Қыз айту

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі

Д. Серикбаев атындағы Шығыс Қазақстан техникалық университеті

Тілдік құзіреттілік орталығы

РЕФЕРАТ

тақырыбы: «Қазақ халқының салт-дәстүрлері»

Орындаған: ЦТжЖИМ

23-МК-1 тобының студенті

Гусева А. С

Тексерген: ТҚО орталығының

Оқытушысы Есімжанова Г. Т

Өскемен

2023ж

Жоспар.

Кіріспе. 3
1. 1Салт-дәстүр дегеніміз не? 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ. 4

2. 1. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. 4

2. 2 Отбасы саласындағы әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. 5

2. 3Неке саласындағы әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. 7

Қорытынды 8
Пайдалан дебиеттер 10

Кіріспе.

Әдет-ғұрыптар, дәстүрлер мен рәсімдер әртүрлі халықтардың мәдениеті мен жеке басының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Олар адамдарға өздерінің тәжірибелері мен білімдерінің мұрасын беру арқылы ата-бабаларымен байланысты сезінуге көмектеседі. Дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар қоғамда қалыптасқан құндылықтар мен нормаларды сақтауға және жалғастыруға көмектеседі. Негізгі функциялардың бірі-адамдарға мінез-құлық пен іс-әрекеттің тұрақты үлгілерін ұсыну. Тағы бір маңызды функция-мәдени мұраны дамыту және сақтау. Олар тарихи жады мен дәстүрді сақтай отырып, алдыңғы ұрпақтардың білімі мен тәжірибесін жеткізеді. Бұл адамдарға өз халқының тарихымен байланысты сезінуге және олардың өзін-өзі тануы мен ұлттық санасын нығайтуға көмектеседі. Олар адамдарға әлеуметтік ортада шарлауға, қоғамның оларға деген үміттері мен талаптарын түсінуге көмектеседі. Олар сондай-ақ адамдар арасындағы қарым-қатынастар мен өзара әрекеттесулерді қалыптастыруға және нығайтуға ықпал етеді. Сондай-ақ белгілі бір топқа немесе қауымдастыққа тиесілі сезімді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Олар адамдарға өздерінің жеке басын қалыптастыруға және басқа адамдармен қауымдастық табуға көмектеседі, сонымен бірге құндылықтар мен қауымдастық сезімін сақтайды. Сонымен қатар, олар тұрақты эмоционалды күйлердің күшеюіне және шиеленісуіне ықпал етеді. Олар адамдарға ерекше жағдайларда немесе өмірдің белгілі бір кезеңдерінде өз сезімдері мен эмоцияларын білдіруге көмектесетін сүйіспеншіліктің, сыйластықтың, қуаныштың немесе қайғының символдық көріністеріне айналады.

Жалпы, әдет-ғұрыптар, дәстүрлер мен рәсімдер мәдениет пен қоғамның ажырамас бөлігі болып табылады. Олар адамдарға құндылықтарды, жеке басын және мұраны беру және сақтау арқылы қоғамдастықтың бір бөлігі ретінде сезінуге көмектеседі. Осылайша, олар қоғамның тұрақтылығы мен әл-ауқатына ықпал етеді, оларды қорғап, болашақ ұрпақ үшін сақтау керек.

1. 1Салт-дәстүр дегеніміз не?

Әдет-ғұрыптар-бұл ұрпақтан-ұрпаққа берілетін белгілі бір қалыптасқан тәжірибелер мен мінез-құлық нормалары. Олар қоғамның мәдениеті мен дәстүрлерінің маңызды бөлігі. Әдет ғұрыптардың маңызы және олардың қоғамдағы рөлі келесідей:

Құндылықтарды беру. Әдет-ғұрыптар белгілі бір құндылықтарды, нанымдарды және моральдық принциптерді бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беруге көмектеседі. Олар қоғамдағы моральдық нормалар мен мінез-құлық стандарттарының негізін құрайды.

Қоғамдық байланыстарды нығайту. Әдет-ғұрыптар адамдарға белгілі бір мәдениетке немесе қоғамдастыққа жататындығын сезінуге мүмкіндік береді. Олар адамдарды біріктіреді және ұжымдық сананың қалыптасуына ықпал етеді.

Тұрақтылық пен тәртіпті сақтау. Әдет-ғұрыптар қоғамда белгілі бір тәртіп пен тұрақтылықты орнатуға көмектесетін реттеуші функцияға ие. Олар әртүрлі жағдайларда адамдардың өзін қалай ұстау керектігін анықтайды және хаос пен қақтығыстардан аулақ болуға көмектеседі.

Сабақтастық және сәйкестік. Әдет-ғұрыптар қоғамның тарихи мұрасы мен мәдени ерекшелігін сақтайды және жеткізеді. Олар адамдарға алдыңғы Ұрпақтармен байланысты сезінуге және өздерінің ұлттық ерекшеліктерін сақтауға мүмкіндік береді.

Емдік және салттық мағынасы. Көптеген әдет-ғұрыптардың емдік және салттық мәні бар. Олар туылу, үйлену немесе жерлеу сияқты ерекше оқиғалармен байланысты болуы мүмкін және өмірдегі осы сәттерді қабылдауға және білуге көмектеседі.

Әдет-ғұрып-әлеуметтік өмірдің негізі және қоғам мәдениетінің маңызды элементтері. Олар бізге өткенмен байланыс орнатуға, мінез-құлқымызды және қоршаған әлемге деген көзқарасымызды қалыптастыруға көмектеседі. Әдет-ғұрыптарды сақтау бізге қоғамдастықтың бір бөлігі ретінде сезінуге және басқа адамдармен байланысты нығайтуға мүмкіндік береді. Сондықтан біздің мәдени болмысымызды сақтау және өмірімізді байыту үшін әдет-ғұрыптарды ұрпақтан-ұрпаққа сақтау және беру өте маңызды.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ.

2. 1. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. .

Дәстүрлер әр халық пен қоғамдастық мәдениетінің маңызды бөлігі болып табылады. Олар ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан мінез-құлық, әдет-ғұрыптар мен әдет-ғұрыптарды білдіреді. Дәстүрлер тарихқа негізделген және адамдар үшін терең эмоционалды және символдық мағынаға ие, бұл оларға тиесілілік пен қатысу сезімін сақтауға мүмкіндік береді. Олардың тарихын көптеген ғасырлар бойы байқауға болады. Олар қоғамның қажеттіліктері мен құндылықтарынан туындайды және тәжірибе мен ата-бабалардан білім беру негізінде қалыптасады. Мұндай дәстүрлердің мысалы ретінде ауылшаруашылық жұмыстарына немесе маусымдық циклдарға байланысты мерекелер, туылу, некеге тұру және өліммен байланысты рәсімдер мен рәсімдер және т. б. болуы мүмкін.

Дәстүрлер халықтың жеке басы мен мәдени мұрасын қалыптастыруда және сақтауда маңызды рөл атқарады. Олар әлеуметтік байланыстарды нығайтуға және қауымдастық мүшелері үшін ортақ құндылықтарды орнатуға көмектеседі. Сондай-ақ қоғамның өмір сүруі мен өркендеуі үшін қажетті білім мен дағдыларды сақтауға және беруге ықпал етеді.

Дәстүрлер мен рәсімдердің мәдениетке әсері өмірдің әртүрлі аспектілерінде көрінеді. Олар адамдардың өмір салты мен әдеттерін, өнер мен музыканы, сәулет пен дизайнды, аспаздық пен киімді қалыптастырады. Олар сондай-ақ тіл мен әдебиетке, дін мен философияға, мінез-құлық пен құндылықтарға әсер етеді.

Дәстүрлер мен рәсімдер адамдарға уақыт пен Кеңістікті шарлауға, өмірдегі маңызды оқиғаларды белгілеуге, әлеуметтік және отбасылық байланыстарды нығайтуға көмектеседі. Олар өмірді мағынасы мен құрылымымен толтыратын тұрақты белгілер мен белгілерді жасайды. Алайда, олар да өзгеріп, қазіргі жағдайларға бейімделе алады. Олар өздерінің негізгі маңыздылығын сақтау мақсатында, бірақ жаңа жағдайлар мен қоғамдастықтың қажеттіліктерін ескере отырып берілуі және өзгертілуі мүмкін.

Қазақ халқының бай мәдениеті бар, онда қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері маңызды орын алады. Оларда ата-бабалардың барлық ғасырлық даналығы, олардың біздің өміріміздің барлық аспектілері мен кезеңдеріне қатысты жазалары бар: туғаннан өлімге дейін.

2. 2 Отбасы саласындағы әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер.

Қазақ халқының отбасылық құндылықтары мен әдет - ғұрыптары ұрпақтан-ұрпаққа ұқыпты беріліп келеді, өйткені олар ұлттың нағыз қазынасы болып табылады. Сондықтан оларды сақтау және балаларыңызға беру өте маңызды. Әрбір рәсім терең мағынаға ие және белгілі бір уақытта, белгілі бір себеппен және белгілі бір ережелермен орындалуы керек - бұл бұрыннан қалыптасқан сияқты.

Олардың кейбіреулері:

Шілдехана-бұл баланың дүниеге келуіне байланысты алғашқы рәсім. Ежелгі уақытта нәресте дүниеге келген бойда барлық туыстары мен достарына хабаршылар жіберілді - барлығына қуанышты хабарды жеткізу үшін. Жаңалықты алғаннан кейін барлық жақындары мен таныстары "шілдеханға" жиналды. Қонақтар ата - аналары мен жаңа туған нәрестелерін құттықтап, сәбиге алғашқы сыйлықтарын әкеліп, кешке мерекелік дастарханға жиналып, ән айтып, домбырада ойнады-ежелгі наным бойынша, осылайша қонақтар зұлым рухтарды қуып, баланы қорғады.

Қалжа-босанған әйел де назардан тыс қалмайды. Әсіресе ол үшін перзентханадан шыққаннан кейінгі бірінші күні "қалжа" рәсімі - жаңа туған нәрестенің анасына рәсімдік ем жасалады. Міндетті мәзірге сорпа мен қайнатылған жас қой еті кіреді-босанғаннан кейін тез қалпына келтіру үшін. Қошқарды жаңа туған ананың (нағашылар) туыстары әкеліп, тағам дайындайды.

Бесік той (Бесікке салуәкіміі) . Әдетте, нәресте туылғаннан кейінгі 3-ші күні бесікке алғаш рет қойылды. Тиісті рәсімді өткізудегі басты рөл әжеге жүктеледі: алдымен ол бесікті шөптермен фумигациялайды (зұлым рухтар мен аурулардан аулақ болу үшін), содан кейін баланы орап, оны арнайы ленталармен байлап, бесікке салып, 7 затпен жабады, олардың арасында міндетті түрде тон мен шапан, френулум және камча (ұл үшін), қыз үшін мата кесіндісі болды, шарфтар, ал қатысқан сәбилерге жаңа туған нәрестеден сыйлық ретінде тәттілер беріледі.

Қырықтан шығу - "балаға 40 күн". Ежелгі Қазақ әдет - ғұрпы бойынша, қырық жасқа дейін ешкімге жаңа туған нәресте көрсетілмейді, оның тырнақтары мен шаштары кесілмейді-бұл кезде бала әлі де әлсіз және зұлым күштерден қорғалмаған деп есептеледі. Бірақ туылғаннан кейін 40 күн өткен соң оны мерекеге жиналғандарға "ресми түрде" ұсынады. Сонымен қатар, " бағдарламаға " нәрестені шомылу рәсімі және тырнақтар мен шашты алғашқы кесу кіреді. Әрине, мерекенің кінәсін және рәсімге қатысушыларды, сондай-ақ мерекелік дастарханға тарту.

Ат кою. Азан шақырып ат қой-үстеу. Туылғаннан бастап 40 күн өткен соң, біздің ата-бабаларымыз балаға есім берді. Әдетте, мұны ата-аналардың өздері емес, құрметті ақсақал немесе мулла жасады. Есім үш рет нәрестенің көзіне хабарланды және сонымен бірге Құран жолдарын оқыды. Рәсімді өткізген ақсақал отбасынан сыйлықтар алады.

Тұсау кесу-пут кесу. Бұл рәсім бала жүре бастағанда жасалады. Баланың аяқтары қара және ақ "путтармен" байланған (зұлым рухтардан аулақ болу үшін) және Ақ жолға (дастархан немесе ақ матаның жолағы) қойылған. Бақытты тағдыры бар атасы немесе әжесі аяғындағы путаларды пышақпен кесіп тастайды - баланың жақсы жүруі, аяғына мықтап тұруы және өмірде сенімді жүруі үшін-содан кейін баланы алып жүретін Ақ жол жарқын өмір жолын білдіреді. Жолдың соңында ақша, кітап, домбыра және т. б. сияқты әртүрлі заттар қойылды. Дәстүр бойынша, балаға қандай пән ұнайтыны, нәресте қандай пәнді таңдайтыны - оның болашағы осы қызмет саласымен байланысты болады, мысалы, домбыра-өнер, ақша-қаржы саласы, Кітап - ғылым және т. б.

Сүндетке отыру. "Сүндет" - қазақ халқының маңызды діни дәстүрі, бұл оқиға баланың өсіп-жетілуін ғана емес, оның мұсылман қауымына қосылуын да бейнелейді.

Сүндеттеу рәсімі 3, 5 немесе 7 жаста жүзеге асырылады. Бұрын сүндеттеу процедурасын мулла жүргізген, ал қазір сүндеттеу медициналық мекемеде жүзеге асырылады. Барлық маңызды оқиғалар сияқты, рәсім салтанатты мерекемен бірге жүреді, оған осы іс-шараға мағыналы, қымбат сыйлықтар әкелетін барлық жақындары мен туыстары шақырылады.

Тілашар тойы. Қазіргі уақытта бұл мереке бала бірінші сыныпқа барғанда тойланады. Бұл баланың да, ата-ананың да өміріндегі маңызды оқиға. Өмірдегі жаңа маңызды кезеңнің басталуы. Бұл күні бала өзінің алғашқы мектеп формасын бірінші рет киеді, оның алғашқы рюкзактары мектеп керек-жарақтарымен жиналады. Ата-аналар дәстүрлі мереке ұйымдастырады, оған туыстары, отбасы достары, әріптестері және т. б. шақырылады. "Тілашар" мерекесінің мәні-жақын және құрметті адамдардың ("бата", "тілектер") баталары мен қоштасуларын алу, сондықтан оқу оңай, жақсы оқу үшін беріледі.

2. 3 Неке саласындағы әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер.

Қазақтардың үйлену тойы өте маңызды ғана емес, сонымен қатар көп сатылы оқиға. Әр кезең белгілі бір қазақ дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарымен, салт-дәстүрлерімен бірге жүреді.

Жеті ата - ежелгі әдет бойынша, жетінші руға дейінгі барлық туыстар туыстарына жақын деп саналады, сондықтан олардың арасында некеге тұруға тыйым салынады. Сонымен, қазақтар үшін өз ұрпағыңды және барлық ата - бабаларыңды білу-бұл дәстүр ғана емес, сонымен қатар шұғыл қажеттілік.

Үйлену дәстүрлері мен рәсімдері:

Қыз айту. Кез - келген үйлену тойының алдында қастандық жасалады-қалыңдық пен күйеу жігіттің ата-аналары балаларының болашақ некесі туралы келіседі. Кейде ата-аналар үйлену тойын балалар туылғанға дейін ("бел қайда") немесе туылғаннан кейін бірден ұйымдастырды.

Қыз көруқыз. Матчқа кіретін қазақтардың тағы бір әдет-ғұрпы-қарауылдар. Бай және асыл отбасылардың балалары немесе атақты жигиттер өздері қалыңдықты өздері бақылап, қыздар шыққан ауылға бара алады. Қарау кезінде болашақ қалыңдықтар әр түрлі өнер түрлерінде жарысып, өз кезегінде жастарға өздері қарады. Егер жас жігіт пен қыз бір-бірін ұнатса, қалыңдықтың үйіне матчшылар жіберілді.

Келіншектің үйленуі ежелден келе жатқан дәстүр бойынша қыздың отбасына сыйлықтармен толтырылған қоржын сөмкесімен жүрді.

Қайда түсу-матч. Күйеу жігіттің әкесі мен туыстары қалыңдықтың үйіне келіп, қыздың отбасымен танысып, сыйлықтармен алмасады. Бірге тамақтанғаннан кейін матчшылар сапарының мақсатын жариялайды және үйлену тойына келіседі.

Қалыңдық мал-қалыңдық үшін төлем. Бұрын калым мал мен жылқымен, қазір ақшамен немесе сәнді заттармен төленетін.

Қыз жасауы-қалыңдықтың шалбары. Қыздың ата - анасы қызына жаңа отбасы үшін қажет нәрсенің бәрін жинады: ыдыс-аяқ, жиһаз, мал, төсек және т. б. қазіргі контексте махр көбінесе тұрмыстық техника, жиһаз, пәтер болып табылады.

Алып қашу-қалыңдықты ұрлау. Қалыңдықты ұрлаудың себебі ата-аналардың некеге келіспеуі немесе Күйеу жігіттің қаламды төлей алмауы болуы мүмкін.

Қыз ұзату - қалыңдықты шығарып салу - дәстүрлі қазақ үйлену тойының маңызды кезеңі және қазақтардың ең әдемі дәстүрлерінің бірі. Қызын жаңа үйге шығарып салу кезінде ата - анасы оған "ұзату той" - жеке үйлену тойын ұйымдастырады. Бұл мерекеге келген қонақтардың көпшілігі қалыңдық тарапынан. Мереке соңында қыз отбасымен және ата-анасының үйімен қоштасып, әсерлі "сыңсу" әнін орындады, ал келесі күні таңертең күн шыққаннан кейін матчшылар оны болашақ күйеуінің үйіне апарды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.