Археология ғылымына түсінік

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Университет: Евразийский Гуманитанниый Институт имени А.К Кусаинова

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Теориялық археология

Орындаған: Нысан Рыскул
Тобы: Т-23-01
Қабылдаған: Шокатова Айсұлу Қажымұқановна

Мазмұны
Кіріспе
1.1 Археология ғылымына түсінік
Негізгі бөлім
2.1 Теориялық археология
2.2 Археология ғылымының салалары мен бөлімдері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Археология -- тарих ғылымының ежелгі дәуір мен орта ғасырдағы адамзат қоғамы дамуының заңдылықтары мен негізгі кезеңдерін зерттейтін саласы.
Басты зерттеу нысаны алғашқы қауымнан, ерте заман мен орта ғасырлардан қалған материалдық ескерткіштер: еңбек құралдары, қару-жарақ түрлері, мекен-жай, қоныстардың, керуен сарайлар мен әскери бекіністердің жұрты, үй-іші заттары, зираттар, обалар, т.б. Бұл заттар ғылымда археологиялық ескерткіштер деп аталады. Олар топыраққа көміліп, жер астында қалып, қалалар мен бекіністердің қираған орындарында бірнеше қабаттардан тұратын төбелер пайда болады. Мұндай қатпарлар археологияда мәдени қабаттар деп аталады. Қазақстан жеріндегі ең үлкен қала болып есептелетін Отырардың мәдени қабатының биіктігі 18 м. Кейбір обалардың биіктігі 20 м-ге, аумағы 100 м2-ге дейін жетеді. Қазба жұмыстары кезінде табылған материалдық деректерге ғылыми түсініктеме беру үшін археологияда антропология, этнология, геология, ботаника, зоология, палеонтология, физика, химия, топырақтану ғылымдарының зерттеу әдістері кеңінен пайдаланылады.
Археология (ол гректің archaіos - ескі, logos - ғылым деген сөздерінің қосылуынан шыққан) термині біздің заманымыздан бұрынғы 4 ғасырда көне заманды зерттейтін ғылым ретінде (Платон) қолданыла бастағанымен, ғылыми археологиялық зерттеулер Еуропада қайта өркендеу дәуірінде ғана жүргізілді. 15 - 16 ғасырларда Италияда ежелгі сәулет өнерінің мұраларын іздеуге, 18 - 19 ғасырларда Қосөзен бойында көне мәдени мұраларды зерттеуге бағытталған қазба жұмыстары жүзеге асырылды. 19 ғасырдың 1-жартысында Ресейде Қара теңіз жағалауындағы көне грек қалаларының қалдықтары мен скиф обаларын жүйелі түрде зерттеу басталды. Қазақстан мен Орта Азияда археологиялық зерттеулер 19 ғасырдың 70-жылдарында бастау алды және олар Василий Радлов, Николай Веселовский, Петр Лерх, Василий Бартольд есімдерімен байланысты. 1920 - 30 ж. Әлкей Марғұлан, Сергей Руденко, Александр Бернштам, т. б. басқарған экспедициялар Қазақстан жерінде күрделі археологиялық барлау, қазба жұмыстарын жүргізді.
Негізгі бөлім
1946 ж. Қазақстан ғылым академиясының құрамында Тарих, археологиялық және этнографиялық институты, ал 1991 ж. археология бөлімі негізінде жеке Археология институты (1973 жылдан археология мұражайы жұмыс істеді) құрылды. Ол республикадағы археологиялық зерттеулердің орталығына айналды. Орталық Қазақстанда қола дәуіріне жататын Беғазы, Ұлытау, Беласар зираттары, Атасу, Бұғылы, т.б. қоныстар зерттелді. Жетісуда Бесшатыр, Кеген маңында табылған обалар сақ-скиф мәдениеті жөнінде көптеген мағлұматтар берді және олардың Алтай мен Днепр бойында кездескен скиф обаларымен туыстас екендігі дәлелденді. Оңтүстік Қазақстанда палеолит қоныстары тыңғылықты зерттеліп, оның Андронов мәдениетінің негізгі аймақтарының бірі болғандығына ғылыми тұжырым жасалды. Солтүстік Қазақстанның қола дәуірінің хронологиялық классификациясы жасалды. 1970 жылдан Қазақстан мен Орта Азияның мәдени орталықтарының бірі болған Отырар алқабының ескерткіштерін зерттеу қолға алынды. Шығыс Қазақстандағы Шелекті сақ обаларындағы, Жетісудағы Есік қорғанында, қала мәдениеті жөнінде мол мағлұмат берген Отырар мен Құйрықтөбеде жүргізілген қазба жұмыстары қазақ халқының көне және орта ғасыр кезіндегі тарихы, тайпалар мен ұлыстардың материалдық мәдениетінің сабақтастығы жөнінде дәйекті ғылыми тұжырымдар жасауға негіз қалады.
Өкінішке орай, археологтар арасында объективті-хабар жолының парадигмасының заңдылығы мен принциптерінің біреуін немесе тек бір тобын ұстану әдетке айналды. Бұл компоненттер формасы жағынан өте алшақ болуымен қатар мәні жағынан болашақ белсенді жол ұстаушы археологтар бір-біріне оппозициялы болатын әдістемелік лагерьлерге бөлінді. Сонымен қатар, аръхеологиялық зерттеулердің объектілері күрделі және қандай да бір зерттеу қаруын қолдану әрқашан тиімді бола бермейді. Археологиялық зерттеулердің қиындығын және 70-жылдардағы дәстүрлі әдістер мен математикалық сараптамалардың жеткіліксіз тиімділігін айта отырып, мыналарды түртіп өтуге болады. Мысалы, Уақыт және кеңістік (археололгиядағы - бұл біздің динамикалық жүйені зерттеу әрекетінде қолданатын эталондық өлшемдер. Бұл өлшемдердің әрқайсысының топтасу демонстрациясы бізді тек анықталған жүйелі кезеңі жайында хабардар етеді. Бірақ та мұндай демонстрация олкезеңдер туралы мәлімет бермейді. Бөлек құбылыс мәніне кіре алмайтын болжам мүмкіндіктерінің үлгісін жасауға болады, себебі, зерттеуші олар не себепті жұмыс істейтінін, әрекет негізінде қандай дәлелдемелер жатқанын білмейді. Және де дербестік немесе ресми мағынасын жоғалтқан ғажайып дәлділікпен зерттеулер жүргізуге болады. Жоғарыда айтылғандардың барлығы бізді бұл күрделі археологиялық тапсырмаларды және де барлық жолдарды бір әдістемеге біріктірген принципті жаңа ғылыми-әдістемелік парадигманы шешуге алып келеді.
Осыны есепке ала отырып, археологиялық айналымға енгiзiлетiн және археологиялық зерттеулерде өте толық қолданысқа ие болған объективті-хабар жолының компоненттерін атап өтейік.
Ең алдымен әлеуметтік модель мен құрылым түсінігі мен өңдеу технологиясын анықтаған Леви-Стростың (Леви-Строс, 1983:247) құрылымдық зерттеулерін атап өтуге болады. Оның интерпритациясында құрылым сынып ұғымына жақын, кем дегенде, қасиет пен мінез-құлық сапасының бірлігі көзқарасынан. Стюарттың әдістемелік зерттеу нәтижелері(Stewart, 1960:173-174) назар аударуды қажет етеді, дәлірек айтсақ, жоғарыда айтылған археологиялық зерттеулердегі бүтіндік қағидасын сақтаудың қажеттілігі туралы қорытындысы.
Л. Бинфордтың иерархиялық сыныптың жоғарыдағы үзіндіде (ұйымдастырылу ішіндегі ұйымдастырудың) келтірілген қорытындысының маңыздылығы туралы түртіп өткен жөн. Және де тағы да типтелу қажеттілігі туралы идеяны айта кетуге болады. (әрбір ерекшелінген түрдің біртұтас мағынасын сақталуына бақылау жасау). Алайда археологиядағы объективті-хабар жолының бір-бірінен үзілісінде қолданылатын аталған элементтері 60-80 жылдары зерттеушілерге біртұтіс археологиялық білімнің құрылуына негіз бар екенін толық сезінуге мүмкіндік бермеді.
Соңғы 15 жыл көлемінде археологиялық ғылым әлдеқайда жетіле түсті. Сондықтан, тұтас археологиялық теорияның құрылуынан құтылатын ақтаушы себептер аз қалады. Ұқсас конструкциялардағы қажеттілік анық еді. Объективті-хабар жолының археологияда қолданылуы, біздің ойымызша, археологиядағы ғылыми әдістің теориялық-әдістемелік негізі әбден бола алады. Алайда ұқсас тектің тиімді қаруын шығару үшін бұл материалдар жеткіліксіз. Әлі де классификациялық талдаудың пайдаланылған әдістері керек: Келесi әдiстердi қарап шығайық:
1. Құрылымдық археология - археологиялық ғылымның шеңберінде археологиялық объекттерді анықталған жүйе ретінде, элементтердің кеңістікпен, уақыт және контекспен байланысқан тұтас кешені ретінде зерттеу болып табылады. Бұл мағынада құрылымдық археология түсінігінде (терминдер және OODтың ұғымдарындағы) басқа әр объект үшін белгі мен қасиеттерін бекітетін структуралар сияқты толық сынптың аналогі қолданылады. Археологиялық мәліметтердің зерттеуінде құрылымдық археологияның жолы анализдің батылдыққа тартылуын болжайды, археологиялық объектілер дербес тұтастық ретінде талданады, ал олардың басқалармен байланысы қарастырылмайды. Структурализм синхронды жолды, статистикасындағы, көлденең кеспесіндегі, сандық өрнегіндегі зерттеу құбылысын негізге алады. Негізгі қағидалар мыналар болып табылады:
а) жеке элементтерді зерттеу емес, олардың өзара байланыс жүйесін, элементтерден тұратын бүтіндігін қарастыру;
б) диахронды емес, археологиялық зерттеулер жүйесін, оның әрекет етуін болжайтын синхронды жол;
в) талдауды формализациялау, нақты байланыс пен формуладағы, кескін, кестедегіөз болуындағы сәйкессіз құбылыстарды сәйкестендіруге рұқсат беретін бейнелеуді абстракциялау.
2. Іс жүргізіу археологиясы -іс жүргізу археологиясының қағидалары құбылыстардың дамуын, оның басқалармен байланысын және соңғысы алдыңғыларын білу кілті ретінде тарихи жоғарғы формаларды қарастырады. Іс жүргізу археологиясы ғылыми бағыт ретінде 60-70 жылдардың тоғысуында жаңа археологтар қозғалысымен америкалық археологияда Л. Бинфорд басшылығымен (1977) пайда болды. Археологияда мұны қолдану адам әрекетін, әлеуметтік құрылыс туралы болжамды алға жылжыту және т. б., материалдық қалдықтарға байланысты мәдениетке сәйкес бақыланатын салдарға дедукция жасау және кейін эмпирикалық материалдарды қазу кезіндежиналған заттарды тексеруді анықтайды. Бұл жағдайлар жаңа археологтер немесе процессуалисттер сенімінде негізінделеді. Археологияда әр түрлі материалдық мәдениетті және адам мініез-құлқын байланыстыратын заңдар болуы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.