Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімдері арасында экспорт бойынша мақта екінші орында

1. 1 Қазақстан Республикасының нарықтық экономикасындағы маңызды өсімдіктердің түрлері, агроклиматтық аудандастырылуы

Қазақстанда нарықтық экономиканың қалыптасуы мен қалыптасуы инвестициялық қызметтің дамуымен, оны халық шаруашылығының барлық бағыттары мен салаларында лықтандырумен тікелей байланысты.

Қазіргі уақытта әлемдік аграрлық экономика мен демографияның жаңа үрдістері қалыптасуда, өңірде интеграциялық процестер нақты дамыды, жаһандық климаттық өзгерістер орын алуда. Қазақстан Кеден одағына (КО) кірді, таяу кезеңде Дүниежүзілік сауда ұйымына (ДСҰ) кіру жоспарлануда.

Елді азық-түлікпен қамтамасыз ету, халықты жұмыспен қамтудың өсуі және республиканың экономикалық дамуы үшін ауыл шаруашылығының рөлін Мемлекет басшысы, оның ішінде Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2012 жылғы 27 қаңтардағы "Әлеуметтік - экономикалық жаңғырту-Қазақстан дамуының басты бағыты"атты Қазақстан халқына Жолдауында бірнеше рет атап өтті.

Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушіге инвестициялар тарту қажеттілігі - шешусіз Қазақстанның аграрлық секторын сауықтыру мүмкін болмайтын аса маңызды міндеттердің бірі.

Ауыл шаруашылығына инвестициялық қызметті жандандыру проблемаларын шешу: аграрлық сектор кәсіпорындарын жаңғыртуға және техникалық қайта жарақтандыруға, ішкі және сыртқы нарық үшін бәсекеге қабілетті өнім өндіру үшін қажетті жағдайлар жасауға; отандық ауыл шаруашылығы өндірісін әлемдік кеңістікке біріктіруге және Дүниежүзілік еңбек бөлінісінде өзінің "тауашасын" табуға; ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өнеркәсіптік кәсіпорындармен тауар алмасуын жақсартуға мүмкіндік береді; өндірістік қуаттылықтардың өсуі есебінен оның кірістілігінің өсуіне ықпал ететін халықты жұмыспен қамту деңгейінің ұлғаюын қамтамасыз ету. Бидай

Мақта талшығы

Арпа

Балық

Көкөністер

Рапс

Күріш

Зығыр

Жүн

Сүт

Жүгері

Алма

Күнбағыс

Соя бұршақтары

Сұлы

Ұсақ мал еті

Құс еті

Қарақұмық

ІҚМ еті

Картоп

Қара бидай

Ет шошқа еті

Ет жылқы еті

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті (өзара сауданы қоса алғанда)

ҚР АӨК жалпы өнімінің көлемі 2007 жылы 1121 млрд теңгеден 2011 жылы 2256, 6 млрд теңгеге дейін және 2007 жылы 464, 1 млрд теңгеден 2011 жылы 747, 4 млрд теңгеге дейін қайта өңдеу өнімінің тұрақты өсу үрдісін көрсетіп отыр.

Соңғы 5 жылда ауыл шаруашылығы өнімінің орташа жылдық өсу қарқыны 19%-., қайта өңдеу өнімі 12, 6% -. құрады.

5 жыл ішінде негізгі қайта өңдеу өнімдері өндірісінің орташа жылдық жалпы көлемі 650 млрд теңгеден асты.

ҚР Ауыл шаруашылығы әлемдік азық-түлік нарықтарына интеграцияланған, сауда балансын қалыптастыруға белсенді қатысады және барлық экспорттың 17, 6% - және барлық импорттың 15, 3% -. алады. Алайда, АӨК қайта өңдеу өнімдерінің көптеген түрлері бойынша Қазақстанның импортқа тәуелділігі қалыптасты. Мәселен, жеміс-көкөніс өнімдері, ет және сүт өңдеу өнімдері бойынша импортқа тәуелділік деңгейі жоғары. 2011 жылы ауыл шаруашылығында мың адам жұмыспен қамтылды (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 26%), оның ішінде жалдамалы - 604, 8 мың адам (сектордағы жұмыспен қамтылғандардың 27, 5%), өз бетінше жұмыспен қамтылғандар - сектордағы жұмыспен қамтылғандардың 1591, 3 мың адамы) . Қазақстан Республикасындағы егіс алқаптары 2011 жылы 21 083, 0 мың га құрады. бидай үшін барлық егіс алқаптарының шамамен 65, 6% (13 848, 9 мың га) жұмыспен қамтылды. 2011 жылы дәнді дақылдарға барлық егіс алқаптарының 76, 5% (16 125, 9 мың га) бөлінді. 2012 жылдың басында мал басының саны 5, 7 млн бас ірі қара мал, 18, 1 млн бас ұсақ мал, 1, 6 млн бас жылқы, 1, 2 млн бас шошқа, 0, 17 млн бас түйе және 32, 9 млн бас құс болды. 2001 жылдан бастап экономикада берілген несиелер көлемі 18 есеге жуық өсті. Жеке банктердің Ауыл шаруашылығын кредиттеуі де өсті, алайда 2012 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша АӨК саласындағы "ҚазАгро "ҰБХ" АҚ - ның Екінші деңгейдегі банктерінің (ЕДБ) және еншілес ұйымдарының кредиттік портфелі 2003-11 жылдары небәрі 3, 88 есе аз ауқымда - 595 млрд теңге. Ауыл шаруашылығы өндірушілеріне берілген күмәнді және үмітсіз кредиттердің сомасы мынадай негізгі факторлардың әсерінен шамамен 300 млрд теңгені құрады: машина-трактор паркін жаңғырту мен жаңартуға қымбат және қысқа мерзімді кредиттік ресурстарды пайдалану негізінен 2006-2008 жылдары; 2008 жылғы қаржы дағдарысы; қолайлы бағалар кезеңінде астық экспортына тыйым салу (15 сәуірден 1 сәуірге дейін ), валюталық түсімнің төмендеуі және астық экспортының дәстүрлі нарықтарының ішінара жоғалуы; 2009 жылы болмауы. Ресей мен Украинада жақсы өнім алуға байланысты астық өндірушілердің сыртқы нарықтарына шығу мүмкіндіктері, ішкі нарықтың енуі және бағаның күрт төмендеуі; 2009 жылы валюталық кредиторлық берешекті ұлғайтқан теңгенің девальвациясы, 2010 жылғы қолайсыз құрғақ ауа райы жағдайларына, бұл дақылдардың төмен өнімділігіне әкелді. Нәтижесінде ауылшаруашылық кәсіпорындары бұрын қабылданған несиелік міндеттемелер бойынша төлем мәселесіне тап болды: жоғары сыйақы мөлшерлемесі және несиелер бойынша негізгі қарыздың бір бөлігі. Осыған байланысты ауыл шаруашылығы өндірушілерін қайта құрылымдау, қайта қаржыландыру, несиелер мен жобаларды қаржыландыру, сондай-ақ қолда бар берешектерді өтеу үшін ауыл шаруашылығы өндірушілерін қаржыландыру жолымен қаржылық сауықтыру үшін біржолғы шара қолдану қажет. Ол үшін "Самұрық-Қазына "ҰӘҚ" АҚ қаражатын "ҚазАгро "Ұлттық басқарушы холдингі" АҚ (бұдан әрі - "ҚазАгро "ҰБХ"АҚ) эмитенттелген облигацияларына орналастыру арқылы млрд теңге сомасында пайдалану ұсынылады. Өз кезегінде "ҚазАгро "ҰБХ" АҚ Ауыл шаруашылығы өндірушілерін қаржылық сауықтыруды жүргізу үшін осы қаражатты Екінші деңгейдегі банктерге береді. Жалпы республикалық бюджет қаражатынан АӨК-ні дамытуға 2007-11 жылдар ішінде 1571, 9 млн теңге бағытталды, оның ішінде субсидиялар үлесіне (суды пайдалануды субсидиялауды есептемегенде) 25, 9% немесе 407 млн теңге жұмсалды. Сондай - ақ, соңғы жылдары (2007-2011) "ҚазАгро "ҰБХ" АҚ құрамына кіретін қаржы ұйымдары арқылы АӨК-ні қолдауға 891 млрд теңге, оның ішінде кредиттеуге-520 млрд теңгеден астам қаражат жұмсалды[1] .

Бидай

Қазақстан әлемдік нарықта дәнді дақылдар, оны ішінде ең алдымен бидай өсіруші мемлекет ретінде танымал. Елімізде дәнді дақылдар өсіруге сонау КСРО заманында басымдық берілді. Бұл алып елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету талабынан туындады деуге болады.

Одақ кезінде (1986-1990) қазақстандық бидайдың өнімділігі орта есеппен гектарына 12. 6 центнерден түсті. Тіпті осы кезеңнің өзінде, яғни Одақтың ыдырауы алдында өнімділік қазіргі көрсеткіштен жоғары болды.

1980-ші жылдары Қазақстанда дәнді дақылдар өсіру өндірісті қарқындату есебінен қамтамасыз етілді. Түсімнің 50% - минералды тыңайтқыштардың, 20% - аудандастырылған сұрыптардың есебінен және 30% - технологиялық талаптарды сақтау есебінен қалыптастырылды. Бұл үйлесім аграрлық салада ұйымдық қайта құру, дәнді дақылдарды өсіп-өндіру технологиясының бұзылуы, бағалардың теңсіздігі және басқа да факторлардың салдарынан бұзылды.

Қазақстан бидайдың түсімділігі бойынша оны өсіріп-өндіретін 130 елдің ішінде 109-шы орынға ие. Біздің еліміз негізінен қатты сұрыпты жұмсақ бидай өсіреді. Оның уызы (дәнмаңызы) көп. Бірақ әлсіз сұрыпты жұмсақ бидайларға қарағанда түсімділігі төмен деуге болады. Алайда бидайдың сәйкес сұрыптарын өсіретін елдермен салыстырғанның өзінде қазақстандық бидайдың түсімділігі төмен[2] .

Бидай саудасы

Әлемдік бидай саудасында Қазақстанның үлесі шамамен 2%-ды құрайды. Соңғы бес жылда бидай экспортының көлемі елімізде жылына шамамен 5 млн тоннаға тең.

Бидайдың қатты, қуатты сұраптарының түсімділігі төмен болғанымен бағасы жоғары. Мұндай бидайда ақуыз көп болғандықтан, наубайханалық қасиеті жоғары. Сондықтан әлсіз сұрыпты бидай ұнын өндіру барысында оның сапасын жақсартушы ретінде де қолданылуы мүмкін. Сәйкесінше әлдеқайда қолжетімді әлсіз бидайға қарғанда бұл қуатты сұрыптарға деген сұраныс жоғары.

Жұмсақ бидайдың қуатты сұрыптары белгілі бір климаттық белдеулерде өсіріледі. Бұл сұрыптарды бірнеше ел ғана өсіреді: АҚША, Канада, Аустралия, Аргентина және Қазақстан. Бұл жерде әлемдік нарықта Қазақстан сапалы бидай өсіруші елге жатпайды екен. Оған себеп - өсірілетін бидайдың сапасының тұрақсыздығы және әлемдік нарықта оны таныту жұмыстарының нашар жүргізілетіндігі.

Қазақстандық бидайды сатып алушылар - негізінен көрші ТМД елдері. Соңғы 20 жыл ішінде (2001-2021) Қазақстан өз бидайын 72 елге сатып келіпті. Алайда солардың ішінде тек екі ел ғана қазақстандық бидайды осы жылдар ішінде тұрақты көлемде алып келген. Олар - Өзбекстан мен Тәжікстан. Бидай жеткізудің 60-70%-ы осы елдерге тиесілі. Тағы 7 мемлекет қазақстандық бидайды шамалы көлемде тұрақты сатып алады. Мысалы, олардың ішінде Түркия мен Үндістан да бар.

Жағдайда өзгерту үшін бірінші кезекте өсірілетін бидайдың сапасын ағымдағы 3-ші сыныптан 1-2 сыныптарға жоғарылату керек. Одан басқа, қазақстандық бидайды әлемдік нарықта барынша белсенді түрде, ілігерілету, яғни таныту қажет:

халықаралық көрмелерге қатысып, өз бидайының сапасын, тиімді және пайдалы жақтарын паш ету;

қызығушылық білдірген елдерге сынама ретінде тегін бидай партияларын жеткізу;

өсірілетін бидайдың сапасын жоғарылатып, оны тұрақтандыруға қол жеткізу.

Ал енді бидай өсірушілеріміздің өзі бұған мүдделі ме? Егер дәл қазіргі жағдайдың өзі тұрақты табыс әкеліп тұрған болса, оны өзгертуге өндірушілер мен еліміз мүдделі ме екен? Өйткені бұған көлемді қаржы ресурстарын жұмсау керек болады[3] .

Бидайдың баламасы

Қызанақ, картоп, алма, өрік және т. б. бойынша егістік алқаптың бір гектарынан түсетін түсім бидай түсімінен асып түседі. Бұл ретте көкөністер мен жемістердің басым бөлігін Қазақстан сырттан сатып алады. Бірақ өзі өндіруге шамасы келеді. Дегенмен бұл жерде бірқатар қиындықтар бар.

Қазір көкөністер мен жемістердің басым бөлігі өнеркәсіптік көлемде емес, жеке шаруа қожалықтарында өсіріледі. Дегенмен өнеркәсіптік сипатта өсірудің келешегі бар екені айдан анық. Егер өнімдердің 1 центнерін жүзеге асырудан түсетін жалпы пайдаға қарайтын болсақ, бидай көкөністер мен жемістерден қалып қояды.

Жоғарыда келтірілген деректерге сүйенер болсақ, бидай Қазақстанда аса тиімді дақыл деп айтуға болмайды. Мүмкін өсімдік шаруашылығы өндірісінің құрылымында басымдық берілетін дақылдарды қайта қарау керек шығар. Немесе бидай өсіру тәсілін қайта қарастырып, оны тиімді және табысы жоғары өнімге айналдыру керек болады.

Бидайды ұзақ уақыт бойы өндіру және экспорттау деректері негізінде елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін 10-12 тонна бидай қажет. Қазақстан бұл көлемді қазіргідей экстенсивті жолмен, яғни өндірістің сапасы мен тиімділігіне аса көп ресурс жұмсамай-ақ өндіре алады. Сәйкесінше бидайға арналған егістік жерлерге анағұрлым тиімді дақылдарды егуге болады. Мындай да жолы бар: бидайдың түсімділігін, сапасын арттырып, әлемдік нарықта танымдылығын арттыру үшін өктем маркетингтік саясат жүргізу.

Қазақстанға осы жолдардың қайсысы тиімді: мүмкін бидай экспорттау бойынша көш басына шығуға таласудан көрі, басқа дақылдарды өсірумен белсенді түрде айналысу керек шығар. Немесе жер ресурстары мен климаттық аймақтары Қазақстанға ұқсас Аустралия мен Канада бидайынан қалыспайтын эталонды бидай өндіру керек пе? Мүмкін барлығын да ескеру керек болар? [4]

https://jusananalytics. kz/kz/osobennosti-naczionalnogo-selskogo-hozyajstva-pshenicza/

2022-2023 жылғы астық маусымы толық аяқталып, түбегейлі статистика шықпағанына қарамастан, Қазақстан бидай экспорты бойынша рекорд орнатып үлгерді. Ресми статистикаға сәйкес, биылғы астық маусымының 11 айында (қыркүйектен шілдеге дейін) Қазақстан сыртқы нарыққа 7, 31 миллион тонна бидай жеткізген. Бұл соңғы бірнеше маусымдағы абсолюттік рекорд. Осы жөнінде World of NAN порталы АПК-Информ агенттігіне сілтеме жасай отырып хабарлайды.

Салыстыру үшін айтар болсақ, 2021-2022 жылдың сәйкес кезеңінде Қазақстан 5, 52 млн тонна бидай экспорттаған, ал 2020-2021 жылы - 5, 6 млн тонна бидай экспортталды.

Биылғы жылдың экспорттық өсімі негізінен Өзбекстанның есебінен болды, ол Қазақстан астығының бас импортшысы болып қалып қана қоймай, сатып алу көрсеткішін айтарлықтай арттырған. Биылғы маусымның 11 айында Қазақстаннан Өзбекстанға 3, 61 миллион тонна бидай экспортталды, бұл рекордтық көрсеткіш болып саналады. Өткен маусымдардың дәл осы кезеңінде бұл сан 3 миллион тоннадан аспаған (2021/22 ж. - 2, 48 миллион тонна, 2020/21 ж. - 2, 9 миллион тонна, 2019/20 ж. - 2, 15 миллион тонна, 2018/19 ж. - 2, 13 миллион тонна) . миллион тонна) .

Ал Тәжікстан биылғы астық маусымының қыркүйек-шілде айларында 976 мың тонна Қазақстан бидайын импорттады. Бұл көрсеткіш те айтарлықтай жоғары, 2018-2019 жылғы экспорт қана одан көбірек болған (987 мың тонна) .

Биылғы маусымның 11 айында Ауғанстанға 741 мың тонна қазақстандық бидай экспортталды, бұл да рекордтық көрсеткіш.

Сонымен қатар, Түркіменстанға да экспорт 448 мың тоннаға дейін ұлғая түскен (бұл кейінгі 5 маусымдағы ең жоғары көрсеткіш) .

Сондай-ақ Қытайдың қазақстандық бидайды сатып алуы 344 мың тоннаға дейін өскені байқалды. Алайда бұл көлем 2018-2019 жылдағы (393 мың тонна) көрсеткіш Қазақстандағы бидай экспорты биыл қиындық көріп отыр. Оған астық бағасының тым төмендеп кетуі, сонымен бірге сыртқы нарықтағы басты тұтынушы ел - Иранның біздің ел өнімдерінен бас тарта бастағаны себеп. Осыған байланысты, Қазақстан бидай экспортының көлемін азайтты.

Экспорт көлемінің азаюуына бірнеше факторлар әсер еткен. Соның ең біріншісі - бидай бағасының арзандап кетуі. Ал бидай құнының түсуіне Ресейден келетін арзан бидай себеп болып отыр. Салыстырып қарасақ, Ресейден келетін бида тоннасы бүгінгі күні 93 мың теңге болса, Қазақстанның сыртқа экспорттап отырған бидайының құны 100-110 мың теңге көлемінде. Көрші елдің әлдеқайда арзан бидайы заңсыз жолдармен Орта Азия нарығына шығып кетіп жатқан жағдайлар да тіркелген. Бұл Орталық Азия елдеріне экспортталатын бидай құнын, айтарлықтай құлдыратып жіберді. Дихандар мұндай арзан бағада сатылатын бидайдың өз шығынын өтеуге де жетпейтінін айтып шағымданған.

Ал екінші фактор - Қазақстан бидайының ең ірі тұтынушысы - Иран республикасының біздің өнімге деген сұранысының күрт төмендеуі. Бұл елдің Қазақстан бидайына деген қызығушылығының төмендеуіне өткен жылы Иран жерінде бидайдың мол шығуы себеп. 2022 жылы бұл ел 4, 9 миллион гектар жерден 1, 5 миллион тонна бидай алған. Бұл көрсеткіштер алдыңғы жылмен салыстырғанда 45 пайызға артық. Сондай-ақ соңғы кездері Иран мен Ресей арасындағы ынтымақтастық артуы да, Қазақстан бидайының экспорттағы жағдайына айтарлықтай әсер етті. Ресей бидай экспортында Иран ең ірі тұтынушы елдер арасында екінші орында тұр. Нақтырақ айтсақ, 2022 жылы Ресейден бұл елге 1. 8 млн тонна бидай тасымалданған.

Сонымен қатар Қазақстан секілді Ресей де, бұл мәселеде тығырыққа тірелген. 2022 жылы рекордтық астық түсіміне байланысты Ресейдің де астық қоймаларында үлкен бидай қоры сақтаулы тұр. Көрші ел қоймаларында санкцияларға байланысты логистикалық қиындықтар туындауы себепті 2023 жылы Ресей дихандары өткізе алмаған құны 260 млрд рубльді құрайтын, ондаған миллион тонна бидай бар екен.

Ресей сарапшыларының пікірінше, бұл астық ұзақ сақталған сайын құны да арзандайкішке жете қРесей сарапшыларының пікірінше, бұл астық ұзақ сақталған сайын құны да арзандай береді. Сол себепті де мамандар мұндай тәуекелдердің алдын-алу мақсатында, Ресей ай сайын рекордтық көрсеткішке жақын 4 миллион тоннадан астам астық көлемін экспорттап үлгеруі керек деп санайды. Бұл дегеніміз, Қазақстан бидайының құны жақын күндері көтеріледі деген үмітті жоққа шығарады. Өйткені, санкциялармен әбден қыспаққа алынған көршіміз өз өнімінің бағасын бұдан әрі түсіріп, барынша сыртқы нарыққа көбірек бидай сатуға барынша тырысады.

Қазақстан экспортындағы жағдайға оралсақ, өткен жылдың ортасында Қазақстан үкіметі 2022-2023 жылғы астық түсімінен Иран Ислам Республикасына 1 миллион тонна көлемінде дәнді дақылдар жеткізу туралы меморандумға қол қойды. Десе де, экспорт көлемін бұл көрсеткішке жеткізу қиындай түсетін секілді. Себебі Иран осы жылдың ақпан айында небары 6, 6 мың тонна бидай сатып алған. Ал дәл бір жыл бұрын, яғни, 2022 жылдың ақпанында 101, 8 мың тонна алған. Яғни өткен жылы 95, 2 мың тоннаға артық сатып алған.

Жалпы, 2023 жылдың ақпанында Қазақстан 578, 5 мың тонна бидай экспорттаған. Бұл көрсеткіштер 2022 жылдың ақпан айымен салыстырғанда 60 мың тоннаға аз. Экспорт көлемінің төмендеуі 2023 жылғы қаңтарда да байқалған-ды. Мәселен, 2022 жылы қаңтарда 583, 4 мың тонна экспортталса, осы жылы 557, 4 мың тонна бидай сыртқы нарыққа шыққан. Олардың ішінде көрші ел - Өзбекстан Қазақстан астығының негізгі сатып алушысына айналып үлгерді. Ол елге ақпан айында - 314 мың тонна бидай жіберілген. Одан кейінгі орында Ауғанстан - 83, 6 мың тонна, Тәжікстан - 72, 6 мың тонна, Түркіменстан - 46, 2 мың тонна, Әзірбайжан - 38 мың тонна сатып алды.

Сонымен қатар, бидай бағасының түсуіне, өз еліміздегі логистикалық мәселелер де себеп болған. Экспортшылар транзиттік пойыздар жүретін темір жолдар жүктемесінің артуына байланысты кептеліс болатынын, сондай-ақ ҚТЖ ұлттық тасымалдаушысының локомотивтерінің аздығына байланысты жүктерді дәл мерзімінде жеткізу қиындағанын айтып шағымданған.

Евгений Карабанов, сарапшы, Қазақстан Астық одағының ресми өкілі: «Соңғы бірнеше аптада біз бидай бағасының құлдырағанын байқап жатырмыз. Бір айдың ішінде экспорттық бағалар күрт төмендеді. Мәселен, DAP Сарыағаш бидайының экспорттық бағасы тоннасына 285 доллардан, 265 долларға дейін түсті. Дәл осындай жағдай ішкі нарықта да байқалады. Ішкі нарықта бағалар 110 мыңнан 98 мың теңгеге дейін төмендеді. Күзгі науқанда өнім алып, көктемде бағаның көтерілуін күткен дихандар ұтылып қалды. Егер олар, бидайды күзде сатқан болса, тоннасына 125 мың алған болар еді. Ал қазір бидай тоннасы 100 мың теңге ғана», дейді.

Қазіргі таңда шаруаларды алаңдатып отырған арзандаған бағалар ғана емес, сонымен бірге жаңа науқан жұмыстарына қаражаттың жетпей отырғаны да қиындық тудырған.

«Шаруалар көктемгі науқанға кірісуі керек. Фермерлерімізге қазір жанар-жағармайға, дәнді-дақылдарға, тыңайтқыштарға қаражат қажет. Сол себепті олар, амал жоқ, бидайды арзан бағаға болса да сатып жатыр. Оған қоса, мемлекеттік қаржы институттарынан берілетін көмек кешіктіріліп жатыр. Сондықтан да, шаруалар үшін қазір оңай емес. Мұның тауар өндірушілердің де экономикалық жағдайына оң ықпал ете қоймасы анық. Ауыл шаруашылығы министрлігі көктемгі егін жұмыстарына қосымша 70 млрд теңгеге сұраныс берді деп естідік. Оған қоса форвардтық сатып алу үшін, азық-түлік корпорацияларын бюджеттен капиталдандыру мәселесі қарастырылған екен. Шаруалардың ендігі үміті үкіметте. Мемлекеттік қаржыландыру институттары несиелеу көлемін арттырса жақсы болар еді», дейді маман.

Сонымен қатар, бидай құнына теңгенің күшейгені де өз әсерін тигізген. Яғни сыртқы нарықта сауда доллармен жүргізіледі. Ал доллардың арзандағанынан теңгеге шаққанда бидай арзанға түседі.

«Бұл жағдайға тек нарықтық тетіктер ғана емес, сонымен бірге валюталық фактор да өз әсерін тигізді. Бір жағынан арзандаған доллар, екінші жағынын сұраныстың төмендеуі жағдайды ушықтыра түсті», дейді Евгений Карабанов.

Бұл тығырықтан шығу қиын, десе де, жағдайды реттеудің амалдары жоқ емес дейді сарапшы. Ол үшін шаруаларға бірінші кезекте мемлекеттен берілетін көмек қомақты болуы керек екен.

«Мемлекеттік қаржы институттары арқылы несиелеу көлемін арттырып, көктемгі егіс науқанына қаржылай көмек көрсету керек. Агроөнеркәсіп кешенін дамытуға бағытталған «Кең дала» бағдарламасы жүзеге асырылса, шаруаларды дәл қазіргі таңдағы қиындықтардан шығаруға болар еді», дейді сарапшы.

Тасымалдау көлемінің азаюы, қазақстандық бидайдың экспорттық бағасының төмендеуі, Ресейдегі рекордтық астық түсімі, доллардың арзандауы - осының барлығы Қазақстанның бидай нарығындағы орнын жоғалтып алуына айтарлықтай қауіп төндіріп отыр. Сол себепті де, Қазақстанның Астық өңдеушілер одағы Мемлекеттік кірістер комитеті мен «Атамекен» Ұлттық Кәсіпкерлер Палатасына ресейлік бидайдың елге контрабандалық жолмен әкелінуімен күресу бойынша ұсыныстарын жолдады. Бұл ұсыныстардың ішінде барлық шекаралық өткізу пунктілерінде жүк таразыларын орнату, сондай-ақ бидай тасымалын бақылап отыру үшін құжаттарды «ФГИС Зерно» атты ресейлік жүйесіне интеграциялау сынды мәселелер қамтылған.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс