Қазақстандағы ипотеканы заңнамалық реттеу
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
Қ. Жұбaнoв aтындaғы Aқтөбе өңірлік университеті
Экономика және құқық фaкультеті
Құқықтану кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пән атауы: Азаматтық құқық
Мaмaндығы: Құқықтaну
Тaқырыбы: Ипотека: ұғым құқық қолдану практикасының мәселелері
Oрындaғaн: Нұржaуғaнқызы Гүлсaнa
Қaбылдaғaн:
Ақтөбе, 2023
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотеканың түсінігі және мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Қазақстандағы ипотеканың дамуы туралы тарихи көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ипотека түсінігі және мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Қазақстан Республикасындағы ипотеканың түрлері ... ... ... ... ..
II БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотекалық қорғаудың құқықтық аспектілері ... ... ...
2.1 Қазақстандағы ипотеканы заңнамалық реттеу ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Ипотекалық мәміле тараптарының құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ..
2.3 Ипотекалық міндеттемелерді тоқтату ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
III БӨЛІМ. Ипотекалық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Ипотекалық қатынастарға қатысушыларды қаржылық қорғау ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Ипотеканы сот арқылы қорғау және құқық қолдану практикасындағы мәселелері ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ...
Кіріспе
Тұрғын үйді сатып алу мүмкіндігімен тығыз байланысты ипотека қазіргі заманғы қаржы жүйесінің ажырамас элементі болып табылады. Жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып несие алу мүмкіндігін беретін бұл құқықтық құрал тұрғын үй қатынастарын қалыптастыруда және экономикалық өсуді ынталандыруда маңызды рөл атқарады. Ипотека өз мәні бойынша, осы қаржы құралынсыз баспанаға ие болу арманын жүзеге асыра алмайтын көптеген адамдар үшін баспанаға қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
Алайда, бұл көрінетін қарапайымдылықтың астарында көптеген құқықтық және қаржылық мәселелер жатыр. Қарыз алушының құқықтары мен міндеттерінен бастап несиені орындамаған жағдайда ипотеканы жүзеге асыру тетіктеріне дейін бұл процестің әрбір кезеңі заң тәжірибесін қызықтырады. Бұл тұрғыда ипотеканы қарастыру заңнаманың нюанстарына, сот ісін жүргізу және тараптар арасындағы қарым-қатынас мәселелеріне, заманауи технологияларды енгізуге, сондай-ақ қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға назар аударуды талап етеді. Бұл курстық жұмыста мен ипотеканың негізгі аспектілерін қарастырамын, олардың тұрғын үй нарығына әсерін бағалаймын және ипотекалық қатынастар саласындағы құқықтық қоғамдастықтың алдында тұрған құқық тәжірбиесін пайдалану шегінде туындайтын міндеттер мен мәселелерін анықтаймын.
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі - Қазақстандағы несиелеудің негізгі нысандарының бірі ретінде ипотеканың маңыздылығы түсіндіріледі. Ипотека жылжымайтын мүлікті сатып алу үшін кеңінен қолданылады және көптеген азаматтар үшін маңызды қаржылық құрал болып табылады. Дегенмен, бұл саладағы құқықты қорғау мен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін тиісті заңнамалар мен құқықтық тетіктерді зерделеу қажет.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстандағы ипотеканың құқықтық қорғалуын зерделеу, сонымен қатар ипотекалық жүйедегі проблемаларды анықтау және оны жақсарту щараларын ұсыну. Осы мақсатқа жету үшін келесі зерттеу әдістері қолданылады: ғылыми - теориялық әдебиеттерді, құқықтық актілерді талдау, салыстырмалы құқықтық әдіс, жүйелік талдау және т.б. Зерттеу нәтижелерін ипотекалық несиелеумен және ипотекалық қатынастарға қатысушылардың құқықтарын қорғаумен айналысатын мемлекеттік және коммерциялық ұйымдардың тәжірбиесінде пайдалануға болады.
I БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотеканың түсінігі және мәні.
1.1 Қазақстандағы ипотеканың дамуы туралы тарихи түсінік.
Жалпы ипотека - азаматтарға жылжымайтын мүлік сатып алу үшін берілетін ұзақ мерзімді несие. Ол көптеген елдердің экономикалық дамуында және тұрғын үй құрылысында маңызды рөл атқарады. Заманауи экономикалық шындықты ескере отырып, ипотека кез келген дамыған елдің ажырамас бөлігі болып табылады. Бұл халықтың баспанаға қол жеткізуіне, тұрмыс жағдайын жақсартуға және экономикалық өсімге жағдай жасауға мүмкіндік беретін қаржы құралы. Дегенмен, Қазақстанда ипотеканың дамуы салыстырмалы түрде жаңа құбылыс, өйткені ел өзінің экономикалық дамуына елеулі әсер еткен бірқатар тарихи оқиғаларды басынан өткерді.
Қазақстанда ипотеканы дамытудың алғашқы талпыныстары 1990-шы жылдардың басынан, еліміздің тәуелсіздік жолын енді ғана бастаған кезінен басталды. Ол кезде кейбір банктер тұрғын үй сатып алу үшін несие ұсынған, бірақ пайыздық мөлшерлеме тым жоғары және мұндай несиеге қолжетімділік шектеулі болатын. 1993 жылы Ипотекалық операциялар туралы Заң қабылданып, елімізде ипотекалық несие нарығын одан әрі дамытудың құқықтық негізін жасады. Алайда Қазақстандағы ипотеканың дамуына экономикадағы жүйелік проблемалар айтарлықтай кедергі келтірді. 1990 жылдардың аяғында ел мұнай бағасының құлдырауынан және ойластырылмаған экономикалық реформалардан туындаған экономикалық дағдарысты бастан өткерді. Бұл ипотекалық несиелер берудің қысқаруына және тұрғын үй құрылысы деңгейінің жалпы төмендеуіне әкелді. Қазақстан тарихында ипотекалық жүйені дамыту экономиканы құрудың және азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз етудің негізгі аспектісі болып табылады. 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстан азаматтардың ипотекалық несиелеудің қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған шараларды белсенді түрде әзірлеп, жүзеге асыруда. Бұл процесті ел тарихының контекстінде түсіну бізге бұл саланың қиындықтарды, экономикадағы өзгерістерді және тұрақтылық пен халықтың әл-ауқатын қамтамасыз етуге ұмтылуын көрсету үшін қалай дамығанын түсінуге мүмкіндік береді.
1990 жылдардың басында посткеңестік кезеңдегі жойқын өзгерістерден кейін Қазақстан жаңа институттар мен қаржылық механизмдерді құру қажеттілігіне тап болды. Дәстүрлі ипотекалық несиелеу жүйесінің болмауы жаңа заңнамалық база мен инфрақұрылымды құруды талап етті. Осы кезеңде ипотекалық несиелеудің алғашқы бағдарламалары әзірленді, бірақ оларды іске асыру қаржылық инфрақұрылымның жеткіліксіздігі мен экономикалық белгісіздік салдарынан қиындықтарға тап болды. 1990 жылдардың ортасынан бастап экономикалық тұрақтылықтың нығаюымен және нарықтық механизмдердің енгізілуімен Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамытудың стратегияларын белсенді түрде жасай бастады. 1997 жылы Ипотека туралы Заң қабылданып, елімізде ипотекалық жүйенің дамуына негіз болды. Бұл заң ипотекалық несиелеудің негізгі принциптерін, тараптардың құқықтары мен міндеттерін белгіледі, сонымен қатар одан әрі дамытудың негізгі құқықтық негіздерін қамтамасыз етті. Қазақстандағы экономикалық дағдарыстың ипотека нарығына жойқын әсері айқын болды және 2000 жылдардың басына дейін жалғасты. 2000 жылдардың басында Қазақстанда әлеуметтік-экономикалық даму құралы ретінде ипотекаға көбірек көңіл бөлінді. Тұрғын үйге сұранысты ынталандыру және халықтың қажеттіліктерінің алуан түрлілігін қамтамасыз ету үшін пайыздық мөлшерлемелерді төмендетуге, жас отбасылар мен әскери қызметкерлерге жеңілдіктер беруге бағытталған қолдау бағдарламалары енгізілді. 2000 жылдардың басынан бастап Қазақстан экономикасын жаңғырту, шетелдік инвестицияларды тарту және тұрғын үй құрылысын ынталандыру шараларын әзірлеу үдерісін бастады. 2003 жылы Нұрлы жер бағдарламасы қабылданып, оның мақсаты халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету болды. Бұл бағдарламада ипотекалық несиелерді қаржыландыру тетіктері әзірленді, оның ішінде пайыздық мөлшерлеме бойынша субсидиялар мен тұрғын үй құрылысына жер телімдерін беру.
Қазақстанда ипотеканың дамуына ықпал еткен негізгі оқиғалардың бірі - Ипотекалық несие және тұрғын үй құрылысы жөніндегі ұлттық агенттіктің (ҰИҚА) құрылуы болды. NAIP ипотекалық несиелер бойынша субсидиялар мен кепілдіктер беретін банктер мен үкімет арасындағы қаржылық делдал болды. Бұл банктерге төменірек ипотекалық пайыздық мөлшерлеме алуға және несиеге қолжетімділікті кеңейтуге мүмкіндік берді. Қазақстанда ипотека 2000 жылдардың басында белсенді түрде дами бастады. Қазақстанда ипотекалық несиелендірудің қарқынды даму кезеңі ел үкіметі жүргізген тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нарығын белсенді реформалаумен байланысты. Заңнамаларды жетілдіру және қажетті инфрақұрылымдық жағдайларды жасау осы реформаның негізгі кезеңдері болды. 2003 жылы Ипотека туралы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Бұл заң елдегі ипотекалық несиелендірудің қызмет етуінің негіздері мен негізгі принциптерін белгіледі. Ол мамандандырылған ипотекалық банктер мен қорларды құруды, сондай-ақ халыққа төмен пайызбен тұрғын үй сатып алу үшін несие беруді қарастырды. Нәтижесінде Қазақстандағы ипотекалық несие нарығы белсенді түрде дами бастады. 2004 жылы Ұлттық ипотекалық тұрғын үй концерні құрылды, ол ипотекалық несиелеу саласының негізгі ойыншысына айналды. Концерн ел азаматтарына төмен пайыздық мөлшерлемемен ипотекалық несие алуға қолдау көрсетіп, тұрғын үй құрылысына жеңілдікті жағдай жасады. Алайда, жүргізілген реформаларға және инфрақұрылымның құрылуына қарамастан, Қазақстанда ипотека бірқатар мәселелерге тап болды. Басты мәселелердің бірі халық үшін ипотекалық несиенің қолжетімділігінің шектелуі болды. Көптеген азаматтардың жалақысының төмендігі мен тұрақты табысының болмауы ипотеканы қолжетімсіз етті. Сонымен қатар, ипотекалық несие алудың ұзақ мерзімі де ипотека арқылы тұрғын үй сатып алу мүмкіндіктерін жеңілдетті. Уақыт өте келе жағдай жақсы жаққа өзгере бастады. 2011 жылы Қазақстанда Егінші жастар - жаңа өмір жаңа бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарлама жас отбасыларға тұрғын үй сатып алу үшін ипотекалық несие алуға қаржылай қолдау көрсетті. Жастарға арнайы шарттар ұсынылды, соның ішінде пайыздық мөлшерлемелерді төмендету және несие мерзімін ұзарту. Сондай-ақ Қазақстан билігі тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламаларын белсенді түрде әзірлеп, жүзеге асырды. Жаңа тұрғын үйлердің қомақты көлемі салынды, бұл тұрғындардың ипотекалық несие алу мүмкіндігін арттыруға мүмкіндік берді. Айта кету керек, 2008 жылғы қаржы дағдарысы Қазақстандағы ипотека нарығына айтарлықтай әсер етті. Дегенмен, құзыретті реттеу және үкімет тарапынан белсенді қолдау шараларының арқасында ел дағдарыс салдарын жеңе алды және ипотекалық несиелеу саласындағы тұрақтылықты сақтай алды. Соңғы жылдары Қазақстанда ипотекалық жүйенің нығаюы және одан әрі дамуы байқалады. Цифрлық технологияларды дамыту және банк секторына инновацияларды енгізу ипотекалық қызметтердің тиімділігі мен қолжетімділігін арттыруға ықпал етеді. Халықтың әртүрлі әлеуметтік-экономикалық санаттарын ескере отырып, қолдау бағдарламаларын белсенді түрде әзірлеу жалғасуда. Қазақстандағы ипотеканың дамуын тарихи тұрғыдан түсіну еліміздің алғашқы ипотекалық бағдарламаларды жасаудан бастап тұрғын үйді несиелендірудің заманауи және тұрақты жүйесін қалыптастыруға дейін қалай өткенін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тарих мемлекеттің өз халқын баспанамен қамтамасыз етуге, әлеуметтік әл-ауқатын сақтауға және экономикалық дамуға жәрдемдесуге деген ұмтылысын көрсетеді. Соңғы жылдары Қазақстанда ипотекалық жүйені жетілдіруге бағытталған инновациялар мен реформалар белсенді түрде енгізілуде. Атап айтқанда, қазіргі тенденциялар ипотекалық несиелерді беру және басқару процесін цифрландыруды қамтиды. Ипотекалық несиелендіру саласында цифрлық технологияларды енгізу қарыз алушылар үшін қолайлылық қамтамасыз етеді, қағаз процестерін қысқартады және шешім қабылдауды жылдамдатады.
Қазақстандағы ипотеканы дамытудың тағы бір маңызды кезеңі ипотекалық несиелерге кепілдік беретін және банктер үшін тәуекелдерді сақтандыратын ипотекалық агенттіктерді құру және дамыту болды. Бұл жүйеге деген сенімді арттыруға және банк мекемелері үшін тәуекелдерді азайтуға көмектеседі, бұл ақыр соңында пайыздық мөлшерлемелерді төмендетіп, ипотеканы қолжетімді ете алады. Айта кету керек, мемлекет ипотекалық нарықты ынталандыруға белсенді қатысуды жалғастыруда. Жеңілдікті тұрғын үй несиесі бағдарламалары, жас отбасылар мен ардагерлерге қолдау көрсету, сондай-ақ бастапқы жарнаны субсидиялау түрлі әлеуметтік топтарға қолайлы жағдай туғызуда. Қазақстандағы ипотекалық нарық шетелдік инвесторлар үшін де ашық болды, бұл қосымша ресурстарды тартуға және бәсекелестікті арттыруға көмектеседі, бұл өз кезегінде тарифтерді одан әрі төмендетуге және қызмет көрсету сапасын жақсартуға ынталандыруы мүмкін. Дегенмен, қол жеткізген табыстарға қарамастан, еліміздің алдында ипотекалық несиелендіру саласында жаңа міндеттер мен міндеттер тұр. Құрылыс сапасын арттыру, жылжымайтын мүлік нарығының экономикалық ауытқуларға төзімділігін арттыру, халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру Қазақстандағы ипотекалық жүйенің ұзақ мерзімді тұрақты дамуының басым бағыттары болып қала береді. Осылайша, Қазақстанның ипотекалық жүйесі халықтың тұрғын үйге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға және экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған эволюцияның жарқын мысалы болып табылады. Еліміздегі ипотеканың тарихи дамуы үнемі жақсартуға деген ұмтылысты көрсетеді, ал инновацияларды енгізу және мемлекет тарапынан қолдау бұл саланың Қазақстанның жалпы әлеуметтік-экономикалық дамуы жағдайында маңыздылығын растайды. Қазақстандағы ипотекалық жүйені дамытудың келесі маңызды кезеңі банк секторымен өзара іс-қимылды күшейту және қаржы құралдарын дамыту болып табылады. Мемлекет, банктер және құрылыс салушылар арасында тиімді серіктестік орнату тәуекелдерді азайтуға және қарыз алушылар үшін қолайлы жағдайлар жасауға көмектеседі. Банктер ипотекалық несиелер беруде негізгі ойыншыларға айналуда, ал облигациялар сияқты қаржылық құралдардағы инновациялар ипотекалық нарықтың тұрақтылығына одан әрі ықпал етуде.
Қазақстандағы ипотека тарихының маңызды аспектісі бизнестің әлеуметтік жауапкершілігіне де белсенді көңіл бөлу болып табылады. Банктер мен қаржы институттары қаржылық сауаттылық бойынша білім беру ресурстарын ұсыну және тұрғын үй секторындағы әлеуметтік жобаларды қолдау сияқты әртүрлі әлеуметтік қолдау бағдарламаларына қатысады. Осымен қатар, ипотекалық несиелеу жүйесі ашық әрі ашық бола түсуде. Бағдарламаның тиімділігін жүйелі түрде тексеру және бағалау, сондай-ақ ақпаратты азаматтарға қолжетімді ету ипотекалық жүйеге деген сенімді сақтаудың кілті болып табылады. Қазақстандағы ипотеканың тарихы қоғамның өзгермелі жағдайлары мен қажеттіліктерін ескере отырып, үнемі жақсартуға және дамуға деген ұмтылысты білдіретінін атап өткен жөн. Ел қиындықтармен сәтті күресуде, азаматтардың тұрғын үй сатып алуына қолдау көрсету және тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету мақсатында ипотекалық жүйенің дамуы жалғасуда. Бұл тұрғыда тарихи түсінік тек жетістіктерді анықтауға ғана емес, сонымен қатар Қазақстандағы ипотекалық жүйенің болашақтағы дамуы мен жетілдірілуінің перспективаларын көрсетуге мүмкіндік береді. Қазақстандағы ипотекалық жүйенің тарихи дамуындағы келесі маңызды бағыт экологиялық тұрақтылық пен тұрғын үйдің энергия тиімділігіне көңіл бөлу болды. Экология мен тұрақтылыққа әлемдік қызығушылықтың артуына байланысты Қазақстан ипотекалық бағдарламаларға жасыл құрылыс қағидаттарын енгізе бастады. Энергия үнемдейтін тұрғын үй салуға бағытталған жобаларды қолдау ипотекалық жүйені дамыту стратегиясының маңызды құрамдас бөлігіне айналды, бұл тұрғын үймен қамтамасыз етуге ғана емес, сонымен бірге қоршаған ортаға әсерді азайтуға да ықпал етеді. Соңғы жылдары заманауи технологиялар мен цифрландыруды енгізуді ескере отырып, Қазақстанның ипотекалық жүйесінде де деректер мен аналитика белсенді түрде қолданылуда. Бұл банктер мен мемлекеттік органдарға тәуекелдерді тиімді бағалауға, жылжымайтын мүлік нарығындағы үрдістерді болжауға және өзгермелі жағдайларға ипотекалық бағдарламаларды бейімдеуге мүмкіндік береді. Ипотекалық несиелендіру саласында тәжірибе алмасуға, инвестиция тартуға және озық тәжірибені енгізуге ықпал ететін халықаралық ұйымдармен және банктермен серіктестікті нығайту да маңызды сәт болып табылады. Қол жеткен табыстарға қарамастан, Қазақстандағы ипотекалық жүйенің алдында әлі де қиындықтар бар. Бұл тұрғын үй құнын төмендету, тұрғын үй құрылысының жаңа нысандарын дамыту, ипотекалық бағдарламалардың халықтың ең осал топтары үшін қолжетімді болуын қамтамасыз ету бойынша жұмысты жалғастыру қажеттілігін қамтиды. Қазақстандағы ипотекалық жүйе эволюциясының келесі маңызды қадамы халықтың әлеуметтік осал топтарына көңіл бөлу болды. Мемлекет пен банктер табысы шектеулі адамдардың баспанаға қол жеткізуін жеңілдетуге бағытталған бағдарламаларды жүзеге асыруда. Бұған субсидиялар, жеңілдетілген несие беру шарттары және жалға берілетін тұрғын үй бағдарламалары кіреді, бұл қаржылық ресурстары шектеулі азаматтардың мүмкіндіктерін одан әрі кеңейтеді. Қазақстанның қазіргі заманғы ипотекалық жүйесіндегі негізгі тенденциялардың бірі жалға берілетін тұрғын үй сегментін дамыту болып табылады. Жалға берілетін тұрғын үй нарығын ынталандыруға бағытталған мемлекеттік қолдау бағдарламалары өз үйін сатып алуға әлі дайын емес немесе мүмкіндігі жоқ адамдар үшін балама нұсқаларды ұсынады. Бұл тұрғын үй мәселелерін шешуге ғана емес, сонымен қатар тұрғын үйді иелену нысандарының әртүрлілігіне де ықпал етеді. Ипотекалық жүйені дамытудың тағы бір маңызды аспектісі тұрғын үй нарығының қалыптасуына ықпал ету болып табылады. Бұған инфрақұрылымды қолдау, жаңа аумақтарды дамыту және құрылыс индустриясын ынталандыру кіреді. Мемлекет жаңа тұрғын үй құрылысын ынталандыру үшін ынталандырулар мен субсидиялар беру арқылы құрылыс салушыларды белсенді түрде қолдайды. Ипотекалық білім беруге ерекше көңіл бөлінеді. Қаржылық сауаттылық бағдарламалары және ипотекалық бағдарламаларды таңдау бойынша кеңестер азаматтарға саналы шешім қабылдауға және үйді несиелендіру жағдайында өз қаржысын тиімді басқаруға көмектеседі. Барлық жетістіктерге қарамастан, Қазақстанның ипотекалық жүйесі тұрақты тұрғын үй құрылысы үлгілерін әзірлеу, несиелендіру үдерістеріне инновацияларды енгізу, жаһандық экономикадағы өзгерістерге бейімделу сияқты жаңа міндеттер алдында тұр. Бұл қиындықтар болашақта жаңа шешімдер табуға және ипотекалық жүйені жақсартуға ынталандыруы мүмкін.
Осылайша, Қазақстандағы ипотеканың тарихи дамуы өз халқын тұрғын үймен қамтамасыз етуге деген ұмтылысты ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-экономикалық жағдайдағы жаңа сын-қатерлер мен өзгерістерге үнемі бейімделуді көрсетеді. Болашақта қолданыстағы бағдарламаларды жетілдіру ғана емес, сонымен қатар елдің тұрғын үй мәселесін шешудің инновациялық тәсілдері де бар. Ипотекалық саладағы әртүрлі бағдарламалар мен инновациялар мемлекеттің әлеуметтік әділеттілікке, тұрақты дамуға және экономикалық өсуді қолдауға деген ұмтылысын көрсетеді. Алдағы жылдар жүйені одан әрі жетілдіру және оның жаңа міндеттер мен мүмкіндіктерге бейімделуін қамтамасыз ету үшін маңызды болады. Бүгінгі Қазақстандағы ипотекалық жүйе халықты баспанамен қамтамасыз етіп қана қоймай, әлеуметтік әділеттілік пен тұрақты дамудың құралына айналып отыр. Жас отбасыларға арналған жеңілдікті бағдарламалар, халықтың әлеуметтік осал топтарына қолдау көрсету және экологиялық тұрақтылыққа көңіл бөлу қазіргі заманның әлеуметтік және экологиялық мәселелерін терең түсінуді көрсетеді. Мемлекеттің, банк секторының және жалпы қоғамның біртұтастығы ипотекалық жүйенің тұрақтылығы мен табыстылығының негізгі факторына айналады. Заңнаманың икемділігі, оның жаңа жағдайлар мен тенденцияларға бейімделу қабілеті, сондай-ақ инновациялық және цифрлық технологияларды енгізу - осы элементтердің барлығы қиындықтарды жеңуге және ұзақ мерзімді дамуды қамтамасыз етуге көмектеседі. Алдағы жылдар Қазақстандағы ипотеканы дамытудың осынау қызықты траекториясын жалғастыруға уәде береді. Өткен тәжірибелерге, ағымдағы күш-жігер мен стратегияларға сүйене отырып, қолжетімділікті, әлеуметтік жауапкершілікті және инновацияларды жақсартуға бағытталған. Заманауи технологияларды енгізу, халықтың әлеуметтік осал топтарына кешенді көмек көрсету, тұрақты тұрғын үй құрылысы болашақта инклюзивті және табысты ипотекалық жүйені құрудың негізгі факторлары болады. Осылайша, Қазақстандағы ипотеканың дамуы өз халқын баспанамен ғана емес, тұрақты, қолжетімді және жайлы баспанамен қамтамасыз етуге ұмтылған елдің шабыттандыратын үлгісін көрсетеді.
1.2 Ипотека түсінігі және мәні
Ипотека - несие берушінің алдындағы борыштық міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету үшін жылжымайтын мүлік (әдетте тұрғын үй немесе пәтер) кепіл ретінде әрекет ететін қаржылық операция. Ипотека - қарыз алушының әдетте жылжымайтын мүлікті сатып алу үшін, сол мүлікті кепіл ретінде пайдалана отырып, үлкен соманы алатын қаржылық операция. Бұл үй сатып алуды қаржыландырудың ең кең таралған әдістерінің бірі. Сонымен қатар оның өзіне тән негізгі элементтеріде бар. Оларға мыналарды жатқызуымызға болады:
Ипотекалық несие: Қарыз алушы несие берушіден (әдетте банк) өз мүлкін кепілге ала отырып несие алады.
Ипотекадағы мүлік: Ипотека нысанасына айналатын жылжымайтын мүлік. Ипотека кепілі тұрғын үй, пәтер, жер учаскесі және басқа да жылжымайтын мүліктің түрлері болуы мүмкін. Бұл мүлік қарыздық міндеттемелерді орындауға кепілдікке айналады. Ол қарыз алушы өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда банктің кепілі болып табылады.
Кепіл шарты: Несие беру шарттарын, пайыздық мөлшерлемелерді, қайтару шарттарын және басқа да маңызды аспектілерді белгілейтін қарыз алушы мен несие беруші арасындағы келісім.
Мемлекеттiк тiркеу: Ипотеканы оған заңды күш беру және тараптардың құқықтарын қорғау үшiн мемлекеттiк органдарда тiркеу тәртiбi.
Ипотекалық несие берушіні таңдау: Қарыз алушы ипотекалық несие беретін банкті немесе қаржы институтын таңдайды. Несие шарттары, мысалы, пайыздық мөлшерлемелер мен мерзімдер айтарлықтай өзгеруі мүмкін.
Несиені бағалау: Банк ипотеканы бекіткенге дейін қарыз алушының несие қабілеттілігін, сондай-ақ кепілзаттың құны мен жағдайын бағалайды.
Несиені өтеу: Қарыз алушы қарыз қаражатын өтеу және пайыздарды төлеу үшін тұрақты төлемдерді (аннуитет немесе кезеңдік төлемдер) жасауға келіседі. Ипотека адамдарға жеткілікті қаржылық ресурстарсыз баспана сатып алу мүмкіндігін береді. Міндеттемелерді ойдағыдай орындаған жағдайда мүлік несиені толық өтегеннен кейін қарыз алушының меншігі болып қалады. Алайда, міндеттемелерді орындамаған жағдайда, банк қарызды жабу үшін кепілді сату туралы талап қоюға құқылы.
Ипотекадағы тараптардың құқықтары мен міндеттері: несие беруші қарыз алушы міндеттемені орындамаған жағдайда кепілге салынған мүлікті өндіріп алуға құқылы. Қарыз алушы белгіленген мерзімде несиелік міндеттемелерді төлеуге міндетті. Пайыздар мен шарттарына қарай: ипотекалық несиелер әдетте қарыз қаражаты үшін пайыздық төлемдерді қамтиды. Несие мерзімі бірнеше жылдан бірнеше онжылдыққа дейін өзгеруі мүмкін. Соттық қорғауына тоқталсақ: ипотека шартын жасасу дауларды шешу және қажет болған жағдайда тараптардың мүдделерін сот арқылы қорғау ережелерін көздейді. Ипотеканы өтеу және босату: несиені толық өтегеннен кейін қарыз алушы ешқандай ауыртпалықсыз мүліктің иесі болады. Ипотека тұрғын үйге қолжетімділікті және өмірдің әртүрлі салаларында қаржылық қолдау көрсетудің маңызды тетігі болып табылады. Мемлекеттің араласуы мен қатаң заң нормалары ипотекалық қатынастардағы тұрақтылық пен әділеттілікті қамтамасыз етеді. Ипотека туралы шешім қабылдамас бұрын, мәміле шарттарын мұқият зерделеп, қаржылық қабілетіңізді ескеру маңызды.
Ипотеканың артықшылықтары мен тәуекелдеріне тоқталайық. Артықшылықтары: тұрғын үйге қол жеткізу: Ипотека жеткілікті қаражаты жоқ адамдарға үй иесі болуға мүмкіндік береді. Байлық жинақтау: ипотекалық несиені өтеу, сонымен қатар қарыз алушы жылжымайтын мүліктің иесі бола отырып, меншікті капиталды жинақтау нысаны ретінде қызмет етеді. Салық жеңілдіктері: кейбір елдерде ипотекалық пайыздарды салық декларациясынан шегеріп тастауға болады, бұл сіздің салық жүктемеңізді азайтады. Тұрақты ай сайынғы төлемдер: ай сайынғы тұрақты төлемдер қарыз алушыға бюджетті жоспарлауды жеңілдетеді.
Тәуекелдер:
Пайыздық мөлшерлеме тәуекелі: пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруі сіздің ай сайынғы төлемдеріңіздің мөлшеріне және несиенің жалпы құнына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Кепілдікті жоғалту: қарыз алушының қаржылық қиындықтары және несиелік міндеттемелерін орындау мүмкін болмаған жағдайда банк кепілді сатуға құқылы. Экономикалық факторлары: нарықтық ауытқулар мен экономикалық дағдарыстар қарыз алушының қаржылық жағдайына әсер ететін жылжымайтын мүліктің құнына әсер етуі мүмкін. Ипотека ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме болып табылады және несие алу туралы шешім қабылдамас бұрын, мәміленің барлық аспектілерін, сондай-ақ қаржылық және нарықтық ортаның құбылмалылығына байланысты тәуекелдерді білу маңызды. Қазақстандағы ипотекалық несиелеудің даму тарихының өзіндік ерекшеліктері бар және бірнеше кезеңдерден өтті.
Бірінші кезең - ипотекалық несиелендіру негіздерін құру(1997-2001 жылдар). 1990 жылдардың басында Қазақстан нарықтық экономикаға көшу және Кеңес Одағының ыдырауына байланысты тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үйге қолжетімділік мәселелеріне тап болды. Бұл кезде Қазақстан өз экономикасын енді ғана қалыптастыра бастады. Тұрғын үйге сұраныс күрт өсті, бірақ ипотекалық несиелеу жүйесі болмады. Елде халықты лайықты баспанамен қамтамасыз ету үшін тұрғын үйді несиелендірудің жаңа жүйесін құру қажет болды.1997 жылы Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй қатынастары туралы Заң қабылданып, ипотекалық несиелерге олардың қызметінің басым бағыты мәртебесін берді. Алайда қаржы жүйесі мен тұрғын үй нарығының жеткіліксіз даму деңгейіне байланысты бұл заң ипотекалық несиелеудің айтарлықтай дамуын қамтамасыз ете алмады. Мемлекет ипотекалық несиелендірудің заңнамалық негізін құру шараларын қолдана бастады.
Екінші кезең - ипотекалық несиелеудің қалыптасуы мен дамуы(2001-2006 жылдар). 2001 жылдан бастап Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша белсенді әрекеттерді бастады. Осы кезеңде үкімет ипотекалық несиелендіруді қолдаудың бірнеше бағдарламасын енгізді. Ипотекалық несиелік компания (МКК) ипотекалық бағдарламаларды ынталандыру үшін құрылды. Ипотека бойынша бастапқы жарнаны субсидиялау және пайыздық мөлшерлемелерді төмендету қарастырылған Ипотекалық несие бағдарламасы бағдарламасы қабылданды. Бұл елдегі ипотекалық несие алушылардың көбеюіне айтарлықтай әсер етті. Сонымен қатар, Еркін жер (Тегін баспана) бағдарламасы болды, ол төмен пайызбен тұрғын үй сатып алуға несие берді. Банктер де негізінен өз қаражаты есебінен ипотекалық несиелерді белсенді түрде бере бастады.
Үшінші кезең - шетел инвестицияларын тарту (2006-2013 жылдар). Осы кезеңде Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша қосымша шаралар қабылдады. Қазақстан экономиканың әртүрлі салаларына, соның ішінде ипотекалық несиелендіруге шетелдік инвестицияларды тартты. Ипотекалық несиелік ұйымдардың ұлттық қауымдастығы (NAKI) құрылды, ол ипотека нарығының қызметін реттеу мен үйлестіруге жауапты болды. Қазақстанда шетелдік банктер мен қаржы институттары жұмыс істей бастады және ипотекалық несиелендіру саласында өз қызметтерін ұсына бастады.Сондай-ақ ипотекалық несие алушылар үшін салық жеңілдіктері мен тұрғын үйге қолжетімділікті арттыруға бағытталған Нұрлы жер мемлекеттік бағдарламасы енгізілді.
Төртінші кезең - заңнамалық базаны нығайту (2014-2023 жылдар). Соңғы жылдары Қазақстан ипотекалық несиелеудің қолжетімділігі мен ашықтығы деңгейін арттыру, жалпы ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша белсенді саясатын жалғастыруда. 2013 жылы ипотекалық несиелендіру саласындағы қарыз алушылар мен несие берушілер арасындағы қатынастарды реттейтін Ипотекалық несие және ипотекалық міндеттемелер туралы Заң қабылданды. Мамандандырылған қорлар мен ипотеканы ынталандыруға бағытталған қолдау бағдарламалары да құрылды.Қаржы секторы кеңеюде және жаңартылуда, оның ішінде ипотекалық несиелерді берудің жаңа құралдары мен форматтары әзірленуде. Сондай-ақ заңнамалық базаны жетілдіру және ипотекалық несие алушылар үшін кедергілерді азайту жұмыстары жүргізілуде. Бүгінгі таңда ипотекалық несиелеу Қазақстанда қолжетімді баспанамен қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Банктер әртүрлі шарттармен ипотекалық өнімдерді белсенді түрде ұсынып жатыр, ал үкімет заңнамалық базаны жетілдіру және халыққа қолдау көрсету жұмыстарын жалғастыруда. Өткен әңгімемізде біз өз дағдыларыңыз бен қабілеттеріңізді дамытудың қаншалықты маңызды екендігі туралы айттық. Мен өз бетінше білім алу және үздіксіз білім алу біздің жылдам өзгеретін әлемде табысқа жетудің негізгі факторлары екеніне назар аударғым келеді. Қаржы секторы кеңеюде және жаңартылуда, оның ішінде ипотекалық несиелерді берудің жаңа құралдары мен форматтары әзірленуде. Сондай-ақ заңнамалық базаны жетілдіру және ипотекалық несие алушылар үшін кедергілерді азайту жұмыстары жүргізілуде. Оқуды жалғастырудың және біліктілігін арттырудың бір жолы - курстар мен тренингтерге қатысу. Заманауи технологиялар үйден шықпай-ақ түрлі пәндер мен мамандықтарды онлайн оқуға мүмкіндік береді. Ол тұрғылықты жеріне немесе жұмыс кестесіне қарамастан кез келген адамға ыңғайлы және қолжетімді. Сондай-ақ өздігінен білім алу мүмкіндіктеріне назар аударған жөн. Қазір Интернетте көптеген тегін курстар, бейне сабақтар, мақалалар және басқа да пайдалы ақпарат бар. Бірақ сенімді ақпарат көздерін тексерілмегендерден ажырата білу маңызды. Сонымен қатар, пікірлес адамдармен бірігіп, тәжірибе алмасу өте пайдалы болуы мүмкін. Сізді қызықтыратын тақырыпқа немесе кәсіпке назар аударатын жергілікті немесе онлайн қауымдастықтарға қосылыңыз. Осылайша сіз басқа адамдармен сөйлесе аласыз, сұрақтар қоя аласыз, тәжірибе алмасып, жаңа нәрселерді біле аласыз. Өзін-өзі дамыту туралы да ұмытпаңыз. Кітаптарды оқу, аудиокітаптар мен подкасттарды тыңдау, деректі фильмдер мен танымдық бейнелерді көру ой-өрісіңізді кеңейтуге және жаңа тақырыптарды ашуға көмектеседі. Ақырында, жаңа қиындықтар мен мүмкіндіктерден қорықпаңыз. Кейде біз қателіктеріміз бен әрекеттерімізден ең қызықты және маңызды сабақтарды аламыз. Жаңа нәрселерді байқап көріңіз, эксперимент жасаңыз және үнемі өзін-өзі дамытуға ұмтылыңыз. Оқу мен даму ешқашан аяқталмайтынын әрқашан есте сақтаңыз. Жаңа білімге ашық болу және өзгертуге дайын болу маңызды. Өзіңізге инвестиция жасаңыз және сіздің күш-жігеріңіз міндетті түрде жемісін бййереді.
2022 жылдың қаңтарындағы соңғы жаңартудың соңындағы жағдай бойынша Қазақстанда банктер мен басқа қаржы институттары ұсынатын әртүрлі ипотека түрлері бар. Оларға тоқтала кеткеніміз жөн болар
Стандартты ипотека әдетте, бұл банктер тұрғын үй сатып алу үшін беретін дәстүрлі ипотека түрі. Қарыз алушы белгілі бір бастапқы жарнаны төлеуге, содан кейін белгілі бір мерзімде несиені пайызбен қоса төлеуге міндетті. Мемлекеттік қолдаудағы ипотека кейбір жағдайларда мемлекет ипотекалық несиелендіруді қолжетімді ету үшін қарыз алушыларға белгілі жеңілдіктер немесе кепілдіктер беруі мүмкін. Бұл пайыздық мөлшерлемені субсидиялау немесе несие кепілдігін қамтуы мүмкін. Жас отбасыларға арналған ипотека жас отбасыларды тұрғын үй сатып алуға қолдау көрсету үшін төмендетілген пайыздық мөлшерлемелерді немесе басқа да жеңілдіктерді қамтитын арнайы ипотекалық бағдарламалар қарастырылуы мүмкін. Әскери қызметкерлер үшін ипотека кейбір банктер әскери қызметкерлерге арнайы ипотекалық шарттарды, соның ішінде төмендетілген пайыздық мөлшерлемелерді және басқа да жеңілдіктерді қарастырады. Тіркелген немесе өзгермелі пайыз мөлшерлемесі бар ипотека қарыз алушылар несие мерзіміне белгіленген пайыздық мөлшерлемесі бар немесе нарықтық жағдайға байланысты өзгеруі мүмкін өзгермелі мөлшерлемесі бар ипотеканы таңдай алады. Коммерциялық жылжымайтын мүліктің ипотекасы коммерциялық жылжымайтын мүлік сатып алуға ипотекалық несиелер кәсіпкерлер мен компанияларға да берілуі мүмкін. Қайта қаржыландыруға арналған ипотека: қарыз алушылар пайыздық мөлшерлемелерді төмендету немесе несие шарттарын өзгерту үшін ағымдағы ипотекасын қайта қаржыландыру туралы шешім қабылдауы мүмкін. Жұмыс берушінің қатысуымен ипотека кейбір компаниялар өз қызметкерлеріне жеңілдетілген шарттармен немесе субсидиялармен ипотекалық несиелеу бағдарламаларын ұсынады. Мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі бар ипотека кейбір қарыз алушылар несиені айыппұлсыз мерзімінен бұрын өтеуге мүмкіндік беретін ипотекалық бағдарламаларды қалайды. Бұл өтеу мерзімін едәуір қысқартуға және несиенің жалпы құнын төмендетуге мүмкіндік береді. Ең төменгі жарнасы бар ипотека жағдайларда банктер ең төменгі бастапқы жарнамен ипотека ұсына алады, бұл бастапқы жарнаға қаражаты шектеулі адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін. Икемді шарттары бар ипотека банктер төлемдерді уақытша үзу мүмкіндігі немесе өтеу кестесін өзгерту сияқты икемді шарттармен ипотекалық өнімдерді ұсынады. Ипотекалық сақтандыру арқылы ипотека кейбір банктер ипотеканы сақтандырумен қамтамасыз етеді, бұл несие алушыны жұмысынан айырылу немесе ауру сияқты күтпеген жағдайлар кезінде несиені төлей алмаудың қаржылық тәуекелінен қорғайды. Жеңілдікті салық бағдарламалары бар ипотека: кейбір елдерде ипотекалық несиелеу бағдарламалары салық жеңілдіктерін қамтуы мүмкін. Бұл ипотекалық төлемдерден салық міндеттемеңізден шегерімдерді қамтуы мүмкін. Зейнеткерлер үшін ипотека: кейде банктер зейнеткерлердің қаржылық мүмкіндіктері мен табыс ерекшеліктерін ескере отырып, оларға ерекше жағдайлар жасайды. Ауыл тұрғындары үшін ипотека неғұрлым икемді шарттармен және ауылдық жылжымайтын мүліктің ерекшеліктерін ескере отырып, ауыл тұрғындарына бағытталған ипотекалық бағдарламалар бар. Қарыз алушыларды оқыту бағдарламалары бар ипотека кейбір банктер әлеуетті қарыз алушыларға ипотекалық несиелеу процесін жақсырақ түсінуге және негізделген шешімдер қабылдауға көмектесу үшін оқыту бағдарламаларын ұсына алады. Әлеуметтік қолдау бағдарламалары бар ипотека кейбір жағдайларда мемлекеттік немесе мемлекеттік бағдарламалар қиын өмірлік жағдайға тап болғандарға ипотекалық қолдау көрсетуі мүмкін. Қайталама тұрғын үй сатып алу үшін ипотека банктер сонымен қатар әртүрлі шарттар мен талаптармен екінші реттік тұрғын үй сатып алу үшін ипотекалық несие бере алады. Банк өнімдері мен шарттары өзгеретінін ескеріңіз және ипотеканы алу туралы шешім қабылдағанға дейін ағымдағы дереккөздерден ақпарат алу немесе банк өкілдерімен кеңесу ұсынылады. Ипотекалық бағдарламалардың шарттары әр банкте әртүрлі болуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн және Қазақстанда ипотекалық несие алудың әртүрлі ережелері мен талаптары бар. Ипотеканы алу туралы шешім қабылдамас бұрын, ағымдағы және егжей-тегжейлі ақпарат алу үшін банктердің немесе қаржы институттарының өкілдерімен кеңесу ұсынылады.
1.3 Қазақстандағы ипотекалық несиенің даму тарихы
Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесі азаматтардың әртүрлі санаттары үшін тұрғын үй сатып алудың алуан түрлі мүмкіндіктерін ұсынып, қарқынды дамып келеді. Елдегі ипотеканың әртүрлі түрлері халықтың қажеттіліктерінің әртүрлілігін ғана емес, сонымен қатар мемлекеттің тұрғын үй мәселелерін шешуде азаматтарды қолдауға деген ұмтылысын көрсетеді. Ипотеканың бірінші және ең көп тараған түрі "үй сатып алу ипотекасы" болып табылады. Несие берудің бұл түрі азаматтарға дайын тұрғын үй сатып алу немесе құрылыс жүргізу мүмкіндігін береді. Ипотека шарттары қарыз алушыға оңтайлы өтеу мерзімін таңдау икемділігін қамтамасыз ететін әртүрлі. Мемлекет аз қамтылған азаматтарды қолдауға ерекше көңіл бөледі. "Мемлекеттік ипотека" жеңілдікті пайыздық мөлшерлемелерді беру немесе қосымша субсидиялар беру сияқты түрлі шараларды қамтиды. Бұл бағдарламалар халықтың кең ауқымы үшін баспанаға қол жеткізуді ынталандырады. Жас отбасылар да өз қажеттіліктеріне бейімделген арнайы ипотека түрін пайдалана алады. "Жас отбасыларға арналған ипотека" сіздің жеке үйіңіздің өмірінің тұрақты басталуына ықпал ететін жеңілдетілген шарттарды ұсынады. Бұл шара жастарды қолдауға және отбасының тұрақты дамуына жағдай жасауға бағытталған. Ипотекалық несиелеудің маңызды аспектісі әскери қызметкерлерді қолдау болып табылады. "Әскери қызметкерлер үшін ипотека" әскери қызметшілерге лайықты өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ететін жеңілдіктер мен ерекше жағдайларды қарастырады. Пайыздық мөлшерлеменің икемділігі "тіркелген және реттелетін мөлшерлеме бойынша ипотека" арқылы қол жетімді. Бұл қарыз алушыларға болжамды ай сайынғы төлемдер немесе нарық жағдайына бейімделу арасында таңдау береді. Кәсіпкерлер үшін "коммерциялық жылжымайтын мүлікке ипотека" бар. Несиенің бұл түрі кәсіпкерліктің дамуына үлес қоса отырып, бизнес активтерін сатып алуға мүмкіндік береді. "Жер учаскесін бере отырып, ипотека" қарыз алушыларға дайын үйді ғана емес, сонымен қатар жеке тұрғын үй салу үшін жер телімін де сатып алуға мүмкіндік береді. Ипотеканың осы түрлерінің барлығы Қазақстан азаматтары үшін мол мүмкіндіктерді көрсетеді. Олар тұрғын үй мәселесін шешуге көмектесіп қана қоймай, елдің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуына негіз жасай отырып, түрлі әлеуметтік топтарға белсенді қолдау көрсетеді. Дегенмен, ипотеканың белгілі бір түрін таңдамас бұрын, шарттарды мұқият қарап шығып, кәсіби мамандармен кеңесіп, тұрғын үйді несиелендіру туралы негізделген шешімдер қабылдау маңызды. Сайып келгенде, Қазақстандағы ипотека түрлерінің әртүрлілігі үкіметтің өз азаматтары үшін тұрақты және қолдау көрсететін ортаны құруға деген ұмтылысын көрсетеді. Бұл ипотекалық бағдарламалар тұрғын үйге қолжетімділікті қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар әлеуметтік инклюзияға белсенді түрде ықпал етеді, әлеуметтік теңсіздікті азайтады және экономикалық өсуді ынталандырады. Бұл бағдарламалардың сәттілігінің негізгі аспектілерінің бірі - икемділік. Мемлекет халықтың әртүрлі санаттарының қажеттіліктері әртүрлі екенін мойындайды, сондықтан әртүрлі ипотекалық құралдарды жасау олардың нарықтық сұранысқа неғұрлым тиімді жауап беруге мүмкіндік береді. Мәселен, тәуелсіз өмірге қадам басқан жастар жеңілдіктерді пайдалана алады, ал ардагерлер мен әскери қызметшілерге ерекше жағдай жасалған. Икемді пайыздық мөлшерлеме қарыз алушының қаржылық тұрақтылығына және қаржы нарығындағы өзгерістерге байланысты таңдау мүмкіндігін береді. Дегенмен, барлық әртүрлілікке қарамастан, қарыз алушылардың өздерінің қаржылық мүмкіндіктерін білуі және несие шарттарын мұқият зерделеу маңызды. Ипотека шарттары туралы ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі қарыз алушылар үшін ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылықты құруда шешуші рөл атқарады. Оның үстіне, ипотекалық бағдарламалардың тиімділігі үкіметтің экономикалық конъюнктураның өзгеруіне қаншалықты жылдам әрекет ететініне және өз бағдарламаларын нарық қажеттіліктеріне сәйкес реттейтініне де байланысты. Бағдарламаларды жүйелі түрде жаңарту және бейімдеу елдің тұрғын үй несиелеу жүйесінің тұрақтылығын сақтай алады. Осылайша, Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың алуан түрлілігі азаматтарға тұрғын үйге ие болу үшін көптеген жолдармен қамтамасыз ететін инклюзивті және қолайлы тұрғын үй ортасын құру міндеттемесін көрсетеді. Бұл бағдарламалар азаматтардың жеке басының әл-ауқатына ықпал етіп қана қоймай, жалпы елдің тұрақты дамуының негізін құрайды. Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың тиімділігі банктердің, әзірлеушілер мен мемлекеттік институттардың ынтымақтастығына да байланысты екенін атап өткен жөн. Бұл тараптар арасындағы серіктестік азаматтардың тұрғын үйге кең қолжетімділігін қамтамасыз ете отырып, несиелеу үдерісін жеделдете алады. Ипотекалық несиелеумен айналысатын банктер әртүрлі бағдарламалар туралы кеңестер мен ақпараттар беру арқылы белсенді түрде көмек көрсете алады. Ипотекалық бағдарламаларды сәтті жүзеге асыруда қарыз алушылардың білімі мен қаржылық сауаттылығы басты рөл атқарады. Сондықтан мемлекеттік және оқу орындары да қаржы және несие туралы қажетті білім беру арқылы көмектесе алады. Ипотекалық бағдарламалардың тиімділігін бақылау және бағалау жүйелері де оларды сәтті жүзеге асырудың маңызды бөлігі болып табылады. Үнемі өнімділікті тексеру проблемаларды анықтауға және бағдарламаларға түзетулер енгізуге мүмкіндік береді, олардың үздіксіз жетілдірілуін қамтамасыз етеді. Үнемі өзгеретін экономикалық жағдай мен нарықтық конъюнктура жағдайында үкіметтің жылжымайтын мүлік нарығындағы ағымдағы сұраныс пен ұсынысқа сәйкес уақытша жеңілдіктер беру немесе бағдарламаларды түзету арқылы қиындықтарға икемді жауап беруі маңызды. Ақырында, халықтың қолдауы мен қатысуы да ипотекалық бағдарламалардың сәтті өтуінде маңызды рөл атқарады. Жеңілдіктер мен қолжетімді нұсқаларды түсіндіру, сондай-ақ халықпен ашық диалог жүргізу ипотекалық бағдарламаларға сенім тудырып, оларды азаматтардың алдында заңдастыруға көмектеседі. Осылайша, Қазақстанда ипотекалық несиелендіруді дамыту - әртүрлі әлеуметтік топтарды тұрғын үймен қамтамасыз етуге бағытталған күрделі, бірақ маңызды процесс. Сондықтан бағдарламаларды жетілдіруге, мүдделі тараптар арасында ынтымақтастық орнатуға және ақпараттың азаматтарға қолжетімді болуын қамтамасыз етуге ұмтылу қажет.
Қазақстандағы ипотеканы заңнамалық реттеу тұрақты және дамыған тұрғын үй несиелеу жүйесін қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Жаңа сын-қатерлер жақсарту және бейімделу бойынша тұрақты күш-жігермен заңдар жылжымайтын мүлік нарығын дамыту үшін қолайлы жағдай жасауға және азаматтардың тұрғын үйге кең қолжетімділігін қамтамасыз етуге көмектеседі. Ұзақ мерзімді перспективалда заңнаманы дамыта отырып, Қазақстан тұрғын үй құрылысын қолдаудағы және ипотекалық нарықтың тұрақты дамуын қамтамасыз етудегі өз рөлін күшейтуді жалғастырады. Қазақстандағы ипотекалық заңнаманың даму тенденциялары мен перспективалары тұстары ол Қазақстандағы ипотекалық заңнаманы дамытудың қазіргі тенденциялары қарыз алушылардың мүдделерін одан әрі қорғауға және әлеуметтік әділеттілікті нығайтуға баса назар аударуды ұсынады. Несиелер азаматтар үшін орынсыз ауыр жүкке айналуы мүмкін жағдайларды болдырмау үшін жауапты несиелеу қағидаттарын тереңдету негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Заңнаманың дамуындағы маңызды қадам жасыл құрылысты қолдау және ынталандыру болуы мүмкін. Энергияны үнемдейтін тұрғын үйге бағытталған ипотекалық бағдарламаларды құруға ықпал ететін заңдар қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға ғана емес, сонымен қатар қарыз алушылардың операциялық шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Заңнама алдында тұрған міндеттердің бірі - процестерді цифрландыруға қолдау көрсету. Электрондық құжаттар мен цифрлық үдерістер сияқты заманауи технологияларды енгізу ипотекалық несиелерді беру және басқару процестерін айтарлықтай жеңілдетіп, жылдамдатып, қарыз алушыларға тиімді әрі ыңғайлы ете алады. Заңнаманың даму перспективалары мемлекеттің әлеуметтік осал топтары мен жас отбасыларды қолдауға белсенді қатысуын да қамтиды. Жеңілдікті несиелеу бағдарламалары, субсидиялар және мемлекеттік қолдаудың басқа да шаралары тұрғын үйге қолжетімділік үшін тең мүмкіндіктерді құруда маңызды рөл атқара береді. Заманауи технологияларды интеграциялау, әлеуметтік маңызды топтарға қолдау көрсету, жауапты несиелеу қағидаттарын тереңдету - осы факторлардың барлығы Қазақстанда ипотеканы заңнамалық реттеудің қазіргі заманғы сын-қатерлер мен қоғамның қажеттіліктеріне сәйкес дами беретінін көрсетеді. Осы тұрғыда заңнаманы дамыта отырып, Қазақстан ипотекалық нарықты дамыту және өз азаматтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін неғұрлым тұрақты және инклюзивті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ. Жұбaнoв aтындaғы Aқтөбе өңірлік университеті
Экономика және құқық фaкультеті
Құқықтану кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пән атауы: Азаматтық құқық
Мaмaндығы: Құқықтaну
Тaқырыбы: Ипотека: ұғым құқық қолдану практикасының мәселелері
Oрындaғaн: Нұржaуғaнқызы Гүлсaнa
Қaбылдaғaн:
Ақтөбе, 2023
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотеканың түсінігі және мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Қазақстандағы ипотеканың дамуы туралы тарихи көзқарас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ипотека түсінігі және мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3 Қазақстан Республикасындағы ипотеканың түрлері ... ... ... ... ..
II БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотекалық қорғаудың құқықтық аспектілері ... ... ...
2.1 Қазақстандағы ипотеканы заңнамалық реттеу ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Ипотекалық мәміле тараптарының құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ..
2.3 Ипотекалық міндеттемелерді тоқтату ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
III БӨЛІМ. Ипотекалық қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Ипотекалық қатынастарға қатысушыларды қаржылық қорғау ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Ипотеканы сот арқылы қорғау және құқық қолдану практикасындағы мәселелері ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ...
Кіріспе
Тұрғын үйді сатып алу мүмкіндігімен тығыз байланысты ипотека қазіргі заманғы қаржы жүйесінің ажырамас элементі болып табылады. Жылжымайтын мүлікті кепілге ала отырып несие алу мүмкіндігін беретін бұл құқықтық құрал тұрғын үй қатынастарын қалыптастыруда және экономикалық өсуді ынталандыруда маңызды рөл атқарады. Ипотека өз мәні бойынша, осы қаржы құралынсыз баспанаға ие болу арманын жүзеге асыра алмайтын көптеген адамдар үшін баспанаға қол жеткізуді қамтамасыз етеді.
Алайда, бұл көрінетін қарапайымдылықтың астарында көптеген құқықтық және қаржылық мәселелер жатыр. Қарыз алушының құқықтары мен міндеттерінен бастап несиені орындамаған жағдайда ипотеканы жүзеге асыру тетіктеріне дейін бұл процестің әрбір кезеңі заң тәжірибесін қызықтырады. Бұл тұрғыда ипотеканы қарастыру заңнаманың нюанстарына, сот ісін жүргізу және тараптар арасындағы қарым-қатынас мәселелеріне, заманауи технологияларды енгізуге, сондай-ақ қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға назар аударуды талап етеді. Бұл курстық жұмыста мен ипотеканың негізгі аспектілерін қарастырамын, олардың тұрғын үй нарығына әсерін бағалаймын және ипотекалық қатынастар саласындағы құқықтық қоғамдастықтың алдында тұрған құқық тәжірбиесін пайдалану шегінде туындайтын міндеттер мен мәселелерін анықтаймын.
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі - Қазақстандағы несиелеудің негізгі нысандарының бірі ретінде ипотеканың маңыздылығы түсіндіріледі. Ипотека жылжымайтын мүлікті сатып алу үшін кеңінен қолданылады және көптеген азаматтар үшін маңызды қаржылық құрал болып табылады. Дегенмен, бұл саладағы құқықты қорғау мен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін тиісті заңнамалар мен құқықтық тетіктерді зерделеу қажет.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты - Қазақстандағы ипотеканың құқықтық қорғалуын зерделеу, сонымен қатар ипотекалық жүйедегі проблемаларды анықтау және оны жақсарту щараларын ұсыну. Осы мақсатқа жету үшін келесі зерттеу әдістері қолданылады: ғылыми - теориялық әдебиеттерді, құқықтық актілерді талдау, салыстырмалы құқықтық әдіс, жүйелік талдау және т.б. Зерттеу нәтижелерін ипотекалық несиелеумен және ипотекалық қатынастарға қатысушылардың құқықтарын қорғаумен айналысатын мемлекеттік және коммерциялық ұйымдардың тәжірбиесінде пайдалануға болады.
I БӨЛІМ. Қазақстандағы ипотеканың түсінігі және мәні.
1.1 Қазақстандағы ипотеканың дамуы туралы тарихи түсінік.
Жалпы ипотека - азаматтарға жылжымайтын мүлік сатып алу үшін берілетін ұзақ мерзімді несие. Ол көптеген елдердің экономикалық дамуында және тұрғын үй құрылысында маңызды рөл атқарады. Заманауи экономикалық шындықты ескере отырып, ипотека кез келген дамыған елдің ажырамас бөлігі болып табылады. Бұл халықтың баспанаға қол жеткізуіне, тұрмыс жағдайын жақсартуға және экономикалық өсімге жағдай жасауға мүмкіндік беретін қаржы құралы. Дегенмен, Қазақстанда ипотеканың дамуы салыстырмалы түрде жаңа құбылыс, өйткені ел өзінің экономикалық дамуына елеулі әсер еткен бірқатар тарихи оқиғаларды басынан өткерді.
Қазақстанда ипотеканы дамытудың алғашқы талпыныстары 1990-шы жылдардың басынан, еліміздің тәуелсіздік жолын енді ғана бастаған кезінен басталды. Ол кезде кейбір банктер тұрғын үй сатып алу үшін несие ұсынған, бірақ пайыздық мөлшерлеме тым жоғары және мұндай несиеге қолжетімділік шектеулі болатын. 1993 жылы Ипотекалық операциялар туралы Заң қабылданып, елімізде ипотекалық несие нарығын одан әрі дамытудың құқықтық негізін жасады. Алайда Қазақстандағы ипотеканың дамуына экономикадағы жүйелік проблемалар айтарлықтай кедергі келтірді. 1990 жылдардың аяғында ел мұнай бағасының құлдырауынан және ойластырылмаған экономикалық реформалардан туындаған экономикалық дағдарысты бастан өткерді. Бұл ипотекалық несиелер берудің қысқаруына және тұрғын үй құрылысы деңгейінің жалпы төмендеуіне әкелді. Қазақстан тарихында ипотекалық жүйені дамыту экономиканы құрудың және азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз етудің негізгі аспектісі болып табылады. 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстан азаматтардың ипотекалық несиелеудің қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған шараларды белсенді түрде әзірлеп, жүзеге асыруда. Бұл процесті ел тарихының контекстінде түсіну бізге бұл саланың қиындықтарды, экономикадағы өзгерістерді және тұрақтылық пен халықтың әл-ауқатын қамтамасыз етуге ұмтылуын көрсету үшін қалай дамығанын түсінуге мүмкіндік береді.
1990 жылдардың басында посткеңестік кезеңдегі жойқын өзгерістерден кейін Қазақстан жаңа институттар мен қаржылық механизмдерді құру қажеттілігіне тап болды. Дәстүрлі ипотекалық несиелеу жүйесінің болмауы жаңа заңнамалық база мен инфрақұрылымды құруды талап етті. Осы кезеңде ипотекалық несиелеудің алғашқы бағдарламалары әзірленді, бірақ оларды іске асыру қаржылық инфрақұрылымның жеткіліксіздігі мен экономикалық белгісіздік салдарынан қиындықтарға тап болды. 1990 жылдардың ортасынан бастап экономикалық тұрақтылықтың нығаюымен және нарықтық механизмдердің енгізілуімен Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамытудың стратегияларын белсенді түрде жасай бастады. 1997 жылы Ипотека туралы Заң қабылданып, елімізде ипотекалық жүйенің дамуына негіз болды. Бұл заң ипотекалық несиелеудің негізгі принциптерін, тараптардың құқықтары мен міндеттерін белгіледі, сонымен қатар одан әрі дамытудың негізгі құқықтық негіздерін қамтамасыз етті. Қазақстандағы экономикалық дағдарыстың ипотека нарығына жойқын әсері айқын болды және 2000 жылдардың басына дейін жалғасты. 2000 жылдардың басында Қазақстанда әлеуметтік-экономикалық даму құралы ретінде ипотекаға көбірек көңіл бөлінді. Тұрғын үйге сұранысты ынталандыру және халықтың қажеттіліктерінің алуан түрлілігін қамтамасыз ету үшін пайыздық мөлшерлемелерді төмендетуге, жас отбасылар мен әскери қызметкерлерге жеңілдіктер беруге бағытталған қолдау бағдарламалары енгізілді. 2000 жылдардың басынан бастап Қазақстан экономикасын жаңғырту, шетелдік инвестицияларды тарту және тұрғын үй құрылысын ынталандыру шараларын әзірлеу үдерісін бастады. 2003 жылы Нұрлы жер бағдарламасы қабылданып, оның мақсаты халықты қолжетімді баспанамен қамтамасыз ету болды. Бұл бағдарламада ипотекалық несиелерді қаржыландыру тетіктері әзірленді, оның ішінде пайыздық мөлшерлеме бойынша субсидиялар мен тұрғын үй құрылысына жер телімдерін беру.
Қазақстанда ипотеканың дамуына ықпал еткен негізгі оқиғалардың бірі - Ипотекалық несие және тұрғын үй құрылысы жөніндегі ұлттық агенттіктің (ҰИҚА) құрылуы болды. NAIP ипотекалық несиелер бойынша субсидиялар мен кепілдіктер беретін банктер мен үкімет арасындағы қаржылық делдал болды. Бұл банктерге төменірек ипотекалық пайыздық мөлшерлеме алуға және несиеге қолжетімділікті кеңейтуге мүмкіндік берді. Қазақстанда ипотека 2000 жылдардың басында белсенді түрде дами бастады. Қазақстанда ипотекалық несиелендірудің қарқынды даму кезеңі ел үкіметі жүргізген тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нарығын белсенді реформалаумен байланысты. Заңнамаларды жетілдіру және қажетті инфрақұрылымдық жағдайларды жасау осы реформаның негізгі кезеңдері болды. 2003 жылы Ипотека туралы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Бұл заң елдегі ипотекалық несиелендірудің қызмет етуінің негіздері мен негізгі принциптерін белгіледі. Ол мамандандырылған ипотекалық банктер мен қорларды құруды, сондай-ақ халыққа төмен пайызбен тұрғын үй сатып алу үшін несие беруді қарастырды. Нәтижесінде Қазақстандағы ипотекалық несие нарығы белсенді түрде дами бастады. 2004 жылы Ұлттық ипотекалық тұрғын үй концерні құрылды, ол ипотекалық несиелеу саласының негізгі ойыншысына айналды. Концерн ел азаматтарына төмен пайыздық мөлшерлемемен ипотекалық несие алуға қолдау көрсетіп, тұрғын үй құрылысына жеңілдікті жағдай жасады. Алайда, жүргізілген реформаларға және инфрақұрылымның құрылуына қарамастан, Қазақстанда ипотека бірқатар мәселелерге тап болды. Басты мәселелердің бірі халық үшін ипотекалық несиенің қолжетімділігінің шектелуі болды. Көптеген азаматтардың жалақысының төмендігі мен тұрақты табысының болмауы ипотеканы қолжетімсіз етті. Сонымен қатар, ипотекалық несие алудың ұзақ мерзімі де ипотека арқылы тұрғын үй сатып алу мүмкіндіктерін жеңілдетті. Уақыт өте келе жағдай жақсы жаққа өзгере бастады. 2011 жылы Қазақстанда Егінші жастар - жаңа өмір жаңа бағдарламасы қабылданды. Бұл бағдарлама жас отбасыларға тұрғын үй сатып алу үшін ипотекалық несие алуға қаржылай қолдау көрсетті. Жастарға арнайы шарттар ұсынылды, соның ішінде пайыздық мөлшерлемелерді төмендету және несие мерзімін ұзарту. Сондай-ақ Қазақстан билігі тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламаларын белсенді түрде әзірлеп, жүзеге асырды. Жаңа тұрғын үйлердің қомақты көлемі салынды, бұл тұрғындардың ипотекалық несие алу мүмкіндігін арттыруға мүмкіндік берді. Айта кету керек, 2008 жылғы қаржы дағдарысы Қазақстандағы ипотека нарығына айтарлықтай әсер етті. Дегенмен, құзыретті реттеу және үкімет тарапынан белсенді қолдау шараларының арқасында ел дағдарыс салдарын жеңе алды және ипотекалық несиелеу саласындағы тұрақтылықты сақтай алды. Соңғы жылдары Қазақстанда ипотекалық жүйенің нығаюы және одан әрі дамуы байқалады. Цифрлық технологияларды дамыту және банк секторына инновацияларды енгізу ипотекалық қызметтердің тиімділігі мен қолжетімділігін арттыруға ықпал етеді. Халықтың әртүрлі әлеуметтік-экономикалық санаттарын ескере отырып, қолдау бағдарламаларын белсенді түрде әзірлеу жалғасуда. Қазақстандағы ипотеканың дамуын тарихи тұрғыдан түсіну еліміздің алғашқы ипотекалық бағдарламаларды жасаудан бастап тұрғын үйді несиелендірудің заманауи және тұрақты жүйесін қалыптастыруға дейін қалай өткенін түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тарих мемлекеттің өз халқын баспанамен қамтамасыз етуге, әлеуметтік әл-ауқатын сақтауға және экономикалық дамуға жәрдемдесуге деген ұмтылысын көрсетеді. Соңғы жылдары Қазақстанда ипотекалық жүйені жетілдіруге бағытталған инновациялар мен реформалар белсенді түрде енгізілуде. Атап айтқанда, қазіргі тенденциялар ипотекалық несиелерді беру және басқару процесін цифрландыруды қамтиды. Ипотекалық несиелендіру саласында цифрлық технологияларды енгізу қарыз алушылар үшін қолайлылық қамтамасыз етеді, қағаз процестерін қысқартады және шешім қабылдауды жылдамдатады.
Қазақстандағы ипотеканы дамытудың тағы бір маңызды кезеңі ипотекалық несиелерге кепілдік беретін және банктер үшін тәуекелдерді сақтандыратын ипотекалық агенттіктерді құру және дамыту болды. Бұл жүйеге деген сенімді арттыруға және банк мекемелері үшін тәуекелдерді азайтуға көмектеседі, бұл ақыр соңында пайыздық мөлшерлемелерді төмендетіп, ипотеканы қолжетімді ете алады. Айта кету керек, мемлекет ипотекалық нарықты ынталандыруға белсенді қатысуды жалғастыруда. Жеңілдікті тұрғын үй несиесі бағдарламалары, жас отбасылар мен ардагерлерге қолдау көрсету, сондай-ақ бастапқы жарнаны субсидиялау түрлі әлеуметтік топтарға қолайлы жағдай туғызуда. Қазақстандағы ипотекалық нарық шетелдік инвесторлар үшін де ашық болды, бұл қосымша ресурстарды тартуға және бәсекелестікті арттыруға көмектеседі, бұл өз кезегінде тарифтерді одан әрі төмендетуге және қызмет көрсету сапасын жақсартуға ынталандыруы мүмкін. Дегенмен, қол жеткізген табыстарға қарамастан, еліміздің алдында ипотекалық несиелендіру саласында жаңа міндеттер мен міндеттер тұр. Құрылыс сапасын арттыру, жылжымайтын мүлік нарығының экономикалық ауытқуларға төзімділігін арттыру, халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру Қазақстандағы ипотекалық жүйенің ұзақ мерзімді тұрақты дамуының басым бағыттары болып қала береді. Осылайша, Қазақстанның ипотекалық жүйесі халықтың тұрғын үйге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға және экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған эволюцияның жарқын мысалы болып табылады. Еліміздегі ипотеканың тарихи дамуы үнемі жақсартуға деген ұмтылысты көрсетеді, ал инновацияларды енгізу және мемлекет тарапынан қолдау бұл саланың Қазақстанның жалпы әлеуметтік-экономикалық дамуы жағдайында маңыздылығын растайды. Қазақстандағы ипотекалық жүйені дамытудың келесі маңызды кезеңі банк секторымен өзара іс-қимылды күшейту және қаржы құралдарын дамыту болып табылады. Мемлекет, банктер және құрылыс салушылар арасында тиімді серіктестік орнату тәуекелдерді азайтуға және қарыз алушылар үшін қолайлы жағдайлар жасауға көмектеседі. Банктер ипотекалық несиелер беруде негізгі ойыншыларға айналуда, ал облигациялар сияқты қаржылық құралдардағы инновациялар ипотекалық нарықтың тұрақтылығына одан әрі ықпал етуде.
Қазақстандағы ипотека тарихының маңызды аспектісі бизнестің әлеуметтік жауапкершілігіне де белсенді көңіл бөлу болып табылады. Банктер мен қаржы институттары қаржылық сауаттылық бойынша білім беру ресурстарын ұсыну және тұрғын үй секторындағы әлеуметтік жобаларды қолдау сияқты әртүрлі әлеуметтік қолдау бағдарламаларына қатысады. Осымен қатар, ипотекалық несиелеу жүйесі ашық әрі ашық бола түсуде. Бағдарламаның тиімділігін жүйелі түрде тексеру және бағалау, сондай-ақ ақпаратты азаматтарға қолжетімді ету ипотекалық жүйеге деген сенімді сақтаудың кілті болып табылады. Қазақстандағы ипотеканың тарихы қоғамның өзгермелі жағдайлары мен қажеттіліктерін ескере отырып, үнемі жақсартуға және дамуға деген ұмтылысты білдіретінін атап өткен жөн. Ел қиындықтармен сәтті күресуде, азаматтардың тұрғын үй сатып алуына қолдау көрсету және тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету мақсатында ипотекалық жүйенің дамуы жалғасуда. Бұл тұрғыда тарихи түсінік тек жетістіктерді анықтауға ғана емес, сонымен қатар Қазақстандағы ипотекалық жүйенің болашақтағы дамуы мен жетілдірілуінің перспективаларын көрсетуге мүмкіндік береді. Қазақстандағы ипотекалық жүйенің тарихи дамуындағы келесі маңызды бағыт экологиялық тұрақтылық пен тұрғын үйдің энергия тиімділігіне көңіл бөлу болды. Экология мен тұрақтылыққа әлемдік қызығушылықтың артуына байланысты Қазақстан ипотекалық бағдарламаларға жасыл құрылыс қағидаттарын енгізе бастады. Энергия үнемдейтін тұрғын үй салуға бағытталған жобаларды қолдау ипотекалық жүйені дамыту стратегиясының маңызды құрамдас бөлігіне айналды, бұл тұрғын үймен қамтамасыз етуге ғана емес, сонымен бірге қоршаған ортаға әсерді азайтуға да ықпал етеді. Соңғы жылдары заманауи технологиялар мен цифрландыруды енгізуді ескере отырып, Қазақстанның ипотекалық жүйесінде де деректер мен аналитика белсенді түрде қолданылуда. Бұл банктер мен мемлекеттік органдарға тәуекелдерді тиімді бағалауға, жылжымайтын мүлік нарығындағы үрдістерді болжауға және өзгермелі жағдайларға ипотекалық бағдарламаларды бейімдеуге мүмкіндік береді. Ипотекалық несиелендіру саласында тәжірибе алмасуға, инвестиция тартуға және озық тәжірибені енгізуге ықпал ететін халықаралық ұйымдармен және банктермен серіктестікті нығайту да маңызды сәт болып табылады. Қол жеткен табыстарға қарамастан, Қазақстандағы ипотекалық жүйенің алдында әлі де қиындықтар бар. Бұл тұрғын үй құнын төмендету, тұрғын үй құрылысының жаңа нысандарын дамыту, ипотекалық бағдарламалардың халықтың ең осал топтары үшін қолжетімді болуын қамтамасыз ету бойынша жұмысты жалғастыру қажеттілігін қамтиды. Қазақстандағы ипотекалық жүйе эволюциясының келесі маңызды қадамы халықтың әлеуметтік осал топтарына көңіл бөлу болды. Мемлекет пен банктер табысы шектеулі адамдардың баспанаға қол жеткізуін жеңілдетуге бағытталған бағдарламаларды жүзеге асыруда. Бұған субсидиялар, жеңілдетілген несие беру шарттары және жалға берілетін тұрғын үй бағдарламалары кіреді, бұл қаржылық ресурстары шектеулі азаматтардың мүмкіндіктерін одан әрі кеңейтеді. Қазақстанның қазіргі заманғы ипотекалық жүйесіндегі негізгі тенденциялардың бірі жалға берілетін тұрғын үй сегментін дамыту болып табылады. Жалға берілетін тұрғын үй нарығын ынталандыруға бағытталған мемлекеттік қолдау бағдарламалары өз үйін сатып алуға әлі дайын емес немесе мүмкіндігі жоқ адамдар үшін балама нұсқаларды ұсынады. Бұл тұрғын үй мәселелерін шешуге ғана емес, сонымен қатар тұрғын үйді иелену нысандарының әртүрлілігіне де ықпал етеді. Ипотекалық жүйені дамытудың тағы бір маңызды аспектісі тұрғын үй нарығының қалыптасуына ықпал ету болып табылады. Бұған инфрақұрылымды қолдау, жаңа аумақтарды дамыту және құрылыс индустриясын ынталандыру кіреді. Мемлекет жаңа тұрғын үй құрылысын ынталандыру үшін ынталандырулар мен субсидиялар беру арқылы құрылыс салушыларды белсенді түрде қолдайды. Ипотекалық білім беруге ерекше көңіл бөлінеді. Қаржылық сауаттылық бағдарламалары және ипотекалық бағдарламаларды таңдау бойынша кеңестер азаматтарға саналы шешім қабылдауға және үйді несиелендіру жағдайында өз қаржысын тиімді басқаруға көмектеседі. Барлық жетістіктерге қарамастан, Қазақстанның ипотекалық жүйесі тұрақты тұрғын үй құрылысы үлгілерін әзірлеу, несиелендіру үдерістеріне инновацияларды енгізу, жаһандық экономикадағы өзгерістерге бейімделу сияқты жаңа міндеттер алдында тұр. Бұл қиындықтар болашақта жаңа шешімдер табуға және ипотекалық жүйені жақсартуға ынталандыруы мүмкін.
Осылайша, Қазақстандағы ипотеканың тарихи дамуы өз халқын тұрғын үймен қамтамасыз етуге деген ұмтылысты ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-экономикалық жағдайдағы жаңа сын-қатерлер мен өзгерістерге үнемі бейімделуді көрсетеді. Болашақта қолданыстағы бағдарламаларды жетілдіру ғана емес, сонымен қатар елдің тұрғын үй мәселесін шешудің инновациялық тәсілдері де бар. Ипотекалық саладағы әртүрлі бағдарламалар мен инновациялар мемлекеттің әлеуметтік әділеттілікке, тұрақты дамуға және экономикалық өсуді қолдауға деген ұмтылысын көрсетеді. Алдағы жылдар жүйені одан әрі жетілдіру және оның жаңа міндеттер мен мүмкіндіктерге бейімделуін қамтамасыз ету үшін маңызды болады. Бүгінгі Қазақстандағы ипотекалық жүйе халықты баспанамен қамтамасыз етіп қана қоймай, әлеуметтік әділеттілік пен тұрақты дамудың құралына айналып отыр. Жас отбасыларға арналған жеңілдікті бағдарламалар, халықтың әлеуметтік осал топтарына қолдау көрсету және экологиялық тұрақтылыққа көңіл бөлу қазіргі заманның әлеуметтік және экологиялық мәселелерін терең түсінуді көрсетеді. Мемлекеттің, банк секторының және жалпы қоғамның біртұтастығы ипотекалық жүйенің тұрақтылығы мен табыстылығының негізгі факторына айналады. Заңнаманың икемділігі, оның жаңа жағдайлар мен тенденцияларға бейімделу қабілеті, сондай-ақ инновациялық және цифрлық технологияларды енгізу - осы элементтердің барлығы қиындықтарды жеңуге және ұзақ мерзімді дамуды қамтамасыз етуге көмектеседі. Алдағы жылдар Қазақстандағы ипотеканы дамытудың осынау қызықты траекториясын жалғастыруға уәде береді. Өткен тәжірибелерге, ағымдағы күш-жігер мен стратегияларға сүйене отырып, қолжетімділікті, әлеуметтік жауапкершілікті және инновацияларды жақсартуға бағытталған. Заманауи технологияларды енгізу, халықтың әлеуметтік осал топтарына кешенді көмек көрсету, тұрақты тұрғын үй құрылысы болашақта инклюзивті және табысты ипотекалық жүйені құрудың негізгі факторлары болады. Осылайша, Қазақстандағы ипотеканың дамуы өз халқын баспанамен ғана емес, тұрақты, қолжетімді және жайлы баспанамен қамтамасыз етуге ұмтылған елдің шабыттандыратын үлгісін көрсетеді.
1.2 Ипотека түсінігі және мәні
Ипотека - несие берушінің алдындағы борыштық міндеттемелерді орындауды қамтамасыз ету үшін жылжымайтын мүлік (әдетте тұрғын үй немесе пәтер) кепіл ретінде әрекет ететін қаржылық операция. Ипотека - қарыз алушының әдетте жылжымайтын мүлікті сатып алу үшін, сол мүлікті кепіл ретінде пайдалана отырып, үлкен соманы алатын қаржылық операция. Бұл үй сатып алуды қаржыландырудың ең кең таралған әдістерінің бірі. Сонымен қатар оның өзіне тән негізгі элементтеріде бар. Оларға мыналарды жатқызуымызға болады:
Ипотекалық несие: Қарыз алушы несие берушіден (әдетте банк) өз мүлкін кепілге ала отырып несие алады.
Ипотекадағы мүлік: Ипотека нысанасына айналатын жылжымайтын мүлік. Ипотека кепілі тұрғын үй, пәтер, жер учаскесі және басқа да жылжымайтын мүліктің түрлері болуы мүмкін. Бұл мүлік қарыздық міндеттемелерді орындауға кепілдікке айналады. Ол қарыз алушы өз міндеттемелерін орындамаған жағдайда банктің кепілі болып табылады.
Кепіл шарты: Несие беру шарттарын, пайыздық мөлшерлемелерді, қайтару шарттарын және басқа да маңызды аспектілерді белгілейтін қарыз алушы мен несие беруші арасындағы келісім.
Мемлекеттiк тiркеу: Ипотеканы оған заңды күш беру және тараптардың құқықтарын қорғау үшiн мемлекеттiк органдарда тiркеу тәртiбi.
Ипотекалық несие берушіні таңдау: Қарыз алушы ипотекалық несие беретін банкті немесе қаржы институтын таңдайды. Несие шарттары, мысалы, пайыздық мөлшерлемелер мен мерзімдер айтарлықтай өзгеруі мүмкін.
Несиені бағалау: Банк ипотеканы бекіткенге дейін қарыз алушының несие қабілеттілігін, сондай-ақ кепілзаттың құны мен жағдайын бағалайды.
Несиені өтеу: Қарыз алушы қарыз қаражатын өтеу және пайыздарды төлеу үшін тұрақты төлемдерді (аннуитет немесе кезеңдік төлемдер) жасауға келіседі. Ипотека адамдарға жеткілікті қаржылық ресурстарсыз баспана сатып алу мүмкіндігін береді. Міндеттемелерді ойдағыдай орындаған жағдайда мүлік несиені толық өтегеннен кейін қарыз алушының меншігі болып қалады. Алайда, міндеттемелерді орындамаған жағдайда, банк қарызды жабу үшін кепілді сату туралы талап қоюға құқылы.
Ипотекадағы тараптардың құқықтары мен міндеттері: несие беруші қарыз алушы міндеттемені орындамаған жағдайда кепілге салынған мүлікті өндіріп алуға құқылы. Қарыз алушы белгіленген мерзімде несиелік міндеттемелерді төлеуге міндетті. Пайыздар мен шарттарына қарай: ипотекалық несиелер әдетте қарыз қаражаты үшін пайыздық төлемдерді қамтиды. Несие мерзімі бірнеше жылдан бірнеше онжылдыққа дейін өзгеруі мүмкін. Соттық қорғауына тоқталсақ: ипотека шартын жасасу дауларды шешу және қажет болған жағдайда тараптардың мүдделерін сот арқылы қорғау ережелерін көздейді. Ипотеканы өтеу және босату: несиені толық өтегеннен кейін қарыз алушы ешқандай ауыртпалықсыз мүліктің иесі болады. Ипотека тұрғын үйге қолжетімділікті және өмірдің әртүрлі салаларында қаржылық қолдау көрсетудің маңызды тетігі болып табылады. Мемлекеттің араласуы мен қатаң заң нормалары ипотекалық қатынастардағы тұрақтылық пен әділеттілікті қамтамасыз етеді. Ипотека туралы шешім қабылдамас бұрын, мәміле шарттарын мұқият зерделеп, қаржылық қабілетіңізді ескеру маңызды.
Ипотеканың артықшылықтары мен тәуекелдеріне тоқталайық. Артықшылықтары: тұрғын үйге қол жеткізу: Ипотека жеткілікті қаражаты жоқ адамдарға үй иесі болуға мүмкіндік береді. Байлық жинақтау: ипотекалық несиені өтеу, сонымен қатар қарыз алушы жылжымайтын мүліктің иесі бола отырып, меншікті капиталды жинақтау нысаны ретінде қызмет етеді. Салық жеңілдіктері: кейбір елдерде ипотекалық пайыздарды салық декларациясынан шегеріп тастауға болады, бұл сіздің салық жүктемеңізді азайтады. Тұрақты ай сайынғы төлемдер: ай сайынғы тұрақты төлемдер қарыз алушыға бюджетті жоспарлауды жеңілдетеді.
Тәуекелдер:
Пайыздық мөлшерлеме тәуекелі: пайыздық мөлшерлемелердің өзгеруі сіздің ай сайынғы төлемдеріңіздің мөлшеріне және несиенің жалпы құнына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Кепілдікті жоғалту: қарыз алушының қаржылық қиындықтары және несиелік міндеттемелерін орындау мүмкін болмаған жағдайда банк кепілді сатуға құқылы. Экономикалық факторлары: нарықтық ауытқулар мен экономикалық дағдарыстар қарыз алушының қаржылық жағдайына әсер ететін жылжымайтын мүліктің құнына әсер етуі мүмкін. Ипотека ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме болып табылады және несие алу туралы шешім қабылдамас бұрын, мәміленің барлық аспектілерін, сондай-ақ қаржылық және нарықтық ортаның құбылмалылығына байланысты тәуекелдерді білу маңызды. Қазақстандағы ипотекалық несиелеудің даму тарихының өзіндік ерекшеліктері бар және бірнеше кезеңдерден өтті.
Бірінші кезең - ипотекалық несиелендіру негіздерін құру(1997-2001 жылдар). 1990 жылдардың басында Қазақстан нарықтық экономикаға көшу және Кеңес Одағының ыдырауына байланысты тұрғын үй құрылысы мен тұрғын үйге қолжетімділік мәселелеріне тап болды. Бұл кезде Қазақстан өз экономикасын енді ғана қалыптастыра бастады. Тұрғын үйге сұраныс күрт өсті, бірақ ипотекалық несиелеу жүйесі болмады. Елде халықты лайықты баспанамен қамтамасыз ету үшін тұрғын үйді несиелендірудің жаңа жүйесін құру қажет болды.1997 жылы Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй қатынастары туралы Заң қабылданып, ипотекалық несиелерге олардың қызметінің басым бағыты мәртебесін берді. Алайда қаржы жүйесі мен тұрғын үй нарығының жеткіліксіз даму деңгейіне байланысты бұл заң ипотекалық несиелеудің айтарлықтай дамуын қамтамасыз ете алмады. Мемлекет ипотекалық несиелендірудің заңнамалық негізін құру шараларын қолдана бастады.
Екінші кезең - ипотекалық несиелеудің қалыптасуы мен дамуы(2001-2006 жылдар). 2001 жылдан бастап Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша белсенді әрекеттерді бастады. Осы кезеңде үкімет ипотекалық несиелендіруді қолдаудың бірнеше бағдарламасын енгізді. Ипотекалық несиелік компания (МКК) ипотекалық бағдарламаларды ынталандыру үшін құрылды. Ипотека бойынша бастапқы жарнаны субсидиялау және пайыздық мөлшерлемелерді төмендету қарастырылған Ипотекалық несие бағдарламасы бағдарламасы қабылданды. Бұл елдегі ипотекалық несие алушылардың көбеюіне айтарлықтай әсер етті. Сонымен қатар, Еркін жер (Тегін баспана) бағдарламасы болды, ол төмен пайызбен тұрғын үй сатып алуға несие берді. Банктер де негізінен өз қаражаты есебінен ипотекалық несиелерді белсенді түрде бере бастады.
Үшінші кезең - шетел инвестицияларын тарту (2006-2013 жылдар). Осы кезеңде Қазақстан үкіметі ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша қосымша шаралар қабылдады. Қазақстан экономиканың әртүрлі салаларына, соның ішінде ипотекалық несиелендіруге шетелдік инвестицияларды тартты. Ипотекалық несиелік ұйымдардың ұлттық қауымдастығы (NAKI) құрылды, ол ипотека нарығының қызметін реттеу мен үйлестіруге жауапты болды. Қазақстанда шетелдік банктер мен қаржы институттары жұмыс істей бастады және ипотекалық несиелендіру саласында өз қызметтерін ұсына бастады.Сондай-ақ ипотекалық несие алушылар үшін салық жеңілдіктері мен тұрғын үйге қолжетімділікті арттыруға бағытталған Нұрлы жер мемлекеттік бағдарламасы енгізілді.
Төртінші кезең - заңнамалық базаны нығайту (2014-2023 жылдар). Соңғы жылдары Қазақстан ипотекалық несиелеудің қолжетімділігі мен ашықтығы деңгейін арттыру, жалпы ипотекалық несиелендіруді дамыту бойынша белсенді саясатын жалғастыруда. 2013 жылы ипотекалық несиелендіру саласындағы қарыз алушылар мен несие берушілер арасындағы қатынастарды реттейтін Ипотекалық несие және ипотекалық міндеттемелер туралы Заң қабылданды. Мамандандырылған қорлар мен ипотеканы ынталандыруға бағытталған қолдау бағдарламалары да құрылды.Қаржы секторы кеңеюде және жаңартылуда, оның ішінде ипотекалық несиелерді берудің жаңа құралдары мен форматтары әзірленуде. Сондай-ақ заңнамалық базаны жетілдіру және ипотекалық несие алушылар үшін кедергілерді азайту жұмыстары жүргізілуде. Бүгінгі таңда ипотекалық несиелеу Қазақстанда қолжетімді баспанамен қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Банктер әртүрлі шарттармен ипотекалық өнімдерді белсенді түрде ұсынып жатыр, ал үкімет заңнамалық базаны жетілдіру және халыққа қолдау көрсету жұмыстарын жалғастыруда. Өткен әңгімемізде біз өз дағдыларыңыз бен қабілеттеріңізді дамытудың қаншалықты маңызды екендігі туралы айттық. Мен өз бетінше білім алу және үздіксіз білім алу біздің жылдам өзгеретін әлемде табысқа жетудің негізгі факторлары екеніне назар аударғым келеді. Қаржы секторы кеңеюде және жаңартылуда, оның ішінде ипотекалық несиелерді берудің жаңа құралдары мен форматтары әзірленуде. Сондай-ақ заңнамалық базаны жетілдіру және ипотекалық несие алушылар үшін кедергілерді азайту жұмыстары жүргізілуде. Оқуды жалғастырудың және біліктілігін арттырудың бір жолы - курстар мен тренингтерге қатысу. Заманауи технологиялар үйден шықпай-ақ түрлі пәндер мен мамандықтарды онлайн оқуға мүмкіндік береді. Ол тұрғылықты жеріне немесе жұмыс кестесіне қарамастан кез келген адамға ыңғайлы және қолжетімді. Сондай-ақ өздігінен білім алу мүмкіндіктеріне назар аударған жөн. Қазір Интернетте көптеген тегін курстар, бейне сабақтар, мақалалар және басқа да пайдалы ақпарат бар. Бірақ сенімді ақпарат көздерін тексерілмегендерден ажырата білу маңызды. Сонымен қатар, пікірлес адамдармен бірігіп, тәжірибе алмасу өте пайдалы болуы мүмкін. Сізді қызықтыратын тақырыпқа немесе кәсіпке назар аударатын жергілікті немесе онлайн қауымдастықтарға қосылыңыз. Осылайша сіз басқа адамдармен сөйлесе аласыз, сұрақтар қоя аласыз, тәжірибе алмасып, жаңа нәрселерді біле аласыз. Өзін-өзі дамыту туралы да ұмытпаңыз. Кітаптарды оқу, аудиокітаптар мен подкасттарды тыңдау, деректі фильмдер мен танымдық бейнелерді көру ой-өрісіңізді кеңейтуге және жаңа тақырыптарды ашуға көмектеседі. Ақырында, жаңа қиындықтар мен мүмкіндіктерден қорықпаңыз. Кейде біз қателіктеріміз бен әрекеттерімізден ең қызықты және маңызды сабақтарды аламыз. Жаңа нәрселерді байқап көріңіз, эксперимент жасаңыз және үнемі өзін-өзі дамытуға ұмтылыңыз. Оқу мен даму ешқашан аяқталмайтынын әрқашан есте сақтаңыз. Жаңа білімге ашық болу және өзгертуге дайын болу маңызды. Өзіңізге инвестиция жасаңыз және сіздің күш-жігеріңіз міндетті түрде жемісін бййереді.
2022 жылдың қаңтарындағы соңғы жаңартудың соңындағы жағдай бойынша Қазақстанда банктер мен басқа қаржы институттары ұсынатын әртүрлі ипотека түрлері бар. Оларға тоқтала кеткеніміз жөн болар
Стандартты ипотека әдетте, бұл банктер тұрғын үй сатып алу үшін беретін дәстүрлі ипотека түрі. Қарыз алушы белгілі бір бастапқы жарнаны төлеуге, содан кейін белгілі бір мерзімде несиені пайызбен қоса төлеуге міндетті. Мемлекеттік қолдаудағы ипотека кейбір жағдайларда мемлекет ипотекалық несиелендіруді қолжетімді ету үшін қарыз алушыларға белгілі жеңілдіктер немесе кепілдіктер беруі мүмкін. Бұл пайыздық мөлшерлемені субсидиялау немесе несие кепілдігін қамтуы мүмкін. Жас отбасыларға арналған ипотека жас отбасыларды тұрғын үй сатып алуға қолдау көрсету үшін төмендетілген пайыздық мөлшерлемелерді немесе басқа да жеңілдіктерді қамтитын арнайы ипотекалық бағдарламалар қарастырылуы мүмкін. Әскери қызметкерлер үшін ипотека кейбір банктер әскери қызметкерлерге арнайы ипотекалық шарттарды, соның ішінде төмендетілген пайыздық мөлшерлемелерді және басқа да жеңілдіктерді қарастырады. Тіркелген немесе өзгермелі пайыз мөлшерлемесі бар ипотека қарыз алушылар несие мерзіміне белгіленген пайыздық мөлшерлемесі бар немесе нарықтық жағдайға байланысты өзгеруі мүмкін өзгермелі мөлшерлемесі бар ипотеканы таңдай алады. Коммерциялық жылжымайтын мүліктің ипотекасы коммерциялық жылжымайтын мүлік сатып алуға ипотекалық несиелер кәсіпкерлер мен компанияларға да берілуі мүмкін. Қайта қаржыландыруға арналған ипотека: қарыз алушылар пайыздық мөлшерлемелерді төмендету немесе несие шарттарын өзгерту үшін ағымдағы ипотекасын қайта қаржыландыру туралы шешім қабылдауы мүмкін. Жұмыс берушінің қатысуымен ипотека кейбір компаниялар өз қызметкерлеріне жеңілдетілген шарттармен немесе субсидиялармен ипотекалық несиелеу бағдарламаларын ұсынады. Мерзімінен бұрын өтеу мүмкіндігі бар ипотека кейбір қарыз алушылар несиені айыппұлсыз мерзімінен бұрын өтеуге мүмкіндік беретін ипотекалық бағдарламаларды қалайды. Бұл өтеу мерзімін едәуір қысқартуға және несиенің жалпы құнын төмендетуге мүмкіндік береді. Ең төменгі жарнасы бар ипотека жағдайларда банктер ең төменгі бастапқы жарнамен ипотека ұсына алады, бұл бастапқы жарнаға қаражаты шектеулі адамдар үшін пайдалы болуы мүмкін. Икемді шарттары бар ипотека банктер төлемдерді уақытша үзу мүмкіндігі немесе өтеу кестесін өзгерту сияқты икемді шарттармен ипотекалық өнімдерді ұсынады. Ипотекалық сақтандыру арқылы ипотека кейбір банктер ипотеканы сақтандырумен қамтамасыз етеді, бұл несие алушыны жұмысынан айырылу немесе ауру сияқты күтпеген жағдайлар кезінде несиені төлей алмаудың қаржылық тәуекелінен қорғайды. Жеңілдікті салық бағдарламалары бар ипотека: кейбір елдерде ипотекалық несиелеу бағдарламалары салық жеңілдіктерін қамтуы мүмкін. Бұл ипотекалық төлемдерден салық міндеттемеңізден шегерімдерді қамтуы мүмкін. Зейнеткерлер үшін ипотека: кейде банктер зейнеткерлердің қаржылық мүмкіндіктері мен табыс ерекшеліктерін ескере отырып, оларға ерекше жағдайлар жасайды. Ауыл тұрғындары үшін ипотека неғұрлым икемді шарттармен және ауылдық жылжымайтын мүліктің ерекшеліктерін ескере отырып, ауыл тұрғындарына бағытталған ипотекалық бағдарламалар бар. Қарыз алушыларды оқыту бағдарламалары бар ипотека кейбір банктер әлеуетті қарыз алушыларға ипотекалық несиелеу процесін жақсырақ түсінуге және негізделген шешімдер қабылдауға көмектесу үшін оқыту бағдарламаларын ұсына алады. Әлеуметтік қолдау бағдарламалары бар ипотека кейбір жағдайларда мемлекеттік немесе мемлекеттік бағдарламалар қиын өмірлік жағдайға тап болғандарға ипотекалық қолдау көрсетуі мүмкін. Қайталама тұрғын үй сатып алу үшін ипотека банктер сонымен қатар әртүрлі шарттар мен талаптармен екінші реттік тұрғын үй сатып алу үшін ипотекалық несие бере алады. Банк өнімдері мен шарттары өзгеретінін ескеріңіз және ипотеканы алу туралы шешім қабылдағанға дейін ағымдағы дереккөздерден ақпарат алу немесе банк өкілдерімен кеңесу ұсынылады. Ипотекалық бағдарламалардың шарттары әр банкте әртүрлі болуы мүмкін екенін есте ұстаған жөн және Қазақстанда ипотекалық несие алудың әртүрлі ережелері мен талаптары бар. Ипотеканы алу туралы шешім қабылдамас бұрын, ағымдағы және егжей-тегжейлі ақпарат алу үшін банктердің немесе қаржы институттарының өкілдерімен кеңесу ұсынылады.
1.3 Қазақстандағы ипотекалық несиенің даму тарихы
Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесі азаматтардың әртүрлі санаттары үшін тұрғын үй сатып алудың алуан түрлі мүмкіндіктерін ұсынып, қарқынды дамып келеді. Елдегі ипотеканың әртүрлі түрлері халықтың қажеттіліктерінің әртүрлілігін ғана емес, сонымен қатар мемлекеттің тұрғын үй мәселелерін шешуде азаматтарды қолдауға деген ұмтылысын көрсетеді. Ипотеканың бірінші және ең көп тараған түрі "үй сатып алу ипотекасы" болып табылады. Несие берудің бұл түрі азаматтарға дайын тұрғын үй сатып алу немесе құрылыс жүргізу мүмкіндігін береді. Ипотека шарттары қарыз алушыға оңтайлы өтеу мерзімін таңдау икемділігін қамтамасыз ететін әртүрлі. Мемлекет аз қамтылған азаматтарды қолдауға ерекше көңіл бөледі. "Мемлекеттік ипотека" жеңілдікті пайыздық мөлшерлемелерді беру немесе қосымша субсидиялар беру сияқты түрлі шараларды қамтиды. Бұл бағдарламалар халықтың кең ауқымы үшін баспанаға қол жеткізуді ынталандырады. Жас отбасылар да өз қажеттіліктеріне бейімделген арнайы ипотека түрін пайдалана алады. "Жас отбасыларға арналған ипотека" сіздің жеке үйіңіздің өмірінің тұрақты басталуына ықпал ететін жеңілдетілген шарттарды ұсынады. Бұл шара жастарды қолдауға және отбасының тұрақты дамуына жағдай жасауға бағытталған. Ипотекалық несиелеудің маңызды аспектісі әскери қызметкерлерді қолдау болып табылады. "Әскери қызметкерлер үшін ипотека" әскери қызметшілерге лайықты өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ететін жеңілдіктер мен ерекше жағдайларды қарастырады. Пайыздық мөлшерлеменің икемділігі "тіркелген және реттелетін мөлшерлеме бойынша ипотека" арқылы қол жетімді. Бұл қарыз алушыларға болжамды ай сайынғы төлемдер немесе нарық жағдайына бейімделу арасында таңдау береді. Кәсіпкерлер үшін "коммерциялық жылжымайтын мүлікке ипотека" бар. Несиенің бұл түрі кәсіпкерліктің дамуына үлес қоса отырып, бизнес активтерін сатып алуға мүмкіндік береді. "Жер учаскесін бере отырып, ипотека" қарыз алушыларға дайын үйді ғана емес, сонымен қатар жеке тұрғын үй салу үшін жер телімін де сатып алуға мүмкіндік береді. Ипотеканың осы түрлерінің барлығы Қазақстан азаматтары үшін мол мүмкіндіктерді көрсетеді. Олар тұрғын үй мәселесін шешуге көмектесіп қана қоймай, елдің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуына негіз жасай отырып, түрлі әлеуметтік топтарға белсенді қолдау көрсетеді. Дегенмен, ипотеканың белгілі бір түрін таңдамас бұрын, шарттарды мұқият қарап шығып, кәсіби мамандармен кеңесіп, тұрғын үйді несиелендіру туралы негізделген шешімдер қабылдау маңызды. Сайып келгенде, Қазақстандағы ипотека түрлерінің әртүрлілігі үкіметтің өз азаматтары үшін тұрақты және қолдау көрсететін ортаны құруға деген ұмтылысын көрсетеді. Бұл ипотекалық бағдарламалар тұрғын үйге қолжетімділікті қамтамасыз етіп қана қоймайды, сонымен қатар әлеуметтік инклюзияға белсенді түрде ықпал етеді, әлеуметтік теңсіздікті азайтады және экономикалық өсуді ынталандырады. Бұл бағдарламалардың сәттілігінің негізгі аспектілерінің бірі - икемділік. Мемлекет халықтың әртүрлі санаттарының қажеттіліктері әртүрлі екенін мойындайды, сондықтан әртүрлі ипотекалық құралдарды жасау олардың нарықтық сұранысқа неғұрлым тиімді жауап беруге мүмкіндік береді. Мәселен, тәуелсіз өмірге қадам басқан жастар жеңілдіктерді пайдалана алады, ал ардагерлер мен әскери қызметшілерге ерекше жағдай жасалған. Икемді пайыздық мөлшерлеме қарыз алушының қаржылық тұрақтылығына және қаржы нарығындағы өзгерістерге байланысты таңдау мүмкіндігін береді. Дегенмен, барлық әртүрлілікке қарамастан, қарыз алушылардың өздерінің қаржылық мүмкіндіктерін білуі және несие шарттарын мұқият зерделеу маңызды. Ипотека шарттары туралы ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі қарыз алушылар үшін ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылықты құруда шешуші рөл атқарады. Оның үстіне, ипотекалық бағдарламалардың тиімділігі үкіметтің экономикалық конъюнктураның өзгеруіне қаншалықты жылдам әрекет ететініне және өз бағдарламаларын нарық қажеттіліктеріне сәйкес реттейтініне де байланысты. Бағдарламаларды жүйелі түрде жаңарту және бейімдеу елдің тұрғын үй несиелеу жүйесінің тұрақтылығын сақтай алады. Осылайша, Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың алуан түрлілігі азаматтарға тұрғын үйге ие болу үшін көптеген жолдармен қамтамасыз ететін инклюзивті және қолайлы тұрғын үй ортасын құру міндеттемесін көрсетеді. Бұл бағдарламалар азаматтардың жеке басының әл-ауқатына ықпал етіп қана қоймай, жалпы елдің тұрақты дамуының негізін құрайды. Қазақстандағы ипотекалық бағдарламалардың тиімділігі банктердің, әзірлеушілер мен мемлекеттік институттардың ынтымақтастығына да байланысты екенін атап өткен жөн. Бұл тараптар арасындағы серіктестік азаматтардың тұрғын үйге кең қолжетімділігін қамтамасыз ете отырып, несиелеу үдерісін жеделдете алады. Ипотекалық несиелеумен айналысатын банктер әртүрлі бағдарламалар туралы кеңестер мен ақпараттар беру арқылы белсенді түрде көмек көрсете алады. Ипотекалық бағдарламаларды сәтті жүзеге асыруда қарыз алушылардың білімі мен қаржылық сауаттылығы басты рөл атқарады. Сондықтан мемлекеттік және оқу орындары да қаржы және несие туралы қажетті білім беру арқылы көмектесе алады. Ипотекалық бағдарламалардың тиімділігін бақылау және бағалау жүйелері де оларды сәтті жүзеге асырудың маңызды бөлігі болып табылады. Үнемі өнімділікті тексеру проблемаларды анықтауға және бағдарламаларға түзетулер енгізуге мүмкіндік береді, олардың үздіксіз жетілдірілуін қамтамасыз етеді. Үнемі өзгеретін экономикалық жағдай мен нарықтық конъюнктура жағдайында үкіметтің жылжымайтын мүлік нарығындағы ағымдағы сұраныс пен ұсынысқа сәйкес уақытша жеңілдіктер беру немесе бағдарламаларды түзету арқылы қиындықтарға икемді жауап беруі маңызды. Ақырында, халықтың қолдауы мен қатысуы да ипотекалық бағдарламалардың сәтті өтуінде маңызды рөл атқарады. Жеңілдіктер мен қолжетімді нұсқаларды түсіндіру, сондай-ақ халықпен ашық диалог жүргізу ипотекалық бағдарламаларға сенім тудырып, оларды азаматтардың алдында заңдастыруға көмектеседі. Осылайша, Қазақстанда ипотекалық несиелендіруді дамыту - әртүрлі әлеуметтік топтарды тұрғын үймен қамтамасыз етуге бағытталған күрделі, бірақ маңызды процесс. Сондықтан бағдарламаларды жетілдіруге, мүдделі тараптар арасында ынтымақтастық орнатуға және ақпараттың азаматтарға қолжетімді болуын қамтамасыз етуге ұмтылу қажет.
Қазақстандағы ипотеканы заңнамалық реттеу тұрақты және дамыған тұрғын үй несиелеу жүйесін қалыптастыруда шешуші рөл атқарады. Жаңа сын-қатерлер жақсарту және бейімделу бойынша тұрақты күш-жігермен заңдар жылжымайтын мүлік нарығын дамыту үшін қолайлы жағдай жасауға және азаматтардың тұрғын үйге кең қолжетімділігін қамтамасыз етуге көмектеседі. Ұзақ мерзімді перспективалда заңнаманы дамыта отырып, Қазақстан тұрғын үй құрылысын қолдаудағы және ипотекалық нарықтың тұрақты дамуын қамтамасыз етудегі өз рөлін күшейтуді жалғастырады. Қазақстандағы ипотекалық заңнаманың даму тенденциялары мен перспективалары тұстары ол Қазақстандағы ипотекалық заңнаманы дамытудың қазіргі тенденциялары қарыз алушылардың мүдделерін одан әрі қорғауға және әлеуметтік әділеттілікті нығайтуға баса назар аударуды ұсынады. Несиелер азаматтар үшін орынсыз ауыр жүкке айналуы мүмкін жағдайларды болдырмау үшін жауапты несиелеу қағидаттарын тереңдету негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Заңнаманың дамуындағы маңызды қадам жасыл құрылысты қолдау және ынталандыру болуы мүмкін. Энергияны үнемдейтін тұрғын үйге бағытталған ипотекалық бағдарламаларды құруға ықпал ететін заңдар қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға ғана емес, сонымен қатар қарыз алушылардың операциялық шығындарын азайтуға мүмкіндік береді. Заңнама алдында тұрған міндеттердің бірі - процестерді цифрландыруға қолдау көрсету. Электрондық құжаттар мен цифрлық үдерістер сияқты заманауи технологияларды енгізу ипотекалық несиелерді беру және басқару процестерін айтарлықтай жеңілдетіп, жылдамдатып, қарыз алушыларға тиімді әрі ыңғайлы ете алады. Заңнаманың даму перспективалары мемлекеттің әлеуметтік осал топтары мен жас отбасыларды қолдауға белсенді қатысуын да қамтиды. Жеңілдікті несиелеу бағдарламалары, субсидиялар және мемлекеттік қолдаудың басқа да шаралары тұрғын үйге қолжетімділік үшін тең мүмкіндіктерді құруда маңызды рөл атқара береді. Заманауи технологияларды интеграциялау, әлеуметтік маңызды топтарға қолдау көрсету, жауапты несиелеу қағидаттарын тереңдету - осы факторлардың барлығы Қазақстанда ипотеканы заңнамалық реттеудің қазіргі заманғы сын-қатерлер мен қоғамның қажеттіліктеріне сәйкес дами беретінін көрсетеді. Осы тұрғыда заңнаманы дамыта отырып, Қазақстан ипотекалық нарықты дамыту және өз азаматтарын тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін неғұрлым тұрақты және инклюзивті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz