Жаттықтырушының кәсіби маңызды қасиеттері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Дене шынықтыру және бұқаралық спорт академиясы
Астана.қ

ҒЫЛЫМИ ЖОБА

Ғылыми жоба тақырыбы: Жаттықтырушы психологиясы

№
Орындаған:
Мәтін
Ауызша
Презентация
1
Айтымов.И

2
Жолшиев.Н

3
Хасан.А

4
Әбен.А

5
Нәубетова.К

6
Құдайбергенова.Ж

7
Өтемісов.Е

Астана 2024ж

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.Негізгі бөлім
1.1 Жаттықтырушының психологиялық дайындығы мен шеберлігі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2.Жаттықтырушының психалогиялық жағдайы ... ... ... ... ..
2. Жаттықтырушы мамандығының ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.Жаттықтырушының кәсіби маңызды қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
III.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
IV.Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..

Түйіндеме. Жаттықтырушы психологиясын зерттеу қазіргі спортта маңызды тақырып болып табылады, өйткені жаттықтырушы спортшылардың жетістігінде шешуші рөл атқарады. Біздің зерттеу жобаңыз жаттықтырушының психологиялық аспектілерін талдауды, жаттықтырушының спортшылармен жұмыс істеу тәсілін, сондай-ақ жаттықтырушының психологиялық жағдайына және оның командамен тиімді жұмыс істеу қабілетіне әсер ететін факторларды зерттеуді қамтиды. Біз жаттықтырушының психологиялық дайындығына, оның спортшыларды ынталандыру, күйзеліске қарсы тұру және командадағы жанжалдарды шешу қабілетіне қатысты мәселелерді зерттей аламыз. Зерттеудің тағы бір қызықты бағыты жаттықтырушының психологиялық ерекшеліктерінің оның жұмысының нәтижелілігіне және жаттықтырушының психология саласындағы кәсіби шеберлігін дамытуға әсерін зерттейді.
Осы тақырып бойынша зерттеу жүргізу үшін әртүрлі әдістерді, сауалнамаларды, сұхбаттарды, тренерлердің тәжірибесіндегі жағдайларды талдауды қолдануға болады. Зерттеу барысында жаттықтырушының психологиялық ерекшеліктері мен оның жұмысының нәтижесі арасындағы байланысқа, сондай-ақ ұжымдағы психологиялық климаттың спорттық жетістіктерге ықпалына да назар аударуға болады.
Осылайша, жаттықтырушы психологиясы тақырыбы бойынша ғылыми жобаны әзірлеу жаттықтырушы психологиялық аспектілердің рөлін тереңірек түсінуге, жаттықтырушыларды кәсіби даярлаудың жаңа тәсілдерін әзірлеуге және олардың спортшылармен жұмыс істеу тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Кіріспе
Қазіргі уақытта дене шынықтыруды қоғамдық және жеке құндылық ретінде түсіну артты, бұл қоғамдық пікірді дамытудың жаңа
тенденцияларын және дене шынықтыру құндылықтарын игеруге жеке мотивацияларды қалыптастыруға мүмкіндік береді. [1]
Спорттық дайындықтың психологиялық ерекшеліктері, бұл ең алдымен - жеке спорт- шыны немесе спортшылар тобын одан әрі дамыту мен жетілдіруге көмектесу. Сонымен қатар, жаттықтырушының тұлғасының маңы- зды факторларының бірінің сипатын және оның оқушыларында жағымды мінез-құлық қасиеттерін, тұрақты психоэмоционалды, мо- ральдық-еріктік қасиеттерді қалыптастыруға әсерін, спортпен шұғылдануға жоғары моти- вацияны қажет ететін ұйымдастырылған про- цесс екендігін түсіну қажет.
Әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан жоғары жетістіктер спортында жаттықты- рушы - спортшының өзара әрекеттесуі жұптың жұмысының мысалы ретінде қара- стырылып, онда ресми көшбасшы әрқашан жаттықтырушы болып табылады. Спорттағы жоғары жетістіктер әртүрлі аспектілерге, мы- салы: спортшының физикалық даму деңгейі- не, қабілеттері, ерік-күші және т.б. байланы- сты.
Нақты мақалада қарастырылатын мәсе- лесе кіріспесі, жаттықтырушының жеке тұлғасының психологиялық ерекшелік- терінің әсері, жаттықтырушы спортшы жүйесіндегі тұлғааралық қарым-қатынас стилі, жаттықтырушы адамның оқушылар- дың қызығушылығын, назарын, еңбекқор- лығын, ынтасын, күнделікті спорттағы шығар- машылығын және максималды әлеуетті мүмкіндіктерін ашуға әсер ететін қабілеттерін зерттеуден басталады. Жаттықтырушы адам- ның тұлғасы спортшысының қалыптасуын- да тікелей маңызды болғандықтан, дұрыс таңдалған өзара әрекеттесу стилі көшбасшы қызметіндегі сәттіліктің кепілі болып табы- лады (жаттықтырушы - спортшы жүйесі көшбасшы мен бағыныштының өзара әрекеті ретінде қарастырылады).
Мазмұны мен мақсаттары бойынша жат- тықтырушы іс-әрекеті педагогикалық жұмыс. Алайда, оның құрылымы мен компоненттік құрамы бойынша жаттықтырушы ұйымда- стырушылық қызметтің көптеген сипатта- маларын орындайды, оның тәрбиелік әсерін асыра бағалау қиын, өйткені жаттықтырушы спортшыға тек жаттығу және спорттық жат- тығу әдістерімен ғана емес, сонымен бірге өзінің жеке басының әлеуметтік - психологи- ялық қасиеттері мен қабілеттерінің көптүрлі- гіменде әсерін тигізеді.

Негізгі бөлім

1.1 Жаттықтырушының психологиялық дайындығы мен шеберлігі
Кез-келген іс-әрекетке психологиялық тұрғыдан дайын болуы керек, бұл адамның оған өнімді қатысуға дайындығын құру процесін анықтайды. Қазіргі спорттағы психологияның рөлін күшейту тек спортшыны ғана емес, жаттықтырушыны да психологиялық даярлауды қажет етеді. Педагогикалық процесті басқаратын жаттықтырушы үшін психологиялық дайындық спортшыға қарағанда маңызды емес. [2]
Спорт саласында жаттықтырушы да, спортшы да психологтың функцияларын орындауы керек деген пікір бар. Спортшыларды даярлаудағы психологиялық фактордың маңыздылығының артуына байланысты жаттықтырушы бірқатар психологиялық мәселелерді шешеді: мысалы, спортшыны бастамас бұрын тікелей басқару (секундтау), спортта жеке тұлғаны қалыптастыру үшін жағдай жасау, спортшының жеке басының психофизиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін үйрету. Спорттағы жетістік көбінесе жаттықтырушы мен спортшылар арасындағы қалыптасқан өзара қарым-қатынастың сипатына, жоғары ұйымшылдыққа байланысты және көшбасшылық стилі туралы. Бұл жаттықтырушы алдында тұрған міндеттердің толық тізімі емес.
Дегенмен, тәжірибе көрсеткендей, күрделі психологиялық мәселелерді психолог шешуі керек. Сонымен қатар, спортшылардың өнер көрсетуі кезінде жаттықтырушыға пайда болатын жағымсыз психикалық жағдайларды көбірек реттеу қажет болатынын ұмытпау керек, өйткені тәжірибе тым зорлық-зомбылық сипатына ие болады, осылайша спортшының жұмысына теріс әсер етеді. Жарыс кезінде спортшы барлық сыртқы әсерлерге ерекше бейім, сондықтан спортшыларға психологиялық әсер ету, олардың қабілеттеріне деген сенімі мен жеңіске деген жігерін сақтау үшін жаттықтырушы өз эмоцияларын басқара білу маңызды. Бұл үдерісте спорт психологы жаттықтырушыға біраз көмек көрсетіп, оның психологиялық дайындығын ұйымдастыра алады.
Жаттықтырушының кәсіби іс-әрекетіне психологиялық дайындық - бұл тұлғаның педагогикалық мәселелерді шешуге дайындығы мен қабілетін (оқыту және тәрбиелеу функцияларын жүзеге асыру) анықтайтын психикалық формациялар жүйесін (процестер, күйлер және тұлғалық қасиеттер) қалыптастыру процесі. Психологиялық процестің соңғы және табиғи нәтижесі
Жаттықтырушыны дайындаудағы бірінші қадам - педагогикалық іс-әрекетке кәсіби дайындығын қалыптастыру. Тапсырмалар:
− жаттықтырушының кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру; − жаттықтырушының психологиялық мәдениетін арттыру;
− жаттықтырушының педагогикалық іс-әрекетіне мотивациясын қалыптастыру;
− жаттықтырушы тұлғасының кәсіби маңызды қасиеттерін жетілдіру;
− жаттықтырушының жеке іс-әрекет стилін қалыптастыру;
− қолайсыз психикалық жағдайларды реттеу дағдыларын қалыптастыру;
−жаттықтырушы іс-әрекетіндегі эмоционалды күйіп кетудің алдын алу;
− жүйелерде қолайлы қарым-қатынастарды қалыптастыру: жаттықтырушы-спортшы, жаттықтырушы-жаттықтырушы, жаттықтырушы-ата-ана, жаттықтырушы-психолог т.б.
Жаттықтырушы жұмысындағы қиындықтардың екі тобы бар:
Мақсаты: әкімшіліктің, әріптестердің көмегінің жеткіліксіздігі; материалдық-техникалық құралдардың жетіспеушілігі; бос уақыттың болмауы; спорт түрінің ерекшелігі, спорт секциясының орналасуы, халықтың спорттың ерекшеліктері туралы жеткіліксіз хабардар болуы және т.б.
Субъективті: педагогика, психология, спорттың теориясы мен әдістемесі, физиология... бойынша білім деңгейінің жеткіліксіздігі (қалыпталмаған гностикалық қабілеттер); қалыптаспаған ұйымдастырушылық және коммуникациялық қабілеттер (спортшылармен қарым-қатынас орнатудағы және студенттердің дамуына сәйкес оларды қайта құрылымдаудағы қиындықтар); ата-аналармен, әріптестермен және әкімшілікпен қарым-қатынас орнатудағы қиындықтар; сабақтарды жоспарлау мен өткізудің төмен деңгейі (дамылмаған дизайн және конструктивті қабілеттер); жеке қасиеттер (дамылмаған ерікті қасиеттер, эмоционалды жетілмегендік, өз күштері мен мүмкіндіктерін асыра бағалау, өзіне сенімділік, менмендік, тәжірибелі жаттықтырушылар кеңесін қабылдамау немесе өзіне сенімсіздік); өз міндеттерін формальды орындау, нашар дайындалған спортшыларға назар аудармау, уәделерін орындамау, шамадан тыс талғампаздық; жаттықтырушының білім деңгейі мен жалпы мәдениетінің жеткіліксіздігі, тәртіпсіздік, этикалық нормалар мен ережелерді бұзу, кез келген жағдайда беделге ие болуға ұмтылу; адамның психикалық күйін басқара алмау, әсіресе қиын бәсекелестік жағдайында және т.б.
Қиындықтарды әртүрлі жолдармен жеңеді. Олай болса, осы типтегі арнайы және оқу-тәрбиелік есептерді шешуде белгілі бір білім, білік, дағды, жоғары деңгейде меңгеру арқылы ғана субъективті қиындықтарды жеңуге болады. Объективті қиындықтар әкімшілік пен жұртшылықтың араласуымен еңсеріледі. Жасына, жынысына және педагогикалық тәжірибесіне қарамастан, спортшының жеке басын қалыптастыруды басқарудың қиындығы бірінші орында. Ол көбінесе жаттықтырушы-спортшы жүйесіндегі өзара әрекеттестіктің күрделілігімен анықталады.
Жас жаттықтырушылар жұмысында мынадай кемшіліктер кездеседі:
− жаттықтырушылар ертеде спортшы болғандықтан, спортпен шұғылдану кезінде спортшының жеке басын қалыптастыру үдерісін назардан тыс қалдырып, дене қасиеттерін дамытуға, қозғалыс қабілеттері мен дағдыларын қалыптастыруға көп көңіл бөледі және үнемі ала бермейді. білім беру және денсаулық аспектілерін есепке алу;
− спортшылардың мүмкіндіктері мен олардың физикалық дайындығы үнемі ескерілмейді, бұл шамадан тыс күш салуға әкеледі;
− психологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келмейтін әр түрлі педагогикалық жүйелер мен іс-әрекет стильдерін ойланбастан көшіру;
− әдістемелік материалды таңдау қиынға соғады, негізгі нәрсені қалай таңдау керектігін білмеу; дайындық кезеңінің мақсаттары мен міндеттеріне байланысты жаттығулар көлемін және олардың бағытын анықтауда қиындықтарды бастан кешіру;
− әсіресе кемшіліктердің ішінде жаттықтырушының нашар психологиялық дайындығын атап өту керек (жас спортшылардың жас ерекшеліктерін білмеу, белсенділікті арттыру әдістерін жеткіліксіз меңгеру, эмоционалды тұрақсыздық, қиын спортшылармен жұмыс істей алмау...).
Түрлі спорт түрлерінің, әсіресе жеке спорт түрлерінің тәжірибесі көрсеткендей, өкінішке орай, көптеген дарынды спортшылар жаттықтырушылармен үнемі жанжалдасып, үнемі анықтала бермейтін қысымға берілмейтіндіктен өз мүмкіндіктерін аша алмаған. Жаттықтырушы мен спортшылардың кәсіби байланысының тиімділігі көбінесе педагогикалық такт пен педагогикалық қарым-қатынаспен анықталады. Оқушыларды құрметтеу, мұғалімнің әділдігі мен талапшылдығы, ұстамдылық, сыпайы қаталдық, ұқыптылық қарым-қатынаста ең қолайлы болып табылады. Эмоцияларды басқаруды үйрену, мұғалімнің тек өзінің іс-әрекеті үшін ғана емес, сонымен қатар спортшылардың оларды дұрыс түсінуі үшін де жауапты екенін түсіну өте маңызды. Шәкірттерінің спорттық жарыстары кезінде жаттықтырушының лайықты мінез-құлқы оның спортшылармен қарым-қатынасына және көбінесе олардың нәтижелеріне әсер етеді.

1.2.Жаттықтырушының психалогиялық жағдайы
Жарыс кезіндегі күйзеліс жаттықтырушылар пульстерінің өзгеруін тудырады және жаттықтырушының психикалық жағдайын оның кәсіби қызметінің ерекшеліктеріне қарай қарастыру керек. Сонымен, И.Г. Станиславская (1984) жаттықтырушының жұмысы экстремалды жағдайлары бар іс-әрекеттерге жатады, өйткені ол күшті жүйке-психикалық күйзеліспен байланысты, әсіресе жарыстар кезінде және реттелмейді, жарыстың тән сәттері бәсекелес спортшылар арасында белгіленген деңгейге жақындады. Бұл деректер жаттықтырушыларға жаттығу кезінде және әсіресе жарыстарда мінез-құлқын ұйымдастыру бойынша ұсыныстар беруге мүмкіндік береді:
1. Жаттықтырушының шамадан тыс эмоционалды мінез-құлқы стресстік жағдайда спортшылар үшін жағымсыз.
2. Жаттықтырушы жоғары эмоционалдық күйзеліспен байланысты жағдайларда жүрек-қантамыр жүйесіндегі күтпеген өзгерістерге ағзаның бейімделуін қамтамасыз ету үшін өзінің дене дайындығын сақтауға назар аударуы керек. Жаттығу кезінде және одан кейін дене жаттығуларын орындаған жөн. Кейбір жағдайларда, әсіресе қарқынды жарыстардан кейін, белсенді физикалық жаттығулар жаттықтырушының эмоционалдық жағдайын қалыпқа келтіруге көмектеседі.
3. Жаттықтырушының шамадан тыс эмоционалды мінез-құлқы, толқудың, агрессивтіліктің көрінісі және т.б. жарыстар кезінде тек спортшыларға ғана емес, сонымен қатар көрермендерге де кері әсер етіп, олардың агрессивтілігін тудыруы мүмкін. Жаттықтырушы қызметінің ерекшеліктерін айта отырып, бұл-
Түбегейлі бәсекеге қабілетті бола отырып, ол жаттықтырушыны үнемі белгілі дәрежеде психикалық күйзеліс жағдайында ұстайды... жаттықтырушының барлық іс-әрекетінің негізгі мотиві (және жетістік критерийі) оның шәкірттерінің нәтижелері - критерийлері болып табылатын жағдайда. оның кәсіби, педагогикалық шеберлігі (Г.Д. Горбунов, 1986).
Кәсіби стресс факторларының келесі топтары анықталды:
1. Еңбек әрекетіне байланысты факторлар: тым көп жұмыс (шамадан тыс жүктеме); нашар физикалық еңбек жағдайлары; уақыттың жетіспеушілігі (бірдеңемен үнемі айналысуға уақытыңыз болмаған кезде...); тәуелсіз шешім қабылдау қажеттілігі.
2. Ұйымдағы жаттықтырушы рөліне байланысты факторлар: рөлдік екіұштылық, мысалы, әріптестер мен басшылар тарапынан кәсіби жауапкершілікті және сәйкес күтуді білмеу (соның ішінде жұмыс кезінде тайып кетуге азғырылу); рөлдік қақтығыс, жаттықтырушы ол жасамауы керек нәрсені істеп жатырмын деп есептегенде, сонымен қатар басқа адамдар үшін жауапкершілік.
3. Жұмыстағы қарым-қатынасқа байланысты факторлар: басшылықпен, бағыныштылармен, әріптестермен қарым-қатынас. Ғылыми бағыты бар көшбасшылар үшін басқа адамдармен қарым-қатынас байланысқа бағытталған жүргізушілердің көшбасшыларына қарағанда маңызды емес; Өкілдік беруде қиындықтар бар).
4. Билікті жоғалту факторлары (мысалы, бағыныштылардың басшылықтың бұйрығын орындаудан бас тартуы; мансапқа байланысты: екі негізгі стресс факторы: кәсіби сәтсіздік, жұмыстан ерте кетуден қорқу; сәйкессіздік жағдайы, баяу немесе тым жылдам көтерілу, жетістіктерге байланысты фрустрация) мансаптың шегі кепілдендірілген жұмыстың болмауы (біраз өзгерістерді үнемі күту); ұмтылу деңгейі мен берілген кәсіби мәртебе арасындағы сәйкессіздік.
5. Ұйымдастыру құрылымы мен психологиялық климатқа байланысты факторлар: бірқатар мәселелер бойынша уақтылы білікті көмек ала алмау; мінез-құлық еркіндігін шектеу, интрига.
Психикалық күйлер әртүрлі, оларды тудыратын жағдайлар. Мемлекеттердің төрт тобын анықтау кезінде А.А. Дергач (1982) спортшылармен жұмыс істеу кезінде жаттықтырушының практикалық іс-әрекетінің сапасына олардың әсерін ескерді.
Сондай-ақ жаттықтырушының кәсіби іс-әрекетіндегі психикалық күйлердің үш негізгі тобын бөліп көрсетуге болады: еңбек процесінде көрінетін күйлер: шаршау (шамадан тыс жұмыс, психикалық қанықтылық), монотондылық, кәсіби шаршау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.