Бастауыш сыныптарда жаратылыстануды оқытудың тиімді әдістері
Дипломдық жұмыс
Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдары
Мамандық атауы:
Пәні:
Орындаған:
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.м.
Дипломдық жұмысты қорғаған бағасы ______________
Кафедра меңгерушісі ________________п.ғ.м.
Хаттама № ____ ____ ____________ 2024__ ж.
2024 оқу жылы
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
3
АНЫҚТАМАЛАР
4
ҚЫСҚАРТУЛАР
6
КІРІСПЕ
7
I
Жаңартылған білім беру жүйесінде жаратылыстану пәнін оқыту ерекшеліктері
9
Бастауыш сыныптарда жаратылыстану пәнінің оқыту мақсаттары мен міндеттері
12
Оқыту үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдемелер
18
Жаратылыстануды оқытуда АКТ қолдану
22
II
Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдары
27
2.1.
Баланың шығармашылық, зерттеушілік қажеттіліктерін дамытудың жолдары
33
2.2.
Бастауыш сыныптарда жаратылыстануды оқытудың тиімді әдістері
41
ҚОРЫТЫНДЫ
49
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
50
ҚОСЫМША
52
МАЗМҰНЫ
Нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
Қазақстан Республикасының білім беру заңы. 27 шілде, 2007 ж.
Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасы. Білімдегі жаңалықтар, №1, 2010, 11-20б.
3. ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы
4. ҚР-ң Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы №500 бұйрығы
АНЫҚТАМАЛАР
Педагог - тиісті бейін бойынша педагогикалық немесе өзге де кәсіптік
білімі бар және педагогтің білім алушыларды және (немесе)
тәрбиеленушілерді оқыту және тәрбиелеу, әдістемелік сүйемелдеу немесе
білім беру қызметін ұйымдастыру жөніндегі кәсіби қызметін жүзеге
асыратын тұлға;
Педагогтердің білімін бағалау - білім беру саласындағы уәкілетті
орган әзірлеген тест бойынша педагогтердің кәсіби құзыреттілік деңгейін
айқындау мақсатында өткізілетін рәсім;
Педагогтің цифрлық профилі - Ұлттық білім беру деректер қоры
ақпараттық жүйесіне жүктелген педагогтің электронды деректері.
Педагог портфолиосы - педагогтің білім беру қызметіндегі жеке
және кәсіби жетістіктері, оқушыларының оқуы мен тәрбиесі және
дамуының нәтижелері, педагогтің белгілі бір уақыт аралығындағы білім
беру жүйесін дамытуға қосқан үлесі ұсынылған жеке папкасы (электронды
парақша)
Макро -- грек тілінен аударғанда ұзын, үлкен деген ұғымды білдіреді. Бұл сөз күрделі ғылыми терминнің бір бөлігі ретінде жиі қолданылады. Табиғаттағы үлкен құбылыс пен үдерістерді, сондай-ақ адамдарды да макродүниеге жатқызамыз.
Микро- өте ұсақ, майда деген мағынаны білдіреді. Микродүние - макродүниенің негізі. Оны үйге немесе құрылыс ғимаратына ұқсатуға болады. Ғимарат тек бір заттан тұрмайды.оны қалау үшін цемент ерітіндісі мен кірпіш, т.б нәрселер қолданылады. Микродүниені микроскоп көмегімен көре аламыз. Қазіргі уақытта ғылымдар микродүниеден де ұсақ денелердің бар екеніне көз жеткізді. Мұндай микромикродүниеге жаңадан нанодүние деген атау берді.
Мега -- грек тілінен аударғанда үлкен деген ұғымды білдіреді. Оған Жер шары, Ғарыштық кеңістік жатады. Макро, мега т.б. тәрізді ғылымда өзіндік атауы бар сөздер термин ретінде қабылданған.
Жаратылыстану - Жаратылыстану-табиғи объектілер, құбылыстар мен процестер туралы білім жиынтығы.
Жаратылыстану ғылымдары - бұл табиғат пен барлық тіршілік иелерін зерттейтін пәндер.
Интеграция - бұл ішкі және пәнаралық байланыстарды орнату, әртүрлі білім беру бағдарламалары арасындағы өзара әрекеттесу арқылы білім беру мазмұнының тұтастығына қол жеткізу процесі және нәтижесі. Интеграциялық өзара іс - қимыл-ғылымдарды олардың ерекшеліктерімен қатар жақындастыруға және байланыстыруға бағытталған жалпы әрекеттер.
Интегралды тапсырмалар-әртүрлі пәнішілік ұғымдар бір-бірімен тығыз байланысты (біріктірілген), жалпы заңдар мен теорияларды қолдану қажет (органикалық және бейорганикалық химия үшін химия жағдайында) немесе бұл себеп-салдар байланысын орнатуға және әлемнің біртұтас жаратылыстану бейнесін қалыптастыруға арналған пәнаралық тапсырмалар.
Интеграцияланған курс (элективті, таңдау бойынша курстар, қосымша оқу пәндері және т.б.) - әр түрлі пәндердің элементтерін қамтитын, бірақ кешенде және сапалы басқа деңгейде өзіндік ерекше оқу пәні бар дербес ғылыми пән.
Кіріктірілген сабақ - бір тұжырымдаманы, тақырыпты немесе құбылысты зерттеу кезінде бір уақытта бірнеше пәндер бойынша оқытуды біріктіретін сабақтың ерекше түрі.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ПББ - педагогтердің білімін бағалау;
РОӘК - Республикалық оқу-әдістемелік кеңес;
ОӘК - оқу-әдістемелік кешендер;
ОӘҚ - оқу-әдістемелік құралдар;
Уәкілетті орган - Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Ғылымдардың "кірігуі" (интеграциясы), жаратылыстануда жаңа шектес пәндердің пайда болуы - осының бәрі ғылымның дамуының қазіргі кезеңінің белгілерін көрсетеді. Адамзат (ғылым тарихы тұрғысынан қарағанда) өзінің Табиғатты танып білу барысында барлығы үш сатыдан өтіп, төртіншісіне кіріп отыр. Бірінші сатысында (VII-V ғғ. б.э.д.) қоршаған дүниенің бүтін, біртұтас нәрсе екені туралы жалпы түсініктер қалыптасты. Идеялар мен болжамдардан тұратын натурфилософия деген ілім пайда болды. Бұл саты XV ғасырға дейін созылып, жаратылыстану ғылымдарының алғашқы негіздерін жасады.
XV-XVI ғасырлардан талдау (аналитикалық) сатысы басталды, басқаша айтқанда жаратылыстанудағы қол жеткен жетістіктерді бөлшектеу және ерекшеліктерді бөлу - бұлар ақырында физиканың химия мен биологияның, сонымен қатар басқада жеке жаратылыстық ғылымдардың пайда болуына (ғылымның дифференцияциялану процесі), оның ары қарай дамуына әкелді. Осы сатының екінші бір ерекшелігі-эмпирикалық (тәжірибелік) жолмен алынған білімнің теориялық білімдерден көбірек болуы. Талдау сатысының тағы да бір ерекшелігі Табиғаттың жеке заттарын зерттеудің оның табиғи құбылыстарын зерттеуге қарағанда өте көп болуы. Бұл ерекшеліктер кейінірек адамзат үшінші синтетикалық сатыға көтерілген кезде де сақталып, ары қарай даму жолында болды.
Ақырында, қазіргі кезде барлық жаратылыстанудың принципті тұтастығын дәлелдеп, неге тек физика, химия, биология мен психология Табиғат туралы ғылымның негізгі және өзінше дербес болімдері болып отыр деген сұраққа жауап беру әрекеттері жасалуда. Жаратылыстануды уақыт дамуына қарай зерттей отырып меңгеру оңайырақ болады. Сонымен ғылымның өткен өміріне сапар шегіп керелік. Қазіргі жаратылыстану жүйесіне Табиғат туралы жаңа ғылымдармен қатар ежелгі грек натурфилософиясы, орта ғасырлардағы жаратылыстану, Жаңа уақыт ғылымы және XX ғасырдың басына дейінгі классикалық жаратылыстану сияқты білімнің тарихи салалары да кіреді. Бұл адамзаттың біздің ғаламшарымыздағы өз ғұмырында ұзақ жылдар бойы жинаған барлық білімдерінің нағыз түпсіз қазынасы. Осы салаларды біз арнайы ғылымдардағы табиғаттың фундаментальдық идеялардың ашылуымен, ал революцияларды - белгілі парадигмалар мен көзқарастардың өзгеруімен байланыстыра отырып қарастырамыз (парадигма -- осы күнгі типтік немесе базалық схема, мәселелерді қоя білу мен шешу үлгісі). "Ғылыми революциялар" ішінен "физикадағы ғылыми революцияларды" жеке бөліп қарастыруға болады, себебі олар жаратылыстанудағы кардиналды өзгерістердің негізгі себептері болды.Бір этаптан басқа этапқа өту және бір революциядан басқаға өту адам ойының триумфальды түрдегі аяқ алысына мүлдем ұқсаған жоқ. Ғылымның магистральды бағытта дамуы көптеген "айналмалы жолдар", "кейін шегіну", "бір орында тұрып қалу" сияқты кезендер арқылы жүріп отырды.
Зертеу жұмысының мақсаты:
- Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың ынтасын зерттеу;
-Жаратылыстану пәнің зерттеу;
-Оқушылармен жаратылыстану пәні арқылы байланысу.
Зерттеудің міндеттері:
Жаратылыстану ұғымын ашу;
-Жаратылыстану пәнің зерттеу.
Зерттеу объектісі: Қазіргі жаратылыстануда қолданылатын зерттеудің негізгі принциптері мен әдістерін меңгеру жас ұрпақтың дүниетанымын, ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу пәні:
Зерттеу әдістері: Оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеушілік, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізу үшін бағытталған. Оқу бөлімдері әрі қарай жинақталған білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін бөлімшелерден тұрады. Әр бөлімше ішінде дәйектілікпен ұйымдастырылған оқу мақсаттары мұғалімдерге өз жұмысын жоспарлауға және оқушылар жетістігін бағалауға бағытталған.
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы: Жаратылыстану сауаттылығы - нақты жағдайларда ғылыми әдіс көмегімен шешілетін және зерттелінетін проблемаларды анықтау, тәжірибе мен бақылау негізінде қорытындыға қол жеткізу үшін жаратылыстану білімін қолдану қабілеті.
Диплом жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қосымшалардан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Жаңартылған білім беру жүйесінде жаратылыстану пәнін оқыту ерекшеліктері: Жаңартылған бағдарламаның мәні -- баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқыту әдістерінің барлық аспектілері сындарлы оқыту теориясымен үйлеседі. Сындарлы оқыту тәсілдері білім берудің дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда, оқыту кезінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді (Hattie, 2011). Сындарлы оқыту тәсілдері оқушылардың оқуды алдыңғы білімдерімен ұштастыра отырып, жаңа білім алуын көздейтін тұжырымдамаға негізделген. Бұл жерде ең маңыздысы: оқушылардың алдыңғы алған дағдылары жаңа дағдыларды меңгеруге үлкен ықпалын тигізеді, ал егер ол ескерілмесе, онда білім тереңге бармай, үстірт меңгерілген таяз білім болмақ. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек.Осы орайда бастауыш сыныптарда жаңартылған білім мазмұнымен бірге енгізілген жаратылыстану пәнінің алатын орны ерекше. Жаратылыстану пәні бағдарламасыныңнегізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Пән бойынша берілетін білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады. Пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын, сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді. Ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға , ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауғадағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсатыбастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы баланың тапсырманы өздігінен ізденіп орындауы және дұрыс тұжырым жасауына бағытталуы , сондай-ақ баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын арттыру. Баланы бастауыш сыныптан бастап мамандыққа бейімдеу -- осы жаратылыстану пәнін дұрыс жүргізуден басталады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Бастауыш сыныпта Жаратылыстану пәнін оқытуда әр түрлі жаңа технология элементтерін сабақтың мазмұнына байланысты жоспарлап қолдану өз нәтижесін жақсы береді. Баланың қабылдау ерекшелігі де ескерілу керек. Бұл факторларды еске алмай білім берілсе ол нәтижесіз болады. Бұл жерде мұғалім шеберлігі басты роль атқарады. Негізі тірек сызба нұсқалары балаға берілетін білімді жеңілдетеді. Есте сақтау қабілеті төмен баланың ойында өткен тақырып тез сақталады Сызба арқылы білім шашыранқы түрде емеснақты беріледі.Үйренген нәрсесін сызба арқылы беруге дағдыланады. Кестелер сабақты ғылыми тұрғыдан түсіндіруге мүмкіндік береді. Баланың шығармашылық қабілеті артып өз бетінше сызбалар құрастыруға талпынады. Жаратылыстану пәнінде қолданылатын зерттеудің негізгі принциптері мен әдістерін меңгеру жас ұрпақтың дүниетанымын, ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жаратылыстану пәнінің маңыздылығы жаратылыстану ғылымы бойынша білім беру бастауыш мектеп жасындағы білім алушылардың табиғи білімқұмарлығының дамуына, әлем туралы ой-өрісінің кеңеюіне, ғылымды түсінудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдауының дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына ықпал етуімен анықталады. Оқушылардың білім деңгейін арттыру дегеніміз- оқушылардың білім сапасының арттыруы. Демек, білім сапасы дегеніміз не? Оны қалай көтеруге болады? Елбасының халыққа жолдауында айтылғандай, білім сапасында да үлкен бәсекелестік керек. Ол үшін баланы таңнан кешке дейін оқыту міндет емес. Біліммен бірге тәлім берілуі қажет. Міне, осы қос ұғым бірінің жігін бірі басқарғанда ғана сапалы білім болатынын естен шығармау керек. Педагогика ғылымында білім сапасы ұғымына әр түрлі анықтамалар берілген. Білім сапасы - оқу, тәрбиелік, әлеуметтік, психикалық және дене қабілеттерінің аспектілерінде тұлғаның әлеуметтік қажеттерін қанағаттындыратын қасиеттер жиынтығы деген анықтама береді. Қарапайым тілмен айтқанда, сапа- бұл мұғаліммен баланың білім саласындағы үйлесімі. Әрбір бала- болашақ данышпан деген ойлы қағидаға мән берсек, яғни табиғи таланттарды ашу, жас талапкерлердің жарқырап көрінуі үшін мұғалімге жүктелер міндет аз емес. Ол міндет- оқушылардың шығармашылық қабілетін, танымдық белсенділігін, зерттеу тану , зерделеу, дәлелдеу,ой- өрісін дамыту үшін аянбай еңбек ету, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту. Жеке тұлғаға бағдарланған сабақтар жүйесі білім мазмұнының негізгі өзегі- қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір суруге икемді, жеке басының, сондай - ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту. Еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу барысында білім беруді модернизациялау жүзеге асырылып жатканы белгілі. Осыған байланысты әр түрлі педагогикалық технологиялар тәжірибеге енгізілуде. Тәжірибенің жаңашылдығы: компьютерлік технологияны колдану арқылы оқушылардың білімге деген қызығушылығын арттыру, оқушының зерделі дамуына ақпарат алуға, ізденуіне өте тиімді екені айтпасақ та түсінікті.
Осы идеяларды дамыту үшін оқытудың және тәрбиелеудің жаңа технологияларына қана отырып, жеке тұлғаның дамуына қолайлы жағдай жасау, негізгі құндылық - оқушы және оның жеке тұлғасы. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік рухани, азаматтық, басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін - өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
1.1.Бастауыш сыныптарда жаратылыстану пәнінің оқыту мақсаттары мен міндеттері: httpswww.ilo.orgwcmsp5groupspu blic---europe---ro-geneva---sro- moscowdocumentspublicationwcms_4 92746.pdfБастауыш мектепте Жаратылыстану пәнін оқу және меңгеру қоршаған әлемнің күрделілігі мен көпқырлылығын, сондай-ақ табиғи құбылыстар мен процестердің өзара байланысын; жанды және жансыз табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен процестердің себептерін; жаратылыстану-ғылымдық білімнің адамның көптеген іс-әрекет түрлері үшін маңыздылығын; алуан түрлі практикалық және зерттеу әрекеттері арқылы алынған білімнің күнделікті өмірмен байланысын түсінуге бағытталған. Оқулық Мен-зерттеушімін, Өсімдіктер, Жануарлар, Адам, Күш пен қозғалыс, Жер және ғарыш, Табиғат физикасы, Жарық және Дыбыс сияқты оқу бөлімдерін қамтиды.Осы бөлімдер бастауыш оқу кезеңінің әрбір сыныбында жеңілден күрделіге қағидатына негізделеді. Әр жаңа тақырыпты толық меңгеру үшін оқулықтың бас кейіпкерлеріНегеш пен Эврика көмектеседі. Негеш пен Эврика оқушыларды ғылым әлеміне бағыттап, болжам жасауға, тәжірибе немесе зерттеу жүргізуге, табиғи құбылыстарды ашуға ынталандырады. Жаратылыстану сабақтарын келесі түрлерге бөледі: жаңа материалды үйрену сабағы; білімді тәжірибеде қолдану сабағы; оқу материалын бекіту және қайталау сабағы; білімді бақылау және есепке алу сабағы; құрамдастырылған сабақ. Сабақтың түрін таңдау сабақтың дидактикалық мақсатына байланысты жүзеге асырылады. Жеке, жұптық, топтық және ұжымдық жұмыс сабақтың барлық түрлеріне ортақ нысан болып табылады. Жаңартылған білім беру мазмұнындағы жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың зерттеу қабілетін дамытады және табиғатты ғылыми тұрғыдан танудың әдістерін ашады. Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың зерттеу әдістерін қолдану тәсілі арқылы мұғалім шектеулі уақытты тиімді пайдаланып, сапалы әрі көлемі жағынан көп жұмыс жасап, оқушылардың жаңа оқу материалдарын меңгеруге дайындығын және қандай мәселеге көбірек көңіл бөлу керектігін анықтайды. Сонымен қатар,оқушылардың табиғи білім құмарлығының дамуына,әлем жайлы ой - өрісінің кеңеюіне,ғылымды түсініудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдауының дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына көмектеседі. Қоршаған әлемнің күрделілігі мен көп қырлылығын,сондай - ақ табиғи құбылыстар мен үдерістердің өзара байланысын зерделейді.Өлі және тірі табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен үдерістердің себептерін ашады. Жаратылыстану ғылымы бойынша білімнің адамның көптеген іс - әрекет түрлері үшін маңыздылығын біледі.
Бұл пәнді оқу қоршаған ортаның түрлі құбылыстары мен нысандары
жайлы білімнің жинақталуына және күнделікті өмірде алуан түрлі
практикалық және зерттеу әрекеттері арқылы алынған білімнің байланысын түсінудің қалыптасуына көмектеседі. Биология, География, Химия, Физика пәндерін негізгі мектепте оқытудың негізін қалаушы,алған білімдерін күнделікті өмірде (үйде ,мектепте,табиғат әлемінде) кездесетін табиғат құбылыстары мен үдерістерімен жұмыс істеуі туралы ақпаратты жинақтайды,өңдейді,талдайды және есте сақтау жүйесі артады. Өлі және тірі табиғаттағы үдерістердің сипатын, экожүйе компоненттерінің өзара байланысын,адам әрекетінің қоршаған әсерін анықтауға көмектесетін қарапайым эксперименттер мен бақылаулар жүргізе алады. Гипотеза құру және оларды тексерудің жолдарын ұсыну,эксперимент арқылы алынған нәтижелер негізінде қорытынды жасайды. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық - бұл жаратылыстану-ғылыми цикл пәндері бойынша меңгерген білімдерін қолдана білу, мәселелерді анықтау және тиісті шешім қабылдау үшін негізделген қорытындылар тұжырымдау және қорытынды жасай білу қабілеттерінің деңгейі. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық деңгейі PISA тапсырмалары блоктары арқылы өлшенеді. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық деңгейін бағалайтын PISA тапсырмалары, бірінші кезекте, төменде тереңірек қарастырылатын негізгі құзыреттілікке сәйкес келеді. PISA тапсырмаларының мазмұны тек құзыреттілікті нақты тексеру ғана емес, сонымен бірге шынайы өмірлік жағдаяттар мен мәселелерге негізделген, яғни мәнмәтіні бар. PISA-ның өлшеуіш құралдары тақырыптық блоктарға біріктірілген тапсырмаларды құрастырады. Тапсырмаларда нақты бір шынайы өмірлік жағдаят сипаттамасы бар, ол проблемалар және негізгі тапсырмаға байланысты туындаған бірқатар мәселелер түрінде беріледі. PISA-дағы әр тапсырманы келесі параметрлерге сәйкес жүйелеуге болады. Білімді бағалаудың басты бағыты құзыреттіліктің қалыптасу деңгейі болып табылады, ол арқылы оқушылар өз білімдерін өмірге байланысты мәнмәтіндерде қолдана алады. Бағаланатын білім, әдетте, метапәндер болып табылады және физика, химия, биологияның негізгі салаларынан, Жер және ғарыш туралы ғылымдардан, сондай-ақ технологиялардан таңдалып алынады. Жалпы айтқанда, жаратылыстану дегеніміз - бұл біртұтас кешенде шектеусіз қарастырылатын жаратылыстану ғылымдарының барлық біріктірілген жиынтығы. Қазіргі кезде жаратылыстану ғылымына астрономия, физика, химия, биология, биохимия, биофизика, география, генетика, геология, радиобиология, радиохимия сияқты ғылыми пәндер кіреді. Уақыт өте келе бұл ғылымға бірқатар жаңа пәндер енбейтініне сенімділік жоқ. Табиғаттану бірқатар ғылыми мақсаттарды көздейді, оның бірі - табиғатта болып жатқан процестердің мәнін ашып, алынған мәліметтерді жүйелеу, ал екіншісі білімнің алғашқы мақсаттарын орындау кезінде алынған нәтижелердің практикалық қолданылуын табу болып табылады. Бұл пәннің түпкі мақсаты қоршаған әлем туралы біртұтас тұжырымдаманы әзірлеу болып табылады, ол өз ішінде даулы нүктелерді қалдырмайды. Алынған білімді қолдану ең алдымен жаңа технологияны дамытуда мүмкін болады. Ал бұл өз кезегінде қоғамдық өндірістің дамуына әкеледі. Қоғамдық өндіріс дегеніміз, бір қарағанда, жаратылыстану ғылымымен ерекше байланысты емес экономикалық категория. Бірақ бұл пікір қате, өйткені егер сіз шынжыр табудан іске асыруға дейінгі барлық тізбекті іздесеңіз, онда жаратылыстану қоғам өмірінің барлық кезеңдерінде оның өмірі мен дамуында маңызды әлеуметтік және әлеуметтік рөл атқарады екен. Белгілі бір сәтте, ғылыми ойлар жаңа деректерді ашып, жаңа ғылыми жаңалықтар пайда болған кезде, бірден сұрақ туындауы керек: жаңа ашылулар онсыз да ғалымдардың қарауында тұрғанмен қайшы келе ме? Сондықтан жаратылыстанудың ғылым ретінде табысты жұмыс істеуінің бір кілті - ашық пікірталастардың болуы және даулы мәселелерді талқылау, өйткені дау кезінде әрдайым шындық туады. Жаратылыстанудың айрықша ерекшелігі - онда бір-бірінен бөлінбейтін ғылыми білім салаларының болуы. Егер бір пән бірыңғай ғылыми тұжырымдамадан алынып тасталса, онда жаратылыстану ғылымының өмір сүруінің барлық мәні жоғалады. Қазіргі кезде оқушылардан білім алу үшін өздерінің оқу үдерісіне белсене қатысуын талап етеді. Ал ол үдеріске белсене қатысу үшін балалар қалай оқу керектігін білу керек. Яғни ұстаздар қауымы нені үйретемін? деген сұраққа емес, қалай оқу керектігін үйретемін? деген сұраққа жауап іздеу қажет.Елімізде жаңартылған білім мазмұнына көшу осы талаптарға бастайтын қадам болып табылады. Жаңартылған бағдарламаның мәні -- баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқыту әдістерінің барлық аспектілері сындарлы оқыту теориясымен үйлеседі. Сындарлы оқыту тәсілдері білім берудің дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда, оқыту кезінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді (Hattie, 2011). Сындарлы оқыту тәсілдері оқушылардың оқуды алдыңғы білімдерімен ұштастыра отырып, жаңа білім алуын көздейтін тұжырымдамаға негізделген. Бұл жерде ең маңыздысы: оқушылардың алдыңғы алған дағдылары жаңа дағдыларды меңгеруге үлкен ықпалын тигізеді, ал егер ол ескерілмесе, онда білім тереңге бармай, үстірт меңгерілген таяз білім болмақ. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек.Осы орайда бастауыш сыныптарда жаңартылған білім мазмұнымен бірге енгізілген жаратылыстану пәнінің алатын орны ерекше. Жаратылыстану пәні бағдарламасыныңнегізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Пән бойынша берілетін білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады. Пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын, сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді. Ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға , ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауғадағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсатыбастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы баланың тапсырманы өздігінен ізденіп орындауы және дұрыс тұжырым жасауына бағытталуы , сондай-ақ баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын арттыру. Жаратылыстануды оқу мәнмәтініндегі медиа және ақпараттық сауаттылық оқушылардың ғылыми-жаратылыстану ақпараттарын түрлі дерек көздерінен ала білу біліктілігі, мысалы, оқулықтар, интернет-ресурстар, бейнематериалдар, виртуалды зертханалар және симуляциялар, интерактивті қосымшалармен жұмыс істеу, іздеу әдістерін меңгере алу, негізгі ойды бөліп көрсету, оның нақтылығы мен сенімділігін талдау және бағалай алу қабілеттері, сондай-ақ алған білімдері мен дағдыларын әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды орындау үшін қолдану алуды қамтиды. Жаратылыстану ғылымдары әдіскердің қарамағына Мектептегі жаратылыстану курсын құру үшін ғылыми материалдарды ғана емес, сонымен қатар табиғатты зерттеу әдістерін де ұсынады. Философия кез-келген ғылымның, соның ішінде жаратылыстану техникасының әдіснамалық негізі болып табылады. Ол танымның жалпы принциптері мен әдістерінің жүйесін дамытады. Философиялық идеялар ғылыми ізденістің бағытын анықтайды. Мұны философияның мәні түсіндіреді, ол адамның айналасындағы әлемдегі орнын түсінеді. Танымның диалектикалық теориясы негізінде жаратылыстану ұғымдарын қалыптастыру және дамыту әдістемесі жасалады. Оқыту мазмұны, оқыту формалары, оқыту әдістері сияқты әдістеменің негізгі ұғымдарын анықтауда олардың философиялық шығу тегін оңай анықтауға болады. Мектепке дейінгі білім беруді жобалайтын жаратылыстану әдістемесі балалар психологиясының деректерін балалар психикасының заңдылықтары мен механизмдері туралы, олардың танымдық іс -- әрекетінің даму ерекшеліктері туралы, сонымен қатар олардың есте сақтау, зейін, қиял, ойлау, ерік-жігер мен сезімдер туралы ескеруі керек. Жаратылыстану әдістемесі жасқа байланысты физиология мен гигиенамен байланысты, өйткені жаратылыстану бойынша оқу-тәрбие процесін жасау кезінде балалардың денсаулығын сақтау және нығайту талаптарын ескеру қажет. Этика мораль туралы ғылым ретінде табиғаттағы мәдени мінез-құлық ережелерін дамытуға, оған жауапкершілікпен қарауды қалыптастыруға, балада жағымды адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеуге материал береді. Сондай-ақ, адамның шындыққа, оның ішінде табиғатқа эстетикалық қатынасының заңдылықтарын ескеру қажет, Сонымен, жаратылыстану әдістемесінде ғылымаралық байланыстардың кең спектрі бар. Жаратылыстану пәнінің мазмұнында бірыңғай құрылым құру үшін осы жүйенің бірінші тәртібінің элементтері болып табылатын зерттеу объектілері бөлінеді. Бұл элементтерді таңдау ғылымның зерттелетін бөліміне байланысты. Сонымен, Физика бөлімін зерделеу кезінде келесі объектілерді бөліп алған жөн: физикалық шама, физикалық заң, физикалық құбылыс, математикалық модель, техникалық құрылғы, ғылыми гипотеза. Химия бөлімін зерделеу кезінде құрылымның мынадай элементтері бөлінеді: химиялық зат, химиялық реакция (химиялық құбылыс). Биология бөлімінде мыналарды бөліп көрсетуге болады: Биологиялық объект, биологиялық процесс (биологиялық құбылыс). Ғылыми теория және экологиялық проблема сияқты нысандар жаратылыстанудың барлық үш бөлімін зерттегенде ерекшеленеді. Сондай - ақ, Химия бөлімін зерттеу кезінде физикалық шамаларды, физикалық заңдылықтар мен физикалық құбылыстарды, биология бөлімін зерттеу кезінде ғылыми гипотезаларды бөлген жөн. 1-кестеде Бірінші ретті элементтер көрсетілген. Интегративті байланыстар негізінде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін күнделікті өмірде жаратылыстану білімі мен түсініктерін қолдану дағдыларын дамытуға ықпал ететін бастауыш мектепте жаратылыстану білімінің мазмұны іске асырылады. Бастауыш мектептегі жаратылыстану оқу пәні келесі білім деңгейлеріндегі Биология, Физика, География, Химия дербес оқу пәндерін зерделеуге арналған пропедевтикалық курс болып табылады, онда жаратылыстану ұғымдарын қалыптастыратын, білімнің кез келген саласы үшін маңызды зерттеу дағдыларының негіздері қаланады. Бастауыш білім беру жүйесінде жаратылыстану ұғымдарын қалыптастырудағы интегративті байланыстарды қарастырыңыз. Тірі табиғат, заттар және олардың қасиеттері, жер және Ғарыш, Табиғат физикасы ұзақ мерзімді жоспарының әрбір бөлімінде білім алушылардың зерттеушілік біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға бағытталған Мен зерттеушімін бөлімшесінің мақсаттары біріктіріледі. Жаратылыстану пәні бойынша Типтік оқу бағдарламасын талдай отырып, біз әр жаратылыстану сабағы зерттелетін процестер мен құбылыстарды дәйекті және жан-жақты ашуға ықпал ететін жаратылыстану ғылымдарын зерттеуге дайындық курсына айналады деп қорытынды жасаймыз. Оқушылар дүниетаным мен экологиялық мәдениетті қалыптастыратын маңызды пропедевтік пәннің негіздерін білуі керек. Әдістемелік жүйенің басты мақсаты химиялық, жаратылыстану және қолданбалы білімді интеграциялау арқылы оқушылар үшін қолжетімді деңгейде адам өмірінің негіздерін ашу болып табылады. Сабақтың кезеңі мен түріне байланысты негізгі мақсат білім беру міндеттері түрінде нақтыланады, олардың ішінде: білім мен дағдыларды біріктіру; химияға қызығушылықты арттыру; жұмыста тәуелсіздікті, зерттеу дағдыларын дамыту; өмірлік тәжірибені жинақтау; ағзадағы процестерді басқару қабілетін дамыту. Әдістемелік жүйенің мазмұнын әзірлеу кезінде авторлар Жаратылыстану білім беру саласының пәндерін - химия, биология, физика, экология; басқа білім беру салаларының пәндерінен интеграциялады және химиялық мазмұнға жақын білімді іріктеуді жүзеге асырды. Сонымен, география пәнінде климат, табиғи ресурстар (топырақ, минералдар, пайдалы қазбалар) және т. б. туралы білімге баса назар аударылады технология білім беру саласының еңбекке баулу пәнінен өнімді сақтау сапасы мен жағдайларына қойылатын талаптарды, теріні, шашты, тырнақты күтуге қойылатын талаптарды және т. б. білу қолданылды. жаңа оқу жоспарларында бөлінген (сурет 5). Семинарлардың мазмұнын құру монтаждық интеграция, интеллектуализация, теория мен практиканың өзара байланысы, балама таңдау, табиғи сәйкестіліктің әлеуметтік жеткіліктілігі қағидаттарына, сондай-ақ мазмұнды-процедуралық-белсенділік, жеке-жеке және құндылық-семантикалық, ақпараттық-тұтыну тәсілдеріне сүйене отырып жүзеге асырылды. Бұл өзін-өзі дамыту, өзін-өзі тәрбиелеу процестерін қолдауға, мектеп оқушыларының табиғатпен, қоғаммен, мәдениетпен қарым-қатынасында болып жатқан барлық нәрселердің жеке мағыналарын тәрбиелеуге мүмкіндік берді, оқушылар мен мұғалімнің мақсаттарын біріктіруге, өзара түсіністікке, өмірге деген ұмтылысты дамытуға ықпал етті.
1.2.Оқыту үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдемелер:https:www.law.go.kr
Жаңартылған бағдарламаның мәні - баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарла -маның негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Бұл жаңа жүйе бойынша бағдарлама әзірленіп, бастауыш сыныптарда Жаратылыстану оқулықтары екі жыл көлемінде қолданысқа түсіп отыр. Бастауышта зерттеу жүргізу дағдыларын қалыптастыратын және өмір сүретін әлем туралы жаңа Жаратылыстану пәні енгізілді. Жартатылыстану пәні бастауыш мектепке бірнеше себептерге байланысты енгізіліп отыр. Атап айтқанда:
-пән мазмұнындағы деректер мен білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады.
-пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын: сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, сұрақтарға жауап табу үшін зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
-бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді, ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға дағдыланады, ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауға дағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсаты-бастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы: бала тапсырманы өздігінен ізденіп орында- уына және дұрыс тұжырым жасауына бағыттайды, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын туғызады. Қытай философы Конфуций айтқан Маған айтып берсең-ұмытып қаламын, көрсетсең-есте сақтаймын, өзіме жасатсаң-үйренемін дегендей сабақтарымызда үйренгенін өмірде қолдана алатындай шәкірттеріміз білімді де саналы болуына өз үлесімізді қалай қосамыз?! Оқушылардың білім деңгейін қалай арттырамыз. Жаратылыстану бағытында 1-2 сыныптарда Жаратылыстану, 3-4 - сыныптарда Дүниетану пәндері оқытылады. Пәннің ерекше мәнге ие болу себебі ол - барлық жаратылыстану пәндерінің, оның ішінде биология, география, химия, экология пәндерінің бастамасы болғандықтан, сол пәндер бойынша элементарлық білім негізі қаланады. Бала дүниеге келгеннен кейін өзін қоршаған барлық дүниені тануға талпынады. Бастауыш сынып бүлдіршіні - белсенді дүниетанушы. Сондықтан осы пәнді оқыту арқылы оқушы тұлғасын тәрбиелеуге басты назар аударылады. Кез-келген ғылым саласы сияқты жаратылыстану бағытындағы пәндер оқушының ғылыми дүниетанымын қалыптастырып, ғылыми білім жүйесіне негізделіп, танымның логикалық - саналы тәсілдеріне арқа сүйей отырып, оқушыға берілетін теориялық біліммен сипатталып, ғылыми категориялар мен дәлелдерді кеңінен пайдалануға машықтандырады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика, физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады. Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Атап айтсақ, география пәнін оқытуда көбінесе сыни тұрғыда оқыту технологиясын қолданса,биология мен химия пәнін оқытуда жұптық,топтық жұмысты, ал физика, математика пәндерін оқытуда деңгейлеп оқыту, дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ),математикалық білім технологиясы көбірек қолданылады. Бастауыш сыныпта Жаратылыстану пәнін оқытуда әр түрлі жаңа технология элементтерін сабақтың мазмұнына байланысты жоспарлап қолдану өз нәтижесін жақсы береді. Баланың қабылдау ерекшелігі де ескерілу керек. Бұл фокторларды еске алмай білім берілсе ол нәтижесіз болады. Бұл жерде мұғалім шеберлігі басты роль ойнайды. Негізі тірек - сызба нұсқалары балаға берілетін білімді жеңілдетеді. Есте сақтау қабілеті, төмен баланың ойында өткен тақырып тез сақталады .Сызба арқылы білім шашыранқы түрде емес,нақты беріледі.Үйренген нәрсесін сызба арқылы беруге дағдыланады. Кестелер сабақты ғылыми тұрғыдан түсіндіруге мүмкіндік береді. Баланың шығармашылық қабілеті артып өз бетінше сызбалар құрастыруға талпынады.
Баланы бастауыш сыныптан бастап бейімдеу - осы жаратылыстану пәнін дұрыс жүргізуден басталады. Жаратылыстану бағытында 1-4 сыныптарда Жаратылыстану, Дүниетану пәндері оқытылады. Пәннің ерекше мәнге ие болу себебі ол - барлық жаратылыстану пәндерінің, оның ішінде биология, география, химия, экология пәндерінің бастамасы болғандықтан, сол пәндер бойынша элементарлық білім негізі қаланады. Бала дүниеге келгеннен кейін өзін қоршаған барлық дүниені тануға талпынады.
Бастауыш сынып бүлдіршіні - белсенді зерттеуші, дүниетанушы.. Сондықтан осы пәнді оқыту арқылы оқушы тұлғасын тәрбиелеуге басты назар аударылады. Кез-келген ғылым саласы сияқты жаратылыстану бағытындағы пәндер оқушының ғылыми дүниетанымын қалыптастырып, ғылыми білім жүйесіне негізделіп, танымның логикалық - саналы тәсілдеріне арқа сүйей отырып, оқушыға берілетін теориялық біліммен сипатталып, ғылыми категориялар мен дәлелдерді кеңінен пайдалануға машықтандырады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика, физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады. Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Атап айтсақ, география пәнін оқытуда көбінесе сыни тұрғыда оқыту технологиясын қолданса,биология мен химия пәнін оқытуда жұптық,топтық жұмысты, ал физика, математика пәндерін оқытуда деңгейлеп оқыту, дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ),математикалық білім технологиясы көбірек қолданылады. Білім алушылар Биология, География, Табиғаттану, жаратылыстану, экология, тарих сабақтарында өсімдіктер әлемі мен табиғи жағдайларды өз бақылаулары арқылы бірқатар физикалық ақпарат алады. Бұл физика сабақтарын әртараптандыруға, оларды қызықты, қызықты етуге мүмкіндік береді. Пәнаралық байланыстар оқушылардың табиғат құбылыстары туралы тұтас түсініктерін қалыптастыруға ықпал етеді, әртүрлі пәндерді оқуда өз білімдерін пайдалануға көмектеседі. Бізді қоршаған әлем мектеп оқушыларын қызықтырады, оларды өмірдің сұрақтарына жауап беруге шақырады. Сондықтан оқу процесіне иллюстрациялық ақпаратты енгізу тарих, экология, география, биология пәндерінен физика мұғаліміне тақырыпты табиғат өмірінің маңызды аспектілерімен, адам іс-әрекетімен байланыстыруға мүмкіндік береді. Тарихи, гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми цикл пәндерімен байланысты міндеттер оқушылардың белсенділігін арттыруға, олардағы шығармашылық мүмкіндіктерді, логикалық ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Физика пәні бойынша оқу бағдарламасы пәнаралық сипатқа ие және жобалау - зерттеу қызметіне бағытталған. Физика сабақтарында оқушылар алуға тиіс ғана емес, білім саласындағы жобалау әдістері, бірақ және кеңейтеді, өздерінің ой-өрістерін арттырып, ой-өріс, өзін-өзі сенімділік. Физика оқу пәні білім алушыларда өмір бойы оқу қабілетінің негізін құрайтын пәнаралық ұғымдар мен түйінді құзыреттерді меңгеруді, ойлаудың дербестігін, ғылыми дүниетанымды меңгеруді қамтамасыз ететін әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамытуға бағытталған. Қазіргі уақытта мұғалімнен оқушыға тікелей білім беруге негізделген дәстүрлі әдістер үмітсіз ескірген. Бірыңғай ақпараттық кеңістік жағдайында заманауи білім беру технологиялары маңызды бола түсуде. Пәнаралық байланыстар және білім берудің әртүрлі нысандарының интеграциясы білім беру процесін модельдеудің негізгі факторлары болып табылады. Білім адамның бүкіл саналы өмірінде жүзеге асырылатындығын және онда өзін-өзі тәрбиелеу маңызды рөл атқаратынын ескеру қажет. Сондай-ақ, ядролық физиканы оқытуда пәнаралық байланыстарды пайдалану маңызды.
Пәнаралық өзара байланыс келесі мақсаттарды көздейді:
- жаратылыстану ғылымдарының диалектикалық бірлігі негізінде табиғатқа бірыңғай көзқарасты қалыптастыру;
- ғылымның жалпы жүйесіндегі пәннің рөлін түсіну; білім берудің жүйелілігін қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімін жүйелеу-табиғаттың негізгі заңдарын жинақтау;
- білім алушылардың құбылыстар, теориялар, ғылыми әлемдер арасындағы пәнаралық байланыстарды байланыстыру қабілетін қалыптастыру;
- пәнаралық қарым-қатынастың теориялық және практикалық білімнің дамуы мен тереңдеуіне әкелетін эвристикалық принцип ретінде түсінілуін қамтамасыз ету;
- оқыту процесінде пәнаралық коммуникацияны пайдалану арқылы әлемнің бірлігімен байланысты әлемдік дамуды қарастыру.
1.3.Жаратылыстануды оқытуда АКТ қолдану https:www.moel.go.krpolicypolic yinforeclamarionlist.do
Бастауыш мектепті ақпараттандыру қазіргі білім беру мақсатына жету және ХХ1 ғасырдағы баланың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру үшін маңызды рөл атқарады. Бүгінгі таңда балаларды оқытудың маңызды атрибуттарының бірі - компьютер. Компьютердің көмегімен оқушылар жаңа ақпаратты іздеуді және онымен жұмыс істеудің практикалық тәсілдерін үйренеді, компьютерлік сауаттылықты игереді, нәтижесінде оқу процесінде білімді игеруге деген ынтаны арттырады. Бастауыш мектептегі "қоршаған әлем" пәнінің ерекшелігін ескеру ақпараттық - коммуникациялық технологиялардың маңыздылығын, оқу процесін оңтайландыру және оның нәтижелерінің сапасын арттыру үшін АКТ құралдарына жүгінудің орындылығын негіздеуге мүмкіндік береді. Бұл мақаланың мақсаты - Бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" пәнін оқыту контексінде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану ерекшеліктерін зерттеу, олардың дидактикалық артықшылықтарын негіздеу. Мақаланың негізгі материалын баяндау. Бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" курсын оқытудың нәтижесі - жаратылыстану тұжырымдамалары жүйесін қалыптастыру, табиғат компоненттері арасында өзара байланыс орнату, тірі және жансыз табиғат элементтерінің адамдардың еңбек қызметіне әсерін түсіну; адамның қоғамдағы рөлін, әлеуметтік процестер мен құбылыстардың жалпы мәнін анықтау. "Бастауыш мектептегі" қоршаған әлем " пәні күрделі, бірақ өте қызықты және танымдық. Пәнге деген қызығушылық жоғалмауы үшін сабақты қызықты, шығармашылық ету керек. Мұнда ақпараттық - коммуникациялық технологиялар көмекке келеді".
Осы зерттеу контексінде оқытудың ақпараттық - коммуникациялық технологиясы (АКТ) оқу процесінің тиімділігін барынша қамтамасыз ететін компьютерлік желілер негізінде ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқу мақсатын іске асыруға бағытталған педагогикалық әдістер мен техникалық құралдардың жиынтығы ретінде түсініледі.Қазіргі заманғы ақпараттық қоғамды құру және дамыту білім беруде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдануды көздейді. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау Оқу процесінде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану мүмкіндік беретінін көрсетеді:- оқу мотивациясын арттыру;- шығармашылық әлеуеттің өзін - өзі жүзеге асыруын қамтамасыз ету;- білім алушылардың танымдық саласын жандандыру;- сабақ өткізу әдістемесін жетілдіру;;- оқу процесінің тиімділігін арттыру;- бастауыш сынып оқушыларының оқу нәтижелерін уақтылы бақылау;- жұмысты тиімді жоспарлау және жүйелеу;- ақпараттық - коммуникациялық технологияларды өздігінен білім алу құралы ретінде пайдалану;- сабақты немесе іс - шараны сапалы және жылдам дайындауды жүзеге асыру.Бастауыш сынып мұғалімдерінің теориялық көздері мен педагогикалық тәжірибесін талдау бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" оқу курсын оқыту контексінде АКТ - ға жүгінудің негізгі мақсаттарын анықтауға мүмкіндік береді, атап айтқанда:- табиғат объектілерін, карталарды, схемаларды және т. б. көрсету;- табиғат және табиғи құбылыстар туралы деректі фильмдер, мультфильмдер көрсету;- мәтіндік оқу материалдарын таңдау (өлеңдер, жұмбақтар, әңгімелер, қызықты фактілер және т. б.);- оқыту ойындарын өткізу;- дидактикалық материалдарды әзірлеу: тапсырмалары бар карточкалар, схемалар, кестелер;- көрнекі құралдарды көрсету;- мультимедиялық қолдаумен педагогикалық бағдарламалық құралдарды пайдалану және т. б."Қоршаған орта" пәні аясында ақпараттық - коммуникативтік технологияларға үндеуәлем" бастауыш мектебінде білім алушылардың бірқатар негізгі құзыреттерін қалыптастыруға мүмкіндік береді, атап айтқанда:- оқу - танымдық құзыреттілік;- ақпараттық құзыреттілік;- коммуникативтік құзыреттілік;- жалпы мәдени құзыреттілік.Педагог - практика Н. А. Брызгалованың пікірінше, қоршаған әлем сабақтарында АКТ - ға жүгінудің келесі артықшылықтары бар.- АКТ - ға жүгіну бастауыш сынып оқушыларын сабақтарда оқытудың оң уәждемесін күшейтеді, олардың танымдық қызметін жандандырады;- АКТ қолдану сабақтарды жоғары эстетикалық және эмоционалды деңгейде өткізуге мүмкіндік береді;- АКТ құралдары сабақтарда көрнекілікті қамтамасыз етеді, көптеген дидактикалық материалдарды тартады;- акт арқасында қоршаған әлем сабақтарында орындалатын жұмыс көлемі 1, 5 - 2 есеге артады;- "қоршаған әлем" курсының мазмұнын зерделеу контексінде АКТ - ға жүгіну арқылы оқытуды саралау мен дараландырудың жоғары дәрежесі қамтамасыз етіледі;- АКТ қолдану бастауыш сынып оқушыларының өзіндік іс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдары
Мамандық атауы:
Пәні:
Орындаған:
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.м.
Дипломдық жұмысты қорғаған бағасы ______________
Кафедра меңгерушісі ________________п.ғ.м.
Хаттама № ____ ____ ____________ 2024__ ж.
2024 оқу жылы
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
3
АНЫҚТАМАЛАР
4
ҚЫСҚАРТУЛАР
6
КІРІСПЕ
7
I
Жаңартылған білім беру жүйесінде жаратылыстану пәнін оқыту ерекшеліктері
9
Бастауыш сыныптарда жаратылыстану пәнінің оқыту мақсаттары мен міндеттері
12
Оқыту үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдемелер
18
Жаратылыстануды оқытуда АКТ қолдану
22
II
Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастырудың тиімді жолдары
27
2.1.
Баланың шығармашылық, зерттеушілік қажеттіліктерін дамытудың жолдары
33
2.2.
Бастауыш сыныптарда жаратылыстануды оқытудың тиімді әдістері
41
ҚОРЫТЫНДЫ
49
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
50
ҚОСЫМША
52
МАЗМҰНЫ
Нормативтік сілтемелер
Бұл дипломдық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтеме жасалған:
Қазақстан Республикасының білім беру заңы. 27 шілде, 2007 ж.
Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасы. Білімдегі жаңалықтар, №1, 2010, 11-20б.
3. ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысы
4. ҚР-ң Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы №500 бұйрығы
АНЫҚТАМАЛАР
Педагог - тиісті бейін бойынша педагогикалық немесе өзге де кәсіптік
білімі бар және педагогтің білім алушыларды және (немесе)
тәрбиеленушілерді оқыту және тәрбиелеу, әдістемелік сүйемелдеу немесе
білім беру қызметін ұйымдастыру жөніндегі кәсіби қызметін жүзеге
асыратын тұлға;
Педагогтердің білімін бағалау - білім беру саласындағы уәкілетті
орган әзірлеген тест бойынша педагогтердің кәсіби құзыреттілік деңгейін
айқындау мақсатында өткізілетін рәсім;
Педагогтің цифрлық профилі - Ұлттық білім беру деректер қоры
ақпараттық жүйесіне жүктелген педагогтің электронды деректері.
Педагог портфолиосы - педагогтің білім беру қызметіндегі жеке
және кәсіби жетістіктері, оқушыларының оқуы мен тәрбиесі және
дамуының нәтижелері, педагогтің белгілі бір уақыт аралығындағы білім
беру жүйесін дамытуға қосқан үлесі ұсынылған жеке папкасы (электронды
парақша)
Макро -- грек тілінен аударғанда ұзын, үлкен деген ұғымды білдіреді. Бұл сөз күрделі ғылыми терминнің бір бөлігі ретінде жиі қолданылады. Табиғаттағы үлкен құбылыс пен үдерістерді, сондай-ақ адамдарды да макродүниеге жатқызамыз.
Микро- өте ұсақ, майда деген мағынаны білдіреді. Микродүние - макродүниенің негізі. Оны үйге немесе құрылыс ғимаратына ұқсатуға болады. Ғимарат тек бір заттан тұрмайды.оны қалау үшін цемент ерітіндісі мен кірпіш, т.б нәрселер қолданылады. Микродүниені микроскоп көмегімен көре аламыз. Қазіргі уақытта ғылымдар микродүниеден де ұсақ денелердің бар екеніне көз жеткізді. Мұндай микромикродүниеге жаңадан нанодүние деген атау берді.
Мега -- грек тілінен аударғанда үлкен деген ұғымды білдіреді. Оған Жер шары, Ғарыштық кеңістік жатады. Макро, мега т.б. тәрізді ғылымда өзіндік атауы бар сөздер термин ретінде қабылданған.
Жаратылыстану - Жаратылыстану-табиғи объектілер, құбылыстар мен процестер туралы білім жиынтығы.
Жаратылыстану ғылымдары - бұл табиғат пен барлық тіршілік иелерін зерттейтін пәндер.
Интеграция - бұл ішкі және пәнаралық байланыстарды орнату, әртүрлі білім беру бағдарламалары арасындағы өзара әрекеттесу арқылы білім беру мазмұнының тұтастығына қол жеткізу процесі және нәтижесі. Интеграциялық өзара іс - қимыл-ғылымдарды олардың ерекшеліктерімен қатар жақындастыруға және байланыстыруға бағытталған жалпы әрекеттер.
Интегралды тапсырмалар-әртүрлі пәнішілік ұғымдар бір-бірімен тығыз байланысты (біріктірілген), жалпы заңдар мен теорияларды қолдану қажет (органикалық және бейорганикалық химия үшін химия жағдайында) немесе бұл себеп-салдар байланысын орнатуға және әлемнің біртұтас жаратылыстану бейнесін қалыптастыруға арналған пәнаралық тапсырмалар.
Интеграцияланған курс (элективті, таңдау бойынша курстар, қосымша оқу пәндері және т.б.) - әр түрлі пәндердің элементтерін қамтитын, бірақ кешенде және сапалы басқа деңгейде өзіндік ерекше оқу пәні бар дербес ғылыми пән.
Кіріктірілген сабақ - бір тұжырымдаманы, тақырыпты немесе құбылысты зерттеу кезінде бір уақытта бірнеше пәндер бойынша оқытуды біріктіретін сабақтың ерекше түрі.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ПББ - педагогтердің білімін бағалау;
РОӘК - Республикалық оқу-әдістемелік кеңес;
ОӘК - оқу-әдістемелік кешендер;
ОӘҚ - оқу-әдістемелік құралдар;
Уәкілетті орган - Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Ғылымдардың "кірігуі" (интеграциясы), жаратылыстануда жаңа шектес пәндердің пайда болуы - осының бәрі ғылымның дамуының қазіргі кезеңінің белгілерін көрсетеді. Адамзат (ғылым тарихы тұрғысынан қарағанда) өзінің Табиғатты танып білу барысында барлығы үш сатыдан өтіп, төртіншісіне кіріп отыр. Бірінші сатысында (VII-V ғғ. б.э.д.) қоршаған дүниенің бүтін, біртұтас нәрсе екені туралы жалпы түсініктер қалыптасты. Идеялар мен болжамдардан тұратын натурфилософия деген ілім пайда болды. Бұл саты XV ғасырға дейін созылып, жаратылыстану ғылымдарының алғашқы негіздерін жасады.
XV-XVI ғасырлардан талдау (аналитикалық) сатысы басталды, басқаша айтқанда жаратылыстанудағы қол жеткен жетістіктерді бөлшектеу және ерекшеліктерді бөлу - бұлар ақырында физиканың химия мен биологияның, сонымен қатар басқада жеке жаратылыстық ғылымдардың пайда болуына (ғылымның дифференцияциялану процесі), оның ары қарай дамуына әкелді. Осы сатының екінші бір ерекшелігі-эмпирикалық (тәжірибелік) жолмен алынған білімнің теориялық білімдерден көбірек болуы. Талдау сатысының тағы да бір ерекшелігі Табиғаттың жеке заттарын зерттеудің оның табиғи құбылыстарын зерттеуге қарағанда өте көп болуы. Бұл ерекшеліктер кейінірек адамзат үшінші синтетикалық сатыға көтерілген кезде де сақталып, ары қарай даму жолында болды.
Ақырында, қазіргі кезде барлық жаратылыстанудың принципті тұтастығын дәлелдеп, неге тек физика, химия, биология мен психология Табиғат туралы ғылымның негізгі және өзінше дербес болімдері болып отыр деген сұраққа жауап беру әрекеттері жасалуда. Жаратылыстануды уақыт дамуына қарай зерттей отырып меңгеру оңайырақ болады. Сонымен ғылымның өткен өміріне сапар шегіп керелік. Қазіргі жаратылыстану жүйесіне Табиғат туралы жаңа ғылымдармен қатар ежелгі грек натурфилософиясы, орта ғасырлардағы жаратылыстану, Жаңа уақыт ғылымы және XX ғасырдың басына дейінгі классикалық жаратылыстану сияқты білімнің тарихи салалары да кіреді. Бұл адамзаттың біздің ғаламшарымыздағы өз ғұмырында ұзақ жылдар бойы жинаған барлық білімдерінің нағыз түпсіз қазынасы. Осы салаларды біз арнайы ғылымдардағы табиғаттың фундаментальдық идеялардың ашылуымен, ал революцияларды - белгілі парадигмалар мен көзқарастардың өзгеруімен байланыстыра отырып қарастырамыз (парадигма -- осы күнгі типтік немесе базалық схема, мәселелерді қоя білу мен шешу үлгісі). "Ғылыми революциялар" ішінен "физикадағы ғылыми революцияларды" жеке бөліп қарастыруға болады, себебі олар жаратылыстанудағы кардиналды өзгерістердің негізгі себептері болды.Бір этаптан басқа этапқа өту және бір революциядан басқаға өту адам ойының триумфальды түрдегі аяқ алысына мүлдем ұқсаған жоқ. Ғылымның магистральды бағытта дамуы көптеген "айналмалы жолдар", "кейін шегіну", "бір орында тұрып қалу" сияқты кезендер арқылы жүріп отырды.
Зертеу жұмысының мақсаты:
- Жаратылыстану сабақтарында оқушылардың ынтасын зерттеу;
-Жаратылыстану пәнің зерттеу;
-Оқушылармен жаратылыстану пәні арқылы байланысу.
Зерттеудің міндеттері:
Жаратылыстану ұғымын ашу;
-Жаратылыстану пәнің зерттеу.
Зерттеу объектісі: Қазіргі жаратылыстануда қолданылатын зерттеудің негізгі принциптері мен әдістерін меңгеру жас ұрпақтың дүниетанымын, ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Зерттеу пәні:
Зерттеу әдістері: Оқушының немесе оқушылар тобының ғылыми-зерттеушілік, шығармашылық немесе практикалық сипаттағы проблемаларды шешу жөніндегі нәтижелерге қол жеткізу үшін бағытталған. Оқу бөлімдері әрі қарай жинақталған білім, түсінік және дағдыларды қалыптастыру мақсаттарын көздейтін бөлімшелерден тұрады. Әр бөлімше ішінде дәйектілікпен ұйымдастырылған оқу мақсаттары мұғалімдерге өз жұмысын жоспарлауға және оқушылар жетістігін бағалауға бағытталған.
Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы: Жаратылыстану сауаттылығы - нақты жағдайларда ғылыми әдіс көмегімен шешілетін және зерттелінетін проблемаларды анықтау, тәжірибе мен бақылау негізінде қорытындыға қол жеткізу үшін жаратылыстану білімін қолдану қабілеті.
Диплом жұмысының құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қосымшалардан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.Жаңартылған білім беру жүйесінде жаратылыстану пәнін оқыту ерекшеліктері: Жаңартылған бағдарламаның мәні -- баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқыту әдістерінің барлық аспектілері сындарлы оқыту теориясымен үйлеседі. Сындарлы оқыту тәсілдері білім берудің дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда, оқыту кезінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді (Hattie, 2011). Сындарлы оқыту тәсілдері оқушылардың оқуды алдыңғы білімдерімен ұштастыра отырып, жаңа білім алуын көздейтін тұжырымдамаға негізделген. Бұл жерде ең маңыздысы: оқушылардың алдыңғы алған дағдылары жаңа дағдыларды меңгеруге үлкен ықпалын тигізеді, ал егер ол ескерілмесе, онда білім тереңге бармай, үстірт меңгерілген таяз білім болмақ. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек.Осы орайда бастауыш сыныптарда жаңартылған білім мазмұнымен бірге енгізілген жаратылыстану пәнінің алатын орны ерекше. Жаратылыстану пәні бағдарламасыныңнегізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Пән бойынша берілетін білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады. Пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын, сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді. Ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға , ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауғадағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсатыбастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы баланың тапсырманы өздігінен ізденіп орындауы және дұрыс тұжырым жасауына бағытталуы , сондай-ақ баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын арттыру. Баланы бастауыш сыныптан бастап мамандыққа бейімдеу -- осы жаратылыстану пәнін дұрыс жүргізуден басталады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Бастауыш сыныпта Жаратылыстану пәнін оқытуда әр түрлі жаңа технология элементтерін сабақтың мазмұнына байланысты жоспарлап қолдану өз нәтижесін жақсы береді. Баланың қабылдау ерекшелігі де ескерілу керек. Бұл факторларды еске алмай білім берілсе ол нәтижесіз болады. Бұл жерде мұғалім шеберлігі басты роль атқарады. Негізі тірек сызба нұсқалары балаға берілетін білімді жеңілдетеді. Есте сақтау қабілеті төмен баланың ойында өткен тақырып тез сақталады Сызба арқылы білім шашыранқы түрде емеснақты беріледі.Үйренген нәрсесін сызба арқылы беруге дағдыланады. Кестелер сабақты ғылыми тұрғыдан түсіндіруге мүмкіндік береді. Баланың шығармашылық қабілеті артып өз бетінше сызбалар құрастыруға талпынады. Жаратылыстану пәнінде қолданылатын зерттеудің негізгі принциптері мен әдістерін меңгеру жас ұрпақтың дүниетанымын, ойлаудың ғылыми тәсілін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Жаратылыстану пәнінің маңыздылығы жаратылыстану ғылымы бойынша білім беру бастауыш мектеп жасындағы білім алушылардың табиғи білімқұмарлығының дамуына, әлем туралы ой-өрісінің кеңеюіне, ғылымды түсінудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдауының дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына ықпал етуімен анықталады. Оқушылардың білім деңгейін арттыру дегеніміз- оқушылардың білім сапасының арттыруы. Демек, білім сапасы дегеніміз не? Оны қалай көтеруге болады? Елбасының халыққа жолдауында айтылғандай, білім сапасында да үлкен бәсекелестік керек. Ол үшін баланы таңнан кешке дейін оқыту міндет емес. Біліммен бірге тәлім берілуі қажет. Міне, осы қос ұғым бірінің жігін бірі басқарғанда ғана сапалы білім болатынын естен шығармау керек. Педагогика ғылымында білім сапасы ұғымына әр түрлі анықтамалар берілген. Білім сапасы - оқу, тәрбиелік, әлеуметтік, психикалық және дене қабілеттерінің аспектілерінде тұлғаның әлеуметтік қажеттерін қанағаттындыратын қасиеттер жиынтығы деген анықтама береді. Қарапайым тілмен айтқанда, сапа- бұл мұғаліммен баланың білім саласындағы үйлесімі. Әрбір бала- болашақ данышпан деген ойлы қағидаға мән берсек, яғни табиғи таланттарды ашу, жас талапкерлердің жарқырап көрінуі үшін мұғалімге жүктелер міндет аз емес. Ол міндет- оқушылардың шығармашылық қабілетін, танымдық белсенділігін, зерттеу тану , зерделеу, дәлелдеу,ой- өрісін дамыту үшін аянбай еңбек ету, оқушының жеке тұлғалық күшін дамыту. Жеке тұлғаға бағдарланған сабақтар жүйесі білім мазмұнының негізгі өзегі- қарқынды дамып келе жатқан өзгермелі қоғамда өмір суруге икемді, жеке басының, сондай - ақ қоғам пайдасына қарай өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа бейім, құзіретті және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру мен дамыту. Еліміздің тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасу барысында білім беруді модернизациялау жүзеге асырылып жатканы белгілі. Осыған байланысты әр түрлі педагогикалық технологиялар тәжірибеге енгізілуде. Тәжірибенің жаңашылдығы: компьютерлік технологияны колдану арқылы оқушылардың білімге деген қызығушылығын арттыру, оқушының зерделі дамуына ақпарат алуға, ізденуіне өте тиімді екені айтпасақ та түсінікті.
Осы идеяларды дамыту үшін оқытудың және тәрбиелеудің жаңа технологияларына қана отырып, жеке тұлғаның дамуына қолайлы жағдай жасау, негізгі құндылық - оқушы және оның жеке тұлғасы. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік рухани, азаматтық, басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін - өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
1.1.Бастауыш сыныптарда жаратылыстану пәнінің оқыту мақсаттары мен міндеттері: httpswww.ilo.orgwcmsp5groupspu blic---europe---ro-geneva---sro- moscowdocumentspublicationwcms_4 92746.pdfБастауыш мектепте Жаратылыстану пәнін оқу және меңгеру қоршаған әлемнің күрделілігі мен көпқырлылығын, сондай-ақ табиғи құбылыстар мен процестердің өзара байланысын; жанды және жансыз табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен процестердің себептерін; жаратылыстану-ғылымдық білімнің адамның көптеген іс-әрекет түрлері үшін маңыздылығын; алуан түрлі практикалық және зерттеу әрекеттері арқылы алынған білімнің күнделікті өмірмен байланысын түсінуге бағытталған. Оқулық Мен-зерттеушімін, Өсімдіктер, Жануарлар, Адам, Күш пен қозғалыс, Жер және ғарыш, Табиғат физикасы, Жарық және Дыбыс сияқты оқу бөлімдерін қамтиды.Осы бөлімдер бастауыш оқу кезеңінің әрбір сыныбында жеңілден күрделіге қағидатына негізделеді. Әр жаңа тақырыпты толық меңгеру үшін оқулықтың бас кейіпкерлеріНегеш пен Эврика көмектеседі. Негеш пен Эврика оқушыларды ғылым әлеміне бағыттап, болжам жасауға, тәжірибе немесе зерттеу жүргізуге, табиғи құбылыстарды ашуға ынталандырады. Жаратылыстану сабақтарын келесі түрлерге бөледі: жаңа материалды үйрену сабағы; білімді тәжірибеде қолдану сабағы; оқу материалын бекіту және қайталау сабағы; білімді бақылау және есепке алу сабағы; құрамдастырылған сабақ. Сабақтың түрін таңдау сабақтың дидактикалық мақсатына байланысты жүзеге асырылады. Жеке, жұптық, топтық және ұжымдық жұмыс сабақтың барлық түрлеріне ортақ нысан болып табылады. Жаңартылған білім беру мазмұнындағы жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың зерттеу қабілетін дамытады және табиғатты ғылыми тұрғыдан танудың әдістерін ашады. Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың зерттеу әдістерін қолдану тәсілі арқылы мұғалім шектеулі уақытты тиімді пайдаланып, сапалы әрі көлемі жағынан көп жұмыс жасап, оқушылардың жаңа оқу материалдарын меңгеруге дайындығын және қандай мәселеге көбірек көңіл бөлу керектігін анықтайды. Сонымен қатар,оқушылардың табиғи білім құмарлығының дамуына,әлем жайлы ой - өрісінің кеңеюіне,ғылымды түсініудің және қоршаған ортаны тұтастай қабылдауының дамуына, қоршаған ортаны қорғау және бағалай білу біліктерінің дамуына көмектеседі. Қоршаған әлемнің күрделілігі мен көп қырлылығын,сондай - ақ табиғи құбылыстар мен үдерістердің өзара байланысын зерделейді.Өлі және тірі табиғатта болып жатқан кейбір табиғи құбылыстар мен үдерістердің себептерін ашады. Жаратылыстану ғылымы бойынша білімнің адамның көптеген іс - әрекет түрлері үшін маңыздылығын біледі.
Бұл пәнді оқу қоршаған ортаның түрлі құбылыстары мен нысандары
жайлы білімнің жинақталуына және күнделікті өмірде алуан түрлі
практикалық және зерттеу әрекеттері арқылы алынған білімнің байланысын түсінудің қалыптасуына көмектеседі. Биология, География, Химия, Физика пәндерін негізгі мектепте оқытудың негізін қалаушы,алған білімдерін күнделікті өмірде (үйде ,мектепте,табиғат әлемінде) кездесетін табиғат құбылыстары мен үдерістерімен жұмыс істеуі туралы ақпаратты жинақтайды,өңдейді,талдайды және есте сақтау жүйесі артады. Өлі және тірі табиғаттағы үдерістердің сипатын, экожүйе компоненттерінің өзара байланысын,адам әрекетінің қоршаған әсерін анықтауға көмектесетін қарапайым эксперименттер мен бақылаулар жүргізе алады. Гипотеза құру және оларды тексерудің жолдарын ұсыну,эксперимент арқылы алынған нәтижелер негізінде қорытынды жасайды. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық - бұл жаратылыстану-ғылыми цикл пәндері бойынша меңгерген білімдерін қолдана білу, мәселелерді анықтау және тиісті шешім қабылдау үшін негізделген қорытындылар тұжырымдау және қорытынды жасай білу қабілеттерінің деңгейі. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық деңгейі PISA тапсырмалары блоктары арқылы өлшенеді. Жаратылыстану-ғылыми сауаттылық деңгейін бағалайтын PISA тапсырмалары, бірінші кезекте, төменде тереңірек қарастырылатын негізгі құзыреттілікке сәйкес келеді. PISA тапсырмаларының мазмұны тек құзыреттілікті нақты тексеру ғана емес, сонымен бірге шынайы өмірлік жағдаяттар мен мәселелерге негізделген, яғни мәнмәтіні бар. PISA-ның өлшеуіш құралдары тақырыптық блоктарға біріктірілген тапсырмаларды құрастырады. Тапсырмаларда нақты бір шынайы өмірлік жағдаят сипаттамасы бар, ол проблемалар және негізгі тапсырмаға байланысты туындаған бірқатар мәселелер түрінде беріледі. PISA-дағы әр тапсырманы келесі параметрлерге сәйкес жүйелеуге болады. Білімді бағалаудың басты бағыты құзыреттіліктің қалыптасу деңгейі болып табылады, ол арқылы оқушылар өз білімдерін өмірге байланысты мәнмәтіндерде қолдана алады. Бағаланатын білім, әдетте, метапәндер болып табылады және физика, химия, биологияның негізгі салаларынан, Жер және ғарыш туралы ғылымдардан, сондай-ақ технологиялардан таңдалып алынады. Жалпы айтқанда, жаратылыстану дегеніміз - бұл біртұтас кешенде шектеусіз қарастырылатын жаратылыстану ғылымдарының барлық біріктірілген жиынтығы. Қазіргі кезде жаратылыстану ғылымына астрономия, физика, химия, биология, биохимия, биофизика, география, генетика, геология, радиобиология, радиохимия сияқты ғылыми пәндер кіреді. Уақыт өте келе бұл ғылымға бірқатар жаңа пәндер енбейтініне сенімділік жоқ. Табиғаттану бірқатар ғылыми мақсаттарды көздейді, оның бірі - табиғатта болып жатқан процестердің мәнін ашып, алынған мәліметтерді жүйелеу, ал екіншісі білімнің алғашқы мақсаттарын орындау кезінде алынған нәтижелердің практикалық қолданылуын табу болып табылады. Бұл пәннің түпкі мақсаты қоршаған әлем туралы біртұтас тұжырымдаманы әзірлеу болып табылады, ол өз ішінде даулы нүктелерді қалдырмайды. Алынған білімді қолдану ең алдымен жаңа технологияны дамытуда мүмкін болады. Ал бұл өз кезегінде қоғамдық өндірістің дамуына әкеледі. Қоғамдық өндіріс дегеніміз, бір қарағанда, жаратылыстану ғылымымен ерекше байланысты емес экономикалық категория. Бірақ бұл пікір қате, өйткені егер сіз шынжыр табудан іске асыруға дейінгі барлық тізбекті іздесеңіз, онда жаратылыстану қоғам өмірінің барлық кезеңдерінде оның өмірі мен дамуында маңызды әлеуметтік және әлеуметтік рөл атқарады екен. Белгілі бір сәтте, ғылыми ойлар жаңа деректерді ашып, жаңа ғылыми жаңалықтар пайда болған кезде, бірден сұрақ туындауы керек: жаңа ашылулар онсыз да ғалымдардың қарауында тұрғанмен қайшы келе ме? Сондықтан жаратылыстанудың ғылым ретінде табысты жұмыс істеуінің бір кілті - ашық пікірталастардың болуы және даулы мәселелерді талқылау, өйткені дау кезінде әрдайым шындық туады. Жаратылыстанудың айрықша ерекшелігі - онда бір-бірінен бөлінбейтін ғылыми білім салаларының болуы. Егер бір пән бірыңғай ғылыми тұжырымдамадан алынып тасталса, онда жаратылыстану ғылымының өмір сүруінің барлық мәні жоғалады. Қазіргі кезде оқушылардан білім алу үшін өздерінің оқу үдерісіне белсене қатысуын талап етеді. Ал ол үдеріске белсене қатысу үшін балалар қалай оқу керектігін білу керек. Яғни ұстаздар қауымы нені үйретемін? деген сұраққа емес, қалай оқу керектігін үйретемін? деген сұраққа жауап іздеу қажет.Елімізде жаңартылған білім мазмұнына көшу осы талаптарға бастайтын қадам болып табылады. Жаңартылған бағдарламаның мәні -- баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Оқыту әдістерінің барлық аспектілері сындарлы оқыту теориясымен үйлеседі. Сындарлы оқыту тәсілдері білім берудің дәстүрлі әдістерімен салыстырғанда, оқыту кезінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді (Hattie, 2011). Сындарлы оқыту тәсілдері оқушылардың оқуды алдыңғы білімдерімен ұштастыра отырып, жаңа білім алуын көздейтін тұжырымдамаға негізделген. Бұл жерде ең маңыздысы: оқушылардың алдыңғы алған дағдылары жаңа дағдыларды меңгеруге үлкен ықпалын тигізеді, ал егер ол ескерілмесе, онда білім тереңге бармай, үстірт меңгерілген таяз білім болмақ. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек.Осы орайда бастауыш сыныптарда жаңартылған білім мазмұнымен бірге енгізілген жаратылыстану пәнінің алатын орны ерекше. Жаратылыстану пәні бағдарламасыныңнегізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Пән бойынша берілетін білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады. Пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын, сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді. Ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға , ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауғадағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсатыбастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы баланың тапсырманы өздігінен ізденіп орындауы және дұрыс тұжырым жасауына бағытталуы , сондай-ақ баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын арттыру. Жаратылыстануды оқу мәнмәтініндегі медиа және ақпараттық сауаттылық оқушылардың ғылыми-жаратылыстану ақпараттарын түрлі дерек көздерінен ала білу біліктілігі, мысалы, оқулықтар, интернет-ресурстар, бейнематериалдар, виртуалды зертханалар және симуляциялар, интерактивті қосымшалармен жұмыс істеу, іздеу әдістерін меңгере алу, негізгі ойды бөліп көрсету, оның нақтылығы мен сенімділігін талдау және бағалай алу қабілеттері, сондай-ақ алған білімдері мен дағдыларын әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды орындау үшін қолдану алуды қамтиды. Жаратылыстану ғылымдары әдіскердің қарамағына Мектептегі жаратылыстану курсын құру үшін ғылыми материалдарды ғана емес, сонымен қатар табиғатты зерттеу әдістерін де ұсынады. Философия кез-келген ғылымның, соның ішінде жаратылыстану техникасының әдіснамалық негізі болып табылады. Ол танымның жалпы принциптері мен әдістерінің жүйесін дамытады. Философиялық идеялар ғылыми ізденістің бағытын анықтайды. Мұны философияның мәні түсіндіреді, ол адамның айналасындағы әлемдегі орнын түсінеді. Танымның диалектикалық теориясы негізінде жаратылыстану ұғымдарын қалыптастыру және дамыту әдістемесі жасалады. Оқыту мазмұны, оқыту формалары, оқыту әдістері сияқты әдістеменің негізгі ұғымдарын анықтауда олардың философиялық шығу тегін оңай анықтауға болады. Мектепке дейінгі білім беруді жобалайтын жаратылыстану әдістемесі балалар психологиясының деректерін балалар психикасының заңдылықтары мен механизмдері туралы, олардың танымдық іс -- әрекетінің даму ерекшеліктері туралы, сонымен қатар олардың есте сақтау, зейін, қиял, ойлау, ерік-жігер мен сезімдер туралы ескеруі керек. Жаратылыстану әдістемесі жасқа байланысты физиология мен гигиенамен байланысты, өйткені жаратылыстану бойынша оқу-тәрбие процесін жасау кезінде балалардың денсаулығын сақтау және нығайту талаптарын ескеру қажет. Этика мораль туралы ғылым ретінде табиғаттағы мәдени мінез-құлық ережелерін дамытуға, оған жауапкершілікпен қарауды қалыптастыруға, балада жағымды адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеуге материал береді. Сондай-ақ, адамның шындыққа, оның ішінде табиғатқа эстетикалық қатынасының заңдылықтарын ескеру қажет, Сонымен, жаратылыстану әдістемесінде ғылымаралық байланыстардың кең спектрі бар. Жаратылыстану пәнінің мазмұнында бірыңғай құрылым құру үшін осы жүйенің бірінші тәртібінің элементтері болып табылатын зерттеу объектілері бөлінеді. Бұл элементтерді таңдау ғылымның зерттелетін бөліміне байланысты. Сонымен, Физика бөлімін зерделеу кезінде келесі объектілерді бөліп алған жөн: физикалық шама, физикалық заң, физикалық құбылыс, математикалық модель, техникалық құрылғы, ғылыми гипотеза. Химия бөлімін зерделеу кезінде құрылымның мынадай элементтері бөлінеді: химиялық зат, химиялық реакция (химиялық құбылыс). Биология бөлімінде мыналарды бөліп көрсетуге болады: Биологиялық объект, биологиялық процесс (биологиялық құбылыс). Ғылыми теория және экологиялық проблема сияқты нысандар жаратылыстанудың барлық үш бөлімін зерттегенде ерекшеленеді. Сондай - ақ, Химия бөлімін зерттеу кезінде физикалық шамаларды, физикалық заңдылықтар мен физикалық құбылыстарды, биология бөлімін зерттеу кезінде ғылыми гипотезаларды бөлген жөн. 1-кестеде Бірінші ретті элементтер көрсетілген. Интегративті байланыстар негізінде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін күнделікті өмірде жаратылыстану білімі мен түсініктерін қолдану дағдыларын дамытуға ықпал ететін бастауыш мектепте жаратылыстану білімінің мазмұны іске асырылады. Бастауыш мектептегі жаратылыстану оқу пәні келесі білім деңгейлеріндегі Биология, Физика, География, Химия дербес оқу пәндерін зерделеуге арналған пропедевтикалық курс болып табылады, онда жаратылыстану ұғымдарын қалыптастыратын, білімнің кез келген саласы үшін маңызды зерттеу дағдыларының негіздері қаланады. Бастауыш білім беру жүйесінде жаратылыстану ұғымдарын қалыптастырудағы интегративті байланыстарды қарастырыңыз. Тірі табиғат, заттар және олардың қасиеттері, жер және Ғарыш, Табиғат физикасы ұзақ мерзімді жоспарының әрбір бөлімінде білім алушылардың зерттеушілік біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға бағытталған Мен зерттеушімін бөлімшесінің мақсаттары біріктіріледі. Жаратылыстану пәні бойынша Типтік оқу бағдарламасын талдай отырып, біз әр жаратылыстану сабағы зерттелетін процестер мен құбылыстарды дәйекті және жан-жақты ашуға ықпал ететін жаратылыстану ғылымдарын зерттеуге дайындық курсына айналады деп қорытынды жасаймыз. Оқушылар дүниетаным мен экологиялық мәдениетті қалыптастыратын маңызды пропедевтік пәннің негіздерін білуі керек. Әдістемелік жүйенің басты мақсаты химиялық, жаратылыстану және қолданбалы білімді интеграциялау арқылы оқушылар үшін қолжетімді деңгейде адам өмірінің негіздерін ашу болып табылады. Сабақтың кезеңі мен түріне байланысты негізгі мақсат білім беру міндеттері түрінде нақтыланады, олардың ішінде: білім мен дағдыларды біріктіру; химияға қызығушылықты арттыру; жұмыста тәуелсіздікті, зерттеу дағдыларын дамыту; өмірлік тәжірибені жинақтау; ағзадағы процестерді басқару қабілетін дамыту. Әдістемелік жүйенің мазмұнын әзірлеу кезінде авторлар Жаратылыстану білім беру саласының пәндерін - химия, биология, физика, экология; басқа білім беру салаларының пәндерінен интеграциялады және химиялық мазмұнға жақын білімді іріктеуді жүзеге асырды. Сонымен, география пәнінде климат, табиғи ресурстар (топырақ, минералдар, пайдалы қазбалар) және т. б. туралы білімге баса назар аударылады технология білім беру саласының еңбекке баулу пәнінен өнімді сақтау сапасы мен жағдайларына қойылатын талаптарды, теріні, шашты, тырнақты күтуге қойылатын талаптарды және т. б. білу қолданылды. жаңа оқу жоспарларында бөлінген (сурет 5). Семинарлардың мазмұнын құру монтаждық интеграция, интеллектуализация, теория мен практиканың өзара байланысы, балама таңдау, табиғи сәйкестіліктің әлеуметтік жеткіліктілігі қағидаттарына, сондай-ақ мазмұнды-процедуралық-белсенділік, жеке-жеке және құндылық-семантикалық, ақпараттық-тұтыну тәсілдеріне сүйене отырып жүзеге асырылды. Бұл өзін-өзі дамыту, өзін-өзі тәрбиелеу процестерін қолдауға, мектеп оқушыларының табиғатпен, қоғаммен, мәдениетпен қарым-қатынасында болып жатқан барлық нәрселердің жеке мағыналарын тәрбиелеуге мүмкіндік берді, оқушылар мен мұғалімнің мақсаттарын біріктіруге, өзара түсіністікке, өмірге деген ұмтылысты дамытуға ықпал етті.
1.2.Оқыту үдерісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдемелер:https:www.law.go.kr
Жаңартылған бағдарламаның мәні - баланың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру. Яғни, оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарла -маның негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Бұл жаңа жүйе бойынша бағдарлама әзірленіп, бастауыш сыныптарда Жаратылыстану оқулықтары екі жыл көлемінде қолданысқа түсіп отыр. Бастауышта зерттеу жүргізу дағдыларын қалыптастыратын және өмір сүретін әлем туралы жаңа Жаратылыстану пәні енгізілді. Жартатылыстану пәні бастауыш мектепке бірнеше себептерге байланысты енгізіліп отыр. Атап айтқанда:
-пән мазмұнындағы деректер мен білімдер жүйесі оқушылардың қоршаған әлем туралы, атап айтқанда, әртүрлі денелер мен құбылыстар туралы алғашқы білімін қалыптастырады.
-пән оқушының ғылыми-зерттеу дағдысын: сұрақ қою және сол сұраққа жауап табу, зерттеу жоспарын дайындау және болжам жасау, сұрақтарға жауап табу үшін зерттеулер жүргізу; зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді жинақтау, өңдеу және түсіндіру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
-бастауыш сыныпта оқушылар пәнді меңгеру барысында дәстүрлі емес ойлау формаларына үйренеді, ақиқатпен байланысты іс-әрекеттердің жауабын табуға, сұрақтар қоюға дағдыланады, ғылыми-зерттеу тәсілдерін түсініп, ойлауға және бақылауға дағдыланады. Жаратылыстану пәнінің мақсаты-бастауыш сынып оқушыларын әрі қарай жаратылыстану ғылымы пәндерін (биология, химия, физика) меңгеруге дайындау, күнделікті өмірде (үйде, мектепте, табиғатта) көрген, бақылаған құбылыстары мен үдерістерді түсіндіру, сипаттау үшін алған білімдерін пайдалана білу дағдыларын қалыптастыру. Жаратылыстану пәні оқушылардың ғылыми-зерттеушілік дағдыларын дамытуға бағытталған. Бұл пәннің артықшылығы: бала тапсырманы өздігінен ізденіп орында- уына және дұрыс тұжырым жасауына бағыттайды, баланың ойлау қабілетін дамытып, ғылыммен айналысуына ықыласын туғызады. Қытай философы Конфуций айтқан Маған айтып берсең-ұмытып қаламын, көрсетсең-есте сақтаймын, өзіме жасатсаң-үйренемін дегендей сабақтарымызда үйренгенін өмірде қолдана алатындай шәкірттеріміз білімді де саналы болуына өз үлесімізді қалай қосамыз?! Оқушылардың білім деңгейін қалай арттырамыз. Жаратылыстану бағытында 1-2 сыныптарда Жаратылыстану, 3-4 - сыныптарда Дүниетану пәндері оқытылады. Пәннің ерекше мәнге ие болу себебі ол - барлық жаратылыстану пәндерінің, оның ішінде биология, география, химия, экология пәндерінің бастамасы болғандықтан, сол пәндер бойынша элементарлық білім негізі қаланады. Бала дүниеге келгеннен кейін өзін қоршаған барлық дүниені тануға талпынады. Бастауыш сынып бүлдіршіні - белсенді дүниетанушы. Сондықтан осы пәнді оқыту арқылы оқушы тұлғасын тәрбиелеуге басты назар аударылады. Кез-келген ғылым саласы сияқты жаратылыстану бағытындағы пәндер оқушының ғылыми дүниетанымын қалыптастырып, ғылыми білім жүйесіне негізделіп, танымның логикалық - саналы тәсілдеріне арқа сүйей отырып, оқушыға берілетін теориялық біліммен сипатталып, ғылыми категориялар мен дәлелдерді кеңінен пайдалануға машықтандырады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика, физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады. Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Атап айтсақ, география пәнін оқытуда көбінесе сыни тұрғыда оқыту технологиясын қолданса,биология мен химия пәнін оқытуда жұптық,топтық жұмысты, ал физика, математика пәндерін оқытуда деңгейлеп оқыту, дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ),математикалық білім технологиясы көбірек қолданылады. Бастауыш сыныпта Жаратылыстану пәнін оқытуда әр түрлі жаңа технология элементтерін сабақтың мазмұнына байланысты жоспарлап қолдану өз нәтижесін жақсы береді. Баланың қабылдау ерекшелігі де ескерілу керек. Бұл фокторларды еске алмай білім берілсе ол нәтижесіз болады. Бұл жерде мұғалім шеберлігі басты роль ойнайды. Негізі тірек - сызба нұсқалары балаға берілетін білімді жеңілдетеді. Есте сақтау қабілеті, төмен баланың ойында өткен тақырып тез сақталады .Сызба арқылы білім шашыранқы түрде емес,нақты беріледі.Үйренген нәрсесін сызба арқылы беруге дағдыланады. Кестелер сабақты ғылыми тұрғыдан түсіндіруге мүмкіндік береді. Баланың шығармашылық қабілеті артып өз бетінше сызбалар құрастыруға талпынады.
Баланы бастауыш сыныптан бастап бейімдеу - осы жаратылыстану пәнін дұрыс жүргізуден басталады. Жаратылыстану бағытында 1-4 сыныптарда Жаратылыстану, Дүниетану пәндері оқытылады. Пәннің ерекше мәнге ие болу себебі ол - барлық жаратылыстану пәндерінің, оның ішінде биология, география, химия, экология пәндерінің бастамасы болғандықтан, сол пәндер бойынша элементарлық білім негізі қаланады. Бала дүниеге келгеннен кейін өзін қоршаған барлық дүниені тануға талпынады.
Бастауыш сынып бүлдіршіні - белсенді зерттеуші, дүниетанушы.. Сондықтан осы пәнді оқыту арқылы оқушы тұлғасын тәрбиелеуге басты назар аударылады. Кез-келген ғылым саласы сияқты жаратылыстану бағытындағы пәндер оқушының ғылыми дүниетанымын қалыптастырып, ғылыми білім жүйесіне негізделіп, танымның логикалық - саналы тәсілдеріне арқа сүйей отырып, оқушыға берілетін теориялық біліммен сипатталып, ғылыми категориялар мен дәлелдерді кеңінен пайдалануға машықтандырады. Мектептегі жоғарғы сыныптарда мамандыққа бейімдеу бойынша жаратылыстану - математика бағытында математика, физика, география, биология, химия, информатика және технология пәндері оқытылады. Ал бастауыш сыныпта оқытылатын жаратылыстану пәні осы пәндерге баланы бағыттау, бейімдеу болып табылады. Енді осы жаратылыстану пәнін оқытуға тоқтала кетейік. Жаратылыстану пәнінің құзіреттілігін арттыруда қандай әдіс-тәсілдерді қолдану тиімді деген сұрақ туындайды. Атап айтсақ, география пәнін оқытуда көбінесе сыни тұрғыда оқыту технологиясын қолданса,биология мен химия пәнін оқытуда жұптық,топтық жұмысты, ал физика, математика пәндерін оқытуда деңгейлеп оқыту, дидактикалық бірліктерді ірілендіру (ДБІ),математикалық білім технологиясы көбірек қолданылады. Білім алушылар Биология, География, Табиғаттану, жаратылыстану, экология, тарих сабақтарында өсімдіктер әлемі мен табиғи жағдайларды өз бақылаулары арқылы бірқатар физикалық ақпарат алады. Бұл физика сабақтарын әртараптандыруға, оларды қызықты, қызықты етуге мүмкіндік береді. Пәнаралық байланыстар оқушылардың табиғат құбылыстары туралы тұтас түсініктерін қалыптастыруға ықпал етеді, әртүрлі пәндерді оқуда өз білімдерін пайдалануға көмектеседі. Бізді қоршаған әлем мектеп оқушыларын қызықтырады, оларды өмірдің сұрақтарына жауап беруге шақырады. Сондықтан оқу процесіне иллюстрациялық ақпаратты енгізу тарих, экология, география, биология пәндерінен физика мұғаліміне тақырыпты табиғат өмірінің маңызды аспектілерімен, адам іс-әрекетімен байланыстыруға мүмкіндік береді. Тарихи, гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми цикл пәндерімен байланысты міндеттер оқушылардың белсенділігін арттыруға, олардағы шығармашылық мүмкіндіктерді, логикалық ойлауды дамытуға мүмкіндік береді. Физика пәні бойынша оқу бағдарламасы пәнаралық сипатқа ие және жобалау - зерттеу қызметіне бағытталған. Физика сабақтарында оқушылар алуға тиіс ғана емес, білім саласындағы жобалау әдістері, бірақ және кеңейтеді, өздерінің ой-өрістерін арттырып, ой-өріс, өзін-өзі сенімділік. Физика оқу пәні білім алушыларда өмір бойы оқу қабілетінің негізін құрайтын пәнаралық ұғымдар мен түйінді құзыреттерді меңгеруді, ойлаудың дербестігін, ғылыми дүниетанымды меңгеруді қамтамасыз ететін әмбебап оқу іс-әрекеттерін дамытуға бағытталған. Қазіргі уақытта мұғалімнен оқушыға тікелей білім беруге негізделген дәстүрлі әдістер үмітсіз ескірген. Бірыңғай ақпараттық кеңістік жағдайында заманауи білім беру технологиялары маңызды бола түсуде. Пәнаралық байланыстар және білім берудің әртүрлі нысандарының интеграциясы білім беру процесін модельдеудің негізгі факторлары болып табылады. Білім адамның бүкіл саналы өмірінде жүзеге асырылатындығын және онда өзін-өзі тәрбиелеу маңызды рөл атқаратынын ескеру қажет. Сондай-ақ, ядролық физиканы оқытуда пәнаралық байланыстарды пайдалану маңызды.
Пәнаралық өзара байланыс келесі мақсаттарды көздейді:
- жаратылыстану ғылымдарының диалектикалық бірлігі негізінде табиғатқа бірыңғай көзқарасты қалыптастыру;
- ғылымның жалпы жүйесіндегі пәннің рөлін түсіну; білім берудің жүйелілігін қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімін жүйелеу-табиғаттың негізгі заңдарын жинақтау;
- білім алушылардың құбылыстар, теориялар, ғылыми әлемдер арасындағы пәнаралық байланыстарды байланыстыру қабілетін қалыптастыру;
- пәнаралық қарым-қатынастың теориялық және практикалық білімнің дамуы мен тереңдеуіне әкелетін эвристикалық принцип ретінде түсінілуін қамтамасыз ету;
- оқыту процесінде пәнаралық коммуникацияны пайдалану арқылы әлемнің бірлігімен байланысты әлемдік дамуды қарастыру.
1.3.Жаратылыстануды оқытуда АКТ қолдану https:www.moel.go.krpolicypolic yinforeclamarionlist.do
Бастауыш мектепті ақпараттандыру қазіргі білім беру мақсатына жету және ХХ1 ғасырдағы баланың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру үшін маңызды рөл атқарады. Бүгінгі таңда балаларды оқытудың маңызды атрибуттарының бірі - компьютер. Компьютердің көмегімен оқушылар жаңа ақпаратты іздеуді және онымен жұмыс істеудің практикалық тәсілдерін үйренеді, компьютерлік сауаттылықты игереді, нәтижесінде оқу процесінде білімді игеруге деген ынтаны арттырады. Бастауыш мектептегі "қоршаған әлем" пәнінің ерекшелігін ескеру ақпараттық - коммуникациялық технологиялардың маңыздылығын, оқу процесін оңтайландыру және оның нәтижелерінің сапасын арттыру үшін АКТ құралдарына жүгінудің орындылығын негіздеуге мүмкіндік береді. Бұл мақаланың мақсаты - Бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" пәнін оқыту контексінде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану ерекшеліктерін зерттеу, олардың дидактикалық артықшылықтарын негіздеу. Мақаланың негізгі материалын баяндау. Бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" курсын оқытудың нәтижесі - жаратылыстану тұжырымдамалары жүйесін қалыптастыру, табиғат компоненттері арасында өзара байланыс орнату, тірі және жансыз табиғат элементтерінің адамдардың еңбек қызметіне әсерін түсіну; адамның қоғамдағы рөлін, әлеуметтік процестер мен құбылыстардың жалпы мәнін анықтау. "Бастауыш мектептегі" қоршаған әлем " пәні күрделі, бірақ өте қызықты және танымдық. Пәнге деген қызығушылық жоғалмауы үшін сабақты қызықты, шығармашылық ету керек. Мұнда ақпараттық - коммуникациялық технологиялар көмекке келеді".
Осы зерттеу контексінде оқытудың ақпараттық - коммуникациялық технологиясы (АКТ) оқу процесінің тиімділігін барынша қамтамасыз ететін компьютерлік желілер негізінде ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы оқу мақсатын іске асыруға бағытталған педагогикалық әдістер мен техникалық құралдардың жиынтығы ретінде түсініледі.Қазіргі заманғы ақпараттық қоғамды құру және дамыту білім беруде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдануды көздейді. Педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді талдау Оқу процесінде ақпараттық - коммуникациялық технологияларды қолдану мүмкіндік беретінін көрсетеді:- оқу мотивациясын арттыру;- шығармашылық әлеуеттің өзін - өзі жүзеге асыруын қамтамасыз ету;- білім алушылардың танымдық саласын жандандыру;- сабақ өткізу әдістемесін жетілдіру;;- оқу процесінің тиімділігін арттыру;- бастауыш сынып оқушыларының оқу нәтижелерін уақтылы бақылау;- жұмысты тиімді жоспарлау және жүйелеу;- ақпараттық - коммуникациялық технологияларды өздігінен білім алу құралы ретінде пайдалану;- сабақты немесе іс - шараны сапалы және жылдам дайындауды жүзеге асыру.Бастауыш сынып мұғалімдерінің теориялық көздері мен педагогикалық тәжірибесін талдау бастауыш мектепте "Қоршаған әлем" оқу курсын оқыту контексінде АКТ - ға жүгінудің негізгі мақсаттарын анықтауға мүмкіндік береді, атап айтқанда:- табиғат объектілерін, карталарды, схемаларды және т. б. көрсету;- табиғат және табиғи құбылыстар туралы деректі фильмдер, мультфильмдер көрсету;- мәтіндік оқу материалдарын таңдау (өлеңдер, жұмбақтар, әңгімелер, қызықты фактілер және т. б.);- оқыту ойындарын өткізу;- дидактикалық материалдарды әзірлеу: тапсырмалары бар карточкалар, схемалар, кестелер;- көрнекі құралдарды көрсету;- мультимедиялық қолдаумен педагогикалық бағдарламалық құралдарды пайдалану және т. б."Қоршаған орта" пәні аясында ақпараттық - коммуникативтік технологияларға үндеуәлем" бастауыш мектебінде білім алушылардың бірқатар негізгі құзыреттерін қалыптастыруға мүмкіндік береді, атап айтқанда:- оқу - танымдық құзыреттілік;- ақпараттық құзыреттілік;- коммуникативтік құзыреттілік;- жалпы мәдени құзыреттілік.Педагог - практика Н. А. Брызгалованың пікірінше, қоршаған әлем сабақтарында АКТ - ға жүгінудің келесі артықшылықтары бар.- АКТ - ға жүгіну бастауыш сынып оқушыларын сабақтарда оқытудың оң уәждемесін күшейтеді, олардың танымдық қызметін жандандырады;- АКТ қолдану сабақтарды жоғары эстетикалық және эмоционалды деңгейде өткізуге мүмкіндік береді;- АКТ құралдары сабақтарда көрнекілікті қамтамасыз етеді, көптеген дидактикалық материалдарды тартады;- акт арқасында қоршаған әлем сабақтарында орындалатын жұмыс көлемі 1, 5 - 2 есеге артады;- "қоршаған әлем" курсының мазмұнын зерделеу контексінде АКТ - ға жүгіну арқылы оқытуды саралау мен дараландырудың жоғары дәрежесі қамтамасыз етіледі;- АКТ қолдану бастауыш сынып оқушыларының өзіндік іс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz