Turbo pascal тілі туралы негізгі түсініктер

КІРІСПЕ

Кезкелген табиғи тіл (қазақ, орыс, ағылшын т.с.с.) бірнеше негізгі елементтерден тұрады: сөз, сөз тіркесі, сөйлемдер және символдардан (әріптер, цифрлар және т.б. шартты белгілер).
Программалардың алгоритмдік тілінде де сол сияқты элементтер құрылымы бар, олар символдар, сөз, өрнек (сөз тіркестері) және оператор (сөйлем). Мұнда сөз-символдар тізбегінен, өрнек-бірнеше сөз топтарынан, ал оператор-сөзбенорнектің белгілі бір комбинациясынан құралады.
Тілдің символы дегеніміз кез келген тексті құруда қолданылатын элементар таңбалар. Осындай символдар жиынтығы тілдің алфавиті деп аталады.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. Нақисбеков Б. «Адам және компьютер», Алматы, 1986 ж.
2. Қараев Ж. «Компьютерді оқыту тәрбие процесінде пайдалану». Алматы, 1987 ж.
3. Ғылыми - әдістемелік журнал: Информатика негіздері. №5, 2003 жыл.
4. «Информатика и образование» журналы. №1, 2002 ж.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:
КІРІСПЕ

TURBO PASCAL ТІЛІ ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР.
Тілдің алфавиті.
Тілдің негізгі анықтамасы.

МӘНДЕРДІҢ СТАНДАРТТЫ ТИПТЕРІ

Нақты типтері мәндер мен тұрақтылар

Логикалық типті мәндер.
Cимволдық типті мәндер
Стандартты типтегі тұрақты және айнымалыны сипаттау.

Арифметикалық өрнек

ҚАРАПАЙЫМ ЕСЕПТЕРДІ ПРОГРАММАЛАУ НЕГІЗДЕРІ

Меншіктеу операторы

Нүктелі үтір символының қызметі

Мәліметтерді енгізудің және шығарудың қарапайым әдістері

Мәліметтерді енгізу барысында жаңа жолға көшіретін
Қарапайым есептерді программалау мысалдары.

ТІЛДІҢ БАСҚАРУШЫ КОНСТРУКЦИЯЛАРЫ
Шартты оператор.

ГРАФИКАЛЫҚ ИНФОРМАЦИЯНЫ ӨҢДЕУ.
ЭЕМді Графикалық режимде жұмыс істеуге дайындау.

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ

Кезкелген табиғи тіл (қазақ, орыс, ағылшын т.с.с.) бірнеше
негізгі елементтерден тұрады: сөз, сөз тіркесі, сөйлемдер және
символдардан (әріптер, цифрлар және т.б. шартты белгілер).
Программалардың алгоритмдік тілінде де сол сияқты элементтер
құрылымы бар, олар символдар, сөз, өрнек (сөз тіркестері) және
оператор (сөйлем). Мұнда сөз-символдар тізбегінен, өрнек-бірнеше сөз
топтарынан, ал оператор-сөзбенорнектің белгілі бір комбинациясынан
құралады.
Тілдің символы дегеніміз кез келген тексті құруда
қолданылатын элементар таңбалар. Осындай символдар жиынтығы тілдің
алфавиті деп аталады.

TURBO PASCAL ТІЛІ ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР.
Тілдің алфавиті.
Стандартты паскаль тілінің алфавиті мынандай символдар жиынтығынан
тұрады.
1) латын алфавиті 26 әрпі A ... Z
2) араб цифрлары 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
3) орыс алфавитінің 32 әрпі А ... Я
4) арнаулы таңбалар
Таңба Аталуы Таңба Аталуы Таңба Аталуы
+ қосу : қос нүкте = Теңдік
- Азайту , Үтір . Нүкте
* Көбейту Кіші () Дөңгелек
Бөлу үлкен or Немесе
not емес and Және [] Тік жақша

Арнаулы таңбалар мен олардың комбинациясы программада ерекше ұғым
береді, ол жөнінде қажет жерлерде түсініктеме беріліп отырады. Бос
орын белгісі программада белгіленбейді, бірақ қажет болған жағадайда
_ оны таңбасымен белгілеу тағайындалған.

Тілдің негізгі анықтамасы.
Тілдің негізгі анықтамасын бермей тұрып, қарапайым есептеудің
Паскаль тіліндегі программасын қарастырайық.
Мысалы: а және в қабырғасын бойынша тіктөртбұрыштың приметрін
есептеу керек болса, онда периметрді р деп белгілесек, онда
р=(a+b)2
А мен b-нақты мәндерінде программа құрайық. Айталық а=8, b=21

Программа
Program ASL (іnput, ouput);
Var a,b,p: іnteger; параметрлер атауы және олардың типтері
Begіn
A:=8; а қабырғасына меншіктейді.
B:=21; в қабырғасына меншіктейді.
P:=(A+B);
Wrіte (p) р-ның мәнін экранға шығару
End.
Бұл мысалдан көріп отырғанымыздай, бір ғана тіктөртбұрыштың
периметрін есептеуді ауызша шығарғанымыз жеңіл болар еді, ал егер
бірнеше жүздеген тіктөртбұрыштың периметрін табу керек болса,
онда ол адамды жалықтыратын бірқалыпты есептеулер болар еді.
Онда адам қателіктер жіберіп алуы мүмкін. Егер жоғарыдағы
программаға аздаған өзгеріс енгізетін болсақ, онда мұндай есептеу
жұмысын машинаға адамға тапсыруға болады. Программа дұрыс құрылса,
онда машина адамға қарағанда барлық тіктөртбұрыштың периметрін
әрі жылдам , әрі дұрыс есептейді.
Күрделі есептерді шешеуге программалар құруды үйренуді шешеуге
программалар құруды үйренуді қарапайым есептерге программалар
құрудан бастаған орынды.
Программа Program деген стандартты тақырыптан басталады. Тақырыптан
кейін дөңгелек жақша ішіне пайдаланылатын файлдар атаулары үтір
арқылы беріледі. Одан соң берілгендер туралы мәліметтер жазылады.
Var сөзінен кейін есепте кездесетін барлық айнымалылар а,в,р
тізіліп олардың бүтін (іnteger) екендігі көрсетілген. Begіn және End
сөздерінің арасына операторлар орналасқан. Алдымен а және в
айнымалыларына олардың сан мәндері берілді де, келесі жолда
формула бойынша периметр мәні есептелінеді. Wrіte (р) операторы
арқылы есептелген периметрдің мәні ЭЕМ Programнің жадынан
дисплейге шығарылады. Операторлардың оң жағында жақша ішінде әрбір
жолға түсініктемелер берілген.
Программаны пайдаланып тілдің негізгі анықтама Programсөз,
берілгендер элементтері, түсініктемелер туралы ұғымдарды қарастырайық.

Сөз-тілдің жекелеме таңбаларының бірігіуінен, белгілі бір
мағынасы бар сөз құралады. Программа тексіндегі сөздер арасы бос
орынмен немесе басқадай арнаулы таңбамен бөлінеді.Атқаратын
қызметіне қарай қызметші сөз және атаулар болып екіге бөлінеді.
Қызметші сөз деп -паскаль тілінде белгілі бір міндет атқаратын
сөзді айтамыз.
Атау-қандайда бір объектіні белгілеу үшін қолданады.Паскаль
тілінде атаудың екі түрі бар , олар стандартты және ЭЕМ-ді
қолданушы енгізетін атау.
Стандартты атау - ол стандартты объектілерді белгілеу үшін тілдің
өзіне бекітілген атау болады. Біздің мысалымыздағы шығару
программасының стандартты атауы Wrіte . Сол сияқты стандартты
атауларға іnput және ouput атаулары да жатады.
Программаның құрамды бөліктері
Паскаль тіліндегі программа тақырыптан , сипаттау бөлігінен және
операторлар бөлігінен тұрады. Программаның жазылу схемасы :
Program атау (іnput, ouput);
Сипаттау бөлігі
Begіn
Операторлар бөлігі
End.
Тақырып-Program қызметші сөзінен , қолданушы енгізетін программа
атауынан және жақша ішінде программаның ЭЕМ-нің енгізу-шығару
құрылғысымен байланыс жасауы үшін іnput, ouput стандартты
атауларынан тұрады. Тақырып ; нүктелі үтір таңбасымен аяқталады.
Сипаттау бөлігі-программада кездесетін барлық мәндерді және
олардың мінездемелерін ашып көрсету үшін қолданылады. Сол сияқты
бұлбөлікте көрсетілген рет бойынша белгі хабары, тұрақтылар , түр
айнымалылар, процедуралар мен функциялар туралы хабарлар беріледі.
Процедура мен функция хабарлары бір бөлік болады. Бұл айтылғанның
барлығы бір программада болуы міндетті емес. Мысалы, қарапаймы
программаларда тек қана тұрақты мен айнымалы ғана берілуі мүмкін.
Әрбір сиапттаудан кейін ; таңбасы қойылады.
Операторлар бөлігі-Begіn бастау және End аяқтау түрінде
операторлық бөлігінде орындалатын жақша да болады, мұндағы End
операторынан кейін міндетті түрде нүкте қойылуы керек. Әрбір оператор
міндетті түрде орындау керек болатын амалдарды көрсетеді. Операторлар
тізбегі бір-бірінен ; арқылы ажыратылып жазылады.
Паскаль тілінде жазылған программа құрылымының жалпы түрі
мынандай болады:
Program атау (іnput, ouput);
Label - белгілеу
Const - тұрақтылар
Type - түрлер
Var - айнымалылар
Procedure, functіon - процедуралар мен функциялар

Begіn
1-опреатор
2-оператор
3-оператор операторлар бөлігі
...
n-оператор
End.

МӘНДЕРДІҢ СТАНДАРТТЫ ТИПТЕРІ

Мәндер типтерін оқып үйренуді, ең қарапайым түрі атап айтқанда
программада көптеп қолданатын мәндердің стандартты типінен
бастаймыз.
Программада мәндер тұрақты және айнымалы түрінде беріледі.
Программаның орындалуы барысында кез-келген айнымалы бірнеше мәнге
ие болады. Бұл айнымалы мен мән бір ғана мәндер типіне тиісті болу
керек.
Бүтін типтегі тұрақты дегеніміз-нүктесіз жазылған кез-келген ондық
сан. Егер тұрақты теріс болса, онда оның алдында – таңбасы болу
керек, ал оң болса + таңбасын жазбай кетуге болады.
Мысалы: 14,-357,0,5390

Нақты типтері мәндер мен тұрақтылар

Нақты тұрақтылар нүктені пайдаланып жазылады. Паскаль тілінде
бұлар екі түрлі берілуі мүмкін:тиянақты нүктелі және жылжымалы
нүктелі түрде.
Тиянақты нүктемен берілген тұрақтылар , бөлшек бөлігімен ондық сан
түрінде берілуі мүмкін, мұндағы бөлшек бөлігі нольге тең болуы да
мүмкін. Бүтін бөлігі бөлшек бөлігінен нүкте арқылы бөлініп жазылады.
Мысалы: 27.3, 5.0, -16.003, 200.95
Математикада өте үлкен өте кіші сандарды ондық ретпен
жазу қолданылады. Мысалы: 680 000 000 санын 68*10^7(7-санның реті),
0.0000005 санын 5*10-7 (7–санның реті), түрінде жазуға болады.

Логикалық типті мәндер.

Логикалық типтегі мәндерді кей жағдайда математикалық
логиканы құрушы, ағылшын математигі Д.Бульдың есімімен булевтік деп
те атайды.
Паскаль тілінде екі логикалық тұрақты бар: true ақиқат
және false жалған . Логикалық айнымалы осы екі тұрақтының бірін
қабылдап boolean типіне тиісті болды.
Логикалық мәндер шамаларды салысытру және қандайда бір шарттарды
тексері кезінде көптеп қолданылады. Нәтиже ақиқат не жалған болады.
Мәндерді салыстыруға мынандай арақатынас операциялары пайданылады.
Кіші, = кіші немес тең, = тең, тең емес, үлкен,= үлкен немес тең.
Егер арақатынас операцияларын арифметикалық мәндерге қолданатын
болсақ, онда ақиқат немесе жалған деген логикалық мән аламыз.
Сысалы 5 3 (бес үлкен үштен) нәтиже ақиқат , ал 5 =3 (бес тең үш)
нәтиже жалған.

Cимволдық типті мәндер

Символдық типтегі мәндлер, программада текстер жазуға және
сол тексте бірнеше өңдеу операцияларын мүмкіндік жасайды. Мысалы:
орфографиялық қателерді қателерді түзетуге, жекелеме әріптерді
немесе сөзді арасына енгізуге, алып тастауға болады. Сонымен қоса
әртүрлі ведомостарды, документтерді өңдеуге мүмкіндік береді.
Символдық немесе литерлік тұрақты дегеніміз дәйекшеге
(апостроф) алынған тілдің кез келген символы.
Мысалы: ‘A’, ‘+’, ‘9’, ‘-‘
Дәйекшенің өзін символдық тұрақты ретінде көрсету үшін оны екі
рет жазамыз ‘‘‘‘.Мұндағы сыртқы дәйекшелер тұрақты болып
есептелмейді, олар символдық тұрақтының белгісі болады.

Стандартты типтегі тұрақты және айнымалыны сипаттау.

Программада тұрақтылар өзінің нақты мәнімен немесе қандайда бір
атаумен берілуі мүмкін. Егер тұрвақты қандайда бір атаумен
берілген болса, онда ол міндетті түрде тұрақтылар бөліігінде
сипатталуы керек. Сипатталуы керек. Сипаттау const қызметші сөзімен
басталып, мынандай формада жазылады:
constтұрақты атауы=мән
мысалы, const n=20

Программада кездесетін кез келген айнымалы, айнымалылар бөлгінде
сипатталуы керек. Сипаттау Var қызметші сөзінен басталып, мынандай
формада жазылады:
Varайнымалы атауы :типі
Мысалы: Var А: real;
Бір бөлікте бірнеше айнымалыны сипаттауға болады:
Var
А: іnteger; бүтін типтегі айнымалы
Sum: real нақты типтегі айнымалы,
Log: boolean логикалық типтегі айнымалы

Арифметикалық өрнек

Арифметкиалық өрнек арифметкиалық тұрақтылардан айнымалылардан,
функциялардан және оларға қолданылатын операциялардан тұрады. Мысалы

А+В*Т1Т2-2,3*sqrt(x)
Тұрақты айнымалы және функциялар арифметикалық өрнектің жеклеме
жағдайы болып табылады.
Арифметикалық өрнекке кіретін кіретін мәндердің барлығы да
бір ғана өрнекте бүтін және нақты типтегі мәндерді қолдануға
рұқсат етледі. Мұндай жағдайда алынатын нәтиженің типі нақты
болады. Мысалы, А-нақты типтегі айнымалы, Р-бүтін типті болса, онда
А+Р немесе А*2 т.с.с операцияларды орындауға болады.

ҚАРАПАЙЫМ ЕСЕПТЕРДІ ПРОГРАММАЛАУ НЕГІЗДЕРІ

Меншіктеу операторы

Паскаль тлінің опраторыарын жай және күрделі операторлар деп
екі топқа бөлуге болады. Жай операторлардың ішінде ешқандай
оператор болмайды. Күрделі операторлар бірнеше жай операторлар
инструкциясынан ұралады. Жай опреаторларға жататындар:меншітеу, көшу ,
бос оператор , енгізу және шығару операторлары жай күрделі
жататындар құрама және шартты операторлар, цикл операторы, таңдау
операторы, жазудағы біріктіру операторы.
Меншіктеу операторы кез-келген программалау тілінің негізгі
операторы. Операторды жазудағы жалпы формасы
V:=a

Мұндағы V-айнымалы атауы, := меншіктеу операторы ; а-өрнек немесе
қандайда бір мән. Бұл оператор а өрнегінің мәнін есептеп оны V
айнымалысына меншітейді.

Мысалы, математикалық жазуда х=х+2 өрнекті дұрыс емес болады.
Х:=х+2 десек дұрыс болып, ағымдағы х айнымалысының мәнін 2-ге
арттырамын деген мағына береді.

Нүктелі үтір символының қызметі

Құрама оператор дегенміз бірнеше операторларды бір топқа
жинақтау.
Құрама опреатордың жазылу формасы:
Begіn
1 оператор
2 оператор
... ... .
3 оператор
End.
Бұл конструкция Begіn (басы) және End(соңы) қызметші сөздерді
операторлық жақшалар деп аталады. Begіn ашылған , End жабылған
жақша қызметін атқарады.
Құрама оператор бір ғана оператор деп есептелінеді. Оны
программаның кез келген жеріне енгізуге болады. Құрама оператордың
ішіндегі кезкелеген жеріне енгізуге болады.
Begіn Programнен кейін және End –нің алдынан нүктелі үтір қойылмайды,
олар операторлардың арасына қойылады.
Ешөандай қызмет атқармайтын оператор бос оператор деп аталады.
Мысалы,
а :=4;
k:=p;
;
0:=7.6;
мұндағы үшінші жолдағы оператор бос ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.