Ақырғы жылдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІНІҢ ҒЫЛЫМ КОМИТЕТІ
ESIL UNIVERSITY МЕКЕМЕСІ
Әлеуметтік жұмыс және туризм кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырып:
Халықтың қартаюының салдары

6B10201 Әлеуметтік жұмыс БББ бойынша
шифр және толық атауы

Орындаған
Кудайберген Дінмұхаммед Аянұлы
(қолы) Аты-жөні
Ғылыми жетекші

Әдебиетова А.Е.
(қолы) Аты-жөні

Астана 2024
1
Жоспар: І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Негізгі бөлім
1. Қартаю ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Ұзақ жасау - екінің біріне бұйырмайтын бақыт ... ... ... ... ... ... ...5
3. Қарт және қарттық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
4. Әлемдегі және Қазақстандағы егде адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ..12 Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15 Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

2
Кіріспе
Кісінің қартаюы - адам баласын баяғыдан мазалап келе жатқан жұмбақ. Философтар ғасырлар бойы қартаюдың себептерін талқыласа, сандаған діндер кәрілікке аруақты мазмұн берген. Дегенмен кәртаю үрдісінің биологиясы тағы күнге дейін жете зерттелген жоқ, тіптен кісінің қартаю шапшаңдығын тежеудің жолдары де табылмай келеді. Қаусау уақытында пенденің тамыр жүйесінде, ішкі секреция бездерінде, иммундық, жүрек-қан тамырлар жүйелерінде көрнекті өзгерістер байқалады. Тамыр жүйесінің өзгерістерінен шартты әлі шартсыз рефлекстер әлсірейді, есте сақтау қабілеті бұзылады. Қария адамдарда жыныс, қалқанша, ұйқы бездерінің, гипофиздің, бұрыс үсті бездерінің, айырша бездің гормон төлеу қабілеттілігі төмендейді. Мосқалдану уақытында жүректің жиырылу күші кемиді, қан айналу көлемі азаяды. Шеткі тіндердегі қан қылтамырларының (капиллярлары) іргелері қалыңдап кетуінен газ ұтылау процесі бұзылады. Мата гипоксия ауруының дамуына әкеледі. Қан тамырларының серпімділігі азайып, оларда атеросклероз дамиды. Кісінің жасы ұлғаюына қатысты жүрек бен қан тамырларының жүйкелік әрі гуморалдық реттеулері өзгереді. Қартаюды: әдеттегі я физиол. Қаусау әрі ерте қарығу деп бөледі. Физиологиялық мосқалдану - қаумет кәpi тартқан жасқа келсе тағы, денсаулығы әйбат, қоңды, өзін-өзі күтіп, айналасына зер аударып белсенділік көрсете алатын жағдайда болуы. Ерте қартаюда кәріліктің белгілері мезгілінен бұрын байқалады. Бұған қауметтің созылыңқы індетпен ауыруы не қоршаған ортаның беяпар әсері сылтау болады. Қартаюды әзіргі теориялар жас шамасының ұлғаюына қатысты белок синтезінің бұзылуы деп түсіндіреді.

3
1. Қартаю
Қартаю - биологиялық процесс; әйгілі әлдекім жасқа жеткеннен кейінгі ағзаның мүмкіншіліктерінің үдемелі құлдилауы. Қарығу уақытында тіннің серпімді талшықтарының тағы су мөлшерінің азаюынан тері жұқарып, қатпарланып әжім пайда бола бастайды. Кездеме кезде шаш ағарып, сирейді, көздің көруі, құлақ хабарлануы нашарлайды, ысқаяқ түсе бастайды. Қартаюдың әлдебіреу елесі есебінде ағзада делдал тіндердің өзгеруін келтіруге жетті. Осыдан өкпеде, бауырда, жүректе, т.б. ішкі органдарда олардың атқаратын жұмысының бұзылуына әкелетін беріштенулер дамиды. Ілдалда тіндерінің өзгерістерінен қарттарда жарақат бен ден сынықтарының бітуі жастарға қарағанда саябыр жүреді. Кәртаю уақытында кісінің жүйе жүйесінде, ішкі секреция бездерінде, иммундық, жүрек-қан тамырлар жүйелерінде көрнекті өзгерістер байқалады. Тамыр жүйесінің өзгерістерінен шартты әм шартсыз рефлекстер әлсірейді, есте сақтау қабілеті бұзылады. Шал-шауқан адамдарда жыныс, қалқанша, ұйқы бездерінің, гипофиздің, кереғар үсті бездерінің, айырша бездің гормон өтеу қабілеттілігі төмендейді. Мосқалдану уақытында жүректің жиырылу күші кемиді, қан айналу көлемі азаяды. Шеткі тіндердегі қан қылтамырларының (капиллярлары) іргелері қалыңдап кетуінен газ ұтылау процесі бұзылады. Мата гипоксия ауруының дамуына әкеледі. Қан тамырларының серпімділігі азайып, оларда атеросклероз дамиды. Қауметтің жасы ұлғаюына қатысты жүрек бен қан тамырларының жүйкелік әлі гуморалдық реттеулері өзгереді. Қартаюды: машықты не физиол. Егделену жә ерте мосқалдану деп бөледі. Физиологиялық қаусау - кici қартамыс тартқан жасқа келсе та, денсаулығы келісті, қунақы, өзін-өзі күтіп, айналасына зер аударып белсенділік көрсете алатын жағдайда болуы. Ерте қартаюда кәріліктің белгілері мезгілінен бұрын байқалады. Бұған пенденің созалаңқы кеселмен ауыруы немесе қоршаған ортаның беяпар әсері желеу болады. Қартаюды әзіргі теориялар сора шамасының ұлғаюына қатысты белок синтезінің бұзылуы деп түсіндіреді. Қанекей мұның өзі нуклеин қышқылдары (ДНҚ) қызметінің бұзылуына қатысты болады. Ақырғы жылдары

4
иммунитет жүйесі бұзылған ағзада түзілген антиденелер басқа заттарды ғана емес әдеттегі клеткаларды дағы бұзып, жоятыны анықталды. Қартаю уақытында клеткалардағы энергетикалық (көмек бөліну) процестер өзгереді: тотықтырғыш ферменттердің белсенділігі кемиді, митохондриялардың саны азаяды. Қартаюда сой қуалаушылық факторы үлкен рөл атқарады. Кейбір адамдардың қалыптан тыс ерте қартаюы байқалады, мұны прогерий деп атайды. Бұл сирек кездесетін тек қуалайтын синдромдар кездерінде байқалады. Солардың бірі - Гетчинсон-Гильфорд синдромы - балалардың, аутосомдық-рецессивтік жолмен ұрпақтан ұрпаққа берілетін ауруы. Бұл аурудың әдепкі көрінісі баланың әлдебіреу жасар уақытында байқалып, заматта қарқынмен дамып, 10 - 20 жаста жүрек инфарктысынан өлімге әкеледі. Баланың бойы өсуі баяулайды, шашы ағарып, түсе бастайды, терісі жұқарып, қатпарланып кетеді. Тұма бұршағының бұлыңғырлануы (катаракта,) реніш эмфиземасы, қан тамырларының атеросклерозы, т.б. дамиды. Мұндай кәрілікке ден белгілердің 15 - 25 жас арасында дамуы - Вернер синдромы деп аталады. Ерте қартаюдың едің басты үйткені - қозғалудың азаюы, бұлшық ет жұмысының жеткіліксіздігі (гиподинамия.) Қартаюға қатысты ағзада жиһаз ұтылау процесі нашарлайды, сондықтан бардам тағамдарға керектік де төмендейді. Айталық, қалада тұратын 60 - 74 жастағы ер-тоқым адамдардың тәуліктік энергетикалық қажеттілігі 2300 ккал болса, әйелдерде - 2100 ккал, кәнеки жасы 75-тен асқан адамдарда кездеме қажеттік 2000 тағы 1900 ккал шамасында болады. Бұл кезде азық құрамындағы мақұлық майлары бен көмірсу мөлшері аз-маз болуы қажет. Қарығу заңдылықтарын зерттейтін ілім геронтология, қане жастары ұлғайған адамдар мен кәрі адамдардың ауруларын зерттейтін ілім гериатрия деп аталады.

2. Ұзақ жасау - екінің біріне бұйырмайтын бақыт
Пенденің қартаюы - адам баласын ертеден мазалап келе жатқан жұмбақ. Философтар ғасырлар бойы қартаюдың себептерін талқыласа, сандаған діндер кәрілікке аруақты мазмұн берген. Сонда да қаусау үрдісінің биологиясы әлі күнге дейін толық зерттелген жоқ, мүлде пенденің қартаю шапшаңдығын тежеудің жолдары тағы табылмай келеді. Ғалымдардың тынымсыз зерттеулеріне қарамастан, адам баласы кәрілікті жеңудің ауылынан әрі тіптен алыста.

5
Егделену - өзге тағы тірі ағзалардың табиғи қартаюы сипатты биологиялық ылғи Сол үрдістің салдарынан кici денесіндегі баршылық органдар бен жүйелер еңбегі шым-шымдап әлсірейді. Жасы келген қауметтің денесіндегі физиологиялық өзгерістер едің алғаш биологиялық қызметтердің бәсеңдеуіне әкеп соғып, метаболикалық стресстерге қарсы түрегелу қабілеті төмендейді. Дәл осындай жөнсіз өзгерістер әдетте жанның психологиялық әм мінез-құлық мен жүріс-тұрыс ырғағының құбылуына уәж болады. Қартаюдың биологиялық аспектілеріне кәріліктен туындайтын өзгерістер қана емес, жалпы денсаулықтың нашарлауы дағы жатады. Шал кісінің тағы әлдекім ұрымтал тұсы - иммун жүйесінің әлсіреуінен келетін аурулар. Мүлдем әзіргі медицинада дәрмені кеткен кәрі организмнің күші келмейтін кей ауруларға байланысты кәрі адамдарға ден кесел деген таным тағы баршылық. Мәселенки, сора пенде өкпенің қабынуынан тез-ақ айығып кетсе, дәл осындай індеттің кәрі кісінің түбіне жетуі те мұншалықты оп-оңай. Жүрек, бүйрек, ми тағы өкпе секілді органдардың қызметі нашарлайды. Бұған көрнекті бірey мөлшерде үшбу органдар жасушаларының жоғалуы пен олардың қайтып орнына келу мүмкіндігінің құлдилауы желеу. Қария пенденің жасушалары жас кезіндегі мүмкіндіктерін біртіндеп жоғалтады. Жасушадағы кейбір ферменттердің дағы қызметі баяулайды. Біз сөзбен айтсақ, жан ағзасындағы кәртаю үрдісі бар деңгейде жүретін көрінеді. Кәртаю кезіндегі балшық жұмысындағы көрнекті өзгерістер - жедел есте сақтау қабілеті бен бірден ойлау қабілетінің баяулауы. Бұл қос фактор қарттардың қоғам ырғағымен дүние сүру мүмкіндігін шектеп, сандаған зерттеулердің асаси нысанына айналып отыр. Сөйте тұра, қырбай шал-шауқан кісінің байырғы білімгер бай зейіл етпейтін атақты әлдекім тапсырманы шешуіне жетерлік дәуір берілсе, қарттар жастарға қыруар қайтара жібере қоймайды. Әсіресе лұғат қоры, жалпы білік жағынан я кісінің өзі үйренген саласына байланысты ойпаң қабілетіне келгенде кәрілікке қатысты өнімділіктің құлдилауы, тіптен де байқалмауы бәлкім. Енді медицина саласындағы бәзбір жетістіктер бен дүние сүру деңгейінің көтерілуі адам баласының орташа тіршілік сұру ұзақтығын айтарлықтай өсірді. Бірақ әлемнің сандаған елдерінде бұл үрдіс қазір халықтың қартаюына әкеп соғуда. Әсіресе Батыс Еуропа елдерінде халықтың қалған бөлігімен салыстырғанда, мұқтаждықтары басқаша келетін қартаң жандар үлесінің артуымен бірге ақырғы жылдары кәрілікке қатысты әлеуметтік әм экономикалық мәселелер туындап отыр. Қартаюдың табиғатын анықтаумен геронтология ғылымы айналысады.

6
Бұл ғылым физиологиялық өзгерістермен қоса, қария адамдардың қоғамдағы әлеуметтік рөлін та шыңырау зерттейді. Геронтологияның мақсаты - кәрілікке қатысты туындайтын кейбір кемшіліктерді жеңу. Себебі әрбір жас тобының әлеуметтік дәрежесі бен қоғамдағы орны сол топтың экономикалық жетістіктерімен жөпелдемеде қатысты. Мәселен, ауылшаруашылығы саласында қария адамдардың дәрежесі алға. Олардың ғұмырлық тәжірибесі ілгері бағаланып, олардың біліміне деген сұраныстың арқылы шал адамдардың қоғамның белсенді мүшесі болып қала береді. Бірақ кейінгі ғасырлардағы индустриализация пен урбанизация деңгейінің бірден өсуінен қарт адамдардың қоғамдары рөлі төмендеп келеді. Ақырғы зерттеулерге қарағанда, қарттардың өз маңыздылығын жоғалтуына олардың қызметке деген қабілетсіздігі емес, толассыз білім азайту бен жаттығуларды пейіл ететін қазір технологиялардың енгізілуі сылтау боп отырған көрінеді. Әйтсе та, қайсыбір салаларда шал жандар жә та ілгері белсенділігін сақтап келеді. Мысалы, саясатта. Геронтология ғылымындағы ең негізгі бағыттардың бірі - кici өмірін созу. Дәрігерлік жәрдем мен тіршілік сүру деңгейінің жақсаруы арқылы енді дүние бойынша адамдардың әсте бірғауым ұзарды. Ғалымдардың пікірінше, индивидум деңгейінде түзу диета сақтау, физикалық жаттығулар жиһаз әрі шылым, арақ-шарап icпеттec қорқынышты заһарлы факторлардан шырқау болудың жон сында де өмірді шағындап ұзартуға болады. Әйтсе да кездеме факторлар көбінде кәрілікті жеңуге емес, зәуде қазалы жеңуге қана бағытталған. Әлемде кісінің кәртаю жылдамдығын баяулатудың әлденешеу жеміс беруі бәлкім стратегиясы қана баршылық. Зерттеушілер солардың арқылы қартаю жылдамдығын төмендетіп, өмірді ұзартпақ. Айталық, кici органдарын клондау арқасында қолдан өсірілген органдармен ауыстыру немесе антиоксиданттар, гармон деңгейіндегі терапия арқасында организм жасушаларын молекулярлық нашардан өткізу icпеттec тұжырымдар пайда болды. Бірaқ бұл бағыттарда дағы әзірше ауыз толтырып пәлендей нәтижелер жоқ. Айтқандайын, жан өмірін созу тиіс ба? деген сауал енді саяси деңгейдегі сандаған қызбалану пікірталастың түбірлі тақырыбына айналуда. Кездеме сұрақтағы оппозицияның негізін қайсыбір діни конфессиялардың өкілдері құрайды. Себебі мұны Құдайдың ісіне қосылу деп санайтындардың дағы сөзінің маңы барлық Үндістандық Хабиб Миан есімді жігіт 138 жыл жасаса, Израильдік әйел Мэриам Амаш - 120, АҚШ-тық Эдна Паркер - 114 жыл жасаған. Украиналық Григорий Нестор - 116 жыл тіршілік кешсе, 113 жастағы жапон сабазы Томодзи Танабэ тағы те тірі. Айтпақшыдай, дәл осындай рекордтардың тізіміне енді Қазақстан де кіріп отыр. Жер бетіндегі тірі адамдардың арасындағы едің кәрісі - қазақстандық Сахан Досова.

7
Ұлттық ел санағы уақытында зәуде анықталған 130 жастағы Сахан мама енді жер бетіндегі едің аулақ құда ақжаулық кici атанып отыр. Пенде өзінің биологиялық қасиеттері бойынша, 120-140 жыл тірлік сүре алатын көрінеді. Алшақ жиһаз - екінің біріне бұйырмайтын ырыс. Бірақ өз өмірін ұзартқысы келетіндерге мынадай әлденеше ақыл-кеңес беруге болады

3. Қарт және қарттық
Кісінің салыстырмалы түрде ұзақ жалғыз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.