Қазақстандағы отбасылық дәстүрлер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚР ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Д. СЕРІКБАЕВ атындағы ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Тілдік құзіреттілік орталығы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: ”Казак, халкынын салт-дастурлері”

Орындаған: 23-ГД-1 тобының студенті

Отузбаев Тимур

Тексерген: аға оқытушы Байбатанова Ф. И.

Өскемен, 2023

Кіріспе3

Басталуы. Қазақ халқының ғасырлық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. . 4

Қонақжайлылық дәстүрлері. 4

Қонақжайлылық түрлері. . 4

Қазақстандағы отбасылық дәстүрлер. . 4

Қазақстандағы тұрмыстық және спорттық дәстүрлер. . 7

Ат спорты ойындары туралы толығырақ8

Қорытынды10

Әдебиеттер тізімі. . 11

Кіріспе

Мені "Қазақтың ұлттық дәстүрлері" тақырыбы қызықтырды, өйткені мен Қазақстандағы адамдар үшін қандай заттар мен әдет-ғұрыптар маңызды екендігі туралы көбірек білгім келеді. Мұның бәрі олардың күнделікті өміріне қалай әсер ететінін жақсы түсіну үшін тілді, киімді, тағамды және дәстүрлі рәсімдерді қарастыруды жоспарлап отырмын. Мені сондай-ақ сол кезден бастап қандай дәстүрлер сақталғаны және қандай өзгерістер болғаны қызықтырады. Мұның бәрі маған осы таңғажайып елдің мәдениетін жақсы түсінуге көмектеседі. Мен фактілерді біліп қана қоймай, бұл дәстүрлердің адамдар үшін неге маңызды екенін түсінгім келеді. Қазақстан-әр түрлі тарихы бар ғажайып орын, мен оның дәстүрлерін зерделеу маған осы мәдениеттің бірегей ерекшеліктерін жақсырақ қарауға көмектесетініне сенімдімін. Менің қызығушылығым қазіргі адамдардың тез өзгеретін әлемде өз дәстүрлерін қалай сақтайтындығына және оларға қандай мағына беретініне бағытталған.

Қазақ халқының ғасырлық дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары

Қазақтар-бүгінде отырықшы өмір салтына көшкен, бірақ мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан дәстүрлерін сақтайтын көшпелі халық. Шексіз дала бойынша тұрақты қозғалыстар, шағын топтарда өмір сүру, діни нанымдардың ерекшеліктері - осының бәрі бүгінде Қазақстанның дәстүрлері деп аталатын салт-дәстүрлердің бірегей кешенін құрды. Кейбір дәстүрлер өмір сүрудің практикалық дағдыларын дамытуға көмектесті, басқалары қасиетті мағынаға ие болды, кейбіреулері қарым-қатынас пен әлеуметтенуді дамыту үшін құрылды, ал кейбіреулері қазақ халқының мәдениеті мен оның бірегейлігін қалыптастыруға негіз болды.

Бүгінгі таңда қазақ халқының дәстүрлері-бұл төрт қағидатқа негізделген ұлттық доктринаның бір бөлігі: сенім, ашықтық, толеранттылық, дәстүр. Ел басшылығы ұлттық дәстүрлерді сақтау мен жаңғыртуды қолдайды, қазақ халқының тарихы мен дәстүрлері туралы ақпарат тарату бойынша жұмыс жүргізетін ұйымдар бар.

Қонақжайлылық дәстүрлері

Қазақтар-қонақжайлылық дәстүрлері өте күшті шығыс халқы. Кез-келген қонақты, тіпті шақырылмаған қонақты да құрметпен қабылдап, оған тамақ пен киіз үйдегі ең жақсы орынды ұсыну керек еді. Құрметті қонақтарға шапан (халат) беру әдетке айналған және бұл дәстүр бүгінгі күнге дейін сақталып келеді. Қазақстандағы қонақжайлылық дәстүрлерінің көптеген бөлшектері бар, оларға көп көңіл бөлінеді.

Қонақжайлылық түрлері

Қазақстандағы қонақжайлылық дәстүрлері барлық шығыс негіздеріне өте ұқсас-қонақтарға өте құрметпен қарау. Сонымен қатар, бұрын қазақтар шақырылмаған қонақ болса да, қонақтың нашар кездесуі үшін өте қатаң сөгіс алды. Қонақтарды қабылдау сәлемдесуден басталды, содан кейін қонақты ең құрметті орынға отырғызды, әдетте бұл киіз үйдің ортасындағы алыс бөлік, содан кейін қонаққа қымыз, түрлі тағамдар ұсынылып, ет ұсынылды. Кейбір жағдайларда қонақтарға түрлі сыйлықтар ұсынылды, құрметті қонақтарға шапан (халат) берілді, бірақ сыйлық басқаша болуы мүмкін.

Қазақтардың қонақжайлылық дәстүрлері жағдайға және қонақтың мәртебесіне байланысты қолданылатын көптеген түрлі әдет-ғұрыптарды қамтиды.

Ат мингизип шапан құрбақа-қонаққа ат пен шапан сыйлаудан тұратын ең жоғары құрмет салты.

Бата-бұл қонақтың кетуіндегі бата, әсіресе егер Қонақ ұзақ жолға шықса. Әдетте бұл дәстүр әдемі поэтикалық түрде көрінеді.

Бел көтерер-бұл ең қарт қонақтарға арналған тағамдар және үлкендерге деген қамқорлық пен құрметті білдіреді.

Бес жақсы - "Ат мингизин шапан құрбақаға" ұқсас "бес сыйлық"деп аударылатын әдет. Оған Түйе, ат, кілем, қылыш және Тон сыйлығы кіреді.

Ермулик-тайпаның немесе ауылдың жаңа қоныстанушыларына қарсы қонақжайлылықтың ежелгі әдет-ғұрпы, жаңа көршілерге материалдық көмек көрсетілгенде, жергілікті өмірге бейімделуге ықпал ететін тұрғындармен танысу өтеді.

Көрімдік-қонақтың жас келінін немесе жаңа туған нәрестесін көру құқығы үшін беретін сыйлығы.

Қонақтар-бұл кездейсоқ немесе шақырылмаған қонақ келсе де, міндетті түрде ұсынылатын тағамдар. Егер үй иесі "қонақасын" ұсынбаса, онда қонақ ауылдың ақсақалына шағымдана алады, ал иесі жылқы немесе мал түрінде айыппұл төлеуі керек.

Конаккаде-бұл үй иесіне қонақтан сыйлық, ал сыйлық әдетте ән, өлең және т. б. орындауды білдіреді.

Шашу-қонақтарға кәмпиттер мен ақша шашу әдеті. Ол үйлену тойларында, матч кезінде және басқа да ұқсас іс-шараларда өткізіледі.

Қазақстандағы отбасылық дәстүрлер

Қазақстандағы отбасылық дәстүрлер өз ұрпақтарын атау тұрғысынан, адамның жасына қарай мәртебесінде, сондай-ақ балаларды тәрбиелеу қағидаттарында көптеген ерекше ерекшеліктерге ие. Отбасылық қатынастар арнайы иерархияға негізделді және туыстық қатынастарға, белгілі бір тұқымға немесе руға жататындығына көп көңіл бөлінді. Бала тәрбиесі және баланың өсуіне байланысты әртүрлі рәсімдер діни сипатта болды, мұнда мұсылман және көшпелі дәстүрлердің симбиозы сезіледі.

Бірінші кезекте туыстық байланыстар институтын қалыптастырған "жеті ата" қағидатын (қазақ тілінен аударғанда "жеті әке") атап өткен жөн. Негізгі элемент-отбасының немересі ұлының баласы болды және ол "немере" деп аталды, ал қызының баласы "жиен" деп аталды, ол "жиен" деп аударылады және бұл ұрпақ енді осы тұқымға жататындығын талап ете алмады. Осылайша, тек ер адамдар тұқым қуалаушылар болды. Немересінен туған бала "шөбере", яғни "шөбере"деп

аталды. Және т. б. : "шоберенің" ұлы "кішкентай" дегенді білдіретін "сыбыршы" болды; оның ұлы "немен", яғни "түсініксіз" болды, ал ұрпағы жетінші ұрпақта "туажат" деп аталды, бұл "бөтен болу үшін туылған"дегенді білдіреді. "Туажаттың" ұрпағы "журежат" деп аталды және басқа түрдің өкілі болып саналды. Осылайша, қазақтар өздерінің асыл тұқымын жетінші ұрпаққа дейін жүргізді және бұл адамдардың ата-бабаларын есте сақтау және құрметтеу үшін, ал практикалық жағынан жақын туыстарының арасында неке болмау үшін жасалды. Қазақтардың отбасылық дәстүрлері ұлдарды тәрбиелеудің әртүрлі принциптерін де қамтыды: үлкен ұлы атасы мен әжесіне жіберілді, ортаншы ұлы жауынгер болуға дайындалды, ал кіші ұлы өздеріне қалдырылды және ол ата-анасына көмектесуі керек еді. Бала туылғаннан бастап көптеген рәсімдерден өтті, олардың кейбіреулері оған тәуелсіз және тәжірибелі адам болуға көмектесті.

Бессіке салу-баланың өміріндегі алғашқы рәсімдердің бірі, бұл бесікке салтанатты түрде салу.

Қырқынанг шығару-40 күнге толған кезде баланы шомылу рәсімі.

Тусау кесу-бала жүре бастағанға дейін аяқтарын байлайтын арқандарды кесу рәсімі.

Отырғыз аткасы-баланы көшпелі өмірге дайындау мақсатында атқа алғашқы отырғызу.

Ұлдардың сүндеттелу салты-қазақтар бала 5-7 жасқа толғанда өткізетін классикалық мұсылман салты. Осы және басқа да әдет-ғұрыптардың барлығы ұлдарға жақсы жауынгер және Олжа болу үшін, ал қыздар өз отбасыларына қамқорлық жасауды және үйді бақылауды үйрену үшін өткізілді.

Сондай-ақ, қазақ халқының өз өмірін "мушел" деп аталатын 12 жылдық циклге бөлу дәстүрі бар және олар өмірдің бірінші жылынан кейін есептеле бастайды. Бірінші "мушель" балалық шақты білдірді және 13 жасында аяқталды. Екінші "мушель" өсуді білдірді, осы кезеңде жігіттер мен қыздар отбасын құруға, өз кәсібін табуға, үй шаруашылығын жүргізуге үйренуге мәжбүр болды. 25 жастан кейін, үшінші" мушельде " ересек өмір басталды, адамдар қазірдің өзінде өмірлік тәжірибеге ие және барлық мәселелерді өз бетінше шеше алады. Төртінші "мушель" 37 жасында басталды және даналықтың басталуын білдірді, мысалы, осы жастан бастап ер адамдар ақсақалдар деп аталуы мүмкін, бірақ олардың немерелері болған жағдайда. Бесінші "шыбын" белгілі бір мағынаға ие емес, бірақ бұл өмірдегі жетістіктердің көрсеткіші, сонымен қатар кәрілікке көшуді білдіреді. Алтыншы "шыбын" 61 жастан басталады және кәрілікті білдіреді. "Шыбынға" және адамның отбасылық жағдайына байланысты басқалардың оған деген көзқарасы тәуелді болды.

Қазақстандағы тұрмыстық және спорттық дәстүрлер

Әлемнің кез келген халқы сияқты қазақтардың да күнделікті және спорттық ойын дәстүрлері болды. Бүгінде бұл дәстүрлердің бір бөлігі ұмытылды, ал кейбіреулері, керісінше, жоқтан қайта жанданды. Олардың кейбіреулері үйге байланысты, ал басқалары ситуациялық және жағдайларға байланысты. Қазақстандағы спорттық дәстүрлер негізінен үйлену тойларында, ұлттық және діни мерекелер аясында кездеседі.

Тизе бөгу - дәстүр Тізе бүгу үйге кіру, осылайша иесіне құрмет көрсету. Егер сіз тізе бүкпесеңіз, онда бұл қорлау ретінде қабылданады.

Тоқымқағар-алыс жерлерге немесе ұзақ мерзімге кетер алдында өткізілетін салт. Рәсім барысында қошқар құрбандыққа шалынып, мерекелік дастархан жайылып, жолсеріктер алыс сапарға жиналғандар үшін түрлі тілектер айтады.

Жылу-өрттен, су тасқынынан және т. б. зардап шеккендерге материалдық және моральдық көмек көрсету әдеті. Бұл киім - кешек пен азық-түлік түріндегі алғашқы көмек ретінде болуы мүмкін, бірақ сонымен бірге үлкен көмек-мал, баспана, ақша.

Араша-айқайлайтын арнайы сөз төбелесті немесе жанжалды тоқтату үшін. Бұл команданың немқұрайлылығы ерекше айыппұл салуға немесе жазалауға себеп болуы мүмкін.

Тыйым-әртүрлі тыйымдардың ортақ ұғымы: қазақтарға пышақ немесе ит беруге болмайды - бұл араздықты тудыруы мүмкін; үйде ысқыруға болмайды-бұл иелерінен ақша мен сәттілікті қуып жібереді.

Асық-балалар көше ойыны, ол бүгінде Қазақстанда тұрақты турнирлермен ұлттық спорт түріне айналды.

Күрес-Орталық Азияның басқа елдерінде теңдесі бар қазақ күресі.

Тоғызқұмалақ-9 санына негізделген үстел ойыны. Бұл күрделі логикалық ойын, оны "Қойшылар алгебрасы" деп те атайды, өйткені бұл көшпенділердің сүйікті ойын-сауықтарының бірі.

Ат спорты ойындары-бұл алыс өткен заманда пайда болған түрлі жарыс және ойын-сауық ойындарының үлкен тізімі және Қазақстан көшпенділерінің ежелгі дәстүрлерінің жарқын үлгілерінің бірі болып табылады.

Ат спорты ойындары туралы толығырақ

Көшпелі өмір салтына негізделген қазақ мәдениетін жылқысыз елестету мүмкін емес. Қоғамның дамуы барысында атқа міну кезінде күш, ептілік пен ептілікті дамытуға көмектескен қазақтың Ат спорты ойындары қалыптасты. Сондай-ақ, бұл қызықты ойын-сауық және халықтың рухани бірлігін дамыту әдісі болды. Кейбір Ат спорты ойындарының тамыры олардың мәні тұрмыстық болған кезде алыс өткен. Басқа Ат спорты ойындары тек мереке күндері ойын-сауық ретінде пайда болды. Олардың барлығы Қазақстан мәдениетінің бір бөлігі ретінде жақсы сақталған және бүгінде оларсыз бірде-бір үлкен мереке болмайды.

Аламан байге

Бұл ұзақ қашықтыққа ат жарысы. Көшпенділердің қазақ мәдениеті ұзақ және алыс көшуге дайын болуды талап етті, күшті және төзімді жылқылардың тұқымын өсіру керек болды. Аламан байге-бұл 30, 50 және тіпті 100 шақырымдық жүгіру. Бұл жерде шабандоз үшін емес, АТ үшін сынақ болды. Сонымен қатар, ережелерге сәйкес Сіз тек жергілікті жылқы тұқымдарын пайдалана аласыз. Кейде жылқылар шамадан тыс жүктеме салдарынан өледі немесе күшсіз құлайды. Шабандоздар құйрығы мен жалын өрімдерін жиі өріп, жылқыны қиындықтан қорғау үшін құстардың қауырсындары мен түрлі тұмарларын бекітетін. Бүгінгі күні бұл Ат спорты ойыны әлі де танымал, бірақ ол 30 шақырымдық жарыс өтетін ипподромдарда өтеді.

Бәйге

Бәйге-бұл орташа қашықтыққа, 3, 6 және 9 км-ге секіру. бұл жүгіру тегіс жерде ұйымдастырылған және жылқының жасына қарай бөліну бар. 3 жасқа дейінгі жылқылар үшін-2 км-ге дейінгі қашықтық, 4 жасқа дейінгі жылқылар үшін-5 км-ге дейін, ал 5 жастан асқан жылқылар үшін - 9 км-ге дейін жүгіру.

Көкпар

Бұл Қазақстан мәдениетінің бір бөлігі ғана емес, Орталық Азияның басқа да халықтары болып табылатын көне ойын. Ойынның мақсаты-қошқардың қаңқасын жарысқа көтеру және оны белгілі бір нүктеге жеткізу немесе үлкен қазандыққа лақтыру. Ойын шабандоздардан үлкен күш, күшті ұстауды және жерге ілініп, ер-тоқымда ұстай білуді талап етеді. Мұнда әр қатысушы жеке өнер көрсетеді. Сондай-ақ, шабандоздар команда ретінде әрекет ететін "улак" ойыны бар. "Көкпар" атауы қазақ тілінен "көк қасқыр" деп аударылады және оның шығу тегі келесі теориямен байланысты: алыс уақытта қыс мезгілінде көшпенділер қасқырларды аулап, үйге оралғанда жыртқыштың өлекселері үшін күрес түрінде ойын-сауық ұйымдастырды. Уақыт өте келе бұл аңшылық дәстүр ойынға айналды, қасқырдың қаңқасы қошқарға ауыстырылды және ірі мерекелер кезінде

жарыстар өткізіле бастады. Бүгінде бұл ойын Қазақстанда, Өзбекстанда, Қырғызстанда және басқа да Азия елдерінде ат спортының ресми түрі болып саналады, ал көкпардан ең ірі чемпионат әдетте Қырғызстанда өтетін Көшпенділер ойындарында өткізіледі.

Аударыспақ

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.