Ағаш өңдеудің технологиялық процестері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі

Торайғыров университеті

САГАТОВ АРДАК АСКАРОВИЧ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В11201 - Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы

Павлодар

Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігі

Торайғыров университет

Жаратылыстану факультеті

Биология және экология кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Ағаш өңдеу цехының техносфералық қауіпсіздігін қамтамасыз ету

6В11201 - Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі мамандығы бойынша

Орындаған
ҚОҚ-401 тобы

_______________
(қолы)

А. А. Сагатов
Ғылыми жетекші
т.ғ.к., қауым. профессор

_______________
(қолы)

М. Б. Урузалинова
Нормоконтроль
б.ғ.к., қауым. профессор

_______________
(қолы)

М. Б. Урузалинова

Павлодар
2024
Мазмұны

К
3

1 Ағаш өңдеудің технологиялық процестері
5

Кіріспе

Жұмыста кәсіпорынның сипаттамасы, ағаш өңдеу цехының қызметі қарастырылды. Кәсіпорындағы экологиялық, өндірістік, техносфералық қауіпсіздікке талдау жүргізілді. Жұмыста техносфералық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша ұсынылатын техникалық және технологиялық шешімдердің экономикалық тиімділігін есептеу жасалды. Кіріспе атмосфераның ластануына ағаш өңдеу өнеркәсібі айтарлықтай үлес қосады.
Целлюлоза - қағаз өнімдерін тұтынудың өсуіне байланысты ағаш өңдеу өнеркәсібінен қоршаған ортаның ластануын болжау мәселесі ерекше өзекті.
Осыған байланысты қоршаған ортаны тазарту схемалары жасалды.
Қатты қалдықтарды кәдеге жарату мәселесі де өзекті болып табылады. Қатты қалдықтарды жоюдың ең тиімді әдісі - оларды қайта өңдеу.
Ағаш өңдеу өнеркәсібі кәсіпорынның жұмыс аймағының ауасына теріс әсер етеді. Атмосфераға шаңның көп мөлшері шығарылады, бұл жұмысшылардың әл-ауқатына әсер етеді, уақыт өте келе өкпенің әртүрлі созылмалы аурулары мен демікпе, пневмокониоз сияқты аллергияларды тудырады. Бұл жұмыста қоршаған ортаны зиянды заттармен ластанудан қорғаудың ең тиімді әдістерін табу мәселелері қарастырылады.
Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуының ажырамас шарты болып табылатынына және әртүрлі заңнамалық актілерде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету қағидаттары енгізілгеніне қарамастан, тұтастай алғанда қауіпсіздік деңгейі төмен болып қала береді. Өндірісте зардап шеккендер санының, ірі өнеркәсіптік және көлік апаттарының жыл сайын өсуі байқалады. Қазіргі жағдай қауіпсіздіктің төмен деңгейімен және адами фактормен ғана емес, сонымен қатар қолданылатын жабдықтың конструктивті жетілмегендігімен де түсіндіріледі.
Тіршілік қауіпсіздігі мәселесін шешу адам қызметінің қалыпты жағдайларын қамтамасыз етуден, адамды және қоршаған ортаны нормативтік рұқсат етілген деңгейден асатын өндірістік ортаның зиянды факторларының әсерінен қорғаудан тұрады.
Ағаш өңдеу цехында салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасауға іс-шаралар кешені, атап айтқанда, ағаш өңдеудің ең аз зиянды технологияларын, тиімді санитарлық-техникалық құралдарды және жұмысшыларды қорғаудың жеке құралдарын қолдану арқылы қол жеткізіледі. Әр түрлі өндірістік зияндардың бөлінуіне жол бермеу осы өндірістерде жұмыс істейтін көптеген жұмысшылар үшін еңбек жағдайларын жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Адам жасаған техносфера жер бетіндегі барлық қауіп-қатердің негізгі көзі болып табылады, онда болған апаттар тек адам шығынына ғана емес, сонымен бірге қоршаған ортаның жойылуына, оның қайтымсыз деградациясына әкеледі.
Көптеген апаттар қоршаған ортаға елеулі зиян келтіретін әртүрлі кәсіпорындардың өндірістік қызметіне әкеледі. Мұндай қызметтің нәтижелері құрғақшылық, ормандардың жойылуы, қышқыл жаңбыр, ластану және басқа да жағымсыз экологиялық салдарлар болып табылады.
Бұзылған табиғи кешендерді қалпына келтіру ондаған жылдарға созылады және айтарлықтай еңбек пен шығындарды талап етеді. Сондықтан қазіргі уақытта алдын алу шаралары бірінші орынға шығады, оларды табиғи ортаның жай-күйі туралы жедел ақпаратсыз жүргізу мүмкін емес.
Жоба түсіндірме жазбаны қамтиды, ол өз кезегінде 3 негізгі бөлімнен тұрады. Сондай-ақ, бұл жобаның құрамына кіріспе, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі кіреді.
Мақсаттары:
- ағаш өңдеу цехында техносфералық қауіпсіздік пен еңбекті қорғаудың талап етілетін деңгейін қамтамасыз ету;
- ағаш өңдеу цехын қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету, авариялардың алдын алу, кәсіпорынның осындай авариялардың салдарын оқшаулауға және жоюға дайындығын қамтамасыз ету;
- қауіпсіздікті қамтамасыз ету, еңбек жағдайларын жақсарту және қызметкерлердің денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету.
Міндеттері:
- өндіріске сипаттама беру;
- өндірістік қауіптер мен зияндарды анықтау;
- техносфералық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің қолданыстағы жүйесіне талдау жүргізу және оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізу.

1 Ағаш өңдеудің технологиялық процестері

Ағаш және әрлеу материалдары жоғары сұранысқа ие, өйткені олар әмбебап, арзан және өндірістік нысанда немесе жеке құрылыста кез-келген құрылыс жобасын жүзеге асыруға арналған. Бұл өнімге сұраныс тұрақты, дегенмен ол нақты тапсырысқа байланысты өлшемдері бойынша өзгереді. Сату көлеміне жыл мезгілі де әсер етеді: көктемгі-жазғы-күзгі кезеңде осы учаскелердегі жұмыстарды жандандыру кезінде өнімді сатуда нақты серпіліс болады.
Өнім ассортименті өте кең және сұранысқа ие болса да, аз сұранысқа ие өнімдердің жекелеген санаттары бар, сондықтан дайын өнімнің қоймасында жиналады (150x150 бар, кесілмеген тақта, қалыңдығы 40, 50, 60 мм, кесетін тақта 60x100, 60x150, өндіріс қалдықтары және неке). Бірақ ағаш өндірісі негізінен нақты тапсырыстарға арналған болғандықтан, бұл өнімдер қоймаларда ұзақ уақыт орын алмайды.
Өнімнің жекелеген түрлерін жеткізуге келетін болсақ, оларды сату үшін сапа, таңбалау және орау бойынша қосымша талаптарды орындау қажет.
Мәселен, жеткізілетін материалдың ылғалдылығы 8 - 18 % аралығында болуы керек, бұл кептіру камерасында өнімдерді қосымша кептіруді және дайын өнімді полиэтилен пленкамен орауды және т. б.
Нарықта өнімді сату кәсіпорындардың өз қажеттіліктері үшін өнеркәсіптік және сауда кәсіпорындарымен келісім-шарт негізінде жүзеге асырылады (жөндеу және т.б.). Технологиялық процестің сипаттамасы сүректен ағаш бұйымдарын дайындауға арналған жоспарлаудан және кесуден бастап тегістеу мен калибрлеуге дейінгі жабдықтардың толық кешені ұйымдастырылған. Құралдың болуы кез-келген күрделіліктегі ағаш бұйымдарын жасауға мүмкіндік береді.
Ағаш өңдеу өнеркәсібінің ежелгі тамыры бар және әлемнің көптеген елдерінің экономикасында маңызды рөл атқарады. Тарихи тұрғыдан алғанда, адамдар ағашты тұрғын үй салу, құрал-саймандар жасау, жиһаз жасау, интерьер заттары, кемелер жасау және т.б. үшін пайдаланған. Уақыт өте келе ағаш өңдеу технологиялары күрделене түсті және тиімдірек болды, бұл өнеркәсіптің өсуіне әкелді.
Қазіргі әлемде ағаш өңдеу өнеркәсібі ағаш кесу, ағаш және ағаш өнімдерін өндіру, қағаз өндірісі және т.б. сияқты әртүрлі салаларды қамтитын жаһандық және көпжақты экономика секторына айналды. Ағаш өңдеу өнеркәсібінің қазіргі жағдайының бірнеше негізгі аспектілері:
