Зерттеу жұмысының әдісі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ОҚУ-АҒАРТУ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ҚОНАЕВ ҚАЛАСЫ
БОЙЫНША БІЛІМ БӨЛІМІНІҢ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

Алматы облысының білім басқармасының
Қонаев қаласы бойынша білім бөлімі
мемлекеттік мекемесінің
Арна ауылындағы №11 орта мектеп
мемлекеттік коммуналдық мекемесі
9 А сынып оқушысы
Болат Санжар

ХХ ғасыр басындағы Түркістан АКСР-ның мәдени-ағарту өміріндегі қазақ зиялыларының орны

Бaғыты: Қазақстанның тарихи ескерткіштері және перспективалы туристік маршруттар
Секциясы: тарих

Ғылыми жетекшісі: Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің білім беру бағдарламасының көшбасшысы, профессор м.а., ғылым докторы Кожакеева Л.Т

Жетекшісі: Сандыбай А.М тарих пәні мұғалімі

2022 жылы

МАЗМҰНЫ
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10-1
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Түркістан АКСР- ғы ғылым-білім мәселелері және оқу орындарының ашылуы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-15
2.2 Түркістан АКСР ғы қазақ зиялыларының оқу-ағарту саласындағы қызметтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 5-17
2.3 С.Қожановтың ағартушылық қайраткерлік қызметі ... ... ... ... ... ... ... ..17-19
III.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
IV. Пайдаланылған əдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21

Абстракт
Ғылыми жобаның өзектілігі:
Еліміздің тарихында зор маңызы бар, өзіндік орнын қалдырған Түркістан АКСР болды.Түркістан АКСР-ның тарих үшін азғантай ғана болған 6-7 жылдық ғұмырында қазақтың бетке үстар зиялылылары элитасы қалыптасып, ағартушылық пен мәлениет саласында зор еңбек сіңіріп, келелі істердің ұйытқысы бола білді.
Біз еліміздің тарихына байланысты деректер мен зертттеу мәліметтері қаншалықты мол болса, ал Түркістан АКСР-ның қалыптасуы мен дамуына үлес қосып, оның мәдени ағарту өміріне үлес қосқан зиялылар туралы ақпараттар саусақпен санарлық. Еліміз егемендік алғаннан кейінгі кезеңде Алаш зиялылары мен еліміздің тарихына 20 ғасырдың бас кезінде зор үлес қосқан қоғам қайраткерлері турасында көптеген ақпараттар мен зерттеулер жүргізілуде. Сол себепті де дәл осы тақырыптың маңыздылығы мен өзектілігі ерекше.
Жобаның негізгі мақсаты:
ХХ ғасыр басында ең алғаш болып Түркі халықтарының егемен ел болуын аңсап, сол мақсатта құрылып,еліміздің ғана емес кәзіргі күллі Орта Азиядағы тәуелсіз Түркі халықтарына мемлекетшілдіктің үлгісін көрсетіп, тәжірбие бастауы бола білген Түркістан АКСР-ның ондағы зиялылардың елдің білім-ғылымы мен әдебиеті жолында атқарған еңбектерін толықтай ашып көрсету. Түркістан АКСР-ның құрылып, қалыптасу кезеңіне, шолу жасай отырып оның маңыздылығын айқындау. Сол замандағы қандай құрылыған сәттен бастап, қейінгі кезіне дейінгі кезеңдерде мұхтарияттың ғылым- білімі мен мәдени өмірі туралы ақпараттар беру. Қазақ зиялыларының Түркістан АКСР-ның мәдени өмірі мен ғылым-біліміне қосқан үлесін ұғыну , әрі насихаттау ғылыми жұмыстың басты мақсаты
Ғылыми жобаның міндеттері:
Түркістан АКСР- ғы ғылым-білім мәселелері және оқу орындарының ашылуыны тоқталу
Түркістан АКСР ғы қазақ зиялыларының оқу-ағарту саласындағы қызметтеріне тоқталу
С.Қожановтың ағартушылық қайраткерлік қызметін қарастыру
Зерттеу жұмысының құрылымы:
Зерттеу жұмысы кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттен тұрады. Кіріспе бөлімінде зерттеу жұмысының өзектілігі, мақсаты, міндеттері, зерттеу жұмысының объектісі, пәні, болжамы, хронологиялық шегі берілген. Негізгі бөлімде Түркістан АКСР құрылу тарихы, ондағы ғылым білім мәселелері,қазақ зиялыларының оқу - ағарту саласындағы қызметтері, әдебиет пен баспасөз саласындағы қызметтері баяндалады. Және де С.Қожановтың ағартушылық және қоғамдық қызметтері баяндалады.
Зерттеу жұмысының әдісі:
Зерттеу
Талдау
Сипаттама
Зерттеудің әртүрлі әдістерін қолдану осы көтерілген мәселені толық және терең қарастыруға мүмкіндік берді.
Зерттеу жұмысының объектісі:
Зерттеу жұмысының мәселесі яғни Түркістан АКСР біліміне , мәдениетіне үлес қосқан зиялылылар тақырыбы тек Қазақстан тарихына ғана емес, Ресей мен Орта Азия елдерінің тарихына ортақ тақырып.
Зерттеу жұмысының хронологиялық шегі:
Негізі мәліметтер мен оқиғалар орын алған яғни 1918 жылғы сәуірдегі Түркістан Автономиялы Кеңестік Республикасының негізі қалануы мен 1924 жылы Түркістан АКСР таратылып, жекеленген Орта Азия республикаларының қалыптасқан мерзіміне дейінгі аралықты қамтиды.
Зерттеу жұмысының практикалық негізі:
Бодандық пен ұлттық езгіде болған кездегі қазақ зиялыларының еңбегі олардың қоғамдық саяси қызметтеріне баланысты зерттелген еңбектердің қатарын ғылыми жұмыс толықтыра түседі. Ғылыми жұмыстағы мәліметтерді жоғарғы оқу орынында оқылатын курстарда дәрістер мен семинар сабақтарда пайдалануға болады.
Зерттеу жаңалығы: Түркістан АКСР- ғы ғылым-білім мәселелерін саралап зерттеген

Abstract

Relevance of the scientific project:
Turkestan AKSR has a great importance in the history of our country and has left its own place. During the 6-7 years of life of Turkestan AKSR, which was only a small one for history, an elite of Kazakh intellectuals was formed, they made a lot of work in the field of education and culture, and were able to become the catalyst for future activities. As much as we have a lot of data and research related to the history of our country, the information about the intellectuals who contributed to the formation and development of the Turkestan AKSR and contributed to its cultural enlightenment life can be counted on the fingers. In the period after the independence of our country, a lot of information and research is being conducted about Alash intellectuals and public figures who made a great contribution to the history of our country at the beginning of the 20th century. That is why this topic is so important and relevant.
The main goal of the project:
At the beginning of the 20th century, the Turkic people longed to become an independent country, and it was founded for that purpose, and showed the example of statehood to the independent Turkic peoples of Central Asia, not only our country, but also the work done by the intellectuals of the Turkestan AKSR in the field of education, science and literature of the country. full disclosure. Reviewing the period of creation and formation of Turkestan AKSR, determining its importance. To provide information about the scientific-educational and cultural life of the mukhtariyat in the periods from the moment of its creation to the later period. The main goal of scientific work is to understand and promote the contribution of Kazakh intellectuals to the cultural life and science and education of the Turkestan AKSR.
Tasks of the scientific project:
Focusing on science and education issues and the opening of educational institutions in the Turkestan AKSR
Focusing on the services of Kazakh intellectuals in the field of education in Turkestan AKSR
Review of S. Kozhanov's enlightening personality activity
The structure of the research work:
Research paper consists of introduction, main part, conclusion and used literature. In the introductory section, the relevance, purpose, tasks, object, subject, forecast, and chronological limit of the research work are presented. The main part describes the history of the establishment of the Turkestan AKSR, issues of science and education, activities of Kazakh intellectuals in the field of education and education, and activities in the field of literature and press. And the educational and public services of S. Kozhanov are described.
Research method:
Research
Analysis
Description
The use of various methods of research made it possible to fully and deeply consider this raised issue.
Object of the research work: The problem of the research is that the topic of intellectuals who contributed to the education and culture of the Turkestan AKSR is a common topic not only for the history of Kazakhstan, but also for the history of Russia and Central Asian countries.
Chronological limits of the research work: In fact, the information and events cover the period from the founding of the Turkestan Autonomous Soviet Republic in April 1918 to the dissolution of the Turkestan AKSR in 1924 and the formation of the separate Central Asian republics.
The practical basis of research work: The work of Kazakh intellectuals during the time of Bodanik and national oppression will complement the number of researched works related to their social and political activities. Data from scientific work can be used in lectures and seminars in courses taught at a higher educational institution.
Research innovation: Turkestan has studied the problems of science and education in detail

Аңдатпа
1917 жылы 22-қарашада өз жұмысын аяқтаған Ташкентте Түркістан өлкелік кеңестер съезі Түркістанда кеңестік билік орнағанын ресми түрде жария ете отырып, оның құрамына жергілікті ұлттың бірде-бір өкілін енгізбеді. Бұл, кеңес өкіметінің Түркістан халқының өзін-өзі билеу құқын мойындамау деген сөз еді. Саяси жағдайдың мұндай бағыт алуына байланысты М.Шоқай бастаған Түркістан өлкелік мұсылмандар кеңесі нақты әрекетке көшіп, 1917 жылы 26-қарашада ІV Төтенше мұсылмандар съезі жұмысын бастап, 28-қараша - Түркістан автономиясын жариялады. Түркістан автономиясының ұйымдастырушысы және басты идеологы Мұстафа Шоқай.

Аннотация
Туркестанский съезд областных Советов, завершивший свою работу 22 ноября 1917 года в Ташкенте, официально провозгласивший установление советской власти в Туркестане, не включил в свой состав ни одного представителя местной нации. Это означало, что советская власть не признавала права туркестанского народа на самоуправление. В связи с таким направлением политической ситуации Совет мусульман Туркестана во главе с М. Шокаем предпринял конкретные действия, 26 ноября 1917 г. начал свою работу IV Чрезвычайный съезд мусульман, а 28 ноября - провозгласил автономию Туркестана. Мустафа Шокай, организатор и главный идеолог Туркестанской автономии.

Annotation
The Turkestan Congress of Regional Soviets, which ended its work on November 22, 1917 in Tashkent, officially announcing the establishment of Soviet power in Turkestan, did not include a single representative of the local nation in its composition. This meant that the Soviet government did not recognize the right of Turkestan people to self-rule. Due to this direction of the political situation, the Council of Turkestan Muslims headed by M. Shokai took concrete action, on November 26, 1917, the IV Extraordinary Congress of Muslims began its work, and on November 28 - announced the autonomy of Turkestan. Mustafa Shokai, organizer and main ideologist of Turkestan autonomy.

КІРІСПЕ
Кеңес кезеңі кезінде Жасампаз еңбектің ұлы мерекесі саналған ,бұдан тоқсан үш жыл бұрын 1918 жылғы 1-ші мамырда, көрнекті мемлекет қайраткері Сұлтанбек Қожановтың сөзімен айтқанда, - Орта Азия үшін тағы бір есте қаларлық атақты мәнге ие болған еді: осы күні бұрынғы Түркістанда Кеңестік Автономия жарияланғанды.
Түркістанның Кеңестік Автономиясын жария еткен 5-ші өлкелік кеңестер съезі басталардан үш айдай бұрын, 1918 жылғы ақпанда, Ташкент большевиктері (халық комиссарлары кеңесінің төрағасы Ф. Колесов) қарулы күш қолданып, Қоқан (Түркістан) мұхтариятының (автономиясының) үкіметін (премьер-министрі Мұстафа Шоқай) құлатқан болатын. Қала халқы қырғынға ұшыратылды, жеке иеліктегі дүние-мүлік тоналды.
Кеңес өкіметінің бейбіт жұртты канға бөктіруі, тыныш жатқан шаһарды қиратып, талан-таражға түсіруі жергілікті тұрғындардың ызасын туғызды. Сөйтіп, найза ұшымен келген кеңестік-большевиктік билікке, ақыры, халық қарсылық қозғалысты өрістетумен жауап берді. Орта Азияның жер-жерінде партизандық қимылдарға көшіп, кеңес өкіметінің өктемдігіне қарумен қарсы шықты. Сонау отар тәуелсіздігін аңсаған көтерілісшілерге большевизм тарапынан басмашылар деген айдар тағылып, оларды басып-жаншуға кеңес өкіметінің көп жылдар бойы әскери күш қолданып күрескені мәлім.
Соңғы үлгідегі соғыс қаруларымен жарақталған қосындарын жұмсап, қалаға ұшақтармен бомба тастаудан да тартынбай, Түркістан автономиясын қатыгездікпен жойған жауынгерлік операцияның қайғылы салдары Мәскеуді қатты алаңдатты. Сондықтан басмашыларға қарсы соғыс қимылдарын жүргізе отырып, тәтті күлшемен халықтың аузын алуды да катаң ойластырды. Сол мақсатта, шығыс еңбекшілерінің өз тағдырын өзі шешкісі келетін ойынан шығуға тырысып, Түркістан өлкесінде кеңестік негіздегі автономияны жариялап-құру ісіне мұрсат берді және оны өз бақылауында ұстады.
Кремль кеңестік негіздегі автономияны дайындау тапсырылған Ташкент большевиктері ішіне түркі халықтарынан шыққан арнайы өкілдерін қосты. Орталық сенім артқан Құсайын Ибрагимов пен Юсуф Кливлеевтің Түркістан Кеңестік Автономиясын жариялауды әзірлеу жөніндегі комиссияда атқарған қызметтері Ташкенттегі еуропалық большевиктердің көңілінен шықты.
Түркістан өлкесі Кеңестерінің Бесінші съезі 1918 жылғы 20-шы сәуірде ашылып, 1-ші мамырға дейін жұмыс істеді.
22-ші сәуірде Түркістан өлкесі Кеңестерінің Ташкент Съезіне,Түркістан өлкесінің халкомкеңесіне, Ибрагимов пен Кливлеевке предсовнарком Ленин мен наркомнац Сталиннен жеделхат келді. Кремльден келген жеделхатта: Сіздердің өлкелеріңіздің кеңестік үлгідегі автономиясына Халық Комиссарлары Кеңесінің қолдау көрсететініне, жолдастар, сене беріңіздер, - делінген-ді. - Біз, Сіздердің бастамаларынызды қоштаймыз және күллі өлкені Кеңестер торымен қамтитындарынызға, ал жұмыс істеп жатқан Кеңестермен толық байланыста әрекет ететіндеріңізге өте сенімдіміз.
1918 жылғы 30-шы сәуірде съезд Түркістанның Кеңестік Федеративтік Республикасы туралы Ережені бекітті. Ереженің бірінші тармағында: Түркістан территориясы Ресей Кеңес Федерациясының Түркістан Кеңестік Республикасы болып жарияланады, - деген тарихи ұйғарым көрсетіліп, одан, Түркістан Республикасының құрамына өлкенің географиялық шекарасында жатқан (әлі хандық өкімет билеп тұрған Хиуа мен Бұхарадан өзге) күллі ел аумағы кіретіні атап айтылды.
Түркістан Федеративтік Республикасының жоғарғы заң шығарушы ор-
ганы желтоқсанның алғашқы күндерінде шақырылатын Жұмысшы, солдат, шаруа және мұсылман-диқан депутаттары Кеңестерінің съезі болып табылады, - деп түйіндеді.
Қазақ, өзбек, түркмен, қырғыз, қарақалпақ, сондай-ақ пәлен ғасыр олармен бірге тұрып біте қайнасып кеткен тәжік мекендейтін Түрк елінің кеңестік автономиясын жариялаған съезд Түркістан Федеративтік Республикасы Орталық Атқару Комитетінің (төрағасы П.Королев) құрамындағы 36 мүшенің жетеуін, Халық Комиссарлары Кенесінің (төрағасы Ф. Колесов) құрамындағы 16 мүшенің үшеуін жергілікті халық өкілдерінен сайлады. Бұл, қанша дегенмен, сәл де болса әділетке бет бұрушылық іспеттенді. Өйткені еуропалық кірмелердің өлкедегі халықтың бар болғаны бес-ақ пайызын құрайтынына қарамастан, өлкедегі билікті қолына алғанын жария еткен Түркістан өлкесі Кеңестерінің 1917 жылдың 15-22 қарашасында өткен Үшінші съезі алғашқы Халкомкеңес (Ф. Колесов сонда бірінші рет төраға боп сайланған) құрамына бірде-бір жергілікті ұлт өкілін енгізбеген болатын. Өйткені, И. Тоболин (оны Түркістандағы Ленин деп атайтын) жетекшілік ететін Түркістан большевиктері жергілікті қайраткерлерді, өз пролетариаты болмауы себепті, басқару ісіне пісіп-жетілмеген деп санағанды. Көшпенділер марксистік тұрғыдан қарағанда - экономикасы әлжуаз, болашағы жоқ, демек, ашығып жатыр екен деп оларға нан беруге болмайды, азық-түлікті кеңес өкіметінің тірегі боп табылатын Қызыл армияны қамтамасыз етуге жұмсау керек деген ұран да солардікі еді. Түркістанның кеңестік автономиясын жариялап, Түрк республика өкіметінің құрамына бірлі-жарым түркі қайраткерін қосу арқылы, большевиктер жергілікті халыққа көрсеткен бастапқы астам көзқарасының ептеп өзгере бастағанын сездірді.
Негізгі бөлім.
2.1. Түркістан АКСР- ғы ғылым-білім мәселелері және оқу орындары.
Түркістан АКСР құрылғаннан кейін бұрынғы мектептерді қайта бейімдеу, мектептік білім беру жүйесін қалыптастыру жүзеге аса бастайды. Түрлі қиындықтарға мен қолайсыздықар қарамастан мектептік білім беру бағдарламасы жасалынады. Осыған орай Түркістан АКСР өлкелік білім беру кеңесі 1918 жылдың маусым айында Түркістан АКСР оқу - ағарту комиссариаты болып құрылады.
1918 жылдың 29 маусымында Түркістан АКСР-гі барлық деңгейдегі мектептерде 1918-1919 оқу жылында тегін білім беруді қамтамасыз ету туралы нөмірі 11 Түркістан АКСР халық оқу - ағарту комиссары Успенскийдің шешімі шығады. Осы уақытқа дейінгі мектептердегі оқу бағдарламсына өзгеріс енгізіліп осы өзгеріске сәйкес мектептік білім беру оқыту жергілікті халықтардың өз ана тілінде жүргізілді.
Ұлттық мектептерде оқыту мен мектептер ашу бірқатар қиындықтар туғызды. Түркістан өлкесінде мектеп ашу білім беру ісі көшпелі жергілікті халықты тарту мәселесі үлкен ұмтылыспен жүргізілді.
Жаппай білім беру негіздемесіне сәйкес мектептерде оқыту жылдық бағдарламаға сәйкес 3 категорияға бөлінді:
Мектептерде білім беру 1-ші қыркүйектен маусым айының 1 жұлдызы аралығын қамтыды.
Маусымның 1 нен шілде айының 1 жұлдызына дейінгі аралық ашық аспан астында саяхат жүргізе отырып, қоршаған ортаны танып білуге арналған сабақтар жүргізілді.
Демалысқа шығу күндері: Жазғы демалыс 1 шілдеден қыркүйек айының 1 жұлдызына дейінгі аралықта болса.
Қысқа демалыс 23 желтоқсан мен 7 қаңтар аралығы, көктемгі демалыс сәуір айының 1-14 жұлдызы аралығын қамтитын болып бекітілді. Мектепте 6 күн сабақ бер се 7-ші күн і оқу - саяхаттар ын а кітап оқуға шақыр ылды.
І сатылы мектептер де алғашқы үш жыл оқу бағдар ламасын а сәйкес күн делікті сабақ 4 сағаттан аспауы тиіс болса, қалған екі жылда 5-6 сағатқа дейін оқыту жүйесі іске асыр ылды.Мектептер де қан дайда бір жаза қолдан уға тыйым салын ды. Мектептер дегі сын ып оқушылар ы жас ер екшеліктер ін е ор ай бөлін іп отыр ды. Бар лық мектептер ге мін детті түр де бір мезгіл ыстық тамақ бер у, мін детті дәр ігер лер бақылауын да ұстау, мектепке қабылдаған да оқушылар ды дәр ігер лік тексер уден өткізу сияқты мін деттемелер жүктелді.
Түр кістан АКСР халық ағар ту комиссар иатын ың бұйр ығы бойын ша жән е Түр кістан мектептер ін ің құр ылымдық жағдайы бағдар ламасын а сәйкес бұр ын ғы шір кеулік, ор ыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.