Нәтижесінде Қазакстан аумағында түркі мемлекеттері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Ежелгі Қазақстан. Қола дәуірінің және көшпелілердің (сақ, үйсін, қаңлы, ғұндар) ерекшеліктері. Орта ғасырлардағы Қазақстан: VI-XII ғасырлардағы Қазақстан территориясындағы этносаяси процестер.

Тексерген: Әліпбекова Гүлайым
Орындаған: Социал Айбибі
Тобы: 1-004

Жоспар:

Кіріспе

Негізгі бөлім

Ежелгі дәуірдегі және орта ғасырлардағы Қазақстан.

2.Қола дәуірінің және көшпелілердің (сақ, үйсін, қаңлы, ғұндар) ерекшеліктері.

3.VI-XII ғасырлардағы Қазақстан территориясындағы этносаяси процестер

Қорытынды

1

Ежелгі Қазақстан (б.з. V ғ. дейін).

Ғылыми зерттеулер нәтижесінде жер бетіндегі адам баласы осыдан 2,6 миллион жыл бурын пайда болған. Жер жүзінде еңбек етуге кабілетті болган ең ежелгі өмір сүрген адам Homo Habilis - шебер адам (презинджантроп) деген атпен белгілі. Адамнын эволюциясынданы одан кейінгі кадам Homo eructus - тік журетін адам сатысына байланысты. Бул турпаттын окілдері тас дәуірінін Шелль-ашель медениетінін иелері питекантроп пен синантроп болып екіге бөлінді.
Тік журетін адамнын екінші Бір турі синантро болды; ол бірінші рет 1927 жылы Чжоу - коу - дянь үнгірінен табылды. Синантроптын сыртқы бейнесінен дамудын неғұрлым процестік белгілері байқалады. Бұл белгілер: ми кабығынын көлемі үлкен (1075 см3) , мандайынын тайкылығы азырақ, қабағы жатық, иегі ықшам.
Питекантроп 1891 жылы Ява аралында табылды. Ол бұдан бір миллиондай жыл бұрын емір сурді. Питекантроп Homo habilis-пен салыстырганда елеулі эволюциялык өзгерістерге ұшырады.
Ми көлемі үлкейді (959 см3), бас суйегі мен жак суйектері кішірейді, аяқ пен қолдың пропорциясы өзгерді.

Тас дәуірі. Палеолит, мезолит, неолит дәуірлері. Ежелгі тас дәуірі адамзат тарихындағы ең маңызды кезеңдердің бірі. Адам іспеттес тіршілік иелері даму барысында тас құралдарын жасап, осы құралдардың қалдықтары адамзат баласының ең ұзақ дәуірдің уақытын шартты түрде тас дәуірі ретінде атауға негіз болды. Бұл кезеңде адам жерден бауырын көтеріп, қолдың еңбек әрекетіне бейімделуі іске асты. Ежелгі адам өз дамуында бірінен кейін бірі келетін бірнеше кезеңдерден етті. Археологияда қабылданған кезеңдерге сәйкес адамзат тарихы тас, қола жене темір дәуірлеріне бөлінеді.
Тас дәуірінін кезеңдері:
1. Палеолит (ежелгі тас дәуірі)
1.Ерте палеолит
2.Орта палеолит
3. Кейінгі палеолит
2. Мезолит (орта тас ғасыры)
3. Неолит (жаңа тас ғасыры)
Ежелгі палеолит - ірі-ірі үш кезеңге:
Олдувэй (б.з.б. 2,6 млн жыл-800 мың жыл);
Ашель (б.з.б. 800-140 мың жыл);
Мустье (40-35 мын жыл) кезеңдерге бөлінеді.

Казакстанның орта ғасырлардағы тарихы VI-XVII ғасырларды
қамтып, негізгі үш кезеңге бөлінеді.
Бірінші (VI ғасырдан - XIII ғасырдың басына дейін) - Туркі кезені.
Бұл кезеңде түркі тілдес тайпалар бірнеше ірі мемлекеттік құрылымдар: Түрік қағанатын, Шығыс Түрік қағанатын, Батыс Түрік
қағанатын құрды. Сондай-ақ Түргеш, Қарлуқ. Кимак. Кыпшак, Карахан жене Оғыз мемлекеттерін қалыптастырды. Бұл мерзім туркі кезені деп аталады. Осы кезеңде казіргі түркі халыктарының түп негізін құраған тайпалар пайда болды.

2
VI-XIII гасырларда халыктардын бір-біріне белсенді турде ыкпал ету үрдісі белең алды. Ол Еуразия қурлығындағы мемлекеттердін барлығының дерлік ортағасырлық мәдениет ескерткіштеріне көрініс тапты.
Осы кезеңде араб баскыншылығы түркілер өміріне елеулі өзгерістер енгізді. Араб әліпбиін енгізін, жана дін - исламды орнықтырды.
Ортағасырлық түркі әлемі еуразиялык өркеннетке, жалпы адамзат мәдениетіне өлшеусіз үлес қосты. Әбу Насыр әл-Фараби, Ахмет Йасауи, Махмуд Қашғари, Жүсіп Баласағұни т.б. сынды ұлы ғалымдар мен ойшылдар шықты. Түркі кезеңі ерте және дамыған орта ғасырларды
қамтиды.
Екінші (XII ғасырдын басы - XV ғасырдын ортасы) - Монғол кезеңі. Бул кезең орта ғасырларда орасан зор куйзеліске душар еткен
моңгол шапқыншылығымен басталды.
Қазақстан жеріне басып кірген монғол тайпалары XIV ғасырда толыктай туркіленді. Алтын Орда мен Шағатай ұлысы ыдырады.
Нәтижесінде Қазакстан аумағында түркі мемлекеттері: Ақ Орда, Әбілкайыр хандығы, Моғолстан, Ноғай Ордасы, Сібір хандығы құрылды.
XIV-XV ғасырларда түркі тілдес тайпалардан қуралған қазақ халқының қалыптасу үрдісі аякталды.
Үшінші (XV ғасырдың ортасы - XVII ғасыр) - Қазақ мемлекетінін калыптасып, даму кезені. XIV-XV ғасырларда Қазақ хандығы этникалық шегараларын
белгіледі. Қазақ мемлекетіні нығаюына Қасым, Хақназар, Теуекел, Есім, Жәнгір, Тәуке хандар маңызды үлес қосты. Олар қазақ жерін сыртқы басқыншылардан корғап, кейінгі ұрпаққа ұлан-ғайыр
аумақты мұраға қалдырды. XV-XVII ғасырларда Қазақ хандығы калыптасу, өрлеу жене құлдырау кезеңін бастан кешті. XVIII ғасырдын басында хандык жекелеген жүздерге бөлінді. Хандыктын жер аумағы сан мәрте өзгерді. Соған қарамастан қазақ этносының Ертістен Сырдарияға дейінгі жене Жайык алкабынан Тянь-Шаньга дейінгі қонысы өзгеріссіз сақталып қалды.Моңғол және Қазақ мемлекетінің қалыптасып, даму кезеңі кейінгі орта ғасырларды қамтиды.Орта ғасырлар Қазақстан территориясында түркі билігінің орнауымен ерекшеленді. Бұл кезеңде Түрік, Түргеш, Қарлұқ, Оғыз және Қимақ қағанаттары, Қыпшақ хандығы және Қарахан мемлекеті құрылды. Шыңғыс ханның жаулап алуларының арқасында Қазақстан территориясы Моңғол империясының құрамына енді. Мұнда Алтын Орда, Ақ-Орда, Моғолстан сияқты мемлекеттер табысты дамыды. Бұл XIV-XVII ғғ. Қазақ елінің қалыптасуы аяқталып, тұңғыш қазақ мемлекеті - Қазақ хандығы құрылды. Орта Азияның кең байтақ даласында Қазақ хандығының құрылуымен өзін Қазақстан деп атаған, өз тарихын бастаған мемлекет тарихи аренаға шықты. 18 ғасырда Қазақстан территориясының Ресей империясының құрамына ену процесі басталды, бұл жаңа тарихи кезеңнің - Жаңа уақыттың басталуын белгіледі.

3

Палеолит

Орта палеолитте (б.з.б. 140 - 40 мыңжылдықтар) адамдар үлкен қауымдастықтар құрды. Мұндай топтарға қосылудың себебі бірлескен аң аулау және қорғау болды. Адамның бұл кезеңдегі ең үлкен жетістігі үйкеліс арқылы от жағу әдісінің ашылуы болды. Үңгірлерден бөлек адамдар ірі жануарлардың сүйектерінен тұрғын үй сала бастады. Дискі тәрізді өзектерден құрал-жабдықтарды (қырғыштар, күйдіргіштер) жасау техникасы кең қолданылды. Орта палеолиттің негізгі орындары: Тоқалы, Үшбұлақ, атындағы учаске. Ч.Уәлиханова (Оңтүстік Қазақстан); Обалысай, Мұзбел, Батпақ және басқалары (Орталық Қазақстан); Қанай, Бөден және Қызылсу (Шығыс Қазақстан). Кейінгі палеолит дәуірі (б.з.б. 40 - 12 мыңжылдықтар) қазіргі физикалық типтегі адамның - хомо сапиенстің пайда болуымен, сондай-ақ матриархалдық негізі бар нәсілдер мен рулық қауымдастықтың қалыптасуымен байланысты. Адамдар климатқа, құрылыс материалдарына және ерте құрылысшылардың дағдыларына байланысты өзгеретін салынған тұрғын үйлерде тұрады. Кейінгі палеолит дәуіріндегі адамдар өнерді дамытты: минералды бояулармен салынған ежелгі кескіндеме олжалары, сүйек мүсіншелері. Аңшылық көріністер, ғұрыптық билер, әйел-ана бейнесі басым. Күрделі діни идеялардың дамуын көрсететін жерлеу рәсімі пайда болады. Тас өңдеу техникасы жетілдірілуде. Құрал-сайманның жетекші түрі - пышақ тәрізді табақтар, ірі балық аулауға арналған ілгектер мен гарпундар, найза мен жебенің ұштары, қапсырмалар, тескіштер, буриндер, т.б. пайда болады.Кейінгі палеолиттің негізгі орындары: Ащысай - Оңтүстік Қазақстан; Батпақ 8, Қарабас 3 - Орталық Қазақстан; Аққыр, Өңіжек - Батыс Қазақстан; Шульбинка, Свинчатка, Конай - Шығыс Қазақстан және т.б.

Мезолит (б.з.б. 12-5 мыңжылдықтар)

Ескі тас пен жаңа тас дәуірі арасындағы өтпелі дәуір. Адам жануарларды аңдып, аңшылық құралдары мен қару-жарақтарын жетілдіріп, сүйектерді өңдеп, аң терісінен қарабайыр киімдер жасап, кең кеңістікті игерді. Мезолит климаттың жылынуымен сипатталды. Мамонттар мен жүнді мүйізтұмсықтар жойылды. Қазақстанда ежелгі адамдар негізінен солтүстік және орталық аумақтарға - Ертіс, Есіл, Тобыл, Торғай және Жайық өзендерінің аңғарларына қоныстанған. Маңғыстауда (Қызылсуда) мезолит орындары белгілі. Садақ пен жебе ойлап табылды. Аңшылық объектілері жылқылар, қояндар, суырлар, аққұтандар, т.б. болды. Балық аулау дамыған. Құрал-саймандар арасында негізі ағаштан жасалған және оған тас тақтайшалар салынған кірістірілгендер пайда болды.

Неолит (б.з.б. 5-3 мыңжылдықтар)
Неолит революциясы -- шаруашылықтың иемденуші түрлерінен егіншілік пен мал шаруашылығы сияқты өнімді еңбекке көшу. Өзінің қызметінің нәтижесінде адам тұрақты өнім алады және өзін қазіргі уақытта ғана емес, жақын болашақта да азық-түлікпен қамтамасыз етеді. Өнімді еңбектің пайда болуы неолит дәуірінің басты белгісі. Кестер, астық ұнтақтағыш, ерітінділер сияқты құралдар пайда болды. Адамдар тас ұнтақтауды, тасты аралауды және бұрғылауды, саздан керамика мүсіндеуді және күйдіруді, мыстан құрал-саймандар мен қару-жарақтарды, алтыннан зергерлік бұйымдар жасауды үйренді. Олар жүн мен өсімдік талшықтарынан сүйек тоқыма және инелер арқылы киім тоқып, тігуге кірісті.

4

Ру қауымы аналық руды білдірді. Қоғамдық ұйымның жоғары формалары - тайпалық бірлестіктердің құрылуы пайда болды. Тайпалар бірнеше рулық қауымнан тұрады. Өндіріс құралдары мен құралдарына қоғамдық меншік сақталды. Рудың барлық мүшелерінің теңдігі байқалды. Мәселелерді рулық кеңес шешті. Жерлеу рәсімдері пайда болды. Қазақстанда неолит дәуірінің 600-ден астам тарихи ескерткіштері белгілі. Қараүңгір учаскелері Оңтүстік Қазақстанда, Құлсары - Батыс Қазақстанда, Қызыл су - Шығыс Қазақстан облысында, Пенки - Солтүстік Қазақстанда, Сенек пен Шебер - Маңғыстауда. Орындар төрт түрге бөлінеді - бұлақ, өзен, көл, үңгір. Хальколит дәуірі (б.з.б. 3-2 мыңжылдықтар) металдың адам өміріне -- мыс құралдарының енуімен сипатталды. Солтүстік Қазақстанда хальколитте ботай мәдениетінің ескерткіштері - Ботай, Красный Яр, Бестамақ, Тұзды көл, т.б. пайда болды.Хальколит дәуірінің ерекшеліктері: шаруашылықтың өнімді түрлеріне (мал шаруашылығы, егіншілік) байланысты айтарлықтай отырықшыландыру және дамыған. отандық қолөнер. Үй құрылысында конустық ағаш жамбас шатыры бар астаналық жартылай қазылған көпбұрышты немесе дөңгелек бөлмелер басым. Еңбек құралдарының жетекші түрлеріне найзаның ұштары, жебелер, жебелер, үлкен пышақтар, қапсырмалар, қырғыштар жатады. Керамика жартылай жұмыртқа пішінді ашық мойынмен және геометриялық өрнектермен ерекшеленеді. Жылқы шаруашылығы пайда болды. Елді мекен ішіндегі жерлеулер, ұжымдық және дара жерлеулер. Неолит дәуірімен тас дәуірі аяқталып, металл дәуірі басталды. Сонымен, адамның қалыптасуы мен дамуының алғашқы кезеңін бөлу адамдардың еңбек құралдарын жасаған материалына негізделген: тас, мыс, қола, темір

Қазақстандағы қола дәуірі

Б.з.б. 2 мыңжылдықтың бірінші - екінші ширегі тоғысында. Қазақстан тайпаларының өмірінде маңызды оқиға болды - мыс пен қалайының қорытпасы болып табылатын қола өндіру технологиясы ойлап табылды. Біздің дәуірімізге дейінгі 2-1 мыңжылдықтарды қамтитын дәуір қола дәуірі деп аталды. e. Қола дәуірі үш кезеңге бөлінеді: Ерте қола - XVIII-XVI ғасырлар. б.з.д..; Орта қола - XV-XIII ғғ.б.з.д..; Кейінгі қола - XII-VIII ғасырлар б.з.д ..Атасу өзенінің алқабындағы орын алғашқы балқыту пештері ашылған қола дәуіріне жатады. Металл құю, соғу, штамптау және қуу арқылы өңделген. Алексеевка мен Қапай мекендері де қола дәуіріне жатады. Бүкіл Қазақстан бойынша экономиканың жетекші саласы егіншіліктен бөлініп шыққан мал шаруашылығы. Қазақстанның далалы аймақтарында көшпелі мал шаруашылығы дамып келеді. Таулы аймақтарда кетмен шаруашылығы жолға қойылған. Мал шаруашылығы мен егіншіліктің дамуы ер еңбегін көбірек қажет етті. Матриархаттық рудың ыдырауы орын алып, оның орнына патриархалдық отбасылық-кландық қатынастар келеді. Аталық тектің (патриархат) тарихи қауымдастығы бекітілді. Соңғы жерлеу рәсімі қалыптасады - өлілер иілген күйде жерленеді. Жерлеумен бірге өлілер отқа жағылады. Әртүрлі нұсқаларда жерлеу рәсімдері кейінгі өмір туралы идеяларды көрсетеді.

5
Андронов мәдениеті (б.з.б. XVIII-VIII ғғ.)

Еуропа мен Азиядағы қола дәуіріндегі ең ірі мәдениеттердің бірі. Оның ескерткіштері шығыста Енисейден батыста Оралға дейінгі орасан зор аумақты қамтиды, Оңтүстік Сібір, Қазақстан, Орталық Азияның Оңтүстік Тәжікстанға, Ауғанстан мен
Солтүстік Пәкістанға дейінгі кең-байтақ аумақтарын қамтиды. 1914 жылы Ачинск (Оңтүстік Сібір) қаласының жанындағы Андроново деревнясының маңында бұл мәдениеттің алғашқы ескерткіші қазылған. Ашудың негізінде бүкіл мәдениет Андроновская деп аталды. 1927 жылы Батыс Қазақстанда андронов мәдениетінің алғашқы қорымдары табылды. Андронов мәдениетіне Малакрасноярка мен Трудниково (Шығыс Қазақстан) елді мекендері мен қорымдары кіреді; Тасты-бұтақ, Бесбай, Кіргелді (Батыс Қазақстан); Тегіскен, Таутары (Оңтүстік Қазақстан) және тағы да жүздеген. Андроновтықтардың антропологиялық типі кавказдық. Тіл - үнді-иран тілдер тобы. Андроновтықтардың өмірінде мал шаруашылығы маңызды орын алды. Олар сиыр, қой, ешкі, жылқы, бактрия түйелерін өсірді. Көшпелі мал шаруашылығы пайда болды, қысқы және жазғы жайылымдарды қамтыды, олардың арасы 50 немесе одан да көп болды. Көш-қон далалар мен шөлдерді басып өтіп, жүздеген шақырымға созылды. X-IX ғасырларда. BC e. Андроновтықтар арасында жылқы шаруашылығы басым болды. Олар егіншілікпен де айналысқан. Жер тас шөміштер арқылы өңделген. Олар арпа, тары, бидай еккен. Егін қола және мыс орақтармен жиналды, астықты ұнға тарту үшін астық үккіштер пайдаланылды. Андроновтықтардың өмірінде металлургия маңызды рөл атқарды. Құралдар мен қару-жарақ жасаудың негізгі шикізаты қола - мыс пен қалайы қорытпасы болды. Орталық және Шығыс Қазақстанда мыс, қалайы, қорғасын, алтын, күміс кен орындары болды. Қазбаларды төсеу арқылы кен орындарының орындары анықталып, өндіру жұмыстары басталды. Борпылдақ тау жыныстарында андронов жұмысшылары маринадтау әдісін, тығыз жыныстарда - оттың ену әдісін қолданды. Андронов кеншілерінің негізгі құралдары - тас балғалар мен үгіткіштер, ерітінділер, пестілер, қола қалақшалар, ағаш және сүйек күректері, сыналар, кен ұсатқыштар. Қолөнердің басқа түрлері қыш ыдыстар (керамикалық ыдыстар жасау) және зергерлік бұйымдар болды. Андронов мәдениетінің археологиялық символы - алтын жапырақпен қапталған мыс тақталардан жасалған қола сырғалар мен кулондар. Сонымен қатар, андроновтықтар тоқымашылықпен (тоқыма және шпиндельді білетін), тері илеумен, киім-кешек пен аяқ киім тігумен айналысқан. Андронов қоғамы патриархалдық қауым болды. Рулық ұжымдық меншік жеке отбасылық меншікке, кейін жеке меншік пен мүліктік теңсіздікке ауыстырылды. Тайпа көсемдері, діни қызметкерлер, әскери жетекшілер пайда болды. Андроновтықтардың тұрғын үйлері киіз үйдің прототипі болған төртбұрышты және сопақ пішінді блиндаждар мен жартылай қазбалар болды. Андроновтықтар табиғат күштеріне, күнге, отқа табынған, ата-бабалар культіне табынған. Діни қызметкерлер ежелгі дәстүр мен білімнің сақшылары болды. Олардың ерекшелігі - ағаш тостаған және арнайы қалпақ. Қазақстан жартастағы суреттер - петроглифтердің саны мен әртүрлілігі жағынан ең бай жерлердің бірі. Тамғалы, Қаратау, Тарбағатай, Бөкентау сызбалары археологтар тарапынан зерттеліп, әлемдік мәдениеттің игілігіне айналды. Суреттердің ең көп тараған тақырыптары - жабайы бұқалар, екі өркешті бактриялық түйелер, екі дөңгелекті аң аулау және жылқылар тартылған соғыс арбалары, құдайларға табыну көріністері (күн құдайы - Митра, от құдайы - Агнес, құдай). өлім - Яма және т.б.).

6
Түрік қағанатының құрылуы (551 - 603)

6-7 ғасырлардағы Орта Азиядағы қуатты державалардың бірі 551 жылы түрік көсемі Бумын қаған атағын алған кезде пайда болған Түрік қағанаты болды. Ол өзінің гүлденген кезеңінде шығыста Корей түбегінен батыста Қырым түбегіне дейін, солтүстігінде Енисейдің басынан оңтүстікте Әмудария бастауына дейінгі ұлан-ғайыр аумақты алып жатты. Түріктердің ата қонысы - Алтай. 535 жылы олардың көсемі Бумын Алтай тайпаларын біртұтас мемлекетке біріктіру процесін бастады. 546 жылы теле тайпасының 50 мың шатырлы әскерін талқандады. 551 жылы Бумын аварларға (руан-жуандар) қарсы шығып, оларды талқандады. Авар мемлекетінің қирандыларында түріктер өз империясын - Түрік қағанатын құрды. Бұл Қазақстан жеріндегі алғашқы мемлекет болды. Түрік қағанатының негізін қалаушы Бумын (551 - 552) орнына Қара қаған (552 - 553), одан кейін Мұған қаған (553 - 572), кейінірек Таспар қаған (572 - 581) болды. Қаған Мұған тұсында мемлекет Орталық Азияда үстемдікке ие болды. Ол сол кездегі Иран, Византия сияқты ірі мемлекеттермен қарым-қатынас жүйесінің бір бөлігі болды. Қытай қағанаттың бір саласы болды. Оқиға былай болды: алдымен Мұқан қаған Маньчжуриядағы кидандарды, Енисейдегі қырғыздарды жаулап алып, Солтүстік Қытай мемлекетін өзіне бағындырып, Шығыс Түркістаннан Каспий теңізіне дейінгі аумақта эфталит иеліктері орналасқан Орталық Азияға қарай ұмтылды. 561 - 563 жылдары Мұған қаған эфталиттерге қарсы Иранмен одақ жасасты. 564 жылы Иран шахы Хосроу Ануширванның әскері эфталиттердің маңызды стратегиялық аймағы - Тохаристанды тартып алды. 565 жылы Нефес шайқасында түріктер жеңіске жетіп, Соғды қағанатқа қосылды. Эфталиттердің негізгі күштерін түріктер 567 жылы Бұхара маңында талқандады. Азияны жаулап алғаннан кейін түріктер Ұлы Жібек жолының қожасы болды.

Түріктер мен олардың қол астындағы соғды тайпалары Византиямен тікелей сауда қатынасына мүдделі болды. Иран барлық маңызды учаскелерін өз бақылауына ала бастады, бұл керуен саудасынан түркі тектілеріне орасан зор табыс әкелді бұған тосқауыл қойды. Осыған байланысты Истеми қаған 568 жылы соғды көпесі Маниах бастаған түркі елшілігін Византия астанасы Константинопольге жібереді. Император Юстиниан ІІ-мен келіссөздер нәтижесінде сауда келісімі мен Иранға қарсы әскери келісім жасалды. Византия-түрік одағының нәтижесінде Иран түріктерге жыл сайын 40 мың алтын динар көлемінде салық төлеуге және саудаға араласпауға міндеттеме алды.

575 жылы Түрік қағанатына қарсы Иран мен Византия бірікті. Бұған жауап ретінде 576 жылы түркі атты әскерлері Византияның вассалдары - Киммерия Босфорын талқандап, Қырым мен Батыс Кавказға жеңісті жорықтар жасады. Осы жаулап алулардың нәтижесінде қағанат Ұлы Жібек жолының.

Ежелгі түріктер өзіндік өркениет орталығын құрды. Онда болмыстың сапалы жаңа формалары, жаңа коммуникация құралдары пайда болды - халықтың бір бөлігін қоныстандыру және урбанизациялау, қалалар салу, діни ізденістер буддизм, христиандық және кейінгі ислам сияқты әлемдік діндерге енуге әкелді. Мұның бәрі қоғамның әлеуметтік және саяси ұйымына әсер етпей қоймады. Қол жеткен шыңы - тас стелалардан қағаз бетіндегі қолжазбаларға дейін жеткен төл жазуымыз.

7
Еуразияның түркі көшпелілерінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.