- тұрақты орман шаруашылығы: ормандарды сақтауға және оларды тұрақты басқаруға ұмтылу ағаш өңдеу өнеркәсібі үшін басты басымдықтардың біріне айналды. Көптеген компаниялар мен елдер ормандарды жауапты басқаруды қамтамасыз ету үшін FSC (Forest Stewardship Council) және Pefc (Programme for the Entorsement of Forest Certification) сияқты орман шаруашылығын сертификаттау жүйелерін енгізуде;
- технологиялық инновациялар: компьютерлік жабдықты басқару (CNC), ағаш өңдеудің жаңа әдістері және робототехниканы қолдану сияқты заманауи технологиялар Ағаш өңдеу өнеркәсібіндегі өнімділік пен сапаны айтарлықтай жақсартты;
- әлемдік сауда нарығы: көптеген елдер ағаш пен ағаштан жасалған бұйымдарды экспорттайды және импорттайды. Ірі өндірушілерге АҚШ, Канада, Ресей, Қытай, Бразилия және Еуропалық Одақ елдері кіреді;
- экологиялық мәселелер: ормандарды кесу, дұрыс емес ағаш кесу, ластану және биоәртүрлілікке қауіп төндіретін мәселелер алаңдаушылық туғызады және ағаш өңдеу өнеркәсібінде тұрақты тәжірибелерді іздеуді ынталандырады;
- жаңа нарықтар мен қажеттіліктер: экологиялық тұрақтылық пен Берік материалдарға деген қызығушылықтың артуымен ағаш және ағаш бұйымдары құрылыста, жиһаз өндірісінде, қаптамада және басқа салаларда жаңа қолданбаларды таба алады;
- аламалы материалдармен бәсекелестік: ағаш пластмасса және металл сияқты басқа материалдармен, әсіресе орау және құрылыс салаларында көбірек бәсекелеседі. Экологиялық таза және ұзаққа созылатын баламаларды дамыту ағашқа деген сұранысқа әсер етуі мүмкін.
Соңғы он жыл ішінде ағаш өңдеу және жиһаз өнеркәсібінде өндірістің тез құлдырауы байқалды. 1999 жылы салада тауарлы өнім шығару көлемі 1990 жылмен салыстырғанда 6 есе қысқарды, өнеркәсіптік өндіріс құрылымындағы үлес 2,7 %-дан 0,2 %-ға дейін немесе 13,5 есе төмендеді.
Жеке ағаш кесу 1991 жылғы 2,5 миллион м3-ден 1999 жылы 885 мың м3 дейін немесе үш есе азайды. Оның ішінде Шығыс Қазақстан облысы бойынша 800 мың м3-ден 57 мың м3-ге дейін, немесе 14 есе. Өңделмеген түрдегі ағаш материалдарының экспорты 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда 2,4 есе өсті және 65942,7 м3 құрады. Дағдарыс және қазақстандық нарықтың ашықтығы жағдайында саланың көптеген кәсіпорындары импортталатын өнімдермен бәсекелестікке төтеп бере алмай, өндірісті тоқтатуға мәжбүр болды. Бұған шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халықтың жиһаздары мен ағаштан жасалған бұйымдарына төлем қабілетті сұраныстың төмендеуі және отандық өндірістің дамуын ынталандырмаған сала үшін қолайсыз экономикалық жағдайлар ықпал етті.
Саланың қалпына келуі мен дамуы баяулайды:
- салаға инвестициялардың болмауы, өндірістердің техникалық және технологиялық жай-күйінің төмен деңгейі, бұрынғы КСРО-дан қалған саланың көптеген кәсіпорындарында жабдықтардың моральдық және физикалық тозуы;
- жаңадан құрылған кәсіпорындардың өз айналым қаражаттарының жетіспеушілігі және кепілзаттардың жоқтығынан және несиелендірудің жоғары мөлшерлемесіне байланысты оларды банктердің несиелері есебінен толықтырудың мүмкін еместігі;
- ағаш плиталары мен кесілген ағаш материалдарын шығару жөніндегі отандық өндірістерді жою. Саланы қалпына келтіру және дамыту үшін ұйымдастырушылық, экономикалық, қаржылық және техникалық жағдайлар жасау қажет. Оның ішінде ішкі және сыртқы нарықтардағы сұранысқа сәйкес өзінің шикізат базасы, ағаш, ағаш плиталары, ағаш бұйымдары, жоғары сапалы жиһаз өндірісі бар.
Сүрек, ағаш бұйымдары мен жиһаз өндірісінің, экспортының және импортының теңгерімін негізге ала отырып, Қазақстан нарығының осы өнім бойынша сыйымдылығы 1998 - 1999 жылдары 10 - 12 миллиард теңгені құрады. Үй шаруашылықтары кірістерінің статистикасына сәйкес жиһаз басым болатын Үйге арналған тауарларды сатып алу 1998 жылы 13,1 миллиард теңгені, 1999 - 2000 жылы 13 - 13,5 миллиард теңгені құрады.
Заңды тұлғалардың жиһаз сатып алуын назарға ала отырып, жиһаз бойынша ішкі нарықтың сыйымдылығы 18,6 миллиард теңгені немесе 130 миллион долларды құрайды. Отандық жиһаздың көлеңкелі өндірісін қоса алғанда, ішкі нарықтағы үлесі 40 %-ға дейін жетеді.
1991 жылға дейін Қазақстан нарығын жиһазбен толтыру жан басына шаққанда 70 - 72 АҚШ долларын құрады. Қазіргі уақытта халықтың төлем қабілеттілігінің төмен болуына байланысты бұл өнімді тұтыну жан басына шаққанда 8 АҚШ долларына дейін қысқарды. Дамыған елдерде жан басына шаққанда 130-дан 260 АҚШ долларына дейін келеді. Яғни, қазіргі уақытта ішкі нарықтың шектеулілігі Жиһаз және сәйкесінше ағаш және плита материалдары өндірісін қалпына келтіру мен дамытуды тежейді.
Кесілген ағаш материалдары бойынша нарық сыйымдылығы 45 - 50 %-ға отандық өндіріс өнімдерімен, негізінен сапасы төмен 65 - 70 %-ға сүректен жасалған бұйымдармен толтырылады. Ағаш жаңқалы және ағаш талшықты тақталар (бұдан әрі - ДСП және ДВП) бойынша нарықтың сыйымдылығы тиісінше 250 мың м[3] құрайды және 6,5 миллион м[3] импорт есебінен қамтамасыз етіледі.

2 Ағаш өңдеу цехтарының қауіпті және зиянды факторлары және адам организміне әсері

Ағаш өңдеу цехтары жұмысшылар мен қоршаған орта үшін белгілі бір қауіптерді тудырады. Міне, кейбір негізгі қауіптіліктер:
1) жарақаттар мен апаттар: ауыр жабдықтармен және өткір құралдармен жұмыс жарақатқа, соның ішінде адамның дене мүшелерінің кесілуіне, сынуына және мыжылуына әкелуі мүмкін. Жүктердің құлауы, аралардың жыртылуы және т.б. сияқты аппараттық апаттар да ауыр жарақатқа және тіпті өлімге әкелуі мүмкін;
2) өрттер мен жарылыстар: аралар, машиналар және кептіргіштер сияқты жабдықты пайдалану өрт пен жарылыс қаупін арттыруы мүмкін, әсіресе жанғыш сұйықтықтар пайдаланылса немесе жабдыққа дұрыс күтім жасалмаса;
3) химиялық заттардың экспозициясы: ағаш өңдеу цехтары ағашты өңдеу, жабу немесе қорғау үшін химиялық заттарды пайдалана алады. Бұл буды ингаляциялау немесе теріге тию арқылы жұмысшылардың денсаулығына қауіп төндіруі мүмкін, атап айтқанда күйіктереге, улануға және түрлі тері жарақаттарының пайда болуына әкеп соқтырады.
4) шаң заттары: ағаш өңдеу шаңның көп мөлшерде болуын тудыруы мүмкін, бұл денсаулыққа қауіпті болуы мүмкін, әсіресе шайырлар мен басқа заттардың мөлшері жоғары ағаш шаңы болса. Шаңды ұзақ уақыт ингаляциялау демікпе және бронхит сияқты тыныс алу ауруларының дамуына әкелуі мүмкін;
5) шу: ағаш өңдеу цехтарындағы көптеген процестер шудың айтарлықтай деңгейін тудыруы мүмкін, бұл жұмысшылардың есту қабілетінің жоғалуына немесе басқа есту проблемаларына әкелуі мүмкін;
6) экологиялық қауіптер: ағаш бұйымдарын өндіруден шығатын шығарындылар мен қалдықтар қоршаған ортаға, соның ішінде судың, топырақтың және ауаның ластануына және жергілікті экожүйелерге қауіп төндіруі мүмкін;
7) электр қауіпсіздігі: ағаш өңдеу цехтарында электр жабдықтары мен сымдарды пайдалану жабдықты дұрыс пайдаланбаған немесе дұрыс жұмыс істемеген жағдайда электр тогының соғу қаупін тудыруы мүмкін.
Ағаш өңдеу өндірісіндегі қалдықтарды басқару және өңдеу жүйелері қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуда және экологиялық талаптар мен стандарттарды сақтауда маңызды рөл атқарады. Мұнда қалдықтарды басқару және өңдеу жүйелерінің бірнеше негізгі аспектілері берілген:
1) қалдықтарды анықтау және жіктеу: бірінші қадам-кәсіпорында пайда болатын қалдықтардың барлық түрлерін анықтау, сондай-ақ оларды қолданыстағы заңнамалық талаптарға сәйкес жіктеу. Бұған қауіпті және қауіпті емес қалдықтар кіреді;
2) қалдықтарды жинау және сақтау: қалдықтардың әр түрі үшін тиісті жинау контейнерлерін және уақытша сақтауды анықтау қажет. Қауіпті қалдықтар ерекше назар аударуды қажет етеді және барлық қауіпсіздік шараларын сақтай отырып, арнайы контейнерлерде сақталуы керек;
3) тасымалдау және қайта өңдеу: қалдықтар қайта өңдеуге немесе кәдеге жаратуға жіберілмес бұрын дұрыс оралған және таңбаланған болуы керек. Бұған қайта пайдалану үшін қалдықтарды қайта өңдеу, кәдеге жаратудың біріктірілген әдістері (мысалы, энергияны пайдалану арқылы жағу) немесе арнайы кәдеге жарату әдістері кіруі мүмкін;
4) заңнамаға сәйкестікті қамтамасыз ету: кәсіпорын қалдықтарды өңдеуге және қоршаған ортаны қорғауға қатысты барлық қолданыстағы заңдарды, нормалар мен стандарттарды сақтауы керек. Бұған қауіпті заттарды кәдеге жарату талаптары, шығарындылар шегі және басқа да экологиялық стандарттар кіруі мүмкін;
5) қызметкерлерді оқыту: жұмысшылар экологиялық талаптар мен стандарттарға сәйкес қалдықтарды дұрыс өңдеу, сұрыптау, сақтау және кәдеге жарату бойынша оқытылуы керек;
6) мониторинг және есеп беру: кәсіпорын барлық қалдықтарды, олардың көлемін және өңдеу немесе кәдеге жарату әдістерін есепке алуы керек. Тұрақты бақылау стандарттарға сәйкестікті бақылауға және кез келген бұзушылықтарға тез жауап беруге мүмкіндік береді;
7) тұрақты жетілдіру: қалдықтарды басқару жүйелері қоршаған ортаға жағымсыз әсерлерді жақсарту және азайту мүмкіндіктерін анықтау мақсатында тұрақты талдау мен бағалаудан өтуі керек;
Ағаш өңдеу зауытында экологиялық талаптар мен стандарттарды сақтау қоршаған ортаны қорғауда және өндірістің тұрақтылығын қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Кәсіпорын экологиялық ережелерді сақтау үшін қабылдауы мүмкін кейбір негізгі шаралар:
1) заңнамаға сәйкестік: кәсіпорын үкімет пен реттеуші органдар белгілеген барлық экологиялық заңдар мен нормативтерді қатаң сақтауы керек. Бұған атмосфералық шығарындыларға шектеулер, су мен ауа сапасының стандарттары, қалдықтарды басқару және басқа да көптеген аспектілер кіреді;
2) мониторинг және есеп беру: кәсіпорын атмосфераға шығарындылар, су ағындары, шу деңгейі және т.б. сияқты экологиялық көрсеткіштерін үнемі бақылап отыруы керек;
3) ресурстарды тиімді пайдалану: энергия мен суды тұтынуды азайту және қалдықтар мен шығарындыларды азайту үшін өндіріс процестерін оңтайландыру қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға көмектеседі;
4) экологиялық таза технологияларды енгізу: шығарындыларды азайтуға және ресурстарды тиімді пайдалануға ықпал ететін заманауи технологиялар мен жабдықтарды пайдалану экологиялық стандарттарды сақтауға көмектеседі;
5) қызметкерлерді оқыту: кәсіпорынның барлық қызметкерлері қоршаған ортаны қорғау шаралары, сондай-ақ өз қызметінде экологиялық талаптарды сақтау әдістері туралы оқытылып, хабардар болуы керек;
6) жергілікті қауымдастықтармен және ұйымдармен ынтымақтастық: кәсіпорын қоршаған ортаны қорғау және тұрақты даму бағдарламаларын әзірлеу және енгізу үшін жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен, қоғамдық ұйымдармен және басқа да мүдделі тараптармен ынтымақтаса алады.

3 Еңбек қауіпсіздігін реттеу үшін қолданылатын бірнеше жалпы ережелер мен заңнамалар

Әр түрлі елдерде ағаш өңдеу саласындағы еңбек қауіпсіздігі мен техникалық қауіпсіздікті реттейтін заңнама әр түрлі болуы мүмкін. Мұнда әдетте белгілі бір саладағы еңбек қауіпсіздігін реттеу үшін қолданылатын бірнеше жалпы ережелер мен заңнамалар берілген:
1) еңбек қауіпсіздігі туралы заңдар: бұл жұмыс берушілердің міндеттері мен жұмысшылардың қауіпсіз және салауатты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету құқықтарын белгілейтін жалпы заңдар. Мысал ретінде АҚШ-тағы еңбек қауіпсіздігі туралы Федералды заңды келтіруге болады;
2) техникалық қауіпсіздік ережелері: бұл актілер кәсіпорындарда жабдықтар мен машиналарды пайдалануды және оларға қызмет көрсетуді реттейді. Олар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.