы мен дағдыларының жиынтығы кеңейеді. Бұл жағдайда тірек-қимыл аппаратының дамуы мен нығаюы ынталандырылады, дененің ішкі мүшелері мен жүйелерінің жұмысы жақсарады.
Арнайы дене шынықтыру жаттығуларының көмегімен таңдалған спорт үшін маңызды моторлық қасиеттер дамиды жылдамдық, ерекше төзімділік, жылдамдық және үйлестіру қабілеттері сияқты.
Физикалық қасиеттер бір-біріне өзара әсер етеді өйткені олар бір-бірімен тығыз байланысты. Үйлестірудің дамуын қозғалыстың немесе жалпы әрекеттің ұтымдылығы мен дұрыстығы тұрғысынан ғана қарастыру мүмкін емес, өйткені мұнда орындау жылдамдығы да үлкен әсер етеді, бұл белгілі бір күшті қажет етеді.импульс, тиісті күштің бұлшықет жиырылуы, белсенді бұлшықет тобының қажетті күші. Іс-қимылдардың орындалу жылдамдығы ,я қарқыны мен жылдамдыққа төзімділікті анықтайтын олардың арасындағы кідірістер жүйелі жаттығулармен жүзеге асырылады [32].
Боксшылар үшін әрбір физикалық сапаны циклдік спорт түрлерінен айырмашылығы жеткілікті түрде дамыту керек, мұнда бір физикалық сапа шешуші болуы мүмкін (мысалы, марафоншы немесе велосипедші-жоғары төзімділік).
Бокстағы әрбір арнайы дайындық жаттығуы бір емес, бірден бірнеше тапсырманы орындайды. Мысалы, сөмкеге негізгі бағыт ретінде соққылар соққы жылдамдығы мен күшін дамытуға арналған, ал ұзақ және жиі орындалған кезде арнайы төзімділік дамиды. Сондай-ақ, медициналық допты белгілі бір қарқынмен лақтыру тек үйлестіру мен дәлдікті ғана емес, сонымен қатар белгілі бір қашықтыққа, төзімділікке және т. б.
Боксшының айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі.
Боксшының дайындығын шыңдау үшін жаттығу жұмысында көптеген тәсілдер қолданылады. Бірқалыпты, ауыспалы, қайталанбалы, үзілісті, ойындық, жарыстық және шеңберлі тәсіл. Олар бірінен бірі жаттығулардың тығыздығымен, бөлектігімен, демалыс сипатымен, сондай-ақ спортшының қызметінің ұйымдастыру ерекшеліктерімен анықталады. Бір қалыпты әдістемеде жаттығулар тұрақты, орташа жылдам әрекеттерімен ұзақ уақыт (бір раунд бойында) орындалады. Ауамен толтырылған алмұратта, секіру жібімен, бірқалыпты жылдамдықпен кросс жүгіру, т. б. Бокс жаттығуының тәжірибесінде негізгі және жоғары арнайы әдістеме- ауыспалы тәсіл. Оған дәлел спортшының әрекеттерінің ұдайы өзгеріп отыратындығы. Іс жүзінде, арнайы және арнайы дайындық жаттығуларды боксшы ауыспалы жылдамдықпен орындайды. Қайталау әдістемесінің ерекшелігі бір сабақтың бойында әдістердің бірі үйретіледі, Әлде оның бір бөлігі әртүрлі ұзақтықпен демалыс жасаумен жүргізіледі. Мысалы, боксшы бір сабақтың бойында сол қолымен басқа бүйірден соғуды біртіндеп шыңдайды, басында жаттықтырушының алақанында, сосын қарсыласымен жупта істеп сосын қапта урып аяқтайды. Үзілісті әдістемесінің жаттығуларының маңызы олардың жиілігі, жылдамдығы демалыстар арқылы өтеді. Мысалы, арнайы төзімділіктің жылдамдығын шыңдауға жаттықтырушы 3 минуттық рауындты 1 минуттық бөліктерге бөледі, олардың арасында 30 секунд үзілістер. Ойындық әдістемесін қолдану арқылы көңіл көтеріледі, жұмыстың жоғары жылдамдығы өседі, ептілік пен ойлау жылдамдығы өседі.
Жарыстық әдістемесі боксшылардың қарсыластарымен тығыз жұмыс істеп, жоғарғы көрсеткішке жетуге ұмтылуы. Айналмалы әдістемесінде жаттығулар көп қайталанады. Уақыты 30 минутқа дейін сазылады.
Боксты оқыту үрдiсi жүйелендi және бокс тәсiлiн оқыту және жетiлдiрудiң негiзгi әдiстемелiк әдiстерiн дамытылған.
Жаттықтырушының бұйрығымен бiр қатарға тұру әдiсiн топтық игеру;
Жаттықтырушының бұйрығымен екi қатарға тұру әдiсiн топтық игеру;
Жаттықтырушының тапсырмасымен жұппен, залда, алаңда еркiн қозғалу әдiстерiн өз бетiнше үйрену;
Қарсыластың әрекетiмен шектеулi нақты тапсырмамен шартты ұрыс;
Қолғаппен немесе алақанмен жаттықтырушымен бірге әдiстердi жеке үйрену;
Кең әдiс- тәсiл тапсырмасымен шартты ұрыс;
Еркiн ұрыс;
Жаттықтырушы бұйрығымен тәсiлдi топтық оқыту әдiсiн жаңадан бастаған боксшыны оқытудың бiрiншi кезеңiнде пайдаланды. Бұл қағидалар мен қимылды оқытуда пайдаланған дұрыс. Жаңадан бастаған боксшыларға үшiн, қимылды орындаған үйлесiмдi ерекшелiктерге көңiл аударуға жағымды шарттар құрайды. Жаттығу тәжiрибесiнде боксшыны дене дайындығын жетiлдiру үшiн бiр қалыпты ауыспалы, қайталау, аралық, ойындық, жарыстың және шеңберлiк әдiстемелерi қолданылады. Олар өзара демалыс сипаты мен аралығы, жаттығу қарқындығы бойынша ерекшеленедi. Бiр қалыпты әдiсте жаттығу уақыт ұзақтығына қатысты қарқындылықпен, орташа, әрдайым орындалады. Жаттығу тәжiрибесiнде түзу әдiстеменi пайдалану мысалдарына боксшының бiр қалыпты қарқындағы кросс, әрдайымды қарқындылықпен секiру жаттығулары кiредi[9].
Бокс тәжiрибесiндегi ең негiзгi және тиiмдi әдiстеменiң бiрi ауыспалы. Оған спортшының қарқынды әрекетiн әрдайым өзгерту тиiмдi. Боксшы арнайы және арнайы қарқынмен орындайды.
Қайталау әдiстеменiң ерекшелiгi бiр сабақтың аясында бiрдей немесе әр түрлi ұзақтықтағы демалысқа арналған үзiлiспен оның бөлмесiн немесе тәсiлдерiн алып шығады. Мысалы, боксшы сабақ бойы басқа қапталдан сол соққы раундты жетiлдiредi, бiрiншi жаттықтырушымен алақан мен жеке жұмыс жасап, содан кейiн серiкпен жұптасып және құралда осы соққыны аяқтау болады. Жаттығудың аралық әдiстеме болмысы жоғары қарқынды жұмыс демалыс аралығымен қорытындыланады мысалы, арнайы жылдамдық төзiмдiлiгiн жетiлдiру кезiнде, жаттықтырушы 2 минуттық раундты 30 секундтық аралық демалыспен 1 минуттық үзiлiспен бөледi. Тапсырма жұппен және құралда 1 минут бойы орындалады, боксшы мұндай қарқынды әрекеттi дамытады, 2 минут раунд жағдайында ол мұндай нәтижеге жете бермейдi. Әдетте аралық әдiстеме мен жаттығуды орындауда боксшының қарқынды әрекетi төмендеп және одан шаршағанның белгiсi байқалғанда ғана қоюға болады. Ойын әдiстемесiн пайдаланып жоғары қарқынды жұмыс пен көтерiңкi көңiл күйге жетуге болады. Ол сонымен бiрге, ойлау жылдамдығы мен ептiлiгi басты орын алатын, денелiк және психикалық қасиеттердi шығаруға және тәрбиелеуге көмектеседi. Боксшының жаттығуында ең басты орынды спорттық ойындар алады: баскетбол, футбол, қол добы, волейбол және т. б. Жарыс әдiстемесi боксшының жоғары жетiстiкке жетудегi күресте қарсыласына негiзделген. Ол сабақты өткiзу барысында пайдаланады, (мысалы, күшке, жылдамдыққа, ептiлiкке жеке жарыс жаттығулары түрiнде, әсiресе, дәрежесiн анықтауда сандық бағалау бар), сонымен бiрге өзiндiк түрi (спорттық жарыстар).
Жаттығудың айналмалы әдiстемеде боксшы құралмен және онсыз айналмалы қарапайым жаттығуларды бiрiздiлiкпен және ұзақ орындайды. Мұнымен қатар әрбiр жаттығу шұғылданушылардың барынша мүмкiншiлiктерiнiң жартысын қайталайды.
Әрбiр айналмадан кейiн спортшы 1 мин шамасында демалып, келесi айналманы орындауға кiрiседi. Айналмалы жаттығу шұғылданушылардың дайындық деңгейiне байланысты 30 мин-қа дейiн жалғасады. 4-6 аптадан кейiн, шұғылданушылардың мүмкiншiлiктерi әрбiр жаттығуда көтерiлдi де, соны тексеру мақсатында бақылау өткiзiледi. Боксшыны оқыту және жаттықтырудың негiзгi тәсiлдерi дене жаттығулары болып табылады, олар айырықша белгiлерi бойынша 3 топқа бөлiнедi: арнайы, арнайы дайындық және жалпы дайындық жаттығулары[10].
2. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
2.1 Зерттеу әдістері
Алға қойған мақсаттарды ойдағыдай шешу үшін төменднгідей әдістемелер қолданылды:
1. Ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау және зерттеу;
2. Бақылау сынақтары;
3. Педагогикалық бақылау;
4. Педагогикалық эксперимент;
5. Математикалық статистика әдістері.Әдебиеттер мен ғылыми әдістемелік көздерді оқу және талдау.
Мәселенің шешімін іздеу барысында әр түрлі әдеби көздер зерттелді, мысалы: бокс туралы ғылыми мақалалар, физикалық белсенділіктің ерекшеліктері, жаттығу процестері және олардың сипаттамалары, боксшылардың дене шынықтыру деңгейі - отандық авторлардың пайдаланылған материалдарының жалпы саны 32 дереккөзді құрады.
Эксперимент барысында, оқу сабақтарының басында және соңында бір тестілеу өткізілді.
Физикалық қасиеттердің дамуын көрсететін дене шынықтыру деңгейін анықтау, бақылау және эксперименттік топтарды дайындаудың бастапқы кезеңіндегі боксшы - спортшылар Алматы қаласының бокс БЖСМ-де ұсынылған тесттер бойынша өткізілді (1-қосымша).
Педагогикалық үрдiстi қалыптастырудың негiзгi заңдылықтарын көрсететiн, бұл қағидаларды таратуда, жаттықтырушы боксшыға арнайы бiлiмдi тез және тиiмдi игеруге, сонымен қатар аз күш жұмсауды үйретедi.
Матиматикалық, статистикалық әдістеме Алынған мәліметтерді сараптау есептеу жалпы спорттық салада қолданылатын матиматикалақ статистикалық әдістемелер бойынша жүргізілді.
Оқу-жаттықтыру және жарыс іс-шараларына педагогикалық бақылау. Педагогикалық бақылауды зерттеудің барлық барысы бойынша қолданылатын негізгі мақсаты, комплексті жекпе-жектің айрықша ерекшеліктерін анықтау болып табылды, сонымен қатар спортшылармен орындалатын ерекшеліктерінің техникалық әрекеттерін жарыс жағдайларында анықтау.
Стенографиялық үйлесімділігінде қолданылатын осы әдіс, жарыс жекпе-жегінің талдауында бастапқы деректік мәліметтерді алу үшін ең бастысының бірі болды. Педагогикалық бақылаудың объектісі, оқу-жаттығу және спорттық жекпе-жектегі әртүрлі түрлерінен спортшылардың жарыс іс-шаралары болып табылады[11].
Әртүрлі деңгейдегі спортшылардың жарыс жекпе-жегінде стенография жасау. Стенографиялық әдісі зерттеулердің барлық тәжірибелік барысында, спортшылардың техникалық-тактикалық шеберлігінің әртүрлі біліктілігінің сандық және сапалық көрсеткіштерін анықтау үшін керек. Арнайы жасалған кестелерде, бақыланатын спортшылармен және олардың қарсыластарымен әрбір жекпе-жекте жүргізілетін, барлық техникалық әрекеттер көрсетілген. Жекпе-жекті ұзақ аяқтау кезінде, спортшылардың біреуінің жеңісі нәтижесінде жеңістің сапасы және техникалық тәсілі сақталып қалған, соның арасында таза жеңіске қол жетті. Одан басқа, спортшылармен сол сияқты және тік тұру немесе төрттағаннан басқа техникалық алдау әрекеттері тіркелді.
Стенографиялау кезінде арнайы жасалған техникалық әрекеттердің атын қысқарту қолданылды, мысалы, бөлімдегі 1ас белгісі аяқпен соққы қарсыластың басына аяқпен бір айналым соққысын білдіреді. Стенографиялаудың осындай жүйесі жарыс әрекеттерінде спортшылар белгілі бір қысқартылған символдармен, жекпе-жек барысында спортшылар орындайтын техникалық-тактикалық әрекеттерді сақтап қалуды айтарлықтай жеңілдетеді, оның ары қарай жан-жақты талдауын алу үшін, сонымен қатар толықтай жеткілікті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. Осы талдау, спортшылардың техникалық-тактикалық шеберлігінің деңгейін анықтайды және жарыс іс-әрекетінің әртүрлі жақтарын сипаттайтын, көрсеткіштер есебі негізінде жасалды. Осындай көрсеткіштерді есептеу қабылданған (Тараканов Б.И., 1989; Левицкий А.Г., 1994; Новиков A.A., 1990 және басқалар):
жеңіс пен жеңілістің ауқымы мен сапасы;
жүргізілген техникалық әрекеттердің ауқымы;
жүргізілген іс-әрекеттерге жиналған баллдың мөлшері;
шабуылдың тиімділігі - шабуылдың жалпы санына тиімді жүргізілген техникалық әрекеттерінің қатынас саны;
қорғаудың тиімділігі - оның шабуылының жалпы ауқымына қарсыластың жасаған шабуылының қатынас саны;
нәтижелілік - тиімді жүргізілген тәсілдердің ауқымына ұтып алған баллдың қатынас саны.
Педагогикалық тәжірибе. Педагогикалық тәжірибе, БЖСМ спортшылардың техникалық-тактикалық дайындығында жасалған әдістерінің тиімділігін ресімдеу мақсатында жүргізілді. Негізгі педагогикалық тәжірибенің мәні, бақылау және тәжірибені топтың оқушыларының жарыс іс-әрекеттері тиімділігінің көрсеткіштерін салыстырумен қорытындыланады. Осы көрсеткіштер, мәні бойынша, сыртқы жетекші белгісі болып табылды.
Тәжірибелік бағдарламаның ықпалын анықтау мақсатымен, бақылау жарыстарындағы жекпе-жекке стенография жасалды. Жарыс іс-шарасы, спортшы-оқушылардың спорттық шеберлік деңгейінің эксперттік бағасының жетістігі, балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде жүргізілді. бақылау және тәжірибелік топтарды салыстыру үшін, біз келесі көрсеткіштердің сандық мәнін алдық: шабуыл тиімділігінің коэффициентті; қорғаныс тиімділігінің коэффициенті; қолданылатын техниканың жалпы ауқымы; шеберліктің эксперттік бағасы; жарыстардағы ойындар нәтижелері. техникалық-тактикалық деңгейіндегі айырмашылығын анықтау спортшылардың бір тобын екіншісімен салыстыру бойынша артықшылығының куәсі болды, сонымен қатар негізгі мәнін анықтады. Сараптамалық бағаның әдісі. Осы әдіс педагогикалық тәжірибенің қорытынды кезеңінде қолданылды, эксперттерде, бақылау жарыстарда, спортшылардың бақылау және тәжірибе топтарының техникалық-тактикалық шеберлігінің деңгейінде, он балл бойынша баға беру жүйесі. Осының барлығы кәсібилігі және біліктілігінің жоғары деңгейін, сонымен қатар эксперттердің кең көзқарасын және пікірін болжауына мүмкіндік берді[12].
2.2 Зерттеулерді ұйымдастыруы
Эксперименттік жұмысқа 10 боксшы қатысты: олардың бесеуі эксперименттік топты, бесеуі - бақылау тобын құрады. Төменде тәжірибелік топтың спортшыларды қатысқан дене дайындығы қабілеттерін дамытуға бағытталған оқу процесінің құрылысының сипаттамасы келтірілген. Біз таңдаған сабақтарды құрудың негізгі қағидаты шапшандық пен ептілік бағытындағы басым жаттығу микроциклдері. Жеті күн ішінде дамып келе жатқан микроцикл 6 жаттығу күнінде 17 практикалық сабақ өткізуді қарастырды (1-кесте). Сонымен қатар, әр микроциклдің соңғы күнінде өткізіледі, оның ұзақтығы жылынумен бірге 120 минутты құрайды.
Кесте 1-жарыс кезеңіндегі спортшылардың жаттығу микроциклдерінің құрылымы
Микроцикл
Сабақтар саны
Жаттығу жұмысының көлемі
Бағдарлама бойынша жаттығу жүктемелерінің арақатынасы, %
Жалпы дене дайындығы
Арнайы дене дайындығы
Шапшандық
Кешенді
Жеті күндік дамытушы
17
20
15
15
48
22
Үш күндік қолдаушы
6
6
33
-
17
50
Жеті күндік стандартты
8
19
11
26
26
37
Эксперттер тобының құрамында үш маман болды, барлығы да денешынықтырудың жоғары білімдерімен, олардың: бірі - халықаралық категорияның судьясы, педагогика ғылымдарының докторы, спорт шебері, бірі - халықаралық категорияның судьясы, Еңбек сіңірген жаттықтырушысы, спорт шебері, бірі - республикалық категорияның судьясы. Соққыны орындауға қойылатын қажеттi талаптары үшінші күннің күндізгі дайындығында жүзеге асырылады Боксшының кейбiр жекелей ерекшелiктерiне қарамастан оның шабуылдау әрекеттерiнде соққы әдiстерiнiң үлгiсi жатыр. Ол боксшы әдiстерiн дайындаудың негiзi болып табылады. Соққыны орындауға қойылатын қажеттi талаптар: қарсыласы денесiнiң белгiлi бiр жерiне тигiзу; қарсыласының ұрыс жүргiзу қабiлетiн төмендету үшiн соққыны белгiлi күшпен орындау. Соққы қозғалысының дәлдiгi басқарушы әсерлердiң нәтижесi болып, ол төмендегiлерге байланысты: соққы қозғалысының жылдамдығын. Осы жылдамдық неғұрлым жоғары болса, басқарушы әсерлер соғұрлым қиындықпен iске асады. Сондықтан жаттығу кездiнде соққы қозғалысын жоғары жылдамдықпен орындау арқылы баулуға болады; соққы қозғалысының ұзақтығы. Ол неғұрлым қысқа болса, оны басқару соғұрлым қиынға соғады. Сондықтан дәлдiктi жылдам орындалатын қимылдармен шыңдау керек[13].
БОСКШЫЛАРДЫҢ ЖАРЫС АЛДЫНДАҒЫ ОҚУ-ЖАТТЫҒУ ЖИЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ МЕН ӨТКІЗУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Оқу-жаттығу жиындары
Оқу-жаттығу жиындарының міндеттері боксшылардың техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру, жеке физикалық қасиеттерді дамыту үшін функционалдылықты арттыру, кейбір техникалық кемшіліктерді жою, жаңа техникалық-тактикалық дағдыларды игеру, сүйікті әдістер мен әрекеттерді жетілдіру. Оқу-жаттығу жиыны 20-30 күнге созылуы мүмкін.
Жиынға боксшы жаттықтырушымен бірге жасалған жаттығу жоспарымен келеді. Жиындардың жаттықтырушылар кеңесі боксшыны алдын ала даярлау жоспарымен танысады және жиын уақытына жеке дайындық жоспарын жасайды. Боксшымен жұмыс істейтін жаттықтырушы техникалық әрекеттердегі айқын қателіктерді жоюға, жеке қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды таңдайды, әртүрлі стильдегі боксшылармен күрес тәжірибесін кеңейтеді және т. б.
Боксшылардың жаттығуларының жеке жоспарларында техникалық, тактикалық, физикалық, психологиялық және теориялық дайындықты жетілдіру бойынша ұсыныстар мен талаптар егжей-тегжейлі көрсетілуі керек.
Техникалық дайындық саласында әр боксшының сүйікті жекпе-жегін жетілдіруге және рационализациялауға, техниканы үнемді орындауға, жекпе-жектен кейін демалуға ерекше назар аударылады. Жаттықтырушылар өз шәкірттері жиі жіберіп алатын соққыларды жазып, боксшылардың қорғаныс әрекеттеріндегі қателіктердің себептерін анықтап, соққылардың барлық түрлерінен қорғауды жақсартуы керек. Белсенді қорғаныстарға назар аудару және қорғанысты қарсы шабуыл жасау үшін бастапқы позиция ретінде пайдалану өте маңызды[14].
Жаттықтырушы боксшымен бірге судьяның ескертулері мен ескертулеріне әкелуі мүмкін қателіктерді жою үшін жұмыс істеуі керек (тыйым салынған жерлерге соққы беру, ұстау, жақын ұрыс, қауіпті бас қимылдары және т .б.п. Тактикалық дайындықта әр түрлі қашықтықтағы боксшыларға, сол жақтағы боксшыларға және т.б. қарсы әрекеттерге байланысты жалпы тапсырмалардан басқа, болжалды серіктестердің күшті және әлсіз жақтарын және оларға қарсы тұрудың нұсқаларын ескере отырып, жеке тапсырмалар қарастырылған. Боксшылар жекпе-жек барысында өздерінің ұрыс мәнеріндегі қимыл қарқынын, ырғағын, сипатын өзгерту қабілетін жетілдіруі керек. Өзіңіздің шабуылдарыңыз бен қарсы шабуылдарыңыздың алдында дайындық әрекеттерін жасауға, рингтегі қозғалыстар мен маневрлерді жақсартуға, бұрыштан шығып, қарсыластың қозғалысын шектеуге, оның қателіктерін тиімді пайдалануға, шебер шаршауға және ашуға ерекше назар аудару керек.
Арнайы дене шынықтыру саласында әр боксшының арнайы дене қасиеттерінің деңгейін арттыру жоспарлануда -- қозғалыстарды үйлестіру, реакция жылдамдығы, соққылардың күші мен дәлдігі, барлық үш раундта жоғары қарқынмен күресу мүмкіндігі. Оқу-жаттығу жиындарындағы психологиялық дайындық ұрысқа психологиялық дайындық, жеңіске деген талпыныспен өзін-өзі гипноздау, қарсыластың қабілеттері мен дайындығын объективті бағалау дағдыларын игеруді қамтиды. Жоспар бәсекелестік қиындықтарды жеңуде психологиялық тұрақтылықты жетілдіруді (соққы факторлары, оның барысында ұрыс сипатының өзгеруі), назардың шоғырлануын қамтамасыз етеді. Өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі басқару дағдылары турнирге және әр жекпе-жекке дайындық кезінде психологиялық жағдайға үйретіледі [15].
Теориялық дайындыққа да көп көңіл бөлінеді. Жиынға қатысушылар саяси ақпараттарды, халықаралық жағдай, әлемдік спорттық қозғалыс туралы, кеңес спортшысының моральдық және этикасы туралы дәрістер тыңдайды. Олар психологиялық дайындық мәселелері бойынша әңгімелерге қатысады, атақты боксшылардың жекпе-жектерінің кинофильмдері мен бейнежазбаларын қарайды. Жиынға қатысушылар спорттық форманы алу, оны сақтау және ауыр жүктемелерден кейін қалпына келтіру үшін құралдар мен әдістерді таңдау саласында медициналық-биологиялық білімді игереді, тамақтану, ұйқы, демалу және жаттығу режимінде дағдылар алады, дене салмағын реттеу әдістерін таңдайды. Осындай сипаттағы жиындарда спортшылардың денсаулық жағдайына және қарқынды дене жаттығулары процесінде қалыптасатын тіршілікті қамтамасыз етудің негізгі жүйелерінің компенсаторлық тетіктерінің айқындылық дәрежесіне тұрақты медициналық бақылау жүзеге асырылады.
Дәрігердің міндеттеріне спортшының денсаулығы мен денсаулығын бағалау, нақты жағдайларда оның функционалдық мүмкіндіктері мен физикалық көрсеткіштерін анықтау, сондай-ақ белгілі бір жаттығу режимінен кейін спорттық форманы қалпына келтіру мүмкіндігі кіреді. Осылайша, оқу-жаттығу жиындары боксшыны турнирге тікелей даярлауды көздемейді, керісінше спорттық шеберлікті арттыру үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасаймын. Жиында боксшы мен жаттықтырушы " өз ұжымында тұрақты жаттығу жағдайында боксшыны одан әрі даярлау [16].
Жалпы және арнайы дене шынықтыру дайындығы бойынша жиындар боксшылардың жаттығу техникасы мен әдістемесін меңгеруін, бокс іс - әрекеті үшін қажетті жеке және жан-жақты жаттығулардың көмегімен-ептілік, жылдамдық және күштік төзімділік, жалпы және арнайы үйлестіру, сонымен қатар жеке дене қасиеттерді дамыту үшін жаттығуларды таңдауда дағдыларды игеруді, дене шынықтыру бойынша топтық және жеке сабақтарды өз бетінше өткізуді қамтиды. Жиынға қатысушылар таңғы жаттығуларды өткізу әдістемесін меңгереді; қарапайым және күрделі реакция жылдамдығының жылдамдығы мен дәлдігін дамыту үшін жұпта, арнайы снарядтарда, ТР қысқыштарда және табандарда жаттығулар; ойын алаңдарын, Ги үстел залдарын, жүзу бассейндерін және т. б. пайдалана отырып, Ф-дайындық бойынша арнайы сабақтар.
Медициналық тапсырмалар және теориялық дайындық оқу-жаттығу жиындарындағыдай. 30 күндік дене шынықтыру жаттығулары әдетте көктемде, жазда немесе күзде өтпелі дайындық кезеңінде өткізіледі, өйткені жылдың осы уақытында ашық ауада әртүрлі жаттығулар жасауға болады.
Қалпына келтіру-сауықтыру жиындары. Спортшының үлкен жүйке және дене жүктемелерді өткізетін заманауи жаттығу процесі спортшының денсаулығын бақылауды күшейтуді талап етеді. Жаттықтырушының, дәрігердің және спортшының тұрақты бірлескен қызметі спортшыларды даярлаудың түпкі мақсаттарын табысты жүзеге асырудың -- жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізудің кепілі болып табылады. Бірқатар турнирлерге қатысатын және айтарлықтай немесе шамалы жарақат алған жоғары дәрежелі боксшылар қалпына келтіру және сауықтыру сипатындағы демалысты қажет етеді, содан кейін олар спорттық шеберлікті одан әрі жетілдіре бастайды[17].
Спортшы мен шаршаудың алдын алу үшін қалпына келтіруді белсендіретін арнайы биомедициналық құралдарды ұтымды пайдалану қажет. Қалпына келтіру сауықтыру жиындарында боксшылар арнайы режимде, дәрігердің тұрақты бақылауында болады; физиотерапиялық, су рәсімдерін қабылдайды, массаж алады. Сонымен қатар, әртүрлі сипаттағы процедуралар қолданылады, соның ішінде жеңіл гимнастика, серуендеу, жүзу және есу, қыста шаңғымен сырғанау және т. б. Жиындарда көркемөнерпаздар кеші, спорттық ойындар, би кештері және т.б. мәдени-бұқаралық шаралар кеңінен қолданылады. Қалпына келтіру-сауықтыру жиындарынан кейін боксшының жұмыс қабілеттілігі толық қалпына келеді, ол одан әрі спорттық дайындыққа дайын [18].
Орнату алымдары. Орнату ақысы немесе әдістемелік төлемдер 7-ден 12 күнге дейін созылады. Бұл жиындарға тек боксшылар ғана емес, олардың жаттықтырушылары да шақырылады. Белгіленген жиындар мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығудың жеке жоспарларының орындалуын тексеру: б) боксшының жарыстардағы өнер көрсетулеріне талдау жүргізу және тиісті тұжырымдар; в) жаттықтырушы мен боксшыға боксшыны алдағы кезеңге даярлау жоспарын жасауға көмек көрсету;
г) боксшыны даярлаудың әдістемелік және медициналық-биологиялық мәселелері бойынша ұсынымдар беру. Орнату жиындарында боксшы өзінің денсаулығы мен денесінің функционалды жағдайын анықтау үшін толық медициналық тексеруден өтеді. Орнату ақысы өтпелі кезеңде немесе кез-келген турнирге дайындық басында өтеді. Боксшыны даярлауды жоспарлау мәселелерін жаттықтырушылар кеңесі, шақырылған жаттықтырушы және боксшы міндетті түрде дәрігердің қатысуымен шешеді.Жиындарда техника және тактика бойынша практикалық сабақтар, сондай-ақ ұрыс жүргізу тактикасы, психологиялық дайындық мәселелері бойынша теориялық сабақтар өткізіледі. Техникалық кемшіліктерді түзету және одан әрі дене шынықтыру бойынша ұсыныстар беріледі.
Шақырылған жаттықтырушылар оқыту мен жаттықтыру әдістемесі мәселелері бойынша жоғары білікті мамандардың дәрістерін тыңдайды.
Жаттығу жиындары турнирге дайындықтың соңғы кезеңі болып табылады. Олардың ұзақтығы 20-дан 30 күнге дейін. Олар жаттығу деп аталады, өйткені жиындардың міндетіне оқу сұрақтары немесе боксшыға оның техникалық және тактикалық техникасын, ұрыс тәсілін және т.б. өзгерту туралы ұсыныстар кірмейді. Сондықтан республикалық, одақтық немесе халықаралық ауқымдағы жаттығу жиындарына өздерінің техникалық, тактикалық ерекшеліктері, стилі мен ұрыс жүргізу мәнері бойынша толық қалыптасқан боксшылар шақырылады. Олар көптеген тең дәрежелі боксшыларды жеңіп алды, алдын-ала жарыстардың жеңімпаздары немесе жүлдегерлері, өз іс-әрекеттеріне сенімді, үлкен жаттығу жүктемелеріне дайын.
Жаттығу жиындары мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығу үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар жасау-жаттығудың, тамақтанудың белгілі бір режимін белгілеу, жоғары және ауыр жүктемеден кейін оңалту құралдарын қолдану; б) жүктеменің көлемі мен қарқындылығын алдағы турнир жағдайларына жақындату; в) жүйке жүйесін нығайту үшін жағдай жасау; г) жаттығудың жеке жоспарына сәйкес шеберліктің барлық компоненттерін жетілдіру[19].
д) төрешілердің ескертулеріне әкеп соқтыруы мүмкін кейбір техникалық кемшіліктерді жою; Е) боксшыларға әртүрлі ұрыс мәнеріндегі серіктестермен (шабуылдаушылар, қарсы шабуыл жасаушылар, ұрысушылар және т.б.) оқу-жаттығу ұрыстары дағдыларын алуға мүмкіндік беру; ж) денсаулықты нығайту және функционалдық және психологиялық жауынгерлік әзірлік үшін әлеуетті мүмкіндіктер жасау; 3) боксшыларды жеке салмақ санаттарында команда құрамына іріктеу және жаттықтырушылар кеңесінің жиындардың ортасынан кешіктірмей команданың түпкілікті құрамын белгілеуі.
3.2. Жиындарды ұйымдастыру және өткізу әдістемесі.
Жиындарға дайындықты жұмысы алқалық шешімдер негізінде құрылатын жаттықтырушылар кеңесі басқарады. Жаттықтырушылар кеңесінде тәрбие жұмысының жаттығу сабақтарын ұйымдастыру мәселелері талқыланады. Оқу-жаттығу жиындарына оқушылары шақырылған және команда құрамындағы алғашқы нөмірлер болып табылатын жаттықтырушыларды тартады. Жұмысты тренерлері көмекшілері бар жиындардың аға жаттықтырушысы басқарады: олардың бірі құжаттаманы, оның ішінде жаттықтырушылар кеңесі отырыстарының хаттамаларын жүргізеді, екіншісі сабақ орындарын, мүкәммалды дайындауды бақылайды, үшіншісі саяси және мәдени-тәрбиелік іс-шараларды өткізуге жауап береді. Жиынға боксшы жаттықтырушымен бірге дайындалған жаттығу жоспарымен келеді. Жаттықтырушылар кеңесі боксшыны алдын-ала даярлау жоспарымен танысады, жаттығу кезінде жеке дайындық жоспарын жасайды, онда техникалық тактикалық, физикалық, психологиялық және теориялық дайындықты жетілдіру бойынша ұсыныстар мен талаптар егжей-тегжейлі көрсетілуі керек. Боксшымен жұмыс істейтін жаттықтырушы техникалық әрекеттердегі айқын қателіктерді жоюға, жеке қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды таңдайды, әртүрлі стильдегі боксшылармен күрес тәжірибесін кеңейтеді және т. б. [20].
Аға жаттықтырушы жаттығу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейкестілігі. Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі бокста жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізу үшін спортшылардың физикалық дамуының жаңа жолдары мен әдістерін іздеу қажеттілігі болып табылады. Бұл жұмыста біз боксшылардың дене шынықтыруына айналмалы жаттығу әдісінің әсерін қарастырғымыз келеді.Бокста қазіргі кезеңде жауынгерлердің дене дайындығы және техникалық-тактикалық дайындығына жоғары талаптар қойылады. Қазіргі бокс жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізуді және боксшы спортшыларды жан - жақты дамытудың жаңа жолдары мен әдістерін іздеуді мақсат етеді. Бокста, кез-келген спорт түріндегідей, спортшының жақсы функционалды дайындығы, оның жоғары қарқынын сақтай білуі, күшті күреске төзуі, тез қалпына келуі маңызды. Соңғы уақытта жекпе-жектің тығыздығының артуы, сондай-ақ жекпе-жектің соңғы шешуші раундында эффективности тиімділігінің артуы байқалды, мұның бәрі боксшылардың төзімділігінің жоғары деңгейін көрсетеді. Бокстасқан кезінде боксшының өзіне деген сенімділігі оған өзінің көзқарасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Тек шыдамды және техникалық білікті боксшы бүкіл жекпе-жекте логикасын басқара алады. Ұрыстың әр кезеңіндегі жағдайды бағалай отырып, қарсыластың әр қимылын бір жүйеге бағындырып, жаудың шабуылына тойтарыс бере отырып, ол тізгіннің қолынан босатпайды. Боксшыны үйретудiң сатысындағы жаттықтырушының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi - сабақта өз бетiнше жаттығуға тәрбиелеу. Жаттықтырушы өзiнiң шәкiртiн жалпы дамытушы және арнайы жаттығуды орындаудың санасын өз бетiнше, болған қателiктердi сынмен талдауға үйрету болып табылады. Жоғары бiлiктi боксшылар оқу - жаттығу жиындарына жаттықтырушысыз барады. Мерзімді түрде құрама командалар құрамына кіретін боксшылар жиынға шақырылады. Әр төлемнің өзіндік міндеттері мен бағыты бар. Жиындардың келесі түрлері бөлінеді: а) оқу - жаттығу; б) жалпы дене шынықтыру; в) қалпына келтіру және сауықтыру; г) орнату; д) жаттығу, оларды іріктеу (турнирге дайындықтың соңғы кезеңі). Боксшылардың оқу - жаттығу жиынын өткізу және зерттеу боксшыларды тәрбиелеу жолындағы басты мақсаттардың бірі, өйткені бапкер сабақ немесе жаттығуда спортшыларға әдістерін толығымен түсүндіріп беруі қажет.
Атақты боксшылардың үлгiсiмен жаттықтырушы жас боксшыларды еңбек сүйгiштiкке, мамандыққа тәрбиелейдi. Кейбiр жағдайларда жаттықтырушы спортшыны зорлап тәртiп сақтауға, тапсырманы орындауға мәжбүр етедi. Тәрбиелеу жолдарының бiрi - мадақтау және терiс мiнездемелер беру, бiр - бiрiне сын айтуға рұқсат етiледi.Спортшыны дайындау жаттықтырушы үшiн ең жауапты қызмет. Оны жаңа бастаған боксшыдан бастап спорт шеберiне жеткенше ең жауапты жұмыс деп бiлуi қажет. Мықты ұжымды тәрбиелеу үшiн спортшылардың арасында жолдастық қатынас болып, жаттықтырушыға дұрыс көзқараспен қарау. Әр түрлi мәдени орындарды, концерттердi, т.б. бiрге көрiп талқылау. Спорт қауымында тәртiп бұзушыларға, қылмыс жасағандарға келiспес қатынас көрсетiледi. Жаттықтырушы жаттығуды уақытында бастауы және аяқтауы қажет. Бұл балалардың тәртiбiн көтеруге көмектеседi. Бокспен шұғылданатын спортшы тәрбиеге әсер ететiн төрт себептi жаттықтырушылар арқылы бiлу және орындау қажет. Бiрiншi спортшының iшкi қасиетi, мiнезi, дағдысы, көңiл-күйiнiң ерекшелiгi, еңбек сүйгiштiгi, т.б.
Спорттық жекпе-жек түрi сияқты бокс үшiн уақыт тығыздығының ерекшiлiгi қарсыластың iс - әрекетiнiң орындалуымен сипатталады. Бұл әрекеттiң ерекшелiгi, саналылық және белсендiлiк қағидасын қолдану қажеттiгiне, ұрыстың тәсiлдiк түрлерiн өзгеруiне және саналы таңдауына, әдiстердi орындауға шығармашылықпен жақындау қажеттiгiн туғызады. Бұл қағида боксшының сапасы мен қозғалыс әрекетiнiң орындалуы арасындағы органикалық байланыс негiзiнде құрылған. Саналылық және белсендiлiк қағидалары педагогикалық үрдiсте таратылуы үш бағытта жүредi. Сабақтың басты мақсаты мен нақты мiндеттерiне саналы қатынас пен тұрақты көзқарасты қалыптастыру. Оқу - жаттығу сабақтары үрдiсiндегi тапсырманы орындау кезiнде саналы талдау мен бақылауды реттеу. Боксшылардың сабаққа ынталылығын, шығармашылық қатынасын тәрбиелеу.
Басты мiндеттермен қатар, жоғары спорттық көрсеткiштерге жету мiндеттерi - боксшы дайындығының әрбiр кезеңi және сатысындағы мiндеттерi болуi қажет. Жалпы дамытушы және арнайы жаттығуларды үйрету үрдiсiнде боксшы алға қойған мақсатына жаттығуда нақты мiндеттердi алдына қоймаса, ол қимылдарды дұрыс орындай алмайды. Жаттықтырушы жаңа тәсiлдердi үйреткенде боксшыдан оның ерекшелiктерiн ұрыс тәсiлiнiң жалпы жiктеуiнде қандай орын алатынын және де басқа тәсiлдермен байланысы жөнiндегi бiлiмдi бiлуiн талап етуi керек [1].
Тәсiлдi табысты орындау спортшының игерiлетiн жаттығудың күштiк, кеңiстiк, уақытша сипатын саналы бағалай бiлуiне байланысты. Жаттықтырушы өзiнiң шәкiрттерiн белсендiлiкке бiрiншi сабақтан бастап үйретуi қажет. Боксшының белсендiлiгiн егер, ол сабаққа қызықса ғана тәрбиелеуге болады. Шұғылданушылардың белсендiлiгiн көтеру үшiн, жаттықтырушы сабақты көңiлдi өткiзуi керек.
Зерттеудің ғылыми болжамы: Боксшылардың функционалдық дайындығын арттырудың заманауи құралдары мен әдістерін зерттеу
Зерттеу нысаны: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану мен өткізудің ерекшеліктері
Зерттеу пәні: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі
Зерттеу мақсаты: Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі және оқу-жаттығу жиындарында боксшыларды техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру.
Зерттеудің мiндеттері:
боскшылардың жарыс алдындағы жеке дене қасиеттерің арттыру;
боскшылардың жарыс алдындағы оқу-жаттығу жиындарын және жарыстар барысында боксшылардың психологиялық дайындығы негiзін қарау;
Оқу жаттығу кезінде боксшылармен жұмыстың әр кезеңiндегi психологтiң жұмысын талдау (дайындық, жаттығу және жарыс кезеңі);
Зерттеу әдістері: Боксшыларды айналмалыжаттығу әдістемесін оқыту.
Зерттеуді ұйымдaстыру: Оқу-жаттығу жиындарында боксшылардың техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру.
Жұмыстың теориялық - тәжірибелік маңыздылығы:
Спортпен айналысу барысында боксшылардың бойындағы тұлғалық, моральдық және ерік-жігер қасиеттерін қалыптастырудың педагогикалық шарттарын анықтау;
Боксшылардың тұлғалық, моральдық және ерік қасиеттерін қалыптастырудың нысандары мен әдістерін дамыту.
Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тaрaудaн, қорытындылaр мен пaйдaлaнғaн әдебиеттер тізімінен тұрaды.
БОКСШЫЛАРДЫҢ ОҚУ-ЖАТТЫҒУ САБАҚТАРЫНДА АЙНАЛМАЛЫ ЖАТТЫҒУ КЕШЕНІН ҚОЛДАНУ ӘДІСТЕМЕСІ
Боксшылардың оқу-жаттығу сабақтарында айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі
Бокс-жекпе-жектің ең танымал түрлерінің бірі. Әр спортшы үшін бокс неден басталады? Бастапқы дайындық кезеңінен бастап! Негізгі міндеттері: спортшылардың денсаулығын жақсарту және жан-жақты физикалық дамуы; таңдалған спорт түріндегі мамандандыруға біртіндеп көшу; бокс техникасының негіздерін зерделеу; жалпы дене шынықтыру деңгейін арттыру мақсатында көптеген бор жаттығуларын өткізу; бокс тұрғысынан ең дарынды және перспективалы спортшыларды одан әрі дамыту мақсатында олардың жалпы массасынан бөліп алу. Физикалық белсенділікке бейімделудің төмен деңгейі, спортшылардың жасына байланысты физикалық даму ерекшеліктері, жалпы алғанда, моториканың жеткіліксіз мөлшері-мұның бәрі жүктемені шектейтін факторлар болып табылады.Тұтас әдістеме күрделi әдіс әрекеттерін үйреткенде де қолданылады, мысалы сол қолмен бүйірден оң қолмен тіке басқа соққанда, т. б. қосылыстарда қолданылады. Бөлектенген әдiстеменiң боксшының тұтас қыймыл әрекеттерінің белгілі бөліктерін үйретеді, шыңдауда қолданылады. Жаттықтырушы боксшыға нақтылы бөлек тапсырма беріп, оған тиісті жаттығуларды орындатып, боксшы оларды игергенде тұтас әдістемеге қайта келеді[2].
Қарсыластың дайындық деңгейіне қарамастан, әр жекпе-жекте өте сақ болған дұрыс. Қарсыластың мүмкіндіктерін дәл анықтай білу керек. Рингке шыққан жауды әлсіз немесе күшті ретінде қорғауға болмайды. Қандай күрес болмасын, мұқият дайындалу керек, күш пен техниканы дұрыс қолдана білу керек. Сонда ғана боксшы өз мақсатына жетеді. Бокс әдісі-рингтегі жекпе-жектерде бар дағдыларды көрсету. жеңіске жету үшін барлық мүмкіндіктерді барынша пайдалануды біліңіз. Боксшының әдістемелік шеберлігі жетілген болса да, жекпе-жекті дұрыс ұйымдастыра білу, қарсыластың сипаттамаларына негізделген дұрыс тактикалық шешім табу оны жеңіске жетелейді. Бокста әдістемелік тәсіл әдістемелік тәсілмен тығыз байланысты болуы керек. Сонда ғана сіз боксшының болашағына үлкен үміт арта аласыз.
Бокс стилі жекпе-жектің ерекшелігіне байланысты. Екі боксшы шаршы алаңда сынға түсті делік. Екеуі де жарыстарға жақсы дайындалған, екеуі де жылдам, епті, күшті, қатал. - Білмеймін, - деді ол. Соққылар дәл, қорғаныс күшті. Екі боксшы да рингте. Сонда олардың қайсысы жеңе алады? Ұрыс жүргізу тәсілі боксшының жалпы дайындығымен, оның әдістерінің алуан түрлілігімен, қуатымен, шыдамдылығымен, спортшының өзіне деген сенімділігімен, ұрыстағы жылдамдығымен, соққыларының дәлдігі мен күшімен тығыз байланысты. Боксшының ұрыс кезіндегі мінез-құлқы оның шешіміне байланысты. Тең дайындықпен және шеберлікпен тең қарсыластар жекпе-жегінде жеңіске деген күшті ерік-жігері бар боксшы жеңеді. Өзіне деген сенімділік пен шеберлік үздіксіз, ұзақ жаттығулардан кейін ғана пайда болады. Әдістемелік және әдістемелік дағдылар, уақыт пен қашықтықты дұрыс есептей білу, батылдық, сенімділік сізге сәтті күресуге мүмкіндік береді . Боксшының басты міндеті-жекпе-жектің тізгінін өз қолына алу және жауды өзінің пайдасына бағындыру. Рингтегі шайқаста қарсыластың басын көтермеу маңызды, осылайша оған өзіне сенімсіздік тудырады. Рингтегі әр қимылдың жетілуі, қарсыластың шабуыл уақытын дәл анықтау мүмкіндігі, оған қарсы техниканы қолдану, күтпеген жерден және батылдықпен шабуыл жасау қабілеті боксшының айқын артықшылыққа ие болуына жағдай жасайды.
Теориялық дайындыққа да көп көңіл бөлінеді. Жиынға қатысушылар саяси ақпараттарды, халықаралық жағдай, әлемдік спорттық қозғалыс туралы, кеңес спортшысының моральдық және этикасы туралы дәрістер тыңдайды. Олар психологиялық дайындық мәселелері бойынша әңгімелерге қатысады, атақты боксшылардың жекпе-жектерінің кинофильмдері мен бейнежазбаларын қарайды. Жиынға қатысушылар спорттық форманы алу, оны сақтау және ауыр жүктемелерден кейін қалпына келтіру үшін құралдар мен әдістерді таңдау саласында медициналық-биологиялық білімді игереді, тамақтану, ұйқы, демалу және жаттығу режимінде дағдылар алады, дене салмағын реттеу әдістерін таңдайды. Осындай сипаттағы жиындарда спортшылардың денсаулық жағдайына және қарқынды дене жаттығулары процесінде қалыптасатын тіршілікті қамтамасыз етудің негізгі жүйелерінің компенсаторлық тетіктерінің айқындылық дәрежесіне тұрақты медициналық бақылау жүзеге асырылады[3].
Дәрігердің міндеттеріне спортшының денсаулығы мен денсаулығын бағалау, нақты жағдайларда оның функционалдық мүмкіндіктері мен физикалық көрсеткіштерін анықтау, сондай-ақ белгілі бір жаттығу режимінен кейін спорттық форманы қалпына келтіру мүмкіндігі кіреді. Осылайша, оқу-жаттығу жиындары боксшыны турнирге тікелей даярлауды көздемейді, керісінше спорттық шеберлікті арттыру үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасаймын. Жиында боксшы мен жаттықтырушы " өз ұжымында тұрақты жаттығу жағдайында боксшыны одан әрі даярлау. Жалпы және арнайы дене шынықтыру дайындығы бойынша жиындар боксшылардың жаттығу техникасы мен әдістемесін меңгеруін, бокс іс - әрекеті үшін қажетті жеке және жан-жақты жаттығулардың көмегімен-ептілік, жылдамдық және күштік төзімділік, жалпы және арнайы үйлестіру, сонымен қатар жеке дене қасиеттерді дамыту үшін жаттығуларды таңдауда дағдыларды игеруді, дене шынықтыру бойынша топтық және жеке сабақтарды өз бетінше өткізуді қамтиды. Жиынға қатысушылар таңғы жаттығуларды өткізу әдістемесін меңгереді; қарапайым және күрделі реакция жылдамдығының жылдамдығы мен дәлдігін дамыту үшін жұпта, арнайы снарядтарда, ТР қысқыштарда және табандарда жаттығулар; ойын алаңдарын, Ги үстел залдарын, жүзу бассейндерін және т. б. пайдалана отырып, Ф-дайындық бойынша арнайы сабақтар. Медициналық тапсырмалар және теориялық дайындық оқу-жаттығу жиындарындағыдай. 30 күндік дене шынықтыру жаттығулары әдетте көктемде, жазда немесе күзде өтпелі дайындық кезеңінде өткізіледі, өйткені жылдың осы уақытында ашық ауада әртүрлі жаттығулар жасауға болады [4].
Қалпына келтіру-сауықтыру жиындары. Спортшының үлкен жүйке және дене жүктемелерді өткізетін заманауи жаттығу процесі спортшының денсаулығын бақылауды күшейтуді талап етеді. Жаттықтырушының, дәрігердің және спортшының тұрақты бірлескен қызметі спортшыларды даярлаудың түпкі мақсаттарын табысты жүзеге асырудың -- жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізудің кепілі болып табылады. Бірқатар турнирлерге қатысатын және айтарлықтай немесе шамалы жарақат алған жоғары дәрежелі боксшылар қалпына келтіру және сауықтыру сипатындағы демалысты қажет етеді, содан кейін олар спорттық шеберлікті одан әрі жетілдіре бастайды.
Спортшы мен шаршаудың алдын алу үшін қалпына келтіруді белсендіретін арнайы биомедициналық құралдарды ұтымды пайдалану қажет. Қалпына келтіру сауықтыру жиындарында боксшылар арнайы режимде, дәрігердің тұрақты бақылауында болады; физиотерапиялық, су рәсімдерін қабылдайды, массаж алады. Сонымен қатар, әртүрлі сипаттағы процедуралар қолданылады, соның ішінде жеңіл гимнастика, серуендеу, жүзу және есу, қыста шаңғымен сырғанау және т. б. Жиындарда көркемөнерпаздар кеші, спорттық ойындар, би кештері және т.б. мәдени-бұқаралық шаралар кеңінен қолданылады. Қалпына келтіру-сауықтыру жиындарынан кейін боксшының жұмыс қабілеттілігі толық қалпына келеді, ол одан әрі спорттық дайындыққа дайын [5].
Орнату алымдары. Орнату ақысы немесе әдістемелік төлемдер 7-ден 12 күнге дейін созылады. Бұл жиындарға тек боксшылар ғана емес, олардың жаттықтырушылары да шақырылады. Белгіленген жиындар мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығудың жеке жоспарларының орындалуын тексеру: б) боксшының жарыстардағы өнер көрсетулеріне талдау жүргізу және тиісті тұжырымдар; в) жаттықтырушы мен боксшыға боксшыны алдағы кезеңге даярлау жоспарын жасауға көмек көрсету; г) боксшыны даярлаудың әдістемелік және медициналық-биологиялық мәселелері бойынша ұсынымдар беру. Орнату жиындарында боксшы өзінің денсаулығы мен денесінің функционалды жағдайын анықтау үшін толық медициналық тексеруден өтеді. Орнату ақысы өтпелі кезеңде немесе кез-келген турнирге дайындық басында өтеді. Боксшыны даярлауды жоспарлау мәселелерін жаттықтырушылар кеңесі, шақырылған жаттықтырушы және боксшы міндетті түрде дәрігердің қатысуымен шешеді.Жиындарда техника және тактика бойынша практикалық сабақтар, сондай-ақ ұрыс жүргізу тактикасы, психологиялық дайындық мәселелері бойынша теориялық сабақтар өткізіледі. Техникалық кемшіліктерді түзету және одан әрі дене шынықтыру бойынша ұсыныстар беріледі[6].
Боксшының оқу-жаттығу әдістерінің ерекшеліктері
Жаттығу жүктемесі-бұл жаттығулар, апталық, айлық, жартыжылдық және жылдық циклдарда орындалатын бұлшықет жұмысы. Жаттығу жүктемесінің негізгі параметрлері: жаттығу көлемі; қарқындылығы; жұмыс салмағы; қайталау саны; орындау жылдамдығы немесе уақыты [9].
Бокстағы бастапқы дайындық топтарының орташа жасы-12-14 жас. Бокстан алғашқы дайындық топтарының жұмысын жоспарлау кезінде жаттықтырушы 12-14 жастағы жасөспірімнің денесінде болатын физиологиялық өзгерістерді ескеруі керек.
Жаттығу жүктемесінің көлемі мен қарқындылығын анықтай отырып, жаттықтырушы сабақтардың шамадан тыс жүктелмеуін, жүйке жүйесін, эмоционалды, белсенді демалуға ықпал етуін қамтамасыз етуі керек. Жаттығу қисығы біртіндеп және дәйекті түрде өсуі керек. Жүктеме көлемі мен қарқындылығын біртіндеп арттыру өте маңызды. Балалар мазмұны жағынан әр түрлі және қысқа мерзімді жүктемелерге жақсы төзеді. Жылдамдық жүктемелерімен, сондай-ақ қысқа және дараланған күш жаттығуларымен және статикалық күш-жігермен (даму деңгейіне сәйкес) 12-14 жас аралығындағы жасөспірімдер ересектерге қарағанда тезірек қалпына келетінін ескеру қажет. Ұзақ төзімділік жүктемелері мен жеке емес жүктемелерден кейін жасөспірімдерде қалпына келтіру баяу жүреді.
Сонымен қатар, жасөспірімдер ересектерге қалпына келтіру процестерінің бастапқы жылдамдығын ұстап тұру қабілетінен төмен. Жаттығу жүктемелерін мөлшерлеу кезінде жаттығу сабақтарының салдарын ескеру қажет. Жүрек соғу жиілігі, қайта жүктеуге дайындық сияқты көрсеткіштерден басқа, өкпе желдету және тұтыну көрсеткіштерін анықтау қажет
Бокста жекпе-жектің шарттары тез және үнемі өзгеріп отырады, бұл жалпы төзімділікке, боксшылардың жылдамдық-күштік қасиеттеріне, мысалы, жарылғыш күштердің көрінісі, үйлестіру және т.б. талаптардың жоғарылауына әкеледі, бұл дуэльдің қазіргі сәтінде оңтайлы шешім табуға мүмкіндік береді. Жекпе-жектің ұзақтығы спортшыдан жекпе-жек пен жалпы жарыс барысында техникалық-тактикалық іс-қимылдардың қажетті тиімділігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін ерекше төзімділікті дамытудың жоғары деңгейін талап етеді.
Техникалық жетістіктердің өсуі үшін жұмыстың формасы мен сипаты бойынша спецификалық жаттығуларға ұқсас күш жаттығуларын қолдану жақсы болар еді, өйткені әйтпесе жаттығуларды орындау таңдалған спорт түріндегі прогресс үшін пайдасыз болады [29].
Спортшыларды даярлаудың бастапқы кезеңдеріндегі негізгі міндеттер әртүрлі физикалық қасиеттердегі әртүрлі физикалық дайындыққа негізделген оқыту және тәрбиелеу процестерін басқару болып табылады. Алайда, спорттық жетілдіру кезеңінде моторлық және психикалық қасиеттердің дамуының жоғары деңгейіне негізделген арнайы дайындықтың маңыздылығы мен көлемі артады. Жалпы физикалық дайындық құралдары да қалады, бірақ олардың көмегімен сәл өзгеше міндеттер шешіледі, мысалы, жүктемелерге төзімділікті арттыру, қалпына келтіру процестерін жеделдету, арнайы жүктемелерден кейін компенсаторлық әсер.
Дене шынықтыру процесінде бокста спортшылардың физикалық қабілеттері тәрбиеленеді, бұл функционалдық мүмкіндіктердің жоғары деңгейіне және жан-жақты физикалық дамуға ықпал етеді. Физикалық дайындықтың екі түрі бар - жалпы және арнайы.
Жалпы дене шынықтыру моториканы дамыту, жалпы өнімділікті арттыру үшін қажет. Жалпы дене шынықтыру құралдарының арқасында спортшылардың төзімділігі, жылдамдық, күш, үйлестіру қабілеттері сияқты қасиеттер дамиды, олардың моторикасы мен дағдыларының жиынтығы кеңейеді. Бұл жағдайда тірек-қимыл аппаратының дамуы мен нығаюы ынталандырылады, дененің ішкі мүшелері мен жүйелерінің жұмысы жақсарады.
Арнайы дене шынықтыру жаттығуларының көмегімен таңдалған спорт үшін маңызды моторлық қасиеттер дамиды жылдамдық, ерекше төзімділік, жылдамдық және үйлестіру қабілеттері сияқты.
Физикалық қасиеттер бір-біріне өзара әсер етеді өйткені олар бір-бірімен тығыз байланысты. Үйлестірудің дамуын қозғалыстың немесе жалпы әрекеттің ұтымдылығы мен дұрыстығы тұрғысынан ғана қарастыру мүмкін емес, өйткені мұнда орындау жылдамдығы да үлкен әсер етеді, бұл белгілі бір күшті қажет етеді.импульс, тиісті күштің бұлшықет жиырылуы, белсенді бұлшықет тобының қажетті күші. Іс-қимылдардың орындалу жылдамдығы ,я қарқыны мен жылдамдыққа төзімділікті анықтайтын олардың арасындағы кідірістер жүйелі жаттығулармен жүзеге асырылады [32].
Боксшылар үшін әрбір физикалық сапаны циклдік спорт түрлерінен айырмашылығы жеткілікті түрде дамыту керек, мұнда бір физикалық сапа шешуші болуы мүмкін (мысалы, марафоншы немесе велосипедші-жоғары төзімділік).
Бокстағы әрбір арнайы дайындық жаттығуы бір емес, бірден бірнеше тапсырманы орындайды. Мысалы, сөмкеге негізгі бағыт ретінде соққылар соққы жылдамдығы мен күшін дамытуға арналған, ал ұзақ және жиі орындалған кезде арнайы төзімділік дамиды. Сондай-ақ, медициналық допты белгілі бір қарқынмен лақтыру тек үйлестіру мен дәлдікті ғана емес, сонымен қатар белгілі бір қашықтыққа, төзімділікке және т. б.
Боксшының айналмалы жаттығу кешенін қолдану әдістемесі.
Боксшының дайындығын шыңдау үшін жаттығу жұмысында көптеген тәсілдер қолданылады. Бірқалыпты, ауыспалы, қайталанбалы, үзілісті, ойындық, жарыстық және шеңберлі тәсіл. Олар бірінен бірі жаттығулардың тығыздығымен, бөлектігімен, демалыс сипатымен, сондай-ақ спортшының қызметінің ұйымдастыру ерекшеліктерімен анықталады. Бір қалыпты әдістемеде жаттығулар тұрақты, орташа жылдам әрекеттерімен ұзақ уақыт (бір раунд бойында) орындалады. Ауамен толтырылған алмұратта, секіру жібімен, бірқалыпты жылдамдықпен кросс жүгіру, т. б. Бокс жаттығуының тәжірибесінде негізгі және жоғары арнайы әдістеме- ауыспалы тәсіл. Оған дәлел спортшының әрекеттерінің ұдайы өзгеріп отыратындығы. Іс жүзінде, арнайы және арнайы дайындық жаттығуларды боксшы ауыспалы жылдамдықпен орындайды. Қайталау әдістемесінің ерекшелігі бір сабақтың бойында әдістердің бірі үйретіледі, Әлде оның бір бөлігі әртүрлі ұзақтықпен демалыс жасаумен жүргізіледі. Мысалы, боксшы бір сабақтың бойында сол қолымен басқа бүйірден соғуды біртіндеп шыңдайды, басында жаттықтырушының алақанында, сосын қарсыласымен жупта істеп сосын қапта урып аяқтайды. Үзілісті әдістемесінің жаттығуларының маңызы олардың жиілігі, жылдамдығы демалыстар арқылы өтеді. Мысалы, арнайы төзімділіктің жылдамдығын шыңдауға жаттықтырушы 3 минуттық рауындты 1 минуттық бөліктерге бөледі, олардың арасында 30 секунд үзілістер. Ойындық әдістемесін қолдану арқылы көңіл көтеріледі, жұмыстың жоғары жылдамдығы өседі, ептілік пен ойлау жылдамдығы өседі.
Жарыстық әдістемесі боксшылардың қарсыластарымен тығыз жұмыс істеп, жоғарғы көрсеткішке жетуге ұмтылуы. Айналмалы әдістемесінде жаттығулар көп қайталанады. Уақыты 30 минутқа дейін сазылады.
Боксты оқыту үрдiсi жүйелендi және бокс тәсiлiн оқыту және жетiлдiрудiң негiзгi әдiстемелiк әдiстерiн дамытылған.
Жаттықтырушының бұйрығымен бiр қатарға тұру әдiсiн топтық игеру;
Жаттықтырушының бұйрығымен екi қатарға тұру әдiсiн топтық игеру;
Жаттықтырушының тапсырмасымен жұппен, залда, алаңда еркiн қозғалу әдiстерiн өз бетiнше үйрену;
Қарсыластың әрекетiмен шектеулi нақты тапсырмамен шартты ұрыс;
Қолғаппен немесе алақанмен жаттықтырушымен бірге әдiстердi жеке үйрену;
Кең әдiс- тәсiл тапсырмасымен шартты ұрыс;
Еркiн ұрыс;
Жаттықтырушы бұйрығымен тәсiлдi топтық оқыту әдiсiн жаңадан бастаған боксшыны оқытудың бiрiншi кезеңiнде пайдаланды. Бұл қағидалар мен қимылды оқытуда пайдаланған дұрыс. Жаңадан бастаған боксшыларға үшiн, қимылды орындаған үйлесiмдi ерекшелiктерге көңiл аударуға жағымды шарттар құрайды. Жаттығу тәжiрибесiнде боксшыны дене дайындығын жетiлдiру үшiн бiр қалыпты ауыспалы, қайталау, аралық, ойындық, жарыстың және шеңберлiк әдiстемелерi қолданылады. Олар өзара демалыс сипаты мен аралығы, жаттығу қарқындығы бойынша ерекшеленедi. Бiр қалыпты әдiсте жаттығу уақыт ұзақтығына қатысты қарқындылықпен, орташа, әрдайым орындалады. Жаттығу тәжiрибесiнде түзу әдiстеменi пайдалану мысалдарына боксшының бiр қалыпты қарқындағы кросс, әрдайымды қарқындылықпен секiру жаттығулары кiредi[9].
Бокс тәжiрибесiндегi ең негiзгi және тиiмдi әдiстеменiң бiрi ауыспалы. Оған спортшының қарқынды әрекетiн әрдайым өзгерту тиiмдi. Боксшы арнайы және арнайы қарқынмен орындайды.
Қайталау әдiстеменiң ерекшелiгi бiр сабақтың аясында бiрдей немесе әр түрлi ұзақтықтағы демалысқа арналған үзiлiспен оның бөлмесiн немесе тәсiлдерiн алып шығады. Мысалы, боксшы сабақ бойы басқа қапталдан сол соққы раундты жетiлдiредi, бiрiншi жаттықтырушымен алақан мен жеке жұмыс жасап, содан кейiн серiкпен жұптасып және құралда осы соққыны аяқтау болады. Жаттығудың аралық әдiстеме болмысы жоғары қарқынды жұмыс демалыс аралығымен қорытындыланады мысалы, арнайы жылдамдық төзiмдiлiгiн жетiлдiру кезiнде, жаттықтырушы 2 минуттық раундты 30 секундтық аралық демалыспен 1 минуттық үзiлiспен бөледi. Тапсырма жұппен және құралда 1 минут бойы орындалады, боксшы мұндай қарқынды әрекеттi дамытады, 2 минут раунд жағдайында ол мұндай нәтижеге жете бермейдi. Әдетте аралық әдiстеме мен жаттығуды орындауда боксшының қарқынды әрекетi төмендеп және одан шаршағанның белгiсi байқалғанда ғана қоюға болады. Ойын әдiстемесiн пайдаланып жоғары қарқынды жұмыс пен көтерiңкi көңiл күйге жетуге болады. Ол сонымен бiрге, ойлау жылдамдығы мен ептiлiгi басты орын алатын, денелiк және психикалық қасиеттердi шығаруға және тәрбиелеуге көмектеседi. Боксшының жаттығуында ең басты орынды спорттық ойындар алады: баскетбол, футбол, қол добы, волейбол және т. б. Жарыс әдiстемесi боксшының жоғары жетiстiкке жетудегi күресте қарсыласына негiзделген. Ол сабақты өткiзу барысында пайдаланады, (мысалы, күшке, жылдамдыққа, ептiлiкке жеке жарыс жаттығулары түрiнде, әсiресе, дәрежесiн анықтауда сандық бағалау бар), сонымен бiрге өзiндiк түрi (спорттық жарыстар).
Жаттығудың айналмалы әдiстемеде боксшы құралмен және онсыз айналмалы қарапайым жаттығуларды бiрiздiлiкпен және ұзақ орындайды. Мұнымен қатар әрбiр жаттығу шұғылданушылардың барынша мүмкiншiлiктерiнiң жартысын қайталайды.
Әрбiр айналмадан кейiн спортшы 1 мин шамасында демалып, келесi айналманы орындауға кiрiседi. Айналмалы жаттығу шұғылданушылардың дайындық деңгейiне байланысты 30 мин-қа дейiн жалғасады. 4-6 аптадан кейiн, шұғылданушылардың мүмкiншiлiктерi әрбiр жаттығуда көтерiлдi де, соны тексеру мақсатында бақылау өткiзiледi. Боксшыны оқыту және жаттықтырудың негiзгi тәсiлдерi дене жаттығулары болып табылады, олар айырықша белгiлерi бойынша 3 топқа бөлiнедi: арнайы, арнайы дайындық және жалпы дайындық жаттығулары[10].
2. ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
2.1 Зерттеу әдістері
Алға қойған мақсаттарды ойдағыдай шешу үшін төменднгідей әдістемелер қолданылды:
1. Ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді талдау және зерттеу;
2. Бақылау сынақтары;
3. Педагогикалық бақылау;
4. Педагогикалық эксперимент;
5. Математикалық статистика әдістері.Әдебиеттер мен ғылыми әдістемелік көздерді оқу және талдау.
Мәселенің шешімін іздеу барысында әр түрлі әдеби көздер зерттелді, мысалы: бокс туралы ғылыми мақалалар, физикалық белсенділіктің ерекшеліктері, жаттығу процестері және олардың сипаттамалары, боксшылардың дене шынықтыру деңгейі - отандық авторлардың пайдаланылған материалдарының жалпы саны 32 дереккөзді құрады.
Эксперимент барысында, оқу сабақтарының басында және соңында бір тестілеу өткізілді.
Физикалық қасиеттердің дамуын көрсететін дене шынықтыру деңгейін анықтау, бақылау және эксперименттік топтарды дайындаудың бастапқы кезеңіндегі боксшы - спортшылар Алматы қаласының бокс БЖСМ-де ұсынылған тесттер бойынша өткізілді (1-қосымша).
Педагогикалық үрдiстi қалыптастырудың негiзгi заңдылықтарын көрсететiн, бұл қағидаларды таратуда, жаттықтырушы боксшыға арнайы бiлiмдi тез және тиiмдi игеруге, сонымен қатар аз күш жұмсауды үйретедi.
Матиматикалық, статистикалық әдістеме Алынған мәліметтерді сараптау есептеу жалпы спорттық салада қолданылатын матиматикалақ статистикалық әдістемелер бойынша жүргізілді.
Оқу-жаттықтыру және жарыс іс-шараларына педагогикалық бақылау. Педагогикалық бақылауды зерттеудің барлық барысы бойынша қолданылатын негізгі мақсаты, комплексті жекпе-жектің айрықша ерекшеліктерін анықтау болып табылды, сонымен қатар спортшылармен орындалатын ерекшеліктерінің техникалық әрекеттерін жарыс жағдайларында анықтау.
Стенографиялық үйлесімділігінде қолданылатын осы әдіс, жарыс жекпе-жегінің талдауында бастапқы деректік мәліметтерді алу үшін ең бастысының бірі болды. Педагогикалық бақылаудың объектісі, оқу-жаттығу және спорттық жекпе-жектегі әртүрлі түрлерінен спортшылардың жарыс іс-шаралары болып табылады[11].
Әртүрлі деңгейдегі спортшылардың жарыс жекпе-жегінде стенография жасау. Стенографиялық әдісі зерттеулердің барлық тәжірибелік барысында, спортшылардың техникалық-тактикалық шеберлігінің әртүрлі біліктілігінің сандық және сапалық көрсеткіштерін анықтау үшін керек. Арнайы жасалған кестелерде, бақыланатын спортшылармен және олардың қарсыластарымен әрбір жекпе-жекте жүргізілетін, барлық техникалық әрекеттер көрсетілген. Жекпе-жекті ұзақ аяқтау кезінде, спортшылардың біреуінің жеңісі нәтижесінде жеңістің сапасы және техникалық тәсілі сақталып қалған, соның арасында таза жеңіске қол жетті. Одан басқа, спортшылармен сол сияқты және тік тұру немесе төрттағаннан басқа техникалық алдау әрекеттері тіркелді.
Стенографиялау кезінде арнайы жасалған техникалық әрекеттердің атын қысқарту қолданылды, мысалы, бөлімдегі 1ас белгісі аяқпен соққы қарсыластың басына аяқпен бір айналым соққысын білдіреді. Стенографиялаудың осындай жүйесі жарыс әрекеттерінде спортшылар белгілі бір қысқартылған символдармен, жекпе-жек барысында спортшылар орындайтын техникалық-тактикалық әрекеттерді сақтап қалуды айтарлықтай жеңілдетеді, оның ары қарай жан-жақты талдауын алу үшін, сонымен қатар толықтай жеткілікті ақпаратты алуға мүмкіндік береді. Осы талдау, спортшылардың техникалық-тактикалық шеберлігінің деңгейін анықтайды және жарыс іс-әрекетінің әртүрлі жақтарын сипаттайтын, көрсеткіштер есебі негізінде жасалды. Осындай көрсеткіштерді есептеу қабылданған (Тараканов Б.И., 1989; Левицкий А.Г., 1994; Новиков A.A., 1990 және басқалар):
жеңіс пен жеңілістің ауқымы мен сапасы;
жүргізілген техникалық әрекеттердің ауқымы;
жүргізілген іс-әрекеттерге жиналған баллдың мөлшері;
шабуылдың тиімділігі - шабуылдың жалпы санына тиімді жүргізілген техникалық әрекеттерінің қатынас саны;
қорғаудың тиімділігі - оның шабуылының жалпы ауқымына қарсыластың жасаған шабуылының қатынас саны;
нәтижелілік - тиімді жүргізілген тәсілдердің ауқымына ұтып алған баллдың қатынас саны.
Педагогикалық тәжірибе. Педагогикалық тәжірибе, БЖСМ спортшылардың техникалық-тактикалық дайындығында жасалған әдістерінің тиімділігін ресімдеу мақсатында жүргізілді. Негізгі педагогикалық тәжірибенің мәні, бақылау және тәжірибені топтың оқушыларының жарыс іс-әрекеттері тиімділігінің көрсеткіштерін салыстырумен қорытындыланады. Осы көрсеткіштер, мәні бойынша, сыртқы жетекші белгісі болып табылды.
Тәжірибелік бағдарламаның ықпалын анықтау мақсатымен, бақылау жарыстарындағы жекпе-жекке стенография жасалды. Жарыс іс-шарасы, спортшы-оқушылардың спорттық шеберлік деңгейінің эксперттік бағасының жетістігі, балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінде жүргізілді. бақылау және тәжірибелік топтарды салыстыру үшін, біз келесі көрсеткіштердің сандық мәнін алдық: шабуыл тиімділігінің коэффициентті; қорғаныс тиімділігінің коэффициенті; қолданылатын техниканың жалпы ауқымы; шеберліктің эксперттік бағасы; жарыстардағы ойындар нәтижелері. техникалық-тактикалық деңгейіндегі айырмашылығын анықтау спортшылардың бір тобын екіншісімен салыстыру бойынша артықшылығының куәсі болды, сонымен қатар негізгі мәнін анықтады. Сараптамалық бағаның әдісі. Осы әдіс педагогикалық тәжірибенің қорытынды кезеңінде қолданылды, эксперттерде, бақылау жарыстарда, спортшылардың бақылау және тәжірибе топтарының техникалық-тактикалық шеберлігінің деңгейінде, он балл бойынша баға беру жүйесі. Осының барлығы кәсібилігі және біліктілігінің жоғары деңгейін, сонымен қатар эксперттердің кең көзқарасын және пікірін болжауына мүмкіндік берді[12].
2.2 Зерттеулерді ұйымдастыруы
Эксперименттік жұмысқа 10 боксшы қатысты: олардың бесеуі эксперименттік топты, бесеуі - бақылау тобын құрады. Төменде тәжірибелік топтың спортшыларды қатысқан дене дайындығы қабілеттерін дамытуға бағытталған оқу процесінің құрылысының сипаттамасы келтірілген. Біз таңдаған сабақтарды құрудың негізгі қағидаты шапшандық пен ептілік бағытындағы басым жаттығу микроциклдері. Жеті күн ішінде дамып келе жатқан микроцикл 6 жаттығу күнінде 17 практикалық сабақ өткізуді қарастырды (1-кесте). Сонымен қатар, әр микроциклдің соңғы күнінде өткізіледі, оның ұзақтығы жылынумен бірге 120 минутты құрайды.
Кесте 1-жарыс кезеңіндегі спортшылардың жаттығу микроциклдерінің құрылымы
Микроцикл
Сабақтар саны
Жаттығу жұмысының көлемі
Бағдарлама бойынша жаттығу жүктемелерінің арақатынасы, %
Жалпы дене дайындығы
Арнайы дене дайындығы
Шапшандық
Кешенді
Жеті күндік дамытушы
17
20
15
15
48
22
Үш күндік қолдаушы
6
6
33
-
17
50
Жеті күндік стандартты
8
19
11
26
26
37
Эксперттер тобының құрамында үш маман болды, барлығы да денешынықтырудың жоғары білімдерімен, олардың: бірі - халықаралық категорияның судьясы, педагогика ғылымдарының докторы, спорт шебері, бірі - халықаралық категорияның судьясы, Еңбек сіңірген жаттықтырушысы, спорт шебері, бірі - республикалық категорияның судьясы. Соққыны орындауға қойылатын қажеттi талаптары үшінші күннің күндізгі дайындығында жүзеге асырылады Боксшының кейбiр жекелей ерекшелiктерiне қарамастан оның шабуылдау әрекеттерiнде соққы әдiстерiнiң үлгiсi жатыр. Ол боксшы әдiстерiн дайындаудың негiзi болып табылады. Соққыны орындауға қойылатын қажеттi талаптар: қарсыласы денесiнiң белгiлi бiр жерiне тигiзу; қарсыласының ұрыс жүргiзу қабiлетiн төмендету үшiн соққыны белгiлi күшпен орындау. Соққы қозғалысының дәлдiгi басқарушы әсерлердiң нәтижесi болып, ол төмендегiлерге байланысты: соққы қозғалысының жылдамдығын. Осы жылдамдық неғұрлым жоғары болса, басқарушы әсерлер соғұрлым қиындықпен iске асады. Сондықтан жаттығу кездiнде соққы қозғалысын жоғары жылдамдықпен орындау арқылы баулуға болады; соққы қозғалысының ұзақтығы. Ол неғұрлым қысқа болса, оны басқару соғұрлым қиынға соғады. Сондықтан дәлдiктi жылдам орындалатын қимылдармен шыңдау керек[13].
БОСКШЫЛАРДЫҢ ЖАРЫС АЛДЫНДАҒЫ ОҚУ-ЖАТТЫҒУ ЖИЫНДАРЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ МЕН ӨТКІЗУДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Оқу-жаттығу жиындары
Оқу-жаттығу жиындарының міндеттері боксшылардың техникалық-тактикалық шеберлігін жетілдіру, жеке физикалық қасиеттерді дамыту үшін функционалдылықты арттыру, кейбір техникалық кемшіліктерді жою, жаңа техникалық-тактикалық дағдыларды игеру, сүйікті әдістер мен әрекеттерді жетілдіру. Оқу-жаттығу жиыны 20-30 күнге созылуы мүмкін.
Жиынға боксшы жаттықтырушымен бірге жасалған жаттығу жоспарымен келеді. Жиындардың жаттықтырушылар кеңесі боксшыны алдын ала даярлау жоспарымен танысады және жиын уақытына жеке дайындық жоспарын жасайды. Боксшымен жұмыс істейтін жаттықтырушы техникалық әрекеттердегі айқын қателіктерді жоюға, жеке қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды таңдайды, әртүрлі стильдегі боксшылармен күрес тәжірибесін кеңейтеді және т. б.
Боксшылардың жаттығуларының жеке жоспарларында техникалық, тактикалық, физикалық, психологиялық және теориялық дайындықты жетілдіру бойынша ұсыныстар мен талаптар егжей-тегжейлі көрсетілуі керек.
Техникалық дайындық саласында әр боксшының сүйікті жекпе-жегін жетілдіруге және рационализациялауға, техниканы үнемді орындауға, жекпе-жектен кейін демалуға ерекше назар аударылады. Жаттықтырушылар өз шәкірттері жиі жіберіп алатын соққыларды жазып, боксшылардың қорғаныс әрекеттеріндегі қателіктердің себептерін анықтап, соққылардың барлық түрлерінен қорғауды жақсартуы керек. Белсенді қорғаныстарға назар аудару және қорғанысты қарсы шабуыл жасау үшін бастапқы позиция ретінде пайдалану өте маңызды[14].
Жаттықтырушы боксшымен бірге судьяның ескертулері мен ескертулеріне әкелуі мүмкін қателіктерді жою үшін жұмыс істеуі керек (тыйым салынған жерлерге соққы беру, ұстау, жақын ұрыс, қауіпті бас қимылдары және т .б.п. Тактикалық дайындықта әр түрлі қашықтықтағы боксшыларға, сол жақтағы боксшыларға және т.б. қарсы әрекеттерге байланысты жалпы тапсырмалардан басқа, болжалды серіктестердің күшті және әлсіз жақтарын және оларға қарсы тұрудың нұсқаларын ескере отырып, жеке тапсырмалар қарастырылған. Боксшылар жекпе-жек барысында өздерінің ұрыс мәнеріндегі қимыл қарқынын, ырғағын, сипатын өзгерту қабілетін жетілдіруі керек. Өзіңіздің шабуылдарыңыз бен қарсы шабуылдарыңыздың алдында дайындық әрекеттерін жасауға, рингтегі қозғалыстар мен маневрлерді жақсартуға, бұрыштан шығып, қарсыластың қозғалысын шектеуге, оның қателіктерін тиімді пайдалануға, шебер шаршауға және ашуға ерекше назар аудару керек.
Арнайы дене шынықтыру саласында әр боксшының арнайы дене қасиеттерінің деңгейін арттыру жоспарлануда -- қозғалыстарды үйлестіру, реакция жылдамдығы, соққылардың күші мен дәлдігі, барлық үш раундта жоғары қарқынмен күресу мүмкіндігі. Оқу-жаттығу жиындарындағы психологиялық дайындық ұрысқа психологиялық дайындық, жеңіске деген талпыныспен өзін-өзі гипноздау, қарсыластың қабілеттері мен дайындығын объективті бағалау дағдыларын игеруді қамтиды. Жоспар бәсекелестік қиындықтарды жеңуде психологиялық тұрақтылықты жетілдіруді (соққы факторлары, оның барысында ұрыс сипатының өзгеруі), назардың шоғырлануын қамтамасыз етеді. Өзін-өзі тәрбиелеу және өзін-өзі басқару дағдылары турнирге және әр жекпе-жекке дайындық кезінде психологиялық жағдайға үйретіледі [15].
Теориялық дайындыққа да көп көңіл бөлінеді. Жиынға қатысушылар саяси ақпараттарды, халықаралық жағдай, әлемдік спорттық қозғалыс туралы, кеңес спортшысының моральдық және этикасы туралы дәрістер тыңдайды. Олар психологиялық дайындық мәселелері бойынша әңгімелерге қатысады, атақты боксшылардың жекпе-жектерінің кинофильмдері мен бейнежазбаларын қарайды. Жиынға қатысушылар спорттық форманы алу, оны сақтау және ауыр жүктемелерден кейін қалпына келтіру үшін құралдар мен әдістерді таңдау саласында медициналық-биологиялық білімді игереді, тамақтану, ұйқы, демалу және жаттығу режимінде дағдылар алады, дене салмағын реттеу әдістерін таңдайды. Осындай сипаттағы жиындарда спортшылардың денсаулық жағдайына және қарқынды дене жаттығулары процесінде қалыптасатын тіршілікті қамтамасыз етудің негізгі жүйелерінің компенсаторлық тетіктерінің айқындылық дәрежесіне тұрақты медициналық бақылау жүзеге асырылады.
Дәрігердің міндеттеріне спортшының денсаулығы мен денсаулығын бағалау, нақты жағдайларда оның функционалдық мүмкіндіктері мен физикалық көрсеткіштерін анықтау, сондай-ақ белгілі бір жаттығу режимінен кейін спорттық форманы қалпына келтіру мүмкіндігі кіреді. Осылайша, оқу-жаттығу жиындары боксшыны турнирге тікелей даярлауды көздемейді, керісінше спорттық шеберлікті арттыру үшін неғұрлым қолайлы жағдай жасаймын. Жиында боксшы мен жаттықтырушы " өз ұжымында тұрақты жаттығу жағдайында боксшыны одан әрі даярлау [16].
Жалпы және арнайы дене шынықтыру дайындығы бойынша жиындар боксшылардың жаттығу техникасы мен әдістемесін меңгеруін, бокс іс - әрекеті үшін қажетті жеке және жан-жақты жаттығулардың көмегімен-ептілік, жылдамдық және күштік төзімділік, жалпы және арнайы үйлестіру, сонымен қатар жеке дене қасиеттерді дамыту үшін жаттығуларды таңдауда дағдыларды игеруді, дене шынықтыру бойынша топтық және жеке сабақтарды өз бетінше өткізуді қамтиды. Жиынға қатысушылар таңғы жаттығуларды өткізу әдістемесін меңгереді; қарапайым және күрделі реакция жылдамдығының жылдамдығы мен дәлдігін дамыту үшін жұпта, арнайы снарядтарда, ТР қысқыштарда және табандарда жаттығулар; ойын алаңдарын, Ги үстел залдарын, жүзу бассейндерін және т. б. пайдалана отырып, Ф-дайындық бойынша арнайы сабақтар.
Медициналық тапсырмалар және теориялық дайындық оқу-жаттығу жиындарындағыдай. 30 күндік дене шынықтыру жаттығулары әдетте көктемде, жазда немесе күзде өтпелі дайындық кезеңінде өткізіледі, өйткені жылдың осы уақытында ашық ауада әртүрлі жаттығулар жасауға болады.
Қалпына келтіру-сауықтыру жиындары. Спортшының үлкен жүйке және дене жүктемелерді өткізетін заманауи жаттығу процесі спортшының денсаулығын бақылауды күшейтуді талап етеді. Жаттықтырушының, дәрігердің және спортшының тұрақты бірлескен қызметі спортшыларды даярлаудың түпкі мақсаттарын табысты жүзеге асырудың -- жоғары спорттық нәтижелерге қол жеткізудің кепілі болып табылады. Бірқатар турнирлерге қатысатын және айтарлықтай немесе шамалы жарақат алған жоғары дәрежелі боксшылар қалпына келтіру және сауықтыру сипатындағы демалысты қажет етеді, содан кейін олар спорттық шеберлікті одан әрі жетілдіре бастайды[17].
Спортшы мен шаршаудың алдын алу үшін қалпына келтіруді белсендіретін арнайы биомедициналық құралдарды ұтымды пайдалану қажет. Қалпына келтіру сауықтыру жиындарында боксшылар арнайы режимде, дәрігердің тұрақты бақылауында болады; физиотерапиялық, су рәсімдерін қабылдайды, массаж алады. Сонымен қатар, әртүрлі сипаттағы процедуралар қолданылады, соның ішінде жеңіл гимнастика, серуендеу, жүзу және есу, қыста шаңғымен сырғанау және т. б. Жиындарда көркемөнерпаздар кеші, спорттық ойындар, би кештері және т.б. мәдени-бұқаралық шаралар кеңінен қолданылады. Қалпына келтіру-сауықтыру жиындарынан кейін боксшының жұмыс қабілеттілігі толық қалпына келеді, ол одан әрі спорттық дайындыққа дайын [18].
Орнату алымдары. Орнату ақысы немесе әдістемелік төлемдер 7-ден 12 күнге дейін созылады. Бұл жиындарға тек боксшылар ғана емес, олардың жаттықтырушылары да шақырылады. Белгіленген жиындар мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығудың жеке жоспарларының орындалуын тексеру: б) боксшының жарыстардағы өнер көрсетулеріне талдау жүргізу және тиісті тұжырымдар; в) жаттықтырушы мен боксшыға боксшыны алдағы кезеңге даярлау жоспарын жасауға көмек көрсету;
г) боксшыны даярлаудың әдістемелік және медициналық-биологиялық мәселелері бойынша ұсынымдар беру. Орнату жиындарында боксшы өзінің денсаулығы мен денесінің функционалды жағдайын анықтау үшін толық медициналық тексеруден өтеді. Орнату ақысы өтпелі кезеңде немесе кез-келген турнирге дайындық басында өтеді. Боксшыны даярлауды жоспарлау мәселелерін жаттықтырушылар кеңесі, шақырылған жаттықтырушы және боксшы міндетті түрде дәрігердің қатысуымен шешеді.Жиындарда техника және тактика бойынша практикалық сабақтар, сондай-ақ ұрыс жүргізу тактикасы, психологиялық дайындық мәселелері бойынша теориялық сабақтар өткізіледі. Техникалық кемшіліктерді түзету және одан әрі дене шынықтыру бойынша ұсыныстар беріледі.
Шақырылған жаттықтырушылар оқыту мен жаттықтыру әдістемесі мәселелері бойынша жоғары білікті мамандардың дәрістерін тыңдайды.
Жаттығу жиындары турнирге дайындықтың соңғы кезеңі болып табылады. Олардың ұзақтығы 20-дан 30 күнге дейін. Олар жаттығу деп аталады, өйткені жиындардың міндетіне оқу сұрақтары немесе боксшыға оның техникалық және тактикалық техникасын, ұрыс тәсілін және т.б. өзгерту туралы ұсыныстар кірмейді. Сондықтан республикалық, одақтық немесе халықаралық ауқымдағы жаттығу жиындарына өздерінің техникалық, тактикалық ерекшеліктері, стилі мен ұрыс жүргізу мәнері бойынша толық қалыптасқан боксшылар шақырылады. Олар көптеген тең дәрежелі боксшыларды жеңіп алды, алдын-ала жарыстардың жеңімпаздары немесе жүлдегерлері, өз іс-әрекеттеріне сенімді, үлкен жаттығу жүктемелеріне дайын.
Жаттығу жиындары мынадай міндеттерді шешуді көздейді: а) жаттығу үшін неғұрлым қолайлы жағдайлар жасау-жаттығудың, тамақтанудың белгілі бір режимін белгілеу, жоғары және ауыр жүктемеден кейін оңалту құралдарын қолдану; б) жүктеменің көлемі мен қарқындылығын алдағы турнир жағдайларына жақындату; в) жүйке жүйесін нығайту үшін жағдай жасау; г) жаттығудың жеке жоспарына сәйкес шеберліктің барлық компоненттерін жетілдіру[19].
д) төрешілердің ескертулеріне әкеп соқтыруы мүмкін кейбір техникалық кемшіліктерді жою; Е) боксшыларға әртүрлі ұрыс мәнеріндегі серіктестермен (шабуылдаушылар, қарсы шабуыл жасаушылар, ұрысушылар және т.б.) оқу-жаттығу ұрыстары дағдыларын алуға мүмкіндік беру; ж) денсаулықты нығайту және функционалдық және психологиялық жауынгерлік әзірлік үшін әлеуетті мүмкіндіктер жасау; 3) боксшыларды жеке салмақ санаттарында команда құрамына іріктеу және жаттықтырушылар кеңесінің жиындардың ортасынан кешіктірмей команданың түпкілікті құрамын белгілеуі.
3.2. Жиындарды ұйымдастыру және өткізу әдістемесі.
Жиындарға дайындықты жұмысы алқалық шешімдер негізінде құрылатын жаттықтырушылар кеңесі басқарады. Жаттықтырушылар кеңесінде тәрбие жұмысының жаттығу сабақтарын ұйымдастыру мәселелері талқыланады. Оқу-жаттығу жиындарына оқушылары шақырылған және команда құрамындағы алғашқы нөмірлер болып табылатын жаттықтырушыларды тартады. Жұмысты тренерлері көмекшілері бар жиындардың аға жаттықтырушысы басқарады: олардың бірі құжаттаманы, оның ішінде жаттықтырушылар кеңесі отырыстарының хаттамаларын жүргізеді, екіншісі сабақ орындарын, мүкәммалды дайындауды бақылайды, үшіншісі саяси және мәдени-тәрбиелік іс-шараларды өткізуге жауап береді. Жиынға боксшы жаттықтырушымен бірге дайындалған жаттығу жоспарымен келеді. Жаттықтырушылар кеңесі боксшыны алдын-ала даярлау жоспарымен танысады, жаттығу кезінде жеке дайындық жоспарын жасайды, онда техникалық тактикалық, физикалық, психологиялық және теориялық дайындықты жетілдіру бойынша ұсыныстар мен талаптар егжей-тегжейлі көрсетілуі керек. Боксшымен жұмыс істейтін жаттықтырушы техникалық әрекеттердегі айқын қателіктерді жоюға, жеке қасиеттерді дамытуға арналған жаттығуларды таңдайды, әртүрлі стильдегі боксшылармен күрес тәжірибесін кеңейтеді және т. б. [20].
Аға жаттықтырушы жаттығу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz