Ешкі сүтінің биологиялық - химиялық құрамы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Қызылорда облысының білім басқармасы

«Е. ӘУЕЛБЕКОВ АТЫНДАҒЫ

№4 ОБЛЫСТЫҚ МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН МЕКТЕП-ЛИЦЕЙ-ИНТЕРНАТЫ» КОММУНАЛДЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ

Авторы: Байниязова Аяна Қуандыққызы,

Балымбет Малика Мерекеқызы

Сыныбы: 9 «А»

Тақырыбы: « Ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамын

анықтау және оның ағза үшін маңызы»

Бағыты: « Салауатты табиғи орта-Қазақстан-2030

Секция: Биология

Ғылыми

жетекші : Оңғарбаева Г

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда Университеті,

Жаратылыстану институтының аға оқытушысы, п. ғ. к

Жетекші: Смагулова Жазира Сейдалиевна

биология пәні мұғалімі

Жусупова Сандуғаш Маликовна

биология пәні мұғалімі

Аннотация

Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты бойынша ешкі сүтінің химиялық-биологиялық құрамын анықтап, адам ағзасы үшін пайдалы тұстарын жақсы зерттеген. Өз жеріміздің сортаң топырағында өскен шөптермен қоректенетін ешкінің ағза үшін сүті өте пайдалы. Құрамын біліп, адам ағзасына бірнеше пайдасы бар екенін зерттеу жұмыстары арқылы жеткізе білген. . Таза экологиялық өнімнің пайдасын өскелең ұрпақтар түрлі зерттеу жұмыстары арқылы насихаттап, ақпараттандырылып отыру жөнінде айтып, тың ойлармен жаңалықтар қосып, жаңа өз ұсыныстарын айта білген.

Мақсаты:

Ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамы мен ешкі сүтінің ағза үшін маңызын біліп, өскелең ұрпаққа насихаттау;
Ешкі сүтінен таза экологиялық пайдалы өнім-брынзе, сүтті жент алу, жаңа тың ұсыныстар ұсыну

Зерттеу жұмысының өзектілігі

Зерттеу жұмысының ғылымилығы
Зерттеу жұмысының арнайылылығы ешкі сүтін сауып, зерттеп, оның құрамындағы әртүрлі химиялық элементтер мен дәрумендердің адам ағзасына тигізетін әсері мен практикалық маңыздылығын біле отыра тың жаңалықтардың ашылуы
Тың жаңалықтарды ұсыныстар арқылы ақпараттандыру, зерттеу жұмыстарын үлкен жобаларға қатыстырып, бизнес-бастау жұмысын дамыту

І. Кіріспе бөлім:

Алғаш қолға үйретілген жануардың бірі-ешкінің тарихы

ІІ. Негізгі бөлім:

А. Ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамы

Ә. Ешкі сүтінің ағза үшін маңызы

Зерттеу жұмысы:

Ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамын анықтау

ІІІ. Қорытынды бөлім

Кіріспе бөлім:

Зерттеу жұмысымыздың тақырыбына орай біз қолға үйретілген ешкі жануарына қызығушылығымыз артып, біріншіден оның тарихына үңілгенді жөн көрдік.

Біз ешкі жануары туралы не білеміз?

Ешкі желілілер типінің омыртқалылар тип тармағы, сүтқоректілер класы, мүйізқуыстылар тұқымдасына жататын жұп тұяқты, күйіс қайыратын, қолға алғаш үйретілген жануарлардың бірі.

Әрбір қолға үйретілген жануардың арғы тегі-ол жабайы түрі. Үй ешкілерінің бастапқы тегіне ешкілердің жабайы екі түрі, олар-Безоар ешкісі мен иір мүйізді ешкі.

Ешкінің мүйізі қырлы, дене бітімі жеңіл, құйрығы қысқа келеді. Оның түбіті, жүні, терісі, еті мен сүті пайдаланылады.

Ешкі тоғыз - он жыл тіршілік етеді. Ешкі бір - екі, кейде бесеуден лақтайды. Жақсылап күтсе жылына екі рет төлдейді. Текесі 60 - 65 кг-ға дейін, ешкісі 40 - 60 килограмға дейін тартады. Жемденген ешкіден 20 - 28 кг ет, 4 - 6 кг май, жеті - он айлық лақтан 12 кг ет, 1, 5 кг май алынады. Сүтті ешкілер жылына 450 - 550 кг, кейбір шаруашылықтарда 1 т-ға дейін сүт береді. Сүтінің майлылығы 3, 8 - 4, 5%. Жүндес тұқымды ешкі қылшығының ұзындығы 15 - 18 см болады. Ешкілерді көктемде, жылы аудандарда екінші рет тамыз - қыркүйек айларында қырқады. Текесінен 4 - 6 кг, ешкісінен 3 - 5 кг қыл алынады.

Алғаш рет қазақ даласында ешкі жануарын зерттеп, ғылымға өз таңбасын қалдырған ғалымды білемізбе?

Қой мен ешкіні ежіктеп отырып зерттеген Алаш арысы- Әлихан Бөкейханов болды. Әлихан Бөкейхановтың 1903 жылы Ресейдің Воронеж қаласында жарық көрген «Дала өлкесіндегі қой шаруашылығы» атты алғаш еңбегінде зерттеу жұмысының нәтижесі жарық көрді.

Ә. Бөкейханов атамыз ғұмыр кешкен заманда оны айыратын зертхана болмағаны аян. Қазір бәрі бар. Бүгінгі ғылым ешкі сүті ана сүтімен жетеғабыл, аллергия тудыратын ақуызы жоқ, асқазан, бауыр сырқаттарына, қан аздығына, демікпе, диатез, көз ауруларына мың да бір ем екенін дәлелдейді. Құрамында кальций, фосфордың көп болуы бала сүйегінің тез бекуіне себі мол.

Осы зерттеулерді жүргізуде арнайы зертхана болмасада, Ә. Бөкейханов сүттің ағза үшін маңызын, сүт құрамында түрлі дәрумендердің болатындығын айтып кеткен.

Ешкі сүтінде В, В2, С және А дәрумендері жетіп артылады.

Иогурт алғаш ешкі сүтінен жасалыпты.

Ал, қазіргі таңда ешкі сүтінен тағы не алуға болады? Биологиялық-химиялық құрамын қалай анықтаймыз? Ол үшін біз ғылыми жағынан қарап, өзіміз де толық зерттеу жұмысын жүргізу керекпіз.

Осы орайда зерттеу жұмысын жүргізу үшін, түрлі жаңа тың ақпараттар тауып, жаңа ұсыныстар мен тың жаңалықтар ашуда үлкен еңбек керек екенін ұғындық. Осы орайда біріншіден, сүттің құрамында қандай элементтер бар, биологиялық-химиялық қасиеті қандай екенін біліп, оны жан-жақты зерттеу, көз жеткізу мақсатында ешкіні суып, арнайы лабароторияда талдау жұмыстарын жүргізуге бел будық.

Ол туралы негізгі бөлімде, зерттеу бөлімін

ІІ. Негізгі бөлім:

Ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамы

Біз білмейтін ешкі сүтінің биологиялық -химиялық құрамы қандай?

Ешкі сүті-аса бағалы, ағза үшін де экологиялық таза өнім. Ешкі сүті жоғары азықтық және биологиялық құндылығы бар ерекше тағам өніміне жатады. Сүттің қасиеті жағынан басқа жануарлар мен сиыр жануарының сүтіне қарағанда айтарлықтай айырмашылақтар өте көп. Көктем мен жаз айларында көкке жайылған ешкі сүтінің құрамындағы дәрумендер көбейіп, дәм ерекшеліктері де басымдылық танытып, сапасы жоғарылайтыны сөзсіз. Әрбір жануарға үй жағдайында да жақсы қарап, ерекше күтім көрсетілсе, одан сүтті де мол алуымен қатар, сүт құрамында өзгешелікті де байқауға болады. Ешкі жануары 600-ге тарта түрлі шөп жейді. Бір ерекшелігі, өз жерімізде, соның ішінде Қызылорда облысының жергілікті жердің сортаң топырағында өскен шөптермен қоректенген ешкі жануарының сүтінің ерекшелігі сол, шөп құрамындағы түрлі элементтер ешкі сүтінің маңызды болуына ерекше үлес қосады. Мәселен, бұршақ тұқымдастарына жататын жантақ өсімдігі, алабота тұқымдасына жататын алабота, сексеуіл, астық тұқымдастардың мал азықтық өсімдіктерін қорек етсе, қоректің құрамы ешкі сүтінің биологиялық-химиялық құрамын құнарландыра түседі.

Күнделікті өмірде сүт өнімдерінен, түрлі қорек көзімен бірге біздің ағзамызға химиялық элементтер түседі. Яғни өз кезегінде асқорыту жүйесінде қорытылып, ыдырауға түсіп, қан арқылы жасушаларымызға, бойымызға таралады. Ғалымдардың айтуынша, ағзаға түскен химиялық элементтердің әрқайсысы белгілі бір биологиялық қызметті орындайды.

Ешкі сүтінің құрамында 13, 4 % құрғақ тектес заттар, 4, 4 % май, 3, 6% белок, 4, 9% лактоза бар. Сүттің құрамында макро- микроэлементтер, нәруыз, дәрумендер бар. Микроэлементтерден: кальции, фосфор, магнии, мыс, мырыш, марганец, молибден т. б көптеп кездеседі. Бір қызығатыны, ешкі сүтінде 30-ға жуық элемент кезедеседі екен.

Соның бірі-магний. Адамға күніне шамамен 400 мг магний керек. Магний жетіспеген кезде көңіл-күйі құбылмалы болады. Адам ашуланшақ, жылауық, ұйқысы нашарлайды.

Ал магний - күйзеліске қарсы макроэлемент

Әсіресе, В6 витаминімен бірге ол жүйке ұлпаларының жұмысын жақсартады. Сондай-ақ сүйек түзуге де қатысады.

Жүрек соғысының ырғағын қалыпқа келтіреді, тамыр кеңейтуге атсалысып, оттегімен қамтамасыз етуге көмектеседі, сондықтан да магнийді жүрек ауруына шалдыққан науқастарға қолданады.

Фосфор мен мыс ешкі сүтінде көптеп кездеседі. Егер ағзада мыс жетіспесе, бауырда қорланған темір гемоглобинмен байланысқа түсе алмайды. Мыстың мөлшерінің аз немесе көп екендігінің көрсеткіші - адамның шашы. Мыстың мөлшері төмендеген кезде немесе жетіспеген жағдайда шаш тез ағарады. Мыс қанға оттегінің өтуін қамтамасыз етеді. Мыс көптеген ферменттердің құрамына кіреді.

Мәселен, Бұл - күш-қуат көзі. Қаңқаның мықтылығы құрамындағы фосфор мен кальцийдің мөлшеріне тығыз байланысты. Фосфордың мөлшері кальцийден бір жарым есе көп болуы керек. Ондай болмаған жағдайда тепе-теңдік мөлшерін белгілі бір деңгейде ұстап тұру үшін жеткіліксіз мөлшерін сүйектегі қордан алады. Бірақ D витамині оның арақатынасын реттеп отырады. Фосфор жүйке жасушаларының қызметі үшін де керек. Ешкі сүтінің құрамында сондай-ақ кальции мен «Д» тобының дәрумендері де жеткілікті.

Ешкі сүтінің құрамында мырыштың адам ағзасы үшін қандай маңызы бар?

Мырышта сүтте кездеседі. Мырыш - ағзадағы гормондар синтезіне араласатын маңызды элемент. Әсіресе, құрсақтағы тіршілік иесінің дамуы кезінде аса қажетті минералдың бірі - осы мырыш. Сондай-ақ ешкі сүтінің құрамындағы мырыш, адамның түрлі онкологиялық аурулардан сақтаййды.

Осы химиялық элементтер мен дәрумендер ешкі сүтінің құрамында көптеп кездеседі, адам ағзасы үшін орасан маңызы зор.

Адам ағзасы үшін маңызы

Ешкі сүтін тұтынудың пайдасы:

Сүйек денсаулығы: ешкі сүті күшті сүйектер мен тістерді сақтауда маңызды рөл атқаратын кальций мен фосфордың тамаша көзі болып табылады. Ешкі сүтін үнемі тұтыну остеопороз сияқты аурулардың алдын алуға және сүйектің оңтайлы денсаулығына ықпал етеді.

Тері денсаулығы: ешкі сүтіндегі дәрумендер мен минералдар теріні сауықтыруға көмектеседі. Ол ылғалдандыратын қасиеттеріне және экзема мен псориаз сияқты жағдайларды жеңілдету қабілетіне байланысты тері күтімі өнімдерінде жиі қолданылады.

Салмақты бақылау: ақуыздың жоғары болуына байланысты ешкі сүті салмақты басқаруға көмектеседі, қанықтылық сезімін арттырады және бұлшықет массасын құрғақ ұстайды.

Ешкі сүтінде каротиннің (А провитамині) жоғары мөлшері бар, ол қатерлі ісіктің алдын алатын қасиеттерге ие.

Ешкілер туберкулез (туберкулез) сияқты ауруларға қарсы иммунитетке ие және олардың сүті туберкулезге тән антиденелерге байланысты туберкулезді емдеу үшін қолданылады.

Ешкілер Сиырларға қарағанда жайылымдарда аз өмір сүре алатынын ескеру маңызды. Ешкілер таулы, тасты жерлерге де жарамды.

Ешкі сүті денсаулыққа пайдалы болумен қатар, теріге де пайдалы болуы мүмкін. Оның құрамындағы табиғи сүт қышқылы өлі тері жасушаларын кетіруге және бет терісін тегістеуге көмектесетін жұмсақ қабыршақтағыш ретінде әрекет етеді. Ешкі сүтінің ылғалдандыратын қасиеттері терінің ылғалдануын жақсартады және құрғақтық, экзема және псориаз сияқты жағдайларды жеңілдетеді. Сонымен қатар, ешкі сүтіндегі дәрумендер мен минералдар теріні нәрлендіреді және терінің табиғи тосқауыл қызметін қолдайды.

Ешкі сүті ана сүтімен теңдей қасиеті бар.

Жаңа сауылған сүттің адам ағзасы үшін пайдасы ерекше, емдік қасиеті жоғары. Күн сайын тамақтың алдында бір кесе сүт ішіп алған адамның денсаулығы зор болады, түрлі аурулар мен жұқпалы ауруларға бой алдырмайтын болады. Сондай-ақ жаңа сауылған сүттің тағы бір қасиеті-оның қуаты 4-5 сағатқа дейін ішектегі жағымсыз бактерияларды жоюға қауқарлы болады. Қазіргі кезде Республика бойынша ешкі шаруашылығымен айналысатындар, оның ішінде Қызылорда облысында да адам денсаулығын нығайтуда арнайы ешкі шаруашылығымен айналысып, оның сүтін пайдаға асырушылар, яғни денсаулығында кінәрат бар адамдардың денсаулығын жақсартып, өз игіліктерін көрсетіп отырған жанұялар да баршылық.

Зерттеу жұмысы:

Ең бірінші, зерттеу жұмысы толық жүру үшін ешкі жануарлары бар мекен-жәйлары бойынша, сыныптас досымыздың ағасы ешкі шаруашылығымен айналысатынын біліп, ешкіні өз қолымызбен сауып, жем беріп, бір күнде қанша жем жеп, қанша литр сүт шығатынын білу, сүт құрамын анықтау мақсатында зерттеу жұмыстарын жүргіздік. Ешкіні де саудық.

Нуби тұқымдас ешкі мен Альпии текесімен де танысып, ешкінің желінін жуып, қолғабымызды киіп, ешкіні де сауып алдық.