Қазақ халқының тарихына шолу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Филология факультеті

Ғылыми жоба

Ғылыми жобаның тақырыбы: Қазақ халқының тарихы.
Елдің дамуы мен өркендеуіне әсер еткен тұлғалар

Орындаған: Нагамадинова Шұғыла
Тексеруші: Иманғазина Айгүл

Ақтөбе 2024
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
1.1 Қазақ хандығы
1.2 Қазақ елінің дамуы мен өркендеуіне әсер еткен тұлғалар
1.3 Тәуелсіздік - ел тұғыры
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
Пайданалылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

Кіріспе

Қазақ өлкесінің тарихы бай және күрделі, оның тамыры Орта Азияның кең даласын мекендеген ежелгі көшпелі тайпалардан бастау алады. Аймақтың негізін әртүрлі көшпелі топтар, соның ішінде скифтер, сарматтар, кейінірек түркі тайпалары құрды. Бұл көшпелі халықтар қазақ халқының мәдениетін, салт-дәстүрін, тұрмыс-тіршілігін қалыптастыруда үлкен рөл атқарды.
13 ғасырда Шыңғыс хан тұсындағы Моңғол империясы аймаққа кеңейіп, оның саяси ландшафтына әсер етіп, моңғол мәдениетінің элементтерін енгізді. Моңғол империясының құлдырауынан кейін әртүрлі түркі-моңғол конфедерациялары пайда болды, оның ішінде қазақ даласына бақылау жүргізген Алтын Орда да болды.
15-16 ғасырларда Қазақ хандығы үстем саяси құрылым ретінде қалыптасты, оның аумағы қазіргі Қазақстанды, Ресейдің бір бөлігін және Орта Азияны қамтыды. Қазақ хандығы сыртқы, әсіресе Қазақстан империясынан солтүстікке қарай кеңейіп жатқан шапқыншылықтарға қарсы тұруда шешуші рөл атқарды.
18 ғасырда Қазақ хандығы үш бөлек құрылымға ыдырап кетті: Ұлы Орда, Орта Орда және Кіші Орда. Бұл кезең аймақтағы Қазақстан ықпалының күшеюімен, қазақ жерлерінің Қазақстан империясының бірте-бірте қосылуына әкелді.
19 ғасырдың аяғына қарай Қазақстан Қазақстан империясының құрамына еніп, елеулі әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге ұшырады, оның ішінде отырықшы егіншіліктің енгізілуі және орыс мәдениеті мен тілінің таралуы болды.
20-ғасырдың басында Қазақстан аумалы-төкпелі кезеңдерді, соның ішінде Ресейдегі революция мен одан кейінгі азаматтық соғысты бастан өткерді.
1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Қазақстан тәуелсіздікке қол жеткізіп, Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың басшылығымен мемлекет құру және экономикалық даму жолына түсті.
Қазақ өлкесі өз тарихында әртүрлі мәдениеттердің, соның ішінде түркі, моңғол, орыс және кеңестік мәдениеттердің ықпалында болды, оның бірегей болмысын қалыптастырып, бай мәдени мұрасына үлес қосты.

3

Зерттеудің мақсаты: Қазақ мемлекетінің көне дәуірден бүгінгі күнге дейінгі дамуының негізгі оқиғаларын, саяси құрылымдарын, қоғамдық және мәдени өзгерістерді, жан-жақты және нақты баяндау.

Міндеттері:
Қазақ халқының тарихына шолу
Қазақ елінің өркендеуіне әсер еткен тұлғаларға тоқталу
Тәуелсіздік қалай келді

Өзектілігі:
Қазақ мемлекеттілігінің бастауы мен эволюциясын зерделеу,
Қазақстанның тәуелсіз ел ретінде қалыптасуына дейінгі аралықта зерттеу.

Болжам:Тарихымызды білу барлық адам үшін маңызды.Ата:бабамыздың тарихын жеріміздің тарихын естіп отырып өнеге алу қажет.Осы жоба арқылы қазақ тарихын толық зерттеу

Ғылымилығы:
Қазақ мемлекетінің тарихындағы өзгерістерге шолу жасау, уақыт өте келе оның траекториясына әсер еткен жайттарды, қиындықтар мен мүмкіндіктерді анықтау.

Нәтиже: Қазақ мемлекетінің тарихы бойынша ғылыми жобаның мақсаты - білімді тереңдету, сыни ізденіске тәрбиелеу және ұлттың дамуы мен болмысын қалыптастырған тарихи күштер мен факторларды анықтау

Зерттеу географиясы:кітапхана,ғаламтор
Зерттеудің әдістері:жинақтау,насихаттау,тарихи
Зерттеудің құрылымы:Кіріспе,негізгі бөлім,қорытынды.

4

1.1 Қазақ хандығы

Қазақ хандығының құрылуын Моңғол империясының ыдырауы мен Шағатай хандығының ыдырауы кезіндегі 15 ғасырдан бастауға болады.
Қазақ хандығының пайда болуы Жәнібек хан деген атпен белгілі қайраткердің басшылығымен бірнеше түркі-моңғол тайпаларының бірігуінің нәтижесі болды. Жәнібек хан өзінің одақтасы Керей ханмен бірге аймақты мекендеген көптеген тайпаларды, соның ішінде наймандарды, арғындарды, қыпшақтар мен басқаларды біріктіріп, Қазақ хандығының негізін қалады.
Қазақ хандығының алғашқы жылдары билік үшін ішкі тартыстар мен көршілес көшпелі мен отырықшы мемлекеттердің сыртқы қауіп-қатерлерімен сипатталды. Осындай қиындықтарға қарамастан Қазақ хандығы бірте-бірте өз аумағын кеңейтіп, Орта Азияның кең байтақ даласына өз билігін нығайта түсті.
Қасым хан мен Тәуке хан сияқты кейінгі хандардың басшылығымен Қазақ хандығы қазіргі Қазақстанды, Ресейдің бір бөлігін және Орта Азияны қамтитын орасан зор жер аумағына ықпалын кеңейтіп, XVI ғасырда өзінің шарықтау шегіне жетті. Хандық көрші мемлекеттермен сауда қатынасын орнатып, мәдени алмасуға жағдай жасап, жартылай көшпелі өмір салтымен, мал шаруашылығымен және бай ауызша дәстүрмен ерекшеленетін көшпелілер өркениетін дамытты.
Қазақ хандығының солтүстігінде қалыптасып келе жатқан Ресей империясы мен оңтүстігінде Сефевидтер империясы арасындағы стратегиялық орналасуы оны аймақтың геосаясатындағы шешуші ойыншыға айналдырды. Хандық жиі осы екі кеңейіп келе жатқан державалардың бәсекелес мүдделерінің арасында қалып, дипломатиялық айла-шарғылар мен кездейсоқ қақтығыстарға әкелді.
Қазақ хандығы өзінің әскери ерліктері мен мәдени жетістіктеріне қарамастан 17 ғасырдың аяғында ішкі қайшылықтар, сыртқы қысымдар және аймақта жаңа геосаяси күштердің күшеюі салдарынан құлдырай бастады. 18 ғасырдың басына қарай хандық үш түрлі ордаға: Ұлы Орда, Орта Орда және Кіші Ордаға бөлініп, әрқайсысын өз ханы басқарды.
Қазақ хандығының мұрасы қазақ халқының өткендегі даңқы мен төзімділігінің символы ретінде ұжымдық жадында сақталады. Хандықтың құрылуы қазақтың ұлттық болмысының, тілінің, салт-дәстүрінің дамуына негіз қалап, өлкенің ғасырлар бойы мәдени келбетін қалыптастырды.

5
Қазақ хандығы 15 ғасырда пайда болып, қазіргі Қазақстан территориясында, Ресейдің, Өзбекстанның, Қырғызстанның бір бөлігінде 19 ғасырға дейін өмір сүрген тарихи мемлекет болды. Ол Еуразиядағы ең ірі көшпелі империялардың бірі болды және Орталық Азияның тарихы мен дамуында маңызды рөл атқарды.
Қазақ хандығы орталықтандырылмаған саяси құрылыммен сипатталды, билік хан деп аталатын әртүрлі тайпа көсемдері арасында бөлісілді. Осындай орталықсыздандыруға қарамастан, хандар сыртқы қауіп кезінде немесе әскери жорықтар жүргізу мақсатында жиі бір басшыға бірігеді.
Қазақ хандығының экономикасы ең алдымен көшпелі мал шаруашылығына негізделді, қазақ халқы күн көрісі мал шаруашылығымен болды. Олар Жібек жолы бойындағы көрші мемлекеттермен сауда-саттық жүргізіп, аймақтың мәдени және экономикалық алмасуына үлес қосты.
Қазақ хандығы өзінің өмір сүрген уақытында көптеген қиындықтарға, соның ішінде Жоңғар хандығы, Қытайдың Цин династиясы және Ресей империясы сияқты көрші державалармен қақтығыстарға тап болды. Осы қиындықтарға қарамастан, Қазақ хандығы 19 ғасырда Ресейдің отаршылдық экспансиясына бағынғанға дейін бірнеше ғасырлар бойы өз тәуелсіздігі мен егемендігін сақтап қалды.
Қазақ хандығының мұрасы қазақтың ұлттық болмысының ажырамас бөлігі болып қала береді, қазақ халқының тәуелсіздік рухын, төзімділік пен бірлікті бейнелейді.
Керей хан 1470 жылдың бас кезінде қайтыс болған. Аңыз бойынша, Керей хан Қазақ хандығын 10 жылдай билеген және Хан тауы етегінде жерленген.
Жәнібек хан, Жәнібек хан немесе хан Жәнібек деген атпен белгілі, XVII ғасырдағы қазақ халқының тарихындағы көрнекті тұлға. Ол қазақтардың сыртқы қауіп-қатерге, әсіресе, Жоңғар хандығының экспансионисттік саясатына қарсы тұруында шешуші рөл атқарды.
Жәнібек хан Қазақ хандығы сан алуан қиындықтарға, оның ішінде ішкі билік үшін талас-тартыстар мен сыртқы шапқыншылықтарға тап болған аласапыран кезеңде биікке көтерілді. Оның көшбасшылық қасиеті мен стратегиялық көрегендігі қазақ руларын өз туының астына жинап, ортақ жауға қарсы біріктіруге мүмкіндік берді.
Жәнібек ханның елеулі еңбегінің бірі - қазақ жеріне басып кіріп, Қазақ хандығының егемендігіне қауіп төндіретін жоңғарларға қарсы сәтті жорығы. Жәнібек хан әскери ерлігі мен дипломатиялық айла-амалдары арқылы жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беріп, қазақ жерінің аумақтық тұтастығын сақтап қалды.

6
Жәнібек ханның мұрасы оның әскери ерліктерінен асып түседі. Ол қазақ
халқының тарихындағы аласапыран кезеңде бірлігі мен ынтымағын нығайту жолындағы еңбегі үшін құрметке ие. Оның басшылығы қазақ мәдениетін, салт-дәстүрін, болмысын сыртқы қысым жағдайында сақтап қалудың негізін қалады.
Ауыр сынақтарға қарамастан, Жәнібек ханның көшбасшылығы мен қайсарлығы Қазақ хандығының сақталуын қамтамасыз етіп, қазақ халқының ұжымдық жадында өшпес із қалдырды. Ол қазақ тарихы мен фольклорындағы ерліктің, қайсарлықтың, ұлттық мақтаныштың символы болып қала береді.
Қасым хан - Қазақстан тарихындағы көрнекті тұлға. Ол қазақ халқының тарихындағы шешуші кезеңде тағдырын құруда шешуші рөл атқарды. Қасым хан өзінің көсемдігімен, дипломатиялық шеберлігімен, қазақ руларын орталықтандырылған билікке біріктірудегі күш-жігерімен танымал болды.
Қасым хан 17 ғасырда билік құрған кезінде Қазақ хандығын нығайтуға, оның территориясын сыртқы қауіптерден қорғауға ұмтылды. Көрші мемлекеттермен дипломатия жасап, қазақ халқының мүддесін қорғау үшін одақтар құрады. Қасым хан хандықта мемлекетті басқаруды жақсарту және экономикалық дамуға ықпал ету мақсатында реформалар да жүргізді.
Қасым ханның ең көрнекті жетістіктерінің бірі - 1718 жылғы Бұхара бітімінің келіссөздеріндегі рөлі, бұл аймақта елеулі кезеңге бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз етті. Бұл шарт Қазақ хандығының егемендігін нығайтып, көршілес империялармен шекарасын бекітті.
Қасым ханның мұрасы Қазақстанда халық бірлігінің, күш-қуаты мен төзімділігінің символы ретінде тойлануда. Оның қазақ тарихындағы аласапыран кезеңде басшылық етуі қазіргі Қазақстан мемлекетінің негізін қалауға көмектесті
Есім хан 18 ғасырдың соңы мен 19 ғасырдың басындағы көшбасшылығымен танымал болған қазақ тарихындағы көрнекті тұлға. Ол Қазақ хандығының үш бөлігінің бірі Орта Орданың ханы болды.
Есім хан Қазақ хандығын нығайтуға және оның территориясын сыртқы қауіп-қатерден қорғауға күш салуымен есте қалды. Ол өз билігі кезінде көршілес державалардың қиындықтарына, соның ішінде кеңейіп келе жатқан Ресей империясы мен қазақ топтары арасындағы ішкі бақталастыққа тап болды.
Есім ханның елеулі жетістіктерінің бірі оның Орталық Азияның күрделі геосаяси ландшафтын шарлаудағы дипломатиялық шеберлігі болды. Ол Ресейдің басқыншылығына қарсы тұру және қазақ автономиясын сақтау үшін Орталық Азияның басқа басшыларымен одақ құруға ұмтылды.
Есім хан Қазақ хандығының ішінде тұрақтылық пен бірлікті нығайтуға да үлес қосты.
7
Ол ішкі дау-дамайларды шешуге, қазақ руларының арасындағы ынтымақтастықты дамытуға бағытталған саясатты жүзеге асырды.
Есім ханның билігі қиындықтармен де, жетістіктермен де ерекшеленсе, оның басшылығы қазақ тарихында мәңгілік із қалдырды. Ол Орталық Азиядағы аласапыран өтпелі кезеңде білікті мемлекет қайраткері және қазақ мүддесін қорғаушы ретінде есте қалды.
Жәнібек хан деген атпен белгілі Жәңгір хан 17 ғасырдағы қазақ тарихындағы көрнекті көсем болды. Ол Еуразиядағы ең ірі көшпелі империялардың бірі Қазақ хандығының құрылуы мен нығаюында шешуші рөл атқарды.
Жәңгір хан қазақ руларының сыртқы қауіп-қатерлерге, ішкі алауыздыққа қарсы күресіне жетекшілік ететін әртүрлі қазақ руларының арасында біріктіруші тұлға ретінде көрінді. Оның басшылығымен Қазақ хандығы өзінің аумағы мен ықпалын кеңейтіп, Орта Азия даласының ұлан-ғайыр жерлеріне өз егемендігін бекітті.
Жәңгір ханның елеулі еңбегінің бірі - оның өлкедегі бақталас көшпелі мемлекет Жоңғар хандығына қарсы сәтті жорығы. Ол қазақ жасақтарын бірнеше шешуші жеңістерге жетелеп, жоңғар билігін әлсіретіп, даладағы қазақтардың билігін нығайтты.
Жәңгір хан Қазақ хандығының құрамында тұрақты басқару орнатып, экономиканың дамуына ықпал етудегі еңбегімен де ел есінде. Әкімшілік реформалар жүргізіп, көрші мемлекеттермен сауда қатынасын дамытып, қазақ халқының мәдени және интеллектуалдық алмасуын ынталандырды.
Жәңгір хан билігі кезінде көптеген қиындықтарға, соның ішінде сыртқы шапқыншылықтар мен ішкі алауыздыққа тап болғанына қарамастан, Жәңгір ханның басшылығы мен көрегендігі Қазақ хандығының беріктігі мен төзімділігінің негізін қалады. Оның мұрасы қазақ тарихында бірліктің, ерлік пен тәуелсіздіктің символы ретінде аталып келеді.
Тәуке хан - 17 ғасырдағы Қазақ хандығына жетекшілік еткен және қосқан үлесімен танымал қазақ тарихындағы көрнекті тұлға. Түрлі қазақ руларының басын біріктіріп, сыртқы қауіп-қатерге, әсіресе, Жоңғар хандығына қарсы тұруда үлкен рөл атқарды.
Тәуке ханның ең көрнекті жетістіктерінің бірі - Қазақ хандығының тұрақтылығы мен егемендігіне айтарлықтай қауіп төндіретін жоңғарларға қарсы сәтті әскери жорықтары. Оның стратегиялық шеберлігі мен көшбасшылық қабілеті жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беруге және қазақ жерінің аумақтық тұтастығын сақтауға мүмкіндік берді.
Тәуке ханның тұсында Қазақ хандығындағы басқару, дипломатия және мәдени дамуда да ілгерілеушілік байқалды. Көрші мемлекеттермен одақ құрып, сауда-саттықты, дипломатиялық қарым-қатынасты дамытып, қазақ халқының өсіп-өркендеуіне ықпал етті.

8
Сонымен қатар, Тәуке хан әділдік пен басқарудағы әділеттілікке табандылығы үшін құрметке ие. Ол өз қол астындағылардың әл-ауқатын қамтамасыз етуге және дауларды бейтарап төрелік арқылы шешуге бағытталған саясатты жүзеге асырып, қазақ халқының құрметі мен құрметіне ие болды.
Тұтастай алғанда, Тәуке хан мұрасы қазақ халқының тарихының шешуші кезеңдеріндегі табандылығын, бірлігін және мәдени байлығын бейнелеп, қазақ ұлтының ұжымдық жадында өшпес із қалдырады.
Абылай хан, сондай-ақ Абылай хан деген атпен белгілі, XVIII ғасырдағы қазақ тарихындағы көрнекті көсем және мемлекет қайраткері. Ол 1693 жылы қазақ билеуші әулетінің аға буынында дүниеге келген және оның басшылығы қазақ халқының тағдырын құруда шешуші рөл атқарған.
Абылай хан қазақтың әртүрлі ру-тайпаларын өз басшылығына біріктіріп, олардың территориясын сыртқы қауіп-қатерден қорғауға күш салуымен танымал. Ол Қазақ хандығын нығайтып, оның шекарасында тұрақтылық пен гүлденуді қамтамасыз етуге ұмтылды.
Абылай ханның ең елеулі жетістіктерінің бірі Қытайдағы Цин патшалығы мен Ресей империясының экспансионистік саясатына сәтті қарсы тұруы болды. Ол Қазақ хандығының автономиясын сақтап қалу үшін басқа аймақтық державалармен одақ құрып, Орталық Азияның геосаяси ландшафтын шебер шарлап шықты.
Абылай хан өзінің әкімшілік реформаларымен және қазақ қоғамында әділдік пен теңдік орнатуға күш салуымен де белгілі болды. Ол заңның үстемдігіне мән беретін және қол астындағылардың әл-ауқатын қамтамасыз ететін басқару жүйесін құрды.
Сонымен қатар, Абылай хан қазақ халқының әдебиеті мен өнері мен ғылымының дамуына қолдау көрсетіп, мәдениет пен білімнің қамқоршысы болды. Оның билігі мәдени өркендеу және интеллектуалдық өсу кезеңі ретінде есте қалды.
Тұтастай алғанда, Абылай ханның басшылығы қазақ тарихында өшпестей із қалдырып, оны қазақ халқының жүрегінен ерліктің, даналықтың, ел бірлігінің символы ретінде құрметті орынға ие болды.
Кенесары хан, 19 ғасырдағы қазақ тарихындағы көрнекті көсем және әскери қолбасшы. Ол 19 ғасырдың басында Қазақтың Кіші Ордасын билеуші отбасында дүниеге келген.
Кенесары хан Ресейдің қазақ жерлеріне отаршылдық экспансиясына қарсылық көрсетудің көшбасшысы ретінде танымал болды. Ол Ресей империясының қол сұғушылықтарына қарсы көптеген көтерілістер мен партизандық жорықтарға басшылық жасап, қазақ халқының тәуелсіздігі мен егемендігін табанды түрде қорғады.

9
Кенесары ханның ең көрнекті еңбегінің бірі - оның басшылығымен қазақтың сан алуан рулары мен топтарын біріктіре білуі. Қатты қайшылықтар мен шектеулі ресурстарға тап болғанына қарамастан, ол қарсыласу қозғалыстарын шебер ұйымдастырып, үйлестіре отырып, орыс әскерлеріне айтарлықтай шығын келтіріп, олардың қазақ жеріне бақылауын бұзды.
Кенесары ханның әскери жорықтары оның стратегиялық қырағылығымен, батыл тактикасымен, орыс үстемдігіне қарсы тұрудағы қайтпас қайсарлығымен ерекшеленді. Ол қазақтардың қарсылық белгісіне және қазақ фольклорындағы аты аңызға айналған тұлғаға айналды, қазақ ұрпақтарын өз Отанын қорғауға, өмір салтын жігерлендірді.
Алайда 1847 жылы Кенесары ханды одақтастарының бірі сатып алып, орыс әскерлерінің қолына түсіреді. Кейіннен Сібірге жер аударылып, 1847 жылы сол жерде қайтыс болды.
Ақырында тұтқынға түсіп, жер аударылғанына қарамастан, Кенесары ханның қазақ тәуелсіздігінің батыл көсемі және күрескері ретіндегі мұрасы әлі күнге дейін сақталады. Ол қазақ тарихында халық қаһарманы және отарлық езгіге қарсы тұрудың символы ретінде есте қалды.
Исатай мен Махамбет - қазақ тарихында қазақ мәдениетіне, әдебиетіне қосқан үлестерімен, сыртқы қысымға қарсы тұруымен танымал тұлғалар.
Исатай Тайманұлы (Исатай Мақтаұлы деп те аталады) - 19 ғасырда өмір сүрген қазақтың көрнекті ақыны, композиторы, домбырашы. Ол қазақ халқының күресі мен талпыныстарын жиі бейнелейтін поэтикалық шығармаларымен танымал. Исатай шығармаларында қазақ ұлтшылдығы мен намысшылдық рухы бейнеленіп, азаттық, туған жерге деген сүйіспеншілік, әділетсіздікке қарсы тұру тақырыптарымен ұрпақты рухтандырады.
Махамбет Өтемісұлы (Махамбет Абайұлы деп те аталады) - XIX ғасырда өмір сүрген қазақтың атақты ақыны, философы және ойшылы. Ол қазақ әдебиеті мен зиялы тарихындағы ең ірі тұлғалардың бірі ретінде танымал. Махамбет поэзиясы ғашықтық, табиғат, даналық, адам болмысы тақырыптарын зерттеп, өмірдің, қоғамның қыр-сырын терең аңғартады. Оның шығармалары әлі де лирикалық сұлулығымен, адамгершілік тереңдігімен, жалпыадамзаттық өзектілігімен бағаланады.
Исатай да, Махамбет те Ресейдің қазақ жерлеріне отаршылдық экспансиясына қарсылық көрсетудің басты тұлғалары болды. Олар қазақтың тәуелсіздігі мен егемендігін сақтауға бағытталған көтерілістер мен көтерілістерге қатысып, сыртқы езгіге төзімділік пен қарсылық рухын бойына сіңірді.
Исатай мен Махамбет бірге қазақ халқының бай мәдени мұрасы мен интеллектуалдық мұрасын білдіреді. Олардың әдебиетке, музыкаға, азаттық жолындағы күреске қосқан үлесі қазақ тарихында өшпес із қалдырып, бүгінгі күнге дейін қазақ ұрпақтарын жігерлендіріп келеді.

10
Қазақ елінің дамуы мен өркендеуіне әсер еткен тұлғалар

Абай Құнанбаев ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